DOKUMENTY PASZPORTOWE. mgr Arkadiusz Łukaszów Instytut Nauk Administracyjnych Zakład Prawa Administracyjnego

Transkrypt

1 DOKUMENTY PASZPORTOWE mgr Arkadiusz Łukaszów Instytut Nauk Administracyjnych Zakład Prawa Administracyjnego

2 DOKUMENTY PASZPORTOWE podstawa prawna Ustawa z dnia 13 lipca 2006r o dokumentach paszportowych (t.j. Dz.U. z 2016, poz. 758) Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 16 sierpnia 2010 r. w sprawie dokumentów paszportowych (Dz. U. Nr 152, póz z późn. zm.).

3 DEFINICJA PASZPORTU "dokument urzędowy uprawniający do przekraczania granicy i pobytu za granicą oraz poświadczający obywatelstwo polskie, a także tożsamość osoby w nim wskazanej w zakresie danych, jakie ten dokument zawiera."

4 FUNKCJE PASZPORTU I. stanowi on dowód tożsamości osoby, dla której został wydany. II. paszport stanowi zwykle dowód istnienia węzła obywatelstwa. III. paszport jest świadectwem prawa państwa, które go wydało, do sprawowania opieki dyplomatycznej nad osobą legitymującą się paszportem

5 PASZPORT A WOLNOŚĆ PRZEMIESZCZANIA SIĘ I. Powszechna Deklaracja Praw Człowieka (art.13) II. Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych (art. 12) III. Konwencja o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności - protokół nr 4 do Konwencji (art. 2 ust. 4 protokołu) Dz.U. z 1995r., nr 36, poz. 175 ze zm. IV. Konstytucja RP (art. 52 ust 2)

6 ODMOWA WYDANIA PASZPORTU 1. na wniosek sądu prowadzącego przeciwko osobie ubiegającej się o paszport postępowanie w sprawie karnej lub postępowanie w sprawie o przestępstwo skarbowe, postępowanie w sprawie nieletniego lub postępowanie cywilne 2. na wniosek organu prowadzącego postępowanie przygotowawcze, organu postępowania wykonawczego w sprawie karnej, w tym o przestępstwo skarbowe, przeciwko osobie ubiegającej się o wydanie paszportu.

7 DOKUMENT URZĘDOWY Dokument paszportowy, podobnie jak dowód osobisty, jest dokumentem urzędowym w rozumieniu art. 76 k.p.a. oraz art. 244 k.p.c. Sporządzony w przepisanej formie przez powołany do tego organ (właściwy rzeczowo, miejscowo i instancyjnie) stanowi dowód tego, co zostało w nim urzędowo stwierdzone. Dokument ten w okresie swej ważności stanowi własność Rzeczypospolitej Polskiej.

8 FORMA WYDANIA DOKUMENTU PASZPORTOWEGO Wydanie dokumentu paszportowego dokonywane jest w drodze czynności materialno-technicznej.

9 RODZAJE DOKUMENTÓW PASZPORTOWYCH W obecnym stanie prawnym można wyróżnić cztery rodzaje dokumentów paszportowych: paszport, paszport tymczasowy, paszport dyplomatyczny oraz paszport służbowy Ministerstwa Spraw Zagranicznych.

10 PASZPORT Paszport jest najbardziej powszechnym spośród przewidzianych w ustawie dokumentów paszportowych. Jest on ważny przez okres l0 lat od daty jego wydania, a paszport wydany małoletniemu, który nie ukończył 13 lat, jest ważny jedynie pięć lat od daty jego wydania (chyba że wcześniej w drodze decyzji administracyjnej zostanie on unieważniony).

11 PASZPORT TYMCZASOWY Ma on znacznie ograniczony w stosunku do paszportu termin ważności, co wiąże się z jego funkcją, jaką jest zwykle czasowe zastąpienie paszportu. Paszport tymczasowy jest ważny przez okres w nim wskazany, nie dłużej jednak niż przez 12 miesięcy od daty jego wydania.

12 PASZPORT TYMCZASOWY Wydaje się go w enumeratywnie określonych przez ustawodawcę sytuacjach: osobom przebywającym za granicą, na czas oczekiwania przez nie na doręczenie paszportu sporządzonego w Rzeczypospolitej Polskiej; osobom przebywającym czasowo w Rzeczypospolitej Polskiej i za granicą w celu umożliwienia im powrotu do miejsca stałego pobytu; osobom przebywającym w Rzeczypospolitej Polskiej i za granicą, w udokumentowanych nagłych przypadkach związanych z chorobą lub pogrzebem członka rodziny; osobom przebywającym w Rzeczypospolitej Polskiej i za granicą, w udokumentowanych nagłych przypadkach związanych z prowadzoną działalnością zawodową; osobom przebywającym za granicą, które nie posiadają dokumentu paszportowego, jeżeli przemawiają za tym ważne okoliczności.

13 OPŁATY Zasadą jest pobieranie opłaty za wydanie paszportu oraz paszportu tymczasowego. Za wydanie paszportu dyplomatycznego oraz paszportu służbowego Ministerstwa Spraw Zagranicznych opłata nie jest przewidziana. Z uwagi na możliwość pojawienia się w zakresie dostępności paszportu przeszkód natury ekonomicznej, zostały przewidziane ulgi oraz zwolnienia z powyższych opłat.

14 PASZPORT DYPLOMATYCZNY Uprawnionymi do otrzymania paszportu dyplomatycznego są m.in. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej, Marszałek i wicemarszałkowie Sejmu; Marszałek i wicemarszałkowie Senatu, Prezes i wiceprezesi Rady Ministrów, ministrowie, sekretarze i podsekretarze stanu, posłowie i senatorowie, posłowie do Parlamentu Europejskiego wybrani w Rzeczypospolitej Polskiej, Prezes, Wiceprezes i sędziowie Trybunału Konstytucyjnego, Pierwszy Prezes i Prezesi Sądu Najwyższego, Prezes i wiceprezesi Naczelnego Sądu Administracyjnego, Prokurator Krajowy i pozostali zastępcy Prokuratora Generalnego, a także osoby zajmujące stanowiska lub pełniące funkcje w służbie zagranicznej (posiadające stopień dyplomatyczny) oraz związane z przywilejami i immunitetami dyplomatycznymi na podstawie umów międzynarodowych, których stroną jest Rzeczpospolita Polska, lub zwyczajów międzynarodowych oraz w wyniku skierowania do pracy w organizacjach międzynarodowych. Uprawnieni do otrzymania paszportu dyplomatycznego są także byli Prezydenci Rzeczypospolitej Polskiej, byli Prezesi Rady Ministrów oraz byli Ministrowie Spraw Zagranicznych, którzy zostali powołani do pełnienia tych funkcji, poczynając od dnia 24 sierpnia 1989 r. Na ustawowo określonych zasadach prawo do paszportu dyplomatycznego służy również członkom rodzin większości spośród wyżej wskazanych uprawnionych. W paszporcie dyplomatycznym oprócz danych objętych treścią paszportu zamieszcza się dodatkowo stopień dyplomatyczny, funkcję, stanowisko lub tytuł posiadacza paszportu.

15 PASZPORT SŁUŻBOWY MSZ Paszport służbowy Ministerstwa Spraw Zagranicznych przysługuje członkom służby zagranicznej nieposiadającym stopnia dyplomatycznego oraz innym osobom skierowanym do wykonywania obowiązków służbowych w placówce zagranicznej. Na ustawowo określonych zasadach prawo do otrzymania takiego paszportu służy również członkom rodzin większości spośród wyżej wskazanych uprawnionych. W przypadkach uzasadnionych potrzeba ochrony interesów Rzeczypospolitej Polskiej za granica minister właściwy do spraw zagranicznych może podjąć decyzję o wydaniu paszportu dyplomatycznego lub paszportu służbowego Ministerstwa Spraw Zagranicznych również obywatelom polskim innym niż wskazani w ustawie.

16 FORMA DOKUMENTU PASZPORTOWEGO Dokumenty paszportowe mają formę książeczki. Ich postać oraz tryb wydawania zostały szczegółowo uregulowane w rozporządzeniu Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 16 sierpnia 2010 r. w sprawie dokumentów paszportowych (Dz. U. Nr 152, póz z późn. zm.).

17 WYDANIE DOKUMENTU PASZPORTOWEGO OSOBIE MAŁOLETNIEJ Wydanie dokumentu paszportowego osobie małoletniej wymaga pisemnej zgody obojga rodziców, chyba że na podstawie orzeczenia sadu jeden z rodziców został pozbawiony władzy rodzicielskiej lub władza ta została ograniczona. W przypadku braku zgodności stanowisk rodziców lub niemożności uzyskania zgody jednego z nich, zgodę na wydanie dokumentu paszportowego zastępuje orzeczenie sadu rodzinnego. Wyjątkowo, jeżeli uzyskanie zgody jednego z rodziców jest niemożliwe lub znacznie utrudnione, dokument paszportowy za granica może być wydany za zgoda tylko jednego z rodziców, o ile przemawia za tym dobro małoletniego. Gdy małoletni przebywa za granicą bez opieki rodziców, paszport tymczasowy może być wydany bez ich zgody (powyższe zasady stosuje się odpowiednio do ustanawianych przez sad opiekunów dziecka).

18 DANE ZAMIESZCZANE W DOKUMENCIE PASZPORTOWYM W dokumentach paszportowych zamieszcza się ustawowo określone dane: nazwisko, imię (imiona), datę i miejsce urodzenia, obywatelstwo, płeć, numer PESEL, datę wydania i datę upływu ważności dokumentu paszportowego, serię i numer dokumentu paszportowego oraz nazwę organu wydającego. Zamieszcza się w nich również co do zasady podpis posiadacza, z wyjątkiem dokumentów paszportowych wydawanych osobom, które nie ukończyły 13 lat oraz osobom, które z powodu niepełnosprawności nie mogą złożyć podpisu samodzielnie. Dokumenty paszportowe zawierają także dane biometryczne.

19 UTRATA WAŻNOŚCI DOKUMENTU PASZPORTOWEGO W ustawie o dokumentach paszportowych przewidziano w tym zakresie dwie sytuacje: utratę ważności dokumentu paszportowego z mocy prawa oraz utratę ważności na skutek jego unieważnienia. Dokument paszportowy traci ważność z mocy prawa z dniem zawiadomienia o jego utracie, zniszczeniu lub znalezieniu, z dniem utraty obywatelstwa polskiego przez posiadacza dokumentu paszportowego, jak również z dniem śmierci jego posiadacza. Traci on również ważność po upływie 60 dni od dnia doręczenia ostatecznej decyzji administracyjnej lub prawomocnego orzeczenia sądu stwierdzającego zmianę danych stanu cywilnego określonych w dokumencie paszportowym bądź numeru PESEL osoby, dla której paszport został wydany albo sporządzenia aktu małżeństwa stwierdzającego zmianę nazwiska, a w przypadku małżeństwa zawartego przed konsulem lub organem zagranicznym - od dnia doręczenia odpisu aktu małżeństwa (w przypadku obywateli polskich przebywających za granicą termin, o którym wyżej mowa, wynosi cztery miesiące).

20 UTRATA, ZNISZCZENIE DOKUMENTU PASZPORTOWEGO Podobnie jak w przypadku dowodów osobistych, również w odniesieniu do dokumentów paszportowych ustawodawca uregulował zasady postępowania w razie utraty, zniszczenia i odnalezienia takiego dokumentu. Miedzy innymi w przypadku osoby, która utraciła dokument paszportowy lub której dokument paszportowy uległ zniszczeniu, istnieje obowiązek niezwłocznego powiadomienia o tym takcie organu paszportowego, który dokument wydał lub organu paszportowego właściwego ze względu na miejsce pobytu osoby, która utraciła ten dokument.

21 ORGANY PASZPORTOWE Organy paszportowe (odpowiednio: minister właściwy do spraw wewnętrznych, minister właściwy do spraw zagranicznych, wojewoda i konsul) prowadzą, w zakresie swoich kompetencji, ewidencje wydanych i unieważnionych dokumentów paszportowych.

22 ORGAN WYŻSZEGO STOPNIA W ROZUMIENIA PRZEPISÓW KPA Organem wyższego stopnia, w rozumieniu przepisów kodeksu postępowania administracyjnego, w stosunku do wojewodów i konsulów, w zakresie dokonywanych przez nich rozstrzygnięć w indywidualnych sprawach dotyczących paszportów i paszportów tymczasowych, jest minister właściwy do spraw wewnętrznych. Zwierzchni nadzór nad prowadzeniem spraw dotyczących paszportów i paszportów tymczasowych sprawuje minister właściwy do spraw wewnętrznych, natomiast zwierzchni nadzór nad prowadzeniem spraw dotyczących paszportów dyplomatycznych i paszportów służbowych Ministerstwa Spraw Zagranicznych sprawuje minister właściwy do spraw zagranicznych.

23 DOKUMENTY PODRÓŻY W polskim systemie prawnym oprócz dokumentów podróży wydawanych cudzoziemcom (polski dokument podróży dla cudzoziemca, tymczasowy polski dokument podróży dla cudzoziemca, dokument podróży przewidziany w konwencji genewskiej dotyczącej statusu uchodźców z dnia 28 lipca 1951 r.), dokumentem podróży jest również dowód osobisty, książeczka żeglarska czy licencja lotnicza (przewidują to niektóre umowy międzynarodowe o zniesieniu obowiązków wizowych). Szczególne dokumenty uprawniające do przekraczania granicy przewidują również m.in. regulacje dotyczące statusu prawnego członków sił zbrojnych państw stron Traktatu Północnoatlantyckiego przebywających poza granicami swych krajów.

24 TZW PASZPORT EUROPEJSKI Omawiając instytucję paszportu, nie sposób nie odnieść się do kwestii tzw. paszportu europejskiego. Początki swe koncepcja tego dokumentu znajduje w rezolucji przedstawicieli rządów państw członkowskich Wspólnot Europejskich, zebranych w Radzie z dnia 23 czerwca 1981 r. dotyczącej ujednolicenia wzorów paszportowych (Dz. Urz. UE C 241 z , s. 1). W akcie tym na państwa członkowskie został nałożony obowiązek dostosowania do dnia l stycznia 1985 r. przepisów prawa wewnętrznego do postanowień w nim zawartych.

25 Z ORZECZNICTWA SĄDU NAJWYŻSZEGO W sytuacji, w której władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom, złożenie wniosku o wydanie paszportu małoletniemu dziecku wymaga ich wspólnego, zgodnego działania. Podjęcie decyzji w kwestii wystąpienia z takim wnioskiem należy do istotnych spraw dziecka, o których rodzice rozstrzygają wspólnie, natomiast w braku porozumienia między nimi rozstrzyga sąd opiekuńczy na podstawie art k.r.o." (postanowienie SN z dnia 3 lutego 2012 r., I CZ 153/11, LKX nr ).

26 Z ORZECZNICTWA SĄDÓW ADMINISTRACYJNYCH Przesłanka faktyczną uzasadniającą unieważnienie paszportu jest sam fakt prowadzenia przez sąd postępowania karnego przeciwko osobie posiadającej paszport, a nic jedynie prawomocne skazanie tej osoby za określone przestępstwo (art. 6 ust. l pkt l i art. 10 ust. l ustawy z dnia 29 listopada 1990 r. o paszportach - Dz. U. z 1991 r. Nr 2, póz. 5)" (wyrok NSA z dnia 21 lutego 1992 r., III SA 1588/91, ONSA 1992, nr 2, póz. 40).

27 Z ORZECZNICTWA SĄDÓW ADMINISTRACYJNYCH Osobą, przeciwko której prowadzone jest postępowanie przygotowawcze w sprawie karnej o przestępstwo ścigane z urzędu w rozumieniu art. 10 ust. l w związku z art. 6 ust. l pkt 3 ustawy z dnia 29 listopada 1990 r. o paszportach (Dz. U. z 1991 r. Nr 2, póz. 5), jest osoba podejrzana, to znaczy taka, wobec której wydano postanowienie o przedstawieniu zarzutów; w sprawach podlegających rozpoznaniu w trybie uproszczonym, w którym nie jest wymagane wydanie takiego postanowienia, jest to osoba, która została przesłuchana co do treści stawianych jej zarzutów" (wyrok NSA z dnia 25 kwietnia 1996 r., V SA 1617/95, ONSA 1997, nr 3, poz. 116).

28 Z ORZECZNICTWA SĄDÓW ADMINISTRACYJNYCH W świetle postanowień art. 38 ust. 3 ustawy z 2006 r. o dokumentach paszportowych brak jest miejsca na jakąkolwiek uznaniowość ze strony organu paszportowego, natomiast przed wydaniem decyzji o unieważnieniu paszportu, organ paszportowy zobowiązany jest wyłącznie do zbadania przesłanek od których uzależnione jest wydanie decyzji o unieważnieniu paszportu" (wyrok NSA z dnia 14 lutego 2013 r., II OSK 1945/11, LEX nr ).

29 Z ORZECZNICTWA SĄDÓW ADMINISTRACYJNYCH Jeżeli osoba zakwestionowała wydanie paszportu z napisami Unia Europejska, domagając się wydania paszportu bez tych napisów, to prawidłowo Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji odmówił spełnienia takiego żądania, ponieważ wzór paszportu określający jego szatę graficzną i treści w nim zawarte nie podlegają swobodnemu kształtowaniu przez organy orzekające w sprawie wydania paszportu, lecz wynikają z załącznika nr l do rozporządzenia z dnia 22 grudnia 2005 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie wzorów oraz trybu wydawania paszportów, dokumentów wymaganych do ich otrzymania, a także trybu postępowania funkcjonariuszy Straży Granicznej w przypadku ujawnienia w czasie kontroli granicznej wad w paszportach (Dz. U. Nr 262, póz. 2197), które wydane zostało, jako akt wykonawczy do ustawy z 1990 r. o paszportach, mającej zastosowanie do rozpatrywanej sprawy na podstawie art. 60 ust. 2 i art. 62 ustawy z 2006 r. o dokumentach paszportowych. Spełnienie żądania byłoby więc przede wszystkim działaniem organu administracji sprzecznym z prawem, co nie jest dopuszczalne, a ponadto wydanie paszportu o zakresie treści niezgodnym z obowiązującym prawem oznaczałoby, iż taki paszport nie stanowiłby urzędowego dokumentu poświadczającego obywatelstwo polskie i tożsamość skarżącego w zakresie danych w nim zawartych, przez co nie byłby skutecznym dokumentem zapewniającym osobie prawo do przekraczania granicy i pobytu za granicą" (wyrok WSA w Warszawie z dnia 31 lipca 2008 r., IV SA/Wa 221/08, LEX nr ).