Miejski Program Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie oraz Ochrony Ofiar Przemocy w Rodzinie na lata

Transkrypt

1 Załącznik nr 1 do Uchwały nr XXVIII/231/2013 Rady Miasta Nowy Targ z dnia 28 stycznia 2013 roku. Miejski Program Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie oraz Ochrony Ofiar Przemocy w Rodzinie na lata Podstawa prawna: 1. Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (Dz. U. z 2005 r. Nr 180, poz z późn. zm.) 2. Ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (t.j. Dz. U. z 2009 r. Nr 175, poz z późn. zm) 3. Ustawa z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (t.j. Dz. U. z 2007 r. Nr 70, poz. 473 z późn. zm.) 4. Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (t.j. Dz. U. z 2012 r. poz. 124) 5. Ustawa z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (Dz. U. z 2011 r., Nr 149, poz. 887 z późn. zm.) Informacje ogólne Preambuła Ustawy o Przeciwdziałaniu Przemocy w Rodzinie stanowi: Uznając, że przemoc w rodzinie narusza podstawowe prawa człowieka, w tym prawo do życia i zdrowia oraz poszanowanie godności osobistej, a władze publiczne mają obowiązek zapewnić wszystkim obywatelom równe traktowanie i poszanowanie ich praw i wolności, a także w celu zwiększenia skuteczności przeciwdziałania przemocy w rodzinie. Rodzina jest najważniejszym środowiskiem człowieka kształtującym osobowość, system wartości, poglądy, styl życia. Rodzice czy opiekunowie są wzorem dla dzieci. Ważną rolę w prawidłowo funkcjonującej rodzinie odgrywają wzajemne relacje pomiędzy rodzicami oparte na miłości i zrozumieniu. W przypadku dezorganizacji rodzina nie jest w stanie zrealizować podstawowych zadań, relacje rodzinne ulegają zaburzeniu, łamane są reguły, a zachowania poszczególnych członków rodziny stają się coraz bardziej niezgodne z normami prawnymi i moralnymi oraz oczekiwaniami społecznymi.

2 Przemoc domowa może być zarówno skutkiem, jak i przyczyną dysfunkcji w rodzinie, bez wątpienia należy zakwalifikować ją do kategorii zachowań negatywnych o dużej szkodliwości społecznej. Mimo, że w relacjach międzyludzkich istniała ona zawsze o przemocy w rodzinie mówiono niewiele, jakby nie postrzegając jej jako poważnego zaburzenia funkcjonowania rodziny, które prowadzi do poważnych naruszeń norm moralnych i prawnych. Dla lepszego rozpoznania przemocy w rodzinie konieczne jest jej zdefiniowanie. Najbardziej odpowiednią jest definicja zawarta w ustawie o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie, która przemoc w rodzinie definiuje jako jednorazowe albo powtarzające się, umyślne działanie lub zaniechanie, naruszające prawa lub dobra osobiste członków rodziny, w szczególności narażające te osoby na niebezpieczeństwo utraty życia, zdrowia, naruszające ich godność, nietykalność cielesną, wolność, w tym seksualną, powodując szkody na ich zdrowiu fizycznym lub psychicznym, a także wywołującym cierpienia i krzywdy moralne u osób dotkniętych przemocą. Wyróżnia się następujące rodzaje przemocy: 1. przemoc fizyczna to popychanie, odpychanie, obezwładnianie, przytrzymywanie, policzkowanie, szczypanie, kopanie, duszenie, bicie otwartą ręką lub pięściami, bicie przedmiotami, ciskanie w kogoś przedmiotami, parzenie, polewanie substancjami żrącymi, użycie broni, porzucanie w niebezpiecznej okolicy, nieudzielanie koniecznej pomocy, itp. 2. przemoc psychiczna wyśmiewanie poglądów, religii, pochodzenia, narzucanie własnych poglądów, karanie przez odmowę uczuć, zainteresowania, szacunku, stała krytyka, wmawianie choroby psychicznej, izolacja społeczna, domaganie się posłuszeństwa, ograniczanie snu i pożywienia, degradacja werbalna, stosowanie gróźb, itp. 3. przemoc seksualna wymuszanie pożycia seksualnego, wymuszanie nieakceptowanych pieszczot i praktyk seksualnych, wymuszanie seksu z osobami trzecimi, sadystyczne formy współżycia seksualnego, demonstrowanie zazdrości, krytyka zachowań seksualnych partnera, itp. 4. przemoc ekonomiczna odbieranie zarobionych pieniędzy, uniemożliwianie podjęcie pracy zarobkowej, niezaspakajanie podstawowych materialnych potrzeb rodziny, itp. 5. zaniedbanie ciągłe niezaspakajanie podstawowych potrzeb fizycznych i emocjonalnych Przemoc w rodzinie nie jest czynem jednorazowym, często ma wieloletnią historię i zwykle powtarza się według określonych, cyklicznych zdarzeń. Wyróżnia się następujące fazy przemocy (opisane przez Lenore Walker):

3 1. faza narastania napięcia - początkiem cyklu jest wyczuwalny wzrost napięcia, narastają sytuacje konfliktowe. Przyczyny mogą tkwić poza rodziną, zwykle są to mało istotne czynniki i drobne nieporozumienia. Pojawia się agresja. 2. faza ostrej agresji - następuje ostry wybuch agresji, sprawca przemienia się w kata, nie zwraca uwagi na krzywdę innych. W tej fazie najczęściej ofiary przemocy decydują się na skorzystanie z pomocy czy na złożenie skargi. 3. Faza miodowego miesiąca jest to faza diametralnej odmiany. skruchy i okazywania miłości. Sprawca przemocy próbuje załagodzić sytuację, przeprasza i obiecuje poprawę, przynosi prezenty, staje się uczynny i miły. Swoim zachowaniem czyni, ze ofiara przemocy zaczyna wierzyć w obietnice i prawdziwość zachowania sprawcy że teraz będzie inaczej, że to więcej się nie powtórzy. Często nawet czuje się szczęśliwa i zapomina o wyrządzonej krzywdzie Sprawca przemocy nie jest w stanie długo grac tej roli znowu narasta napięcie i wszystko zaczyna się powtarzać. W świadomości społecznej funkcjonuje wiele mitów i stereotypów na temat przemocy w rodzinie, przy czym większość z nich jest używana jako argument za stosowaniem przemocy lub jako jej usprawiedliwienie, służąc do ukrycia, zamaskowania i zbagatelizowania problemu. Są one niebezpieczne, ponieważ zniewalają ofiarę przemocy i jednocześnie sprzyjają sprawcy, dając mu sygnał o społecznym przyzwoleniu na przemoc i o bezkarności. MIT PIERWSZY - nie ujawnia się tajemnic rodzinnych. Przemoc jest przestępstwem i jako taka podlega ściganiu przez prawo. Każdy, kto się o niej dowiaduje ma obowiązek poinformować o tym odpowiednie służby, a one są zobowiązane do podjęcia działań zmierzających do ochrony ofiar i udzielania im wszechstronnej pomocy. MIT DRUGI- przemoc jest wtedy, gdy są widoczne ślady pobicia. Przemoc to nie tylko działania pozostawiające siniaki, złamania czy oparzenia, to także poniżanie, obelgi, zmuszanie do określonych zachowań, grożenie, zastraszanie. MIT TRZECI - jeśli ktoś jest bity, to znaczy, że na to zasługuje. Nikt nie zasługuje na bicie, krzywdzenie, maltretowanie bez względu na to, co zrobił lub powiedział. MIT CZWARTY - Gdyby naprawdę ofiara cierpiała odeszłaby od sprawcy. Przemoc doznawana od bliskiego człowieka jest rzeczą naprawdę straszną, ofiary cierpią, a to, że nie odchodzą, wynika zwykle z ich zależności od sprawcy, trudności mieszkaniowych, przekonań dotyczących małżeństwa, nacisków ze strony sprawcy, rodziny czy przyjaciół.

4 MIT PIĄTY - przemoc zdarza się tylko w rodzinach z marginesu społecznego. Przemoc domowa występuje we wszystkich grupach społecznych, niezależnie od poziomu wykształcenia czy sytuacji materialnej. MIT SZÓSTY - ofiary przemocy w rodzinie akceptują przemoc. Ofiary przemocy domowej zawsze próbują się bronić, ich działania są jednak mało skuteczne. Wypróbowują różne, często nieracjonalne strategie obronne, które w konsekwencji powodują nasilenie przemocy. MIT SIÓDMY - to był jednorazowy incydent, który się nie powtórzy. Przemoc domowa rzadko jest jednorazowym incydentem. Jeżeli nie zostaną podjęte stanowcze działania wobec sprawcy - przemoc się powtórzy. Policja zwykle jest wzywana w ekstremalnych sytuacjach, gdy przemoc ma już długą historię. MIT ÓSMY gwałt w małżeństwie nie istnieje. Gwałtem jest doprowadzenie innej osoby do poddania się czynowi nierządnemu lub do wykonania takiego czynu, stosując przemoc, groźbę bezprawną lub postęp (patrz art. 168 k.k.) i nigdzie nie jest napisane, że nie dotyczy to osób bliskich napastnika. Każdy ma prawo do decydowania o swoim życiu intymnym, akt ślubu nie odbiera tego prawa. MIT DZIEWIĄTY - osoby używające przemocy muszą być chore psychicznie. Nie ma bezpośredniego związku między przemocą a chorobą psychiczną. Przemoc jest demonstracją siły i chęcią przejęcia całkowitej kontroli i władzy nad drugą osobą. Wszystkie mity wpływają na brak reakcji ze strony świadków przemocy, ofiary zmuszają do milczenia, a sprawców utwierdzają w przekonaniu o bezkarności ich czynów. Diagnoza zjawiska przemocy w rodzinie w Gminie Miasto Nowy Targ Nowy Targ jest miastem położonym na południu Małopolski w centrum Kotliny Orawsko Nowotarskiej, u zbiegu Białego i Czarnego Dunajca. Nowy Targ zajmuje obszar o powierzchni 50,42 km2 zamieszkiwany przez osób (wg stanu na 31 grudnia 2011 r.). Struktura ludności przedstawia się następująco: STRUKTURA LUDNOŚCI KOBIETY MĘŻCZYŹNI OGÓŁEM RAZEM Miasto stanowi centrum administracyjne, gospodarcze, edukacyjne i kulturalne Podhala, Spisza

5 i Orawy. Znajdują się tutaj siedziby wielu instytucji o znaczeniu regionalnym m.in. szpital, sąd, urzędy miasta, gminy, powiatu, Urząd Skarbowy, Powiatowy Urząd Pracy, Zakład Ubezpieczeń Społecznych, Podhalańska Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa, banki, Euroregion Tatry, liczne organizacje pozarządowe oraz redakcje lokalnej prasy. W celu właściwego zaplanowania podejmowanych działań niezbędne jest dokonanie analizy problemów społecznych na terenie miasta Nowy Targ z uwzględnieniem problemu przemocy w rodzinie. Diagnozując zjawiska przemocy, z uwzględnieniem przemocy w rodzinie posłużono się danymi Komendy Powiatowej Policji w Nowym Targu oraz materiałami uzyskanymi w toku wykonywanej pracy przez pracowników Ośrodka Pomocy Społecznej (wywiady środowiskowe, Niebieska Karta). Wśród najczęściej występujących form przemocy wymienia się przemoc fizyczną (popychanie, uderzanie, policzkowanie) i przemoc psychiczną (wyzwiska, ośmieszanie, poniżanie, krytykowanie). Ofiarami przemocy są zwykle współmałżonkowie lub partnerzy w związkach kohabitacyjnych, w większości przypadków są to kobiety. Znaczna ilość zgłoszonych przypadków przemocy współwystępuje z problemem uzależnienia od alkoholu. Statystyki policji wskazują na wzrost przypadków przemocy, ale nie wszystkie sprawy trafiają do ośrodków pomocy, ponieważ ofiary wycofują się ze składania zeznań i ostatecznego karania sprawcy przemocy z uwagi na lęk, uzależnienie od sprawcy, poczucie wstydu, bezsilność oraz obowiązujące procedury. Dane Komendy Powiatowej Policji w Nowym Targu ROK Ogółem przeprowadzonych interwencji domowych, w tym dotyczących przemocy w rodzinie (liczba Niebieskich kart). Ogółem pokrzywdzonych, W tym: - kobiet mężczyzn dzieci Ogółem nietrzeźwych sprawców przemocy

6 Zjawisko przemocy jest jednak szersze niż wykazują to statystyki policyjne, ponieważ wiele przypadków przemocy nie jest zgłaszanych w ogóle organom ścigania z powodu specyfiki tego przestępstwa. Dane Ośrodka Pomocy Społecznej ROK Ogółem założonych 'Niebieskich Kart", Ośrodek Pomocy Społecznej, dla którego przeciwdziałanie przemocy w rodzinie jest jednym z zadań obowiązkowych, obejmuje pomocą i wsparciem osoby uwikłane w przemoc poprzez pomoc materialną, pracę socjalną i poradnictwo specjalistyczne (prawne, psychologiczne, terapeutyczne i socjalne) oraz prowadzi szereg działań profilaktycznych obejmujących edukację środowiska lokalnego. W celu efektywnego przeciwdziałania przemocy w rodzinie oraz zmniejszenia jej negatywnych następstw w życiu społecznym i rodzinnym tworzy się "Miejski Program Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie oraz Ochrony Ofiar Przemocy w Rodzinie na lata ". Cel ogólny programu Przeciwdziałanie przemocy w rodzinie oraz zwiększenie dostępności i skuteczności pomocy dla rodzin, w których stosowana jest przemoc. Cele pośrednie 1. Systematyczna i stała edukacja środowiska lokalnego w zakresie przemocy w rodzinie Systematyczna edukacja środowiska lokalnego, ukierunkowana na zniwelowanie mitów i stereotypów dotyczących przemocy miedzy innymi poprzez zamieszczanie informacji w prasie i na stronach internetowych miasta i Ośrodka Pomocy Społecznej oraz systematyczne aktualizowanie umieszczonych tam informacji; 1.2. Gromadzenie i udostępnianie informacji o instytucjach i organizacjach udzielających pomocy osobom dotkniętym zjawiskiem przemocy; 1.3. Rozpowszechnianie podstawowej wiedzy na temat przemocy w rodzinie poprzez udostępnienie

7 zbiorów bibliotecznych i czasopism zgromadzonych w Ośrodku Pomocy Społecznej; 1.4. Kolportaż ulotek, plakatów, broszur służących zrozumieniu problemu przemocy domowej; 2. Systematyczna edukacja przedstawicieli różnych grup zawodowych stykających się z problematyką przemocy w rodzinie Podnoszenie wiedzy i kwalifikacji przedstawicieli różnych grup zawodowych mających kontakt z problematyką przemocy w rodzinie, w szczególności poprzez organizowanie spotkań, szkoleń z udziałem profesjonalistów w tej dziedzinie; 2.2. Uczestnictwo w programach i kampaniach społecznych przeciwdziałania przemocy domowej; 2.3. Udział w konferencjach i seminariach związanych ze zjawiskiem przemocy w rodzinie; 3. Koordynacja działań pomocowych lokalnych instytucji i podmiotów. 3.1.Zintegrowanie działań w ramach przeciwdziałania przemocy poprzez współpracę jednostek pomocy społecznej, placówek oświatowych, służby zdrowia, miejskiej komisji rozwiązywania problemów alkoholowych, policji oraz sądu rejonowego i kuratorów sądowych; 3.2. Ścisła współpraca z instytucjami, organizacjami pozarządowymi i związkami wyznaniowymi zajmującymi się problemem przeciwdziałania przemocy w rodzinie na szczeblu miasta, powiatu, województwa oraz ogólnopolskim; 4. Poszerzenie działalności poradnictwa i wsparcia dla ofiar przemocy domowej Prowadzenie poradnictwa specjalistycznego i socjalnego dla ofiar przemocy w Punkcie Informacji i Wsparcia dla Osób Uwikłanych w Przemoc przy Ośrodku Pomocy Społecznej; 4.2. Udzielanie ofiarom przemocy pomocy prawnej, psychologicznej i socjalnej w Poradni dla Osób Uzależnionych i organizacjach pozarządowych; 4.3. Prowadzenie spotkań grupowych o charakterze: warsztatów, grup terapeutycznych i grup wsparcia; Realizowanie procedury Niebieskiej Karty; 4.5. Przekazywanie informacji na temat zjawiska przemocy i możliwości pomocy osobom dotkniętym tym problemem; 5. Podniesienie kompetencji rodzinnych w zakresie przeciwdziałania przemocy Edukacja dzieci i młodzieży na terenie szkół w zakresie radzenia sobie w sytuacjach trudnych, związanych z przemocą zarówno w środowisku rodzinnym jak i poza nim, ze szczególnym naciskiem na sposoby radzenia sobie ze stresem i agresją;

8 5.2. Wspieranie aktywnych form spędzania czasu wolnego promujących zachowania bez agresji; 5.3. Organizowanie na terenie placówek oświatowo wychowawczych działań profilaktycznych, minimalizujących zachowania agresywne wśród uczniów; 5.4. Rozwój i wzbogacanie istniejących programów profilaktycznych i edukacyjnych mających na celu przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (spotkania rodzinne, pikniki rodzinne, kampanie, projekty); 6. Prowadzenie zintegrowanych i skoordynowanych działań przez Zespół Interdyscyplinarny do spraw Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie w Nowym Targu Integrowanie i koordynowanie działań służb i specjalistów w zakresie przeciwdziałania przemocy i rozwiązywania problemów osób, rodzin i grup społecznych; 6.2. Diagnozowanie problemu przemocy w rodzinie; 6.3. Podejmowanie działań w środowisku zagrożonym przemocą w rodzinie mających na celu przeciwdziałanie temu zjawisku; 6.4. Rozpowszechnianie informacji o instytucjach, osobach i możliwościach udzielania pomocy w środowisku lokalnym; 6.5. Inicjowanie interwencji w środowisku dotkniętym przemocą w rodzinie; 6.6. Inicjowanie działań w stosunku do osób stosujących przemoc w rodzinie; 6.7. Opracowywanie aktywnych strategii postępowania w przypadkach rozpoznania i zgłoszenia przemocy domowej; Oczekiwane efekty 1. Podnoszenie świadomości społecznej w zakresie zjawiska przemocy i sposobów radzenia sobie z tym problemem; 2. Wzrost kompetencji służb zajmującą się przemocą w rodzinie; 3. Niwelowanie skutków zjawiska przemocy; 4. Zbudowanie skoordynowanego systemu działań w zakresie pomocy rodzinom i osobom dotkniętym przemocą; 5. Udzielanie profesjonalnej pomocy i wsparcia osobom uwikłanym w przemoc; 6. Wzrost liczby osób zgłaszających się po pomoc do różnych służb działających w środowisku lokalnym. Realizatorzy Programu 1. Realizatorami systemu przeciwdziałania przemocy w rodzinie są: 1) Urząd Miasta

9 2) Ośrodek Pomocy Społecznej 3) Miejska Komisja Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych 4) Sąd Rejonowy i Prokuratura 5) Komenda Powiatowa Policji 6) Straż Miejska 7) szkoły, przedszkola 8) placówki służby zdrowia 9) organizacje pozarządowe 10) społeczność lokalna 11) media 2. Koordynatorem realizacji niniejszego programu jest Ośrodek Pomocy Społecznej. Informacje o stopniu realizacji programu Dyrektor OPS będzie przedstawiał Radzie Miasta z rocznym sprawozdaniem z działalności ośrodka. Monitorowanie, sprawozdawczość i finansowanie Programu Program będzie podlegał ewaluacji w oparciu o dane zebrane przez Zespół Interdyscyplinarny w Nowym Targu podczas monitoringu. Monitoring (zbieranie i analiza danych) będzie przeprowadzany raz do roku. Podstawowymi wskaźnikami służącymi do ewaluacji programu jest liczba Niebieskich Kart, ilość interwencji, udzielonych porad, konsultacji, ilość i rodzaj przeprowadzonych działań profilaktycznych i edukacyjnych. Program będzie ewaluowany poprzez systematyczną sprawozdawczość (co najmniej 1 raz w roku) dokonywaną w ramach wszystkich elementów systemu. Program będzie finansowany ze środków budżetu Gminy Miasto Nowy Targ, dotacji oraz środków pozabudżetowych pozyskanych z innych źródeł.