Elektrownie wodne na Bobrze

Transkrypt

1 106 W 1912 r. w Pilchowicach oddano do użytku zbiornik przeciwpowodziowy z elektrownią wodną. W latach 20. XX w. wybudowano kolejne siłownie działające jako elektrownie przepływowe. W poszczególnych obiektach zastosowano unikalne rozwiązania architektoniczne i techniczne, niestosowane obecnie systemy zrzutu wody oraz zamknięcia spiętrzeń jazowych. Po dziś dzień energię elektryczną wytwarza się tu przy użyciu oryginalnych hydrozespołów, składających się z turbin wodnych systemu Francisa lub Kaplana produkcji J.M. Voith i prądnic synchronicznych wyprodukowanych przez zakłady Siemensa lub AEG. Elektrownie wodne na Bobrze Zapora i elektrownia wodna Pilchowice I. Po prawej stronie widoczna betonowa kaskada. Pierwsze elektrownie wodne na Dolnym Śląsku powstały na początku XX w. wraz z budową sieci przeciwpowodziowych zbiorników wodnych. Ze wzrostem zapotrzebowania na energię elektryczną rozpoczęto budowę mniejszych siłowni, które służyły jedynie do produkcji prądu elektrycznego. Pilchowice I Po kolejnej powodzi, jaka nawiedziła te tereny, rozpoczęto budowę zbiornika retencyjnego i elektrowni w Pilchowicach. W 1903 r. wykonano sztolnię obiegową, do której skierowano wody Bobru. Elektrownię otwarto 16 listopada 1912 r. Na uroczystość przybył cesarz Niemiec Wilhelm II. W 1923 r elektrownię rozbudowano o piąty hydrozespół. Kamienno-betonowa zapora wodna wysokości 45 m została oblicowana łamanym granitem z miejscowych kamieniołomów. Układ hydrotechniczny zapory został wyposażony w przelew powierzchniowy z kaskadą betonową. Produkcja energii odbywa się przy użyciu sześciu hydrozespołów systemu Francisa (spiralnych, bliźniaczych, produkcji J.M. Voith pięciu z 1911 r.

2 107 i jednego z 1921 r.) oraz sześciu generatorów, w tym czterech synchronicznych produkcji Siemens Schuckert Werke z 1911 r., jednego z 1921 r. i jednego produkcji polskiej z 1951 r. Łączna moc elektrowni to 7,585 MW. Bobrowice III Elektrownię Bobrowice III wybudowano jako jedną z dwóch siłowni wodnych obsługujących znaną śląską fabrykę papieru. Została otwarta w 1923 r. W 1945 r. uległa zniszczeniu. Po wojnie odbudowano jedynie budynek, w którym mieści się mała elektrownia wodna. Jest to elektrownia przepływowa, wyposażona w turbinę systemu Francisa, spiralną, poziomą, produkcji Gotha z 1923 r. i generator asynchroniczny produkcji polskiej z 1953 r. Łączna moc elektrowni wynosi 0,126 MW. Bobrowice I Elektrownię Bobrowice I otwarto w 1925 r. Jej budynek umiejscowiono w korycie rzeki Bóbr. Stanowi on część kamienno-betonowej zapory zwieńczonej zamknięciem segmentowo-klapowym. Układy sterowania i napędy klap są ulokowane na koronie jazu. Produkcja energii odbywa się przy użyciu trzech podwójnych turbin systemu Francisa umieszczonych w komorach zalanych wodą. Betonowa osłona komory stanowi jednocześnie ścianę odwodną hali maszyn. W elewacjach budynku elektrowni i filarów jazu zastosowano kamienne okładziny z granitu, idealnie harmonizujące z górską przyrodą. Elektrownia wyposażona jest w trzy turbiny systemu Francisa, bliźniacze w komorze, produkcji J.M. Voith z 1924 r. i trzy generatory synchroniczne produkcji AEG z 1924 r. Łączna moc elektrowni 2,422 MW. Wrzeszczyn W latach powstała na rzece Bóbr elektrownia zaporowa Wrzeszczyn, wyposażona w jaz kamienno-betonowy z zamknięciami klapowymi systemu Stoneya. Elektrownię wraz z komorą upustów dennych umieszczono na przedłużeniu jazu przegradzającego rzekę, tak że budynek stanowił część zapory wodnej. Napędy i układy sterowania klap ulokowano na koronie jazu. Elektrownia została wyposażona w hydrozespoły systemu Kaplana (dwie turbiny pionowe produkcji J.M. Voith z 1926 r.) jako pierwsza na Dolnym Śląsku oraz w dwa generatory synchroniczne produkcji Siemens Schuckert Werke z 1926 r. Łączna moc elektrowni wynosi 4,710 MW. Na uwagę zasługuje granitowa elewacja budynku z płaskorzeźbą przedstawiającą orła trzymającego w szponach pioruny. Orzeł trzymający w szponach pioruny. Płaskorzeźba umieszczona nad wejściem do hali maszyn w elektrowni Wrzeszczyn. Kalendarium 16 listopada 1912 r. otwarcie elektrowni Pilchowice I 1923 r. otwarcie elektrowni Bobrowice III 1925 r. otwarcie elektrowni Bobrowice I 1927 otwarcie elektrowni Wrzeszczyn 13 października 1927 r. otwarcie elektrowni Pilchowice II 12 kwietnia 1932 r. otwarcie elektrowni Bobrowice II 1975 r. otwarcie Muzeum Energetyki w elektrowni wodnej Szklarska Poręba II lipiec 1997 r. wielka powódź na Dolnym Śląsku 2000 r. wpisanie do rejestru zabytków 34 hydrozespołów stanowiących wyposażenie 12 dolnośląskich elektrowni wodnych (Bobrowice I, II, III, Wrzeszczyn, Pilchowice I, II, Włodzice, Kraszewice, Szklarska Poręba I, II, Złotniki i Leśna) Przekrój elektrowni Pilchowice I.

3 108 Rury łączące regulator obrotów z hydrozespołem systemu Kaplana w elektrowni wodnej Wrzeszczyn. Pilchowice II W 1927 r. otwarto w Nielestnie elektrownię Pilchowice II przepływową z kanałem derywacyjnym o długości 1396 m. Do produkcji energii zastosowano trzy hydrozespoły systemu Francisa w komorze firmy J.M. Voith z 1927 r. Były to ostatnie turbiny tego typu montowane w elektrowniach na Dolnym Śląsku. W elektrowni znajdują się trzy generatory synchroniczne produkcji AEG z 1927 r. Łączna moc elektrowni to 0,824 MW. Bobrowice II Niewielka elektrownia, otwarta w 1932 r., powstała w oparciu o turbiny istniejącej tu wcześniej Fabryki Przetworów Drzewnych. W 1932 r. siłownia została przejęta przez energetykę państwową. W latach 70. XX w. zakład wyłączono z ruchu. Uruchomiono go ponownie w 1985 r. Do dziś zachowało się oryginalne wyposażenie, w tym urządzenia hydrotechniczne, generator i osprzęt elektryczny. Dwie turbiny systemu Francisa z wałem pionowym przenoszą napęd przez przekładnię stożkową na wspólny wał, który napędza generator synchroniczny produkcji Siemens Schuckert Werke z 1932 r. Urządzenia elektryczne umieszczono na antresoli, na betonowych postumentach, w celu zabezpieczenia przed zalaniem w czasie powodzi. Łączna moc elektrowni wynosi 0,218 MW.

4 Fragment uzwojenia prądnicy synchronicznej w elektrowni wodnej Pilchowice II. 109 Hala maszyn z prądnicami synchronicznymi produkcji AEG w elektrowni wodnej Pilchowice II.

5 128 Kopalnia Ignacy powstała w 1792 r. Jest najstarszą kopalnią węgla kamiennego w Rybnickim Okręgu Węglowym i jedną z najstarszych na Górnym Śląsku. Do dziś zachowały się tu dwie czynne parowe maszyny wyciągowe. Starsza, z 1900 r., pracuje na szybie Głowacki, druga, z 1920 r., obsługuje szyb Kościuszko. Zabytkowa kopalnia węgla Ignacy w Rybniku Stalowa wieża wyciągowa szybu Kościuszko. W 1788 r. pruski minister prowincji śląskiej Karol Jerzy von Hoym utworzył w Rybniku Królewski Urząd Górniczo-Hutniczy. Z jego polecenia w 1792 r. w pobliżu Niewiadomia otwarto pierwszą państwową kopalnię, którą nazwano Hoym. Węgiel wydobywano w 34 płytkich szybach, których głębokość dochodziła do 60 m. W 1834 r. władze pruskie sprzedały kopalnię gwarkom kopalni Sylwester. W następnych latach do kopalni Hoym przyłączano kolejno kopalnie: Biertułtowy, Laura i Carolus. W 1887 r. zespół kopalń zakupił książę Hugo von Hohenlohe-Öhringen. Z roku na rok górnicy fedrowali coraz głębiej. Szyb Grundmann osiągnął w 1876 r. głębokość 150 m, w 1890 r. 200 m, w 1913 r. 300 m. Z kolei szyb Oppurg w 1902 r. miał głębokość 192 m, a w 1914 r. 300 m. W 1914 r. kopalnia została przekształcona w spółkę akcyjną pod nazwą Czernickie Towarzystwo Węglowe. Po I wojnie światowej zakład znalazł się na terenie Polski. 4 września 1936 r. zmieniono nazwę kopalni Hoym na Ignacy na cześć prezydenta Ignacego Mościckiego. Zmieniono także nazwy szybów Grundmann na Kościuszko, a Oppurg na Głowacki. We wrześniu 1939 r. zakład objął niemiecki koncern Reichswerke Herman Göring z Katowic. W okresie wojny oba szyby pogłębiono do 400 m. 26 marca 1945 r. do Niewiadomia wkroczyła Armia Czerwona. W 1946 r. zakład upaństwowiono. Wydobycie węgla sięgało wówczas 1 mln t rocznie. Jednak w związku z wyczerpywaniem się pokładów węgla w 1968 r. kopalnia Ignacy została włączona do kopalni Rydułtowy. W 1990 r. zmieniono nazwę na kopalnia Rydułtowy Ruch Ignacy. W 1988 r. szyb Kościuszko pogłębiono do poziomu 600 m. W latach 90. XX w. kopalnia została praktycznie wyłączona z eksploatacji. Obecnie pełni funkcję szybów wentylacyjnych. Eksponaty W skład kopalni Ignacy wchodzą szyby Głowacki i Kościuszko ze stalowymi wieżami kopalnianymi i parowymi maszynami wyciągowymi, budynki nowej łaźni, maskowni, lampowni, stacji transformatorowej, kompresorowni i starej łaźni oraz wieża ciśnień, przebudowana na wieżę widokową. W kopalni pracują dwie parowe maszyny wyciągowe. Pierwsza obsługująca szyb Głowacki o głębokości 400 m, wyprodukowana została w 1900 r. w zakładach Wilhelmshütte Eulau w Szprotawie. Posiada dwa cylindry o średnicy 700 mm i skoku tłoka 1500 mm. Przy ciśnieniu pary 6 atmosfer osiąga moc 520 KM. Napędza bęben linowy o średnicy 4,65 m. Druga pracuje na szybie Kościuszko o głębokości 600 m. Powstała w 1920 r. w zakładach Linke Hoffmann Werke we Wrocławiu. Ma dwa cylindry o średnicy 1000 mm i skoku tłoka 1600 mm. Osiąga moc 1800 KM przy ciśnieniu pary 10 atmosfer. Nośnikiem liny są bębny cylindryczne umocowane na wspólnej osi, przestawne za pomocą sprzęgła zębatego. Średnica bębna wynosi 6 m.

6 129 Silnik parowy maszyny wyciągowej szybu Kościuszko wyprodukowanej w 1920 r. w zakładach Linke Hoffmann Werke we Wrocławiu. Kalendarium 1792 r. otwarcie kopalni Hoym 25 marca 1835 r. połączenie z kopalnią Sylwester 1840 r. przyłączenie kopalni Biertułtowy 30 grudnia 1870 r. połączenie kopalń Hoym i Laura 15 listopada 1882 r. przyłączenie kopalni Carolus 1887 r. zakup kopalń przez księcia Hugona von Hohenlohe-Öhringena 1914 r. przekształcenie przedsiębiorstwa w spółkę akcyjną czerwiec 1922 r. kopalnia w zarządzie władz polskich 4 września 1936 r. zmiana nazwy kopalni Hoym na Ignacy 1939 r. przejęcie kopalni przez niemiecki koncern Reichswerke Herman Göring 1 stycznia 1968 r. przyłączenie kopalni Ignacy do kopalni Rydułtowy 1990 r. zmiana nazwy zakładu na Rydułtowy Ruch Ignacy lata 90. XX w. wyłączenie z eksploatacji Fragment mechanizmu rozrządu pary maszyny wyciągowej szybu Głowacki.