mgr Arkadiusz Łukaszów Zakład Prawa Administracyjnego Instytut Nauk Administracyjnych

Transkrypt

1 mgr Arkadiusz Łukaszów Zakład Prawa Administracyjnego Instytut Nauk Administracyjnych

2 Ustawa z dnia 6 sierpnia 2010r. O dowodach osobistych (Dz. U. z 2017, poz. 1464) Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 29 styczeń 2015r. w sprawie wzoru dowodu osobistego oraz sposobu i trybu postępowania w sprawach wydawania dowodów osobistych, ich utraty, uszkodzenia, unieważnienia i zwrotu. (Dz. U. z 2015, poz. 212)

3 W myśl postanowień kodeksu postępowania administracyjnego organy administracji publicznej nie mogą żądać zaświadczenia na potwierdzenie faktów lub stanu prawnego, możliwych do ustalenia przez nie na podstawie przedstawionych im do wglądu przez zainteresowanego dokumentów urzędowych - dowodu osobistego, dowodów rejestracyjnych i innych (art. 220). Dowód osobisty jest dokumentem urzędowym w rozumieniu art. 76 k.p.a., jak również art. 244 k.p.c. Sporządzony w przepisanej formie przez powołany do tego organ (właściwy rzeczowo, miejscowo i instancyjnie) stanowi dowód tego, co zostało w nim urzędowo stwierdzone. Posiada on kwalifikowaną moc dowodową opartą na domniemaniu jego prawdziwości.

4 Dowód osobisty jest dokumentem urzędowym stwierdzającym tożsamość i obywatel stwo polskie Od l maja 2004 r. dowód osobisty pełni również funkcję dokumentu podróży. Uprawnia on obywateli polskich do przekraczania granic państw członkowskich Unii Europejskiej, państw Europejskiego Obszaru Gospodarczego nienależących do Unii Europejskiej oraz państw niebędących stronami umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym, których obywatele mogą korzystać ze swobody przepływu osób na podstawie umów zawartych przez te państwa ze Wspólnota Europejską i jej państwami członkowskimi oraz na podstawie jednostronnych decyzji innych państw, uznających ten dokument za wystarczający do przekraczania ich granicy.

5 Zgodnie z postanowieniami obowiązującej obecnie ustawy o dowodach osobistych prawo posiadania dowodu osobistego służy każdemu obywatelowi Rzeczypospolitej Polskiej (osoba posiadająca dowód osobisty, która utraciła obywatelstwo polskie, jest obowiązana niezwłocznie zwrócić go do organu dowolnej gminy lub placówki konsularnej Rzeczypospolitej Polskiej).

6 Obowiązek posiadania dowodu osobistego dotyczy wyłącznie pełnoletnich obywateli polskich zamieszkałych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

7 W ustawie o dowodach osobistych sformułowany jest zamknięty katalog danych osobowych, jakie powinien zawierać dowód osobisty i jakie można stwierdzić na jego podstawie.

8 Są nimi: nazwisko, imię (imiona), nazwisko rodowe, imiona rodziców, data i miejsce urodzenia, płeć i obywatelstwo oraz numer PESEL posiadacza dowodu. Poza tym dowód osobisty zawiera dane dotyczące samego dokumentu: serię i numer, datę wydania (datę personalizacji dowodu osobistego), datę ważności oraz oznaczenie organu go wydającego. Dowód osobisty zawiera również wizerunek twarzy jego posiadacza. Poza imionami rodziców dowód osobisty nie może zawierać danych osób trzecich, jak było np. w przypadku dowodu książeczkowego, który mógł obejmować m.in. dane dotyczące dzieci posiadacza dowodu.

9 Dowód osobisty wydawany jest przez organ wykonawczy gminy (wydawanie, wymiana i unieważnianie dowodów osobistych są zadaniami zleconymi gminy z zakresu administracji rządowej). Jego personalizacja (wprowadzenie danych przyszłego posiadacza dowodu osobistego do blankietu dowodu osobistego) stanowi zaś zadanie ministra właściwego do spraw wewnętrznych.

10 Wydanie dowodu osobistego jest dokonywaną na wniosek czynnością materialno-techniczną. Odmowa wydania dowodu osobistego oraz stwierdzenie jego nieważności wymaga jednak rozstrzygnięcia w drodze decyzji administracyjnej. Organem odwoławczym w takich sytuacjach jest właściwy miejscowo wojewoda.

11 Wniosek o wydanie dowodu osobistego może zostać złożony do organu dowolnej gminy w formie pisemnej lub w formie dokumentu elektronicznego na zasadach określonych w ustawie z dnia 17 lutego 2005 r. o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne. Co do zasady wniosek o wydanie dowodu osobistego może złożyć tylko osoba posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych. Nie wcześniej niż 30 dni przed datą ukończenia 18 lat z wnioskiem takim może wystąpić również zamieszkujący na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej obywatel polski niespełniający powyższego warunku. W pozostałych przypadkach w imieniu osoby nieposiadającej pełnej zdolności do czynności prawnych ubiegającej się o wydanie dowodu osobistego wniosek składa rodzic, opiekun prawny lub kurator.

12 Wydanie dowodu osobistego powinno nastąpić nie później niż w terminie 30 dni od dnia złożenia wniosku. W szczególnie uzasadnionych przypadkach termin ten może zostać przedłużony, o czym organ wydający dowód osobisty powinien zawiadomić wnioskodawcę.

13 W sytuacji gdy wniosek o wydanie dowodu osobistego w formie pisemnej składany był poza siedzibą organu gminy, jego odbioru może dokonać pełnomocnik legitymujący się w tym zakresie pełnomocnictwem szczególnym. W przypadku gdy wnioskodawca składa wniosek o wydanie dowodu osobistego z naruszeniem przepisów ustawy, organ gminy ma obowiązek odmówić jego wydania. Decyzja wydawana w tej sprawie posiada rygor natychmiastowej wykonalności. Odwołanie od niej wojewoda rozpatruje w terminie 14 dni od daty jego złożenia.

14 Dowód osobisty ważny jest co do zasady przez okres 10 lat od daty jego wydania. Wyjątek od tej zasady dotyczy dowodów wydawanych osobom, które nie ukończyły piątego roku życia (dowody takie ważne są przez pięć lat od daty ich wydania) oraz dowodów wydawanych przed l marca 2015 r. osobom, które ukończyły 65 rok życia na czas nieoznaczony.

15 Unieważnienie dowodu osobistego co do zasady dokonywane jest w formie czynności materialnotechnicznej przez wprowadzenie przez organ gminy do Rejestru Dowodów Osobistych informacji o dacie i przyczynie unieważnienia dowodu osobistego (właściwość organów gminy została określona przez ustawodawcę w oparciu o kryterium przyczyny unieważniania, właściwy będzie np. organ gminy, do którego zgłoszono utratę lub uszkodzenie dowodu osobistego lub do którego został przekazany znaleziony dowód osobisty).

16 Z mocy prawa unieważnienie dowodu osobistego dokonuje się na podstawie przekazanych przez rejestr PESEL do Rejestru Dowodów Osobistych informacji o utracie obywatelstwa polskiego lub zgonie posiadacza dowodu osobistego, przy czym skutek unieważnienia dowodu osobistego następuje z dniem utraty obywatelstwa polskiego lub zgonu posiadacza dowodu osobistego.

17 Od unieważnienia dowodu osobistego, którego skutki prawne powstają ex nunc, należy odróżnić instytucję stwierdzenia nieważności dowodu osobistego, której zastosowanie powoduje powstanie skutków prawnych ex tunc.

18 Nieważność dowodu osobistego stwierdza się w drodze decyzji administracyjnej posiadającej rygor natychmiastowej wykonalności. Przesłanką uczynienia tego jest podanie we wniosku o jego wydanie nieprawdziwych danych, Celem tej instytucji nie jest sankcjonowanie zachowania wnioskodawcy, a jedynie eliminacja z obrotu prawnego dokumentu urzędowego, który stwierdza dane niezgodne z prawdą.

19 Właściwy do wydania takiej decyzji jest organ gminy, który wydał wadliwy" dowód osobisty. Odwołanie od decyzji stwierdzającej nieważność dowodu osobistego wojewoda powinien rozpatrzyć w terminie 14 dni od daty jego złożenia.

20 Prawo przewiduje również wiele reguł zachowania w przypadku utraty (braku fizycznej kontroli nad dowodem osobistym przez jego posiadacza, który nastąpił w wyniku przestępstwa, zagubienia lub innego zdarzenia losowego), uszkodzenia oraz znalezie nia dowodu osobistego.

21 Posiadaczowi dowodu osobistego, który dokonał osobistego zgłoszenia jego utraty lub uszkodzenia wydawane jest nieodpłatnie ważne do czasu wydania nowego dowodu osobistego, nie dłużej jednak niż przez dwa miesiące, zaświadczenie o utracie lub uszkodzeniu dowodu osobistego.

22 Minister właściwy do spraw informatyzacji prowadzi w formie elektronicznej centralny Rejestr Dowodów Osobistych.

23 W rejestrze tym obok numeru PESEL, nazwiska i imienia (imion), nazwiska rodowego, imienia ojca, imienia i nazwiska rodowego matki, daty i miejsca urodzenia, płci oraz fotografii odzwierciedlającej wizerunek twarzy osoby ubiegającej się o wydanie dowodu osobistego przechowywane są dane dotyczące samego dowodu osobistego oraz wniosku o wydanie dowodu osobistego, dane dotyczące utraconych i błędnie spersonalizowanych blankietów dowodów osobistych, a także dane zawarte w ogólnokrajowej ewidencji wydanych i unieważnionych dowodów osobistych, dotyczące dowodów osobistych wydanych na podstawie wniosków złożonych od dnia l stycznia 2001 r. do dnia 28 lutego 2015 r. oraz dane o dowodach osobistych wydanych przed dniem l stycznia 2001 r., zawarte dotychczas w rejestrze PESEL.

24 Zgodnie z przepisami art k.k. każdy, kto posługuje się dokumentem stwierdzającym tożsamość innej osoby lub dokument taki kradnie lub go przywłaszcza, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat dwóch. Tej samej karze podlega ten, kto bezprawnie przewozi, przenosi lub przesyła za granicę dokument stwierdzający tożsamość innej osoby, bądź kto zbywa własny lub cudzy dokument stwierdzający tożsamość. Karą ograniczenia wolności albo karą grzywny zagrożone jest natomiast uchylanie się od obowiązku posiadania lub wymiany dowodu osobistego, zatrzymywanie bez podstawy prawnej cudzego dowodu osobistego oraz niezwracanie dowodu osobistego w razie utraty obywatelstwa polskiego (art. 79 u.d.o.).

25 Wejście w życie ustawy o dowodach osobistych przyniosło pewne zmiany w odniesieniu do konstrukcji i funkcji dowodu osobistego (m.in. ograniczeniu uległ zakres danych stwierdzanych w tym dokumencie), jednak trudno postrzegać je jako zmiany o przełomowym znaczeniu. Pierwotna wersja ustawy, zmieniona jeszcze w trakcie jej vacatio legis, przewidywała znacznie dalej idące przekształcenia w zakresie konstrukcji i funkcji dowodu osobistego. Z dniem 31 grudnia 2012 r. uchylono w ustawie o dowodach osobistych przepisy o fundamentalnym znaczeniu dla zamierzonej wcześniej nowej konstrukcji dowodu osobistego, przewidujące jego elektroniczną funkcjonalność.

26 Osoba będąca obywatelem polskim i zamieszkała w Rzeczypospolitej Polskiej jest obowiązana posiadać dowód osobisty. Nie ma przy tym znaczenia fakt czasowego zamieszkiwania na terytorium innego państwa" (wyrok WSA w Warszawie z dnia 14 grudnia 2005 r., IV SA/Wa 1550/05, LEX nr ).

27 Przepisy prawa materialnego nie przewidują wydania decyzji administracyjnej w zakresie anulowania czynności unieważnienia dowodu osobistego. Czynność materialno-techniczna unieważnienia dowodu osobistego nie podlega zaskarżeniu w administracyjnym toku instancji, a do jej anulowania również administracyjny tok instancji nie został przewidziany w ustawie z 1974 r. o ewidencji ludności i dowodach osobistych" (wyrok WSA w Białymstoku z dnia 17 maja 2012 r., H SA/Bk 71/12, LEX nr ).