Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska

Transkrypt

1 Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska Katowice, styczeń 2017 r.

2

3 Zespół projektantów dr inż. Adam Jankowski dyrektor do spraw produkcji mgr inż. Józef Bogalecki kierownik projektu mgr inż. Marta Szawracka mgr inż. Natalia Jakubowska mgr inż. Kamil Adamek mgr Marcin Całka Sprawdzający: mgr inż. Anna Szembak Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska 3

4 Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska

5 Spis treści Wprowadzenie Polityka energetyczna, planowanie energetyczne Polityka energetyczna UE i kraju Planowanie energetyczne w Unii Europejskiej Krajowe uwarunkowania formalno-prawne Planowanie energetyczne na szczeblu gminnym rola założeń w systemie planowania energetycznego Charakterystyka miasta Położenie geograficzne i struktura terenu Warunki klimatyczne Uwarunkowania demograficzne i mieszkaniowe Sytuacja gospodarcza miasta Podział miasta na jednostki bilansowe Istniejące utrudnienia w rozwoju systemów sieciowych lub w transporcie paliwa Charakterystyka zaopatrzenia miasta w ciepło stan istniejący Bilans cieplny miasta Założenia do bilansu Bilans cieplny miasta Charakterystyka przedsiębiorstw ciepłowniczych Węglokoks Energia ZCP Sp. z o.o. (dawniej Zespół Ciepłowni Przemysłowych CARBO-ENERGIA sp. z o.o.) Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej sp. z o.o. w Rudzie Śląskiej Zakłady Energetyki Cieplnej S.A. w Katowicach Fortum Silesia S.A Zabrzańskie Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej Sp. z o.o Źródła ciepła dla obszaru miasta Źródła systemowe Węglokoks Energia ZCP sp. z o.o Elektrociepłownia Fortum Silesia S.A. w Zabrzu Kotłownie lokalne Źródła indywidualne niska emisja Systemy dystrybucji ciepła na terenie miasta PEC sp. z o.o. w Rudzie Śląskiej Węglokoks Energia ZCP sp. z o.o. w Rudzie Śląskiej ZEC S.A. Katowice Ocena stanu systemu zaopatrzenia miasta w ciepło stan rezerw w źródłach systemowych System elektroenergetyczny Wprowadzenie charakterystyka przedsiębiorstw zmiany formalne Podmioty zajmujące się wytwarzaniem energii elektrycznej Przedsiębiorstwa energetyczne zajmujące się przesyłaniem energii elektrycznej Przedsiębiorstwa energetyczne zajmujące się dystrybucją energii elektrycznej Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska 5

6 4.1.4 Przedsiębiorstwa energetyczne zajmujące się obrotem energią elektryczną System zasilania miasta Źródła, GPZ-ty i linie NN i WN Linie SN i stacje transformatorowe Linie niskiego napięcia (nn) Wykonane zadania inwestycyjne i modernizacyjne Odbiorcy i zużycie energii elektrycznej Sieci oświetlenia drogowego Ocena stanu zaopatrzenia w energię elektryczną System zaopatrzenia w gaz ziemny Wprowadzenie charakterystyka przedsiębiorstw zmiany formalne Charakterystyka systemu gazowniczego System źródłowy System dystrybucyjny gazu Charakterystyka odbiorców i zużycie gazu Ocena stanu systemu gazowniczego Analiza porównawcza cen energii i jej nośników Taryfy dla ciepła Taryfy dla energii elektrycznej Taryfy dla paliw gazowych Przewidywane zmiany zapotrzebowania na nośniki energii Wprowadzenie. Metodyka prognozowania zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe Uwarunkowania do określenia wielkości zmian zapotrzebowania na nośniki energii Prognoza demograficzna Rozwój zabudowy mieszkaniowej Rozwój zabudowy strefy usług i wytwórczości Potrzeby energetyczne dla nowych obszarów rozwoju Zapotrzebowanie na nośniki energii Zakres przewidywanych zmian zapotrzebowania na ciepło Bilans przyszłościowy zapotrzebowania na ciepło Prognoza zmian w strukturze zapotrzebowania na ciepło Zmiany w strukturze zasilania systemu ciepłowniczego Możliwości pokrycia przyszłego zapotrzebowania na ciepło Prognoza zmian zapotrzebowania na energię elektryczną Scenariusze zaopatrzenia obszaru miasta Ruda Śląska w energię Scenariusze zaopatrzenia nowych odbiorców w ciepło i gaz sieciowy Nowe obszary pod zabudowę mieszkaniową Nowe obszary pod zabudowę usługową Nowe obszary pod zabudowę przemysłową Plany rozwojowe przedsiębiorstw energetycznych; zgodność planów z Założeniami WĘGLOKOKS ENERGIA ZCP sp. z o.o. Plan rozwoju - branża ciepłownicza Plan rozwoju PEC Ruda Śląska Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska

7 8.2.3 Plan rozwoju Zakłady Energetyki Cieplnej Katowice S.A Plan rozwoju Fortum Silesia S.A Operator Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM S.A Polska Spółka Gazownictwa sp. z o.o. Oddział w Zabrzu Polskie Sieci Elektroenergetyczne S.A TAURON Dystrybucja S.A PKP Energetyka S.A WĘGLOKOKS ENERGIA ZCP sp. z o.o. branża elektroenergetyczna Analiza i ocena możliwości zastosowania energetycznej gospodarki skojarzonej w mieście, w źródłach rozproszonych Ocena możliwości i planowane wykorzystanie lokalnych źródeł energii Możliwości wykorzystania nadwyżek energii cieplnej ze źródeł przemysłowych Możliwości wykorzystania zasobów energii odpadowej Ocena możliwości wykorzystania odpadów komunalnych jako alternatywnego źródła energii dla gminy Ocena możliwości wykorzystania odnawialnych źródeł energii w gminie Przedsięwzięcia racjonalizujące użytkowanie ciepła, energii elektrycznej i paliw gazowych środki poprawy efektywności energetycznej Uwarunkowania i narzędzia prawne racjonalizacji Kierunki działań racjonalizacyjnych oraz środki poprawy efektywności energetycznej Audyt energetyczny, charakterystyka energetyczna budynków, stymulowanie rozwoju budownictwa energooszczędnego Przedsięwzięcia racjonalizujące użytkowanie ciepła, energii elektrycznej i paliw gazowych Racjonalizacja użytkowania ciepła Racjonalizacja użytkowania paliw gazowych Racjonalizacja użytkowania energii elektrycznej Propozycja działań (rozwiązań) organizacyjnych w Gminie Założenia gminnego programu zmniejszenia kosztów energii w obiektach gminnych zasady i metody budowy programu zmniejszenia kosztów energii Ocena bezpieczeństwa energetycznego zaopatrzenia miasta w nośniki energii Zakres współpracy z gminami Zakres współpracy stan istniejący Możliwe przyszłe kierunki współpracy Wnioski końcowe ZAŁĄCZNIKI Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska 7

8 Wprowadzenie Podstawa opracowania Podstawę Aktualizacji założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska stanowią ustalenia określone w umowie z dnia 30 sierpnia 2016 r. nr KK NR GRU UM/825/kk/36/WB-W/2016 zawartej pomiędzy: Miastem Ruda Śląska z siedzibą przy placu Jana Pawła II 6, Ruda Śląska; a firmą Energoekspert sp. z o.o. z siedzibą w Katowicach przy ul. Karłowicza 11a. Aktualizację założeń wykonano zgodnie z: ustawą Prawo energetyczne z dnia 10 kwietnia 1997 r. (tekst jednolity Dz. U. z 2012 r., poz z późn.zm.) i przepisami wykonawczymi do tej ustawy; ustawą o samorządzie gminnym z dnia 8 marca 1990 r. (tekst jednolity Dz. U. z 2016 r., poz. 446); ustawą o efektywności energetycznej z dnia 20 maja 2016 r. (Dz. U. 2016, poz. 831); ustawą Prawo ochrony środowiska z dnia 27 kwietnia 2001 r. (tekst jednolity Dz. U. z 2016 r. poz. 672 z późn.zm.); ustawą o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko z dnia 3 października 2008 r. (Dz. U. z 2016 r., poz. 353 z późn.zm.); ustawą o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym z dnia 27 marca 2003 r. (tekst jednolity Dz. U. z 2016 r., poz. 778 z późn.zm.); ustawą Prawo budowlane z dnia 7 lipca 1994 r. (tekst jednolity Dz. U. z 2016 r., poz. 290 z późn.zm.); ustawą o wspieraniu termomodernizacji i remontów z dnia 21 listopada 2008 r. (tekst jednolity Dz. U. z 2014 r., poz. 712 z późn.zm.); ustawą o ochronie konkurencji i konsumentów z dnia 16 lutego 2007 r. (tekst jednolity Dz. U. z 2015 r., poz. 184 z późn.zm.); innymi obowiązującymi przepisami szczegółowymi; oraz uwzględnia ona uwarunkowania wynikające z obecnego i planowanego zagospodarowania przestrzennego miasta. Ocena aktualności założeń Miasto Ruda Śląska posiada zaktualizowane Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska, przyjęte przez Radę Miasta Ruda Śląska uchwałą nr PR w dniu 27 września 2012 r. W związku z tym, że w minionym okresie nastąpiły znaczące zmiany zarówno bezpośrednio w sferze gospodarki energetycznej gminy, w tym zmiany formalno-prawne, własno- 8 Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska

9 ściowe, organizacyjne przedsiębiorstw energetycznych, jak i w zapisach dotyczących kierunków rozwoju i zagospodarowania przestrzennego gminy, niezbędne jest ponowne przeprowadzenie analizy stanu zaopatrzenia gminy w nośniki energii oraz wskazanie niezbędnych kierunków działania dla zapewnienia szeroko rozumianego bezpieczeństwa energetycznego gminy. Ponadto, zgodnie z obowiązującą ustawą Prawo energetyczne, winno się w okresach 3-letnich przeprowadzać aktualizację założeń do planu zaopatrzenia gminy w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe. Przyjęcie niniejszego projektu Aktualizacji założeń... uchwałą Rady Miasta stanowić będzie spełnienie wymagań stawianych ustawą Prawo energetyczne (t.j. Dz. U. z 2012 r., poz z późn.zm.) art. 19 ust. 2. Zakres przedmiotowy założeń Zadaniem niniejszego opracowania jest: ocena stanu aktualnego zapotrzebowania gminy na ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe; identyfikacja przewidywanych możliwości rozwoju gminy w oparciu o dostępne dokumenty planowania przestrzennego jako baza do oceny zapotrzebowania na energię; identyfikacja potrzeb energetycznych istniejącej i planowanej zabudowy w przedziale czasowym do 2031 r. i określenie niezbędnych działań w celu zapewnienia pokrycia zapotrzebowania na energię; określenie przedsięwzięć racjonalizujących użytkowanie ciepła, energii elektrycznej i paliw gazowych; określenie możliwości wykorzystania istniejących nadwyżek i lokalnych zasobów paliw i energii, z uwzględnieniem energii elektrycznej i ciepła wytwarzanych w instalacjach odnawialnego źródła energii, energii elektrycznej i ciepła użytkowego wytwarzanych w kogeneracji oraz zagospodarowania ciepła odpadowego z instalacji przemysłowych; określenie możliwości stosowania środków poprawy efektywności energetycznej w rozumieniu ustawy o efektywności energetycznej; określenie zakresu współpracy z innymi gminami; wytyczenie kierunków działań Miasta dla osiągnięcia optymalnego wyniku przy realizacji założeń do planu zaopatrzenia. W niniejszym opracowaniu uwzględniono założenia i ustalenia następujących dokumentów planistycznych: Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Ruda Śląska przyjęte uchwałą Rady Miasta Ruda Śląska nr PR z dnia 24 marca 2015 r.; obowiązujący miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego (Uchwała Nr 1066/ LXI/ 2006 Rady Miasta Ruda Śląska z dnia r.) z uwzględnieniem uchwalonych zmian. W celu wykonania przedmiotowego opracowania poddano analizie zapisy takich dokumentów strategicznych, jak: Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska 9

10 Strategia Rozwoju Miasta Ruda Śląska na lata ; Lokalny Program Rewitalizacji Miasta Ruda Śląska do 2030 roku; Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla miasta Ruda Śląska na lata ; Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla miasta Ruda Śląska; Program ograniczenia niskiej emisji dla miasta Ruda Śląska. Dodatkowo w projekcie założeń uwzględniono zapisy ujęte w dokumentach planistycznych i strategicznych na poziomie regionalnym: Strategia Rozwoju Województwa Śląskiego ŚLĄSKIE 2020+; Program ochrony powietrza dla terenu województwa śląskiego mający na celu osiągnięcie poziomów dopuszczalnych substancji w powietrzu oraz pułapu stężenia ekspozycji, Katowice 2014; Program Ochrony Środowiska dla Województwa Śląskiego do roku 2019 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2024; Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Śląskiego 2020+; Plan gospodarki odpadami dla województwa śląskiego Dokument Aktualizacji założeń wykonany został w oparciu o informacje i uzgodnienia uzyskane od przedsiębiorstw energetycznych i jednostek gminy, jak również na podstawie danych uzyskanych w trakcie spotkań konsultacyjnych z przedstawicielami przedsiębiorstw energetycznych, instytucji działających na rzecz rozwoju gminy oraz przeprowadzonej ankietyzacji dużych podmiotów gospodarczych, których działalność w sposób pośredni lub bezpośredni związana jest z wytwarzaniem i/lub dystrybucją nośników energii zarówno dla potrzeb własnych, jak i odbiorców zewnętrznych. Dotyczy to również dużych odbiorców nośników energii. Na potrzeby niniejszego opracowania objęto ankietyzacją następujące podmioty gospodarcze i instytucje: Urząd Miasta Ruda Śląska; WĘGLOKOKS ENERGIA ZCP sp. z o.o.; Fortum Silesia S.A.; Zakłady Energetyki Cieplnej Katowice S.A.; Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej Ruda Śląska sp. z o.o.; Zabrzańskie Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej sp. z o.o.; Polskie Sieci Elektroenergetyczne S.A.; TAURON Dystrybucja S.A. Oddział w Gliwicach; PKP Energetyka S.A. Zakład Śląski; Operator Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM S.A. Oddział w Świerklanach; Polska Spółka Gazownictwa sp. z o.o. Oddział w Zabrzu; PGNiG Obrót Detaliczny Sp. z o.o. Górnośląski Obszar Sprzedaży; obiekty użyteczności publicznej będące pod zarządem gminy, spółdzielnie mieszkaniowe i inni administratorzy budynków, duże zakłady przemysłowe działające na terenie gminy. 10 Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska

11 1. Polityka energetyczna, planowanie energetyczne 1.1 Polityka energetyczna UE i kraju Planowanie energetyczne w Unii Europejskiej Europejska Polityka Energetyczna (przyjęta przez Komisję WE w dniu r.) ma trzy założenia: przeciwdziałanie zmianom klimatycznym, ograniczanie podatności Unii na wpływ czynników zewnętrznych wynikającej z zależności od importu węglowodorów oraz wspieranie zatrudnienia i wzrostu gospodarczego, co zapewni odbiorcom bezpieczeństwo zaopatrzenia w energię po przystępnych cenach. Europejska PE stanowi ramy dla budowy wspólnego rynku energii, w którym wytwarzanie energii oddzielone jest od jej dystrybucji, a szczególnie ważnym priorytetem jest zapewnienie bezpieczeństwa dostaw energii (przez dywersyfikację źródeł i dróg dostaw) oraz ochrona środowiska. Główne cele Unii Europejskiej w sektorze energetycznym do 2020 r. (zapisane w tzw. pakiecie klimatyczno-energetycznym przyjętym przez UE r.), to: wzrost efektywności zużycia energii: o 20%, zwiększenie udziału energii odnawialnej w zużyciu energii: o 20%, redukcja emisji CO2: o 20% w stosunku do poziomu z 1990 r., udział biopaliw w ogólnym zużyciu paliw: 10% w sektorze transportu. Na Szczycie Klimatycznym w Brukseli w październiku 2014 r. określono nowe cele w zakresie polityki energetyczno-klimatycznej do 2030 r. Najważniejsze z nich to: redukcja emisji gazów cieplarnianych w UE o co najmniej 40% w porównaniu do wielkości emisji w roku 1990, zwiększenie udziału odnawialnych źródeł energii w bilansie energetycznym UE o co najmniej 27%, poprawa efektywności energetycznej. Do tego czasu kraje o PKB poniżej 60% średniej unijnej, w tym Polska, będą mogły rozdawać elektrowniom 40% uprawnień do emisji CO2 za darmo. Ponadto na funkcjonowanie sektora energetycznego mają również wpływ uregulowania prawne Unii Europejskiej, takie jak: Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2010/75/UE z 24 listopada 2010 r. w sprawie emisji przemysłowych (zintegrowane zapobieganie zanieczyszczeniom i ich kontrola) tzw. dyrektywa IED, Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2015/2193 z dnia 25 listopada 2015 r. w sprawie ograniczenia emisji niektórych zanieczyszczeń do powietrza ze średnich obiektów energetycznego spalania, Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2001/81/WE z 23 października 2001 r. w sprawie krajowych poziomów emisji dla niektórych rodzajów zanieczyszczenia powietrza (tzw. dyrektywa NEC), Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska 11

12 Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/29/WE z dnia 23 kwietnia 2009 r. zmieniająca dyrektywę 2003/87/WE w celu usprawnienia i rozszerzenia wspólnotowego systemu handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych (tzw. dyrektywa ETS), Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2012/27/UE z 25 października 2012 r. w sprawie efektywności energetycznej, zmiany dyrektyw 2009/125/WE i 2010/30/UE oraz uchylenia dyrektyw 2004/8/WE i 2006/32/WE. Dyrektywa IED weszła w życie 6 stycznia 2011 r. Jej podstawowym celem jest ujednolicenie i konsolidacja przepisów dotyczących emisji przemysłowych tak, aby usprawnić system zapobiegania zanieczyszczeniom powodowanym przez działalność przemysłową oraz ich kontroli, a w rezultacie zapewnić poprawę stanu środowiska na skutek zmniejszenia emisji przemysłowych. Podstawowym zapisem ujętym w dyrektywie jest wprowadzenie od stycznia 2016 r. nowych, zaostrzonych standardów emisyjnych. Ponadto dyrektywa wprowadziła zmiany takie jak: pojęcie źródła rozumiane ma być jako komin, a nie jako kocioł; dyrektywa dotyczy źródeł, których suma mocy przekracza 50 MW, przy czym sumowaniu podlegają kotły o mocy większej niż 15 MW; od 1 stycznia 2016 r. do 30 czerwca 2020 r. państwa członkowskie mogły określić i wdrożyć przejściowe krajowe plany redukcji emisji dla instalacji, które dostały pozwolenie przed 27 listopada 2002 r. i zostały uruchomione przed 27 listopada 2003 r. Obiekty objęte tym planem mogą zostać zwolnione (w okresie od 2016 do 2020 r.) z wymogu przestrzegania nowych standardów emisyjnych, przy czym muszą zostać dotrzymane co najmniej dopuszczalne wielkości emisji, wynikające z dyrektywy LCP i zawarte w stosownym pozwoleniu; do dnia 31 grudnia 2022 r. wyłączone ze spełniania wymogów tej dyrektywy są ciepłownie o mocy mniejszej niż 200 MW, które dostarczają do miejskiej sieci ciepłowniczej co najmniej 50% ciepła oraz którym udzielono pozwolenia przed 27 listopada 2002 r. i zostały uruchomione przed 27 listopada 2003 r.; źródła energetyczne wykorzystujące miejscowe paliwa stałe ze względu na ich niższą jakość mogą stosować minimalne stopnie odsiarczania zamiast limitów emisji dwutlenku siarki. W Dyrektywie IED przewidziano odstępstwa od przyjętych standardów i w przypadku instalacji pracujących nie dłużej niż 1500 godzin rocznie, które otrzymały pozwolenie nie później niż 27 listopada 2002 r., limit emisji dwutlenku siarki wynosi 800 mg/nm 3, jeśli spalają paliwo stałe. Dla tej samej instalacji (i paliwa) ograniczenie tlenków azotu wynosi 450 mg/nm 3, jeśli dodatkowo jej moc nie przekracza 500 MW. Taka sama wielkość limitu dla NOx jest też przyjmowana dla instalacji o mocy ponad 500 MW, jednakże w ich przypadku pozwolenie musiało być uzyskane jeszcze przed 1 lipca 1987 r. Dyrektywa 2015/2193 w sprawie ograniczenia emisji niektórych zanieczyszczeń do powietrza ze średnich obiektów energetycznego spalania określa dopuszczalne wielkości emisji dwutlenku siarki (SO2), tlenków azotu (NOx) i pyłu dla średnich obiektów energetycznego spalania o nominalnej mocy cieplnej nie mniejszej niż 1 MW i mniejszej niż 50 MW. Nowe przepisy mają również zastosowanie do połączeń nowych średnich obiektów energetycznego spalania, dla których: gazy odlotowe są odprowadzane przez wspólny komin, lub 12 Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska

13 w ocenie właściwego organu, przy uwzględnieniu czynników technicznych i ekonomicznych, gazy odlotowe mogłyby być odprowadzane przez wspólny komin; jak również połączeń, w przypadku których całkowita nominalna moc cieplna wynosi nie mniej niż 50 MW, za wyjątkiem obiektów objętych zakresem stosowania rozdziału III dyrektywy 2010/75/UE (w sprawie emisji przemysłowych zintegrowane zapobieganie zanieczyszczeniom i ich kontrola tzw. Dyrektywa IED). Zgodnie z Dyrektywą 2015/2193 obiektem energetycznego spalania jest każde urządzenie techniczne, w którym paliwa są utleniane w celu wykorzystania wytworzonego w ten sposób ciepła. Istniejący obiekt energetycznego spalania oznacza obiekt oddany do użytkowania przed dniem 20 grudnia 2018 r. lub dla którego przed dniem 19 grudnia 2017 r. uzyskano pozwolenie na podstawie przepisów krajowych, pod warunkiem, że obiekt ten został oddany do użytkowania nie później niż w dniu 20 grudnia 2018 r. Nowy obiekt energetycznego spalania oznacza obiekt inny niż istniejący. Dyrektywa 2015/2193 zobowiązuje państwa członkowskie do implementacji jej zapisów do dnia 19 grudnia 2017 r. W tabeli poniżej przedstawiono limity emisji z istniejącego średniego obiektu spalania energetycznego o nominalnej mocy cieplnej większej niż 5 MW, które będą obowiązywać od dnia r. Tabela 1-1. Dopuszczalne wielkości emisji (mg/nm 3 ) dla obiektów istniejących o nominalnej mocy cieplnej większej niż 5 MW, innych niż silniki i turbiny gazowe Zanieczyszczenie Biomasa stała Inne paliwa stałe Olej napędowy Paliwa ciekłe inne niż olej napędowy Gaz ziemny Paliwa gazowe inne niż gaz ziemny SO , , 6 NOx Pył Dopuszczalne wielkości emisji określa się w temperaturze 273,15 K, przy ciśnieniu 101,3 kpa i po korekcie uwzględniającej zawartość pary wodnej w gazach odlotowych, przy znormalizowanej zawartości O 2 wynoszącej 6% dla obiektów stosujących paliwa stałe, 3% dla obiektów wykorzystujących paliwa ciekłe i gazowe, innych niż silniki i turbiny gazowe. 1. Wielkość nie ma zastosowania do obiektów opalanych wyłącznie drewnianą biomasą stałą mg/nm 3 w przypadku obiektów opalanych słomą mg/nm 3 w przypadku obiektów o nominalnej mocy cieplnej większej niż 5 MW i nie większej niż 20 MW. 4. Do dnia r. 850 mg/nm 3 dla obiektów o nominalnej mocy cieplnej większej niż 5 MW i nie większej niż 20 MW, opalanych ciężkim olejem opałowym mg/nm 3 dla niskokalorycznych gazów koksowniczych i 200 mg/nm 3 dla niskokalorycznych gazów wielkopiecowych w hutnictwie żelaza i stali mg/nm 3 dla biogazu mg/nm 3 w przypadku obiektów o nominalnej mocy cieplnej większej niż 5 MW i nie większej niż 20 MW. Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska 13

14 W tabeli poniżej przedstawiono limity emisji z istniejącego średniego obiektu spalania energetycznego o nominalnej mocy cieplnej nie większej niż 5 MW, które będą obowiązywać od dnia r. Tabela 1-2. Dopuszczalne wielkości emisji (mg/nm 3 ) dla obiektów istniejących o nominalnej mocy cieplnej nie większej niż 5 MW, innych niż silniki i turbiny gazowe Zanieczyszczenie Biomasa stała Inne paliwa stałe Olej napędowy Paliwa ciekłe inne niż olej napędowy Gaz ziemny Paliwa gazowe inne niż gaz ziemny SO , NOx Pył Dopuszczalne wielkości emisji określa się w temperaturze 273,15 K, przy ciśnieniu 101,3 kpa i po korekcie uwzględniającej zawartość pary wodnej w gazach odlotowych, przy znormalizowanej zawartości O 2 wynoszącej 6% dla obiektów stosujących paliwa stałe, 3% dla obiektów wykorzystujących paliwa ciekłe i gazowe, innych niż silniki i turbiny gazowe. 1. Wielkość nie ma zastosowania do obiektów opalanych wyłącznie drewnianą biomasą stałą mg/nm 3 w przypadku obiektów opalanych słomą mg/nm 3 w przypadku niskokalorycznych gazów koksowniczych w hutnictwie żelaza i stali. W tabeli poniżej przedstawiono limity emisji z nowego średniego obiektu spalania energetycznego, które będą obowiązywać od dnia r. Tabela 1-3. Dopuszczalne wielkości emisji (mg/nm 3 ) dla średnich obiektów nowych, innych niż silniki i turbiny gazowe Zanieczyszczenie Biomasa stała Inne paliwa stałe Olej napędowy Paliwa ciekłe inne niż olej napędowy Gaz ziemny Paliwa gazowe inne niż gaz ziemny SO , 4 NOx Pył Dopuszczalne wielkości emisji określa się w temperaturze 273,15 K, przy ciśnieniu 101,3 kpa i po korekcie uwzględniającej zawartość pary wodnej w gazach odlotowych, przy znormalizowanej zawartości O 2 wynoszącej 6% dla obiektów stosujących paliwa stałe, 3% dla obiektów wykorzystujących paliwa ciekłe i gazowe, innych niż silniki i turbiny gazowe. 1. Wielkość nie ma zastosowania do obiektów opalanych wyłącznie drewnianą biomasą stałą. 2. Do dnia r mg/nm 3 dla obiektów należących do małych systemów wydzielonych (SIS) lub mikrosystemów wydzielonych (MIS) mg/nm 3 dla niskokalorycznych gazów koksowniczych i 200 mg/nm 3 dla niskokalorycznych gazów wielkopiecowych w hutnictwie żelaza i stali mg/nm 3 w przypadku biogazu mg/nm 3 dla obiektów o całkowitej nominalnej mocy cieplnej nie mniejszej niż 1 MW i nie większej niż 5 MW. 14 Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska

15 6. Do dnia r. 450 mg/nm 3 w przypadku spalania ciężkiego oleju opałowego zawierającego od 0,2% do 0,3% N oraz 360 mg/nm 3 w przypadku spalania ciężkiego oleju opałowego zawierającego mniej niż 0,2% N w odniesieniu do obiektów należących do SIS lub MIS mg/nm 3 dla obiektów o całkowitej nominalnej mocy cieplnej nie mniejszej niż 1 MW i nie większej niż 5 MW oraz 30 mg/nm 3 dla obiektów o całkowitej nominalnej mocy cieplnej większej niż 5 MW i nie większej niż 20 MW mg/nm 3 dla obiektów o całkowitej nominalnej mocy cieplnej nie mniejszej niż 1 MW i nie większej niż 5 MW. W celu dotrzymania ustalonych w przedmiotowej dyrektywie emisji, wprowadza ona również obowiązek prowadzenia nadzoru nad urządzeniami oczyszczającymi spaliny w zakresie przechowywania zapisów lub informacji wykazujących rzeczywiste ciągłe funkcjonowanie takich urządzeń. Istotne są również zapisy dotyczące prowadzenia pomiarów emisji z częstotliwością: raz na trzy lata w przypadku obiektów o nominalnej mocy cieplnej nie większej niż 20 MW, raz w roku w przypadku obiektów o nominalnej mocy cieplnej większej niż 20 MW. Dyrektywa NEC nakłada na państwa członkowskie Unii Europejskiej po roku 2010 ograniczenia emisji dwutlenku siarki, tlenków azotu, lotnych związków organicznych (LZO) i amoniaku (NH3) do poziomów określonych dla 15 krajów w wysokości: 3634 kt SO2, 5923 kt NOx i 5581 kt LZO (art. 4). W tym celu od 2002 roku ustanowiono program stopniowego dochodzenia do wyznaczonych pułapów emisji. Niespełnienie wymagań emisyjnych po 2010 roku ma skutkować nakładaniem kar na państwa przekraczające limity. Natomiast Polskę obowiązują zapisy o pułapach emisji wynikające z Traktatu Akcesyjnego, podpisanego 16 kwietnia 2003 r. w Atenach. Dyrektywa ETS z 2009 r. zmienia Dyrektywę 2003/87/WE w celu usprawnienia i rozszerzenia wspólnotowego systemu handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych. System ma wspierać redukcję gazów cieplarnianych w sposób ekonomicznie uzasadniony. Dyrektywa 2003/87/WE wprowadzając zasady handlu uprawnieniami do emisji określiła, że zbiorczy limit emisji dla grupy emitorów w kolejnych etapach, zwanych okresami handlowymi, rozdzielany będzie w postaci zbywalnych uprawnień. Każde źródło w sektorach przemysłowych europejskich systemu ETS na koniec okresu rozliczeniowego musi posiadać nie mniejszą liczbę uprawnień od ilości wyemitowanego CO2. Przekroczenie emisji ponad liczbę uprawnień związane jest z opłatami karnymi. Dyrektywa wprowadziła trzyletni okres pilotażowy obejmujący lata Pierwsza faza funkcjonowania systemu miała zapoczątkować rozwój mechanizmów i infrastruktury do wdrożenia i monitorowania instrumentów giełdowych oraz przetestować kształtowanie się cen uprawnień. W drugiej fazie obejmującej lata wdrożono bardziej restrykcyjne limity przydziałów emisji. W fazie trzeciej od 2013 roku liczba bezpłatnych uprawnień została ograniczona do 80% poziomu bazowego (z okresu ) i w kolejnych latach jest corocznie równomiernie zmniejszana do 30% w roku 2020, aż do całkowitej likwidacji bezpłatnych uprawnień w roku Znowelizowana dyrektywa ETS, zgodnie z art. 10 ust. 1, ustanawia aukcję jako podstawową metodę rozdziału uprawnień do emisji. W trzecim okresie rozliczeniowym wszystkie uprawnienia nie przydzielone bezpłatnie muszą być sprzedawane w drodze aukcji. Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska 15

16 Dyrektywa 2012/27/UE w sprawie efektywności energetycznej przede wszystkim określa cel strategiczny, którym jest zwiększenie efektywności energetycznej o 20% (zmniejszenie zużycia energii pierwotnej o 20%) do 2020 r. W dokumencie określono obowiązek opracowania przez kraje członkowskie długoterminowej strategii dotyczącej wspierania inwestycji w renowację krajowych zasobów budynków mieszkalnych i użytkowych, zarówno publicznych, jak i prywatnych. Dyrektywa wskazuje, iż obowiązkiem państw członkowskich jest umożliwienie końcowym odbiorcom energii dostępu do audytów energetycznych oraz wdrażanie inteligentnych systemów pomiarowych, po konkurencyjnych cenach, które informują o rzeczywistym czasie korzystania i zużyciu energii. Dodatkowo zapisy w Dyrektywie określają wymagania dotyczące efektywności zaopatrzenia w energię odnoszące się do instalacji chłodniczych i ciepłowniczych o mocy przekraczającej 20 MW, jak również sieci i urządzeń do przetwarzania i dystrybucji energii elektrycznej. Wymogiem zawartym w Dyrektywie jest ustanowienie przez każde państwo członkowskie krajowego celu w zakresie osiągnięcia efektywności energetycznej do 2020 r. Po określonym terminie Komisja Europejska dokona oceny utworzonego planu. W przypadku, gdy wyznaczony cel zostanie określony na poziomie niewystarczającym do zrealizowania unijnego celu 2020 r., Komisja ma prawo do ponownej oceny planu. Ponadto zapisy zawarte w Dyrektywie dążą do zwiększenia przejrzystości odnośnie wyboru energii elektrycznej z kogeneracji a energii elektrycznej wytworzonej w oparciu o inne technologie Krajowe uwarunkowania formalno-prawne Strategiczne prognozowanie rozwoju gospodarki energetycznej na poziomie krajowym, w państwach Unii Europejskiej powinno być spójne z priorytetami i kierunkami działań nakreślonymi w Europejskiej Polityce Energetycznej. Na krajową politykę energetyczną składają się dokumenty przyjęte do realizacji przez Polskę, a mianowicie: Polityka energetyczna Polski do 2030 roku, Krajowy plan działań dotyczący efektywności energetycznej, Krajowy plan mający na celu zwiększenie liczby budynków o niskim zużyciu energii oraz ustalenia formalno-prawne ujęte w ustawie Prawo energetyczne, ustawie o efektywności energetycznej oraz ustawie o odnawialnych źródłach energii wraz z rozporządzeniami wykonawczymi do ww. ustaw. Polityka energetyczna Polski W Polityce energetycznej Polski do 2030 r., przyjętej przez Radę Ministrów 10 listopada 2009 r., jako priorytetowe wyznaczono kierunki działań na rzecz: efektywności i bezpieczeństwa energetycznego (opartego na własnych zasobach surowców), zwiększenia wykorzystania odnawialnych źródeł energii, rozwoju konkurencyjnych rynków paliw i energii oraz ograniczenia oddziaływania energetyki na środowisko. Do głównych narzędzi realizacji aktualnie obowiązującej polityki energetycznej zaliczono: Regulacje prawne określające zasady działania sektora paliwowo-energetycznego oraz ustanawiające standardy techniczne, 16 Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska

17 Efektywne wykorzystanie przez Skarb Państwa nadzoru właścicielskiego do realizacji celów polityki energetycznej, Bieżące działania regulacyjne Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki, obejmujące m. in. zatwierdzanie wysokości taryf oraz zastosowanie analizy typu benchmarking w zakresie energetycznych rynków regulowanych, Systemowe mechanizmy wsparcia realizacji działań zmierzających do osiągnięcia podstawowych celów polityki energetycznej, które w chwili obecnej nie są komercyjnie opłacalne (np. rynek certyfikatów, ulgi i zwolnienia podatkowe), Monitorowanie sytuacji na rynkach paliw i energii przez Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów i Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki oraz podejmowanie działań interwencyjnych, Działania na forum Unii Europejskiej prowadzące do tworzenia polityki energetycznej UE uwzględniającej uwarunkowania polskiej energetyki, Ustawowe działania jednostek samorządu terytorialnego uwzględniające priorytety polityki energetycznej państwa, w tym poprzez zastosowanie partnerstwa publicznoprywatnego (PPP), Planowanie przestrzenne zapewniające realizację priorytetów polityki energetycznej, planów zaopatrzenia w energię elektryczną, ciepło i paliwa gazowe gmin oraz planów rozwoju przedsiębiorstw energetycznych, Działania informacyjne prowadzone poprzez organy rządowe i współpracujące instytucje badawczo-rozwojowe, Aktywne członkostwo Polski w organizacjach międzynarodowych, takich jak np. Międzynarodowa Agencja Energetyczna, Wsparcie realizacji istotnych dla kraju projektów w zakresie energetyki (np. projekty inwestycyjne, prace badawczo-rozwojowe) ze środków publicznych, w tym funduszy europejskich. Działania określone w dokumencie będą realizowane w dużej mierze przez komercyjne firmy energetyczne, działające w warunkach konkurencyjnych rynków paliw i energii lub rynków regulowanych. W związku z powyższym, interwencjonizm państwa w funkcjonowanie sektora winien mieć ograniczony charakter i jasno określony cel: zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego kraju i tylko w takim zakresie oraz w zgodzie z prawem UE ma być stosowana interwencja państwa w sektorze energetycznym. Podstawowymi kierunkami działań określonymi w Polityce, jak już wspomniano wyżej, są: Poprawa efektywności energetycznej ta kwestia jest traktowana w dokumencie w sposób priorytetowy, a postęp w tej dziedzinie będzie kluczowy dla realizacji wszystkich celów w nim określonych. Główne cele polityki energetycznej w tym obszarze to: Dążenie do osiągnięcia zeroenergetycznego wzrostu gospodarczego, tj. rozwoju gospodarki następującego bez wzrostu zapotrzebowania na energię pierwotną; Obniżenie do 2030 roku energochłonności gospodarki w Polsce do poziomu UE-15. Celami szczegółowymi w tym przypadku są: Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska 17

18 zwiększenie sprawności wytwarzania energii elektrycznej, poprzez budowę wysokosprawnych jednostek wytwórczych, dwukrotny wzrost do roku 2020 produkcji energii elektrycznej wytwarzanej w technologii wysokosprawnej kogeneracji, w porównaniu do produkcji w 2006 r., zmniejszenie wskaźnika strat sieciowych w przesyle i dystrybucji, poprzez m.in. modernizację obecnych i budowę nowych sieci, wymianę transformatorów o niskiej sprawności oraz rozwój generacji rozproszonej, wzrost efektywności końcowego wykorzystania energii, zwiększenie stosunku rocznego zapotrzebowania na energię elektryczną do maksymalnego zapotrzebowania na moc w szczycie obciążenia, co pozwala zmniejszyć całkowite koszty zaspokojenia popytu na energię elektryczną. Wzrost bezpieczeństwa dostaw paliw i energii tj. zapewnienie stabilnych dostaw paliw i energii na poziomie gwarantującym zaspokojenie potrzeb krajowych i po akceptowanych przez gospodarkę i społeczeństwo cenach. Głównymi celami są: W zakresie paliw ich pozyskiwania i przesyłu: dla węgla racjonalne i efektywne gospodarowanie złożami węgla znajdującymi się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (cele szczegółowe to m.in.: zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego kraju poprzez zaspokojenie krajowego zapotrzebowania na węgiel; wykorzystanie węgla do produkcji paliw ciekłych i gazowych; wykorzystanie nowoczesnych technologii w sektorze górnictwa węgla); dla gazu zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego kraju poprzez dywersyfikację źródeł i kierunków dostaw gazu ziemnego (do celów szczegółowych zaliczono m.in.: realizację inwestycji umożliwiających zwiększenie wydobycia gazu ziemnego na terytorium Polski; zapewnienie alternatywnych źródeł i kierunków dostaw gazu do Polski; zwiększenie pojemności magazynowych gazu ziemnego; pozyskanie gazu z wykorzystaniem technologii zgazowania węgla; gospodarcze wykorzystanie metanu poprzez eksploatację z naziemnych odwiertów powierzchniowych); dla ropy naftowej i paliw płynnych zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego poprzez zwiększenie stopnia dywersyfikacji źródeł dostaw ropy naftowej, rozumianej jako uzyskiwanie ropy naftowej z różnych regionów świata, od różnych dostawców, pośredników, z wykorzystaniem alternatywnych szlaków transportowych; budowa magazynów ropy naftowej i paliw płynnych dla utrzymania ciągłości dostaw, szczególnie w sytuacjach kryzysowych; W zakresie produkcji i przesyłu energii elektrycznej oraz ciepła zapewnienie bezpieczeństwa dostaw przy jednoczesnym zachowaniu konkurencyjności oraz zrównoważonego rozwoju. Szczegółowe cele w tym obszarze to: Budowa nowych mocy wytwórczych w celu zrównoważenia krajowego popytu i utrzymania nadwyżki dostępnej operacyjnie w szczycie mocy osiągalnej krajowych konwencjonalnych i jądrowych źródeł wytwórczych na poziomie minimum 15% maksymalnego krajowego zapotrzebowania na moc elektryczną, Budowa interwencyjnych źródeł wytwarzania energii elektrycznej, wymaganych ze względu na bezpieczeństwo pracy systemu elektroenergetycznego, Rozbudowa systemu przesyłowego, a w szczególności zamknięcie pierścienia 400 kv oraz pierścieni wokół głównych miast Polski, Rozwój połączeń transgranicznych skoordynowany z rozbudową krajowego systemu przesyłowego pozwalający na wymianę co najmniej 15% energii 18 Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska

19 elektrycznej zużywanej w kraju do roku 2015, 20% do roku 2020 oraz 25% do roku 2030, Modernizacja i rozwój sieci dystrybucyjnych pozwalająca na poprawę niezawodności zasilania oraz rozwój energetyki rozproszonej wykorzystującej lokalne źródła energii, Modernizacja sieci przesyłowych i sieci dystrybucyjnych pozwalająca obniżyć do 2030 r. czas awaryjnych przerw w dostawach do 50% czasu trwania przerw w 2005 r., Dążenie do zastąpienia do roku 2030 ciepłowni zasilających scentralizowane systemy ciepłownicze źródłami kogeneracyjnymi. Rozwój wykorzystania odnawialnych źródeł energii, w tym biopaliw zwiększenie wykorzystania tych źródeł niesie za sobą większy stopień uniezależnienia się od dostaw energii z importu, podniesienie lokalnego bezpieczeństwa energetycznego oraz zmniejszenie strat przesyłowych, zmniejszenie emisji zanieczyszczeń oraz rozwój słabiej rozwiniętych regionów, bogatych w zasoby energii odnawialnej. Główne cele polityki energetycznej w tym obszarze to: Wzrost wykorzystania odnawialnych źródeł energii w bilansie energii finalnej do 15% w roku 2020 oraz dalszy wzrost tego wskaźnika w latach następnych; Osiągnięcie w 2020 roku 10% udziału biopaliw w rynku paliw transportowych oraz zwiększenie udziału biopaliw II generacji; Ochrona lasów przed nadmiernym eksploatowaniem w celu pozyskiwania biomasy oraz zrównoważone wykorzystanie obszarów rolniczych na cele OZE, w tym biopaliw, tak aby nie doprowadzić do konkurencji pomiędzy energetyką odnawialną i rolnictwem; Wykorzystanie do produkcji energii elektrycznej istniejących urządzeń piętrzących stanowiących własność Skarbu Państwa; Zwiększenie stopnia dywersyfikacji źródeł dostaw oraz stworzenie optymalnych warunków do rozwoju energetyki rozproszonej opartej na lokalnie dostępnych surowcach. Ponadto w ramach realizacji polityki energetycznej utrzymane zostaną mechanizmy wsparcia dla OZE. Ich działanie będzie monitorowane pod kątem funkcjonalności oraz efektywności kosztowej. Przewiduje się także wprowadzenie dodatkowych mechanizmów wsparcia dla ciepła i chłodu ze źródeł odnawialnych; stworzenie warunków ułatwiających podejmowanie decyzji inwestycyjnych dotyczących budowy farm wiatrowych na morzu; stymulowanie rozwoju potencjału polskiego przemysłu produkującego urządzenia dla energetyki odnawialnej. Rozwój konkurencyjnych rynków paliw i energii głównym celem polityki energetycznej w tym obszarze jest zapewnienie niezakłóconego funkcjonowania rynków paliw i energii, a przez to przeciwdziałanie nadmiernemu wzrostowi cen. Wyznaczono następujące cele szczegółowe: zwiększenie dywersyfikacji źródeł i kierunków dostaw gazu ziemnego, ropy naftowej i paliw płynnych; zniesienie barier przy zmianie sprzedawcy energii elektrycznej i gazu; Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska 19

20 rozwój mechanizmów konkurencji jako głównego środka do racjonalizacji cen energii; regulacja rynków paliw i energii w obszarach noszących cechy monopolu naturalnego w sposób zapewniający równoważenie interesów wszystkich uczestników tych rynków; ograniczanie regulacji tam, gdzie funkcjonuje i rozwija się rynek konkurencyjny; udział w budowie regionalnego rynku energii elektrycznej, w szczególności umożliwienie wymiany międzynarodowej; wdrożenie efektywnego mechanizmu bilansowania energii elektrycznej wspierającego bezpieczeństwo dostaw energii, handel na rynkach terminowych i rynkach dnia bieżącego oraz identyfikację i alokację indywidualnych kosztów dostaw energii; stworzenie płynnego rynku spot i rynku kontraktów terminowych energii elektrycznej; wprowadzenie rynkowych metod kształtowania cen ciepła. Ograniczenie oddziaływania energetyki na środowisko jako główne cele polityki energetycznej państwa w tym obszarze określono: Ograniczenie emisji CO2 do 2020 roku przy zachowaniu wysokiego poziomu bezpieczeństwa energetycznego; Ograniczenie emisji SO2 i NOx oraz pyłów (PM10 i PM2,5) do poziomów wynikających z obecnych i projektowanych regulacji unijnych; Ograniczenie negatywnego oddziaływania energetyki na stan wód powierzchniowych i podziemnych; Minimalizacja składowania odpadów poprzez jak najszersze wykorzystanie ich w gospodarce; Zmiana struktury wytwarzania energii w kierunku technologii niskoemisyjnych. Dywersyfikacja struktury wytwarzania energii elektrycznej poprzez wprowadzenie energetyki jądrowej. Ponadto określone zostały działania służące realizacji wyznaczonych w Polityce... celów oraz przewidywane efekty tych działań. W sierpniu 2015 r. projekt Polityki energetycznej Polski do 2050 r. skierowany został do konsultacji społecznych i międzyresortowych. Jako główny cel polityki energetycznej kraju wyznaczono stworzenie warunków dla stałego, zrównoważonego rozwoju gospodarki narodowej, zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego państwa oraz zaspokojenie potrzeb energetycznych przedsiębiorstw i gospodarstw domowych, z poszanowaniem środowiska naturalnego. W projekcie Polityki energetycznej Polski do 2050 r. wyznaczono 3 cele operacyjne: zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego kraju, zwiększenie konkurencyjności i efektywności energetycznej gospodarki narodowej w ramach Rynku Wewnętrznego Energii UE, ograniczenie oddziaływania energetyki na środowisko. 20 Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska

21 Krajowy plan działań dotyczący efektywności energetycznej Zgodnie z ustawą z dnia 20 maja 2016 r. O efektywności energetycznej (Dz. U poz. 831) Minister Energii co 3 lata, do dnia 31 stycznia danego roku, sporządza i przedstawia do zatwierdzenia Radzie Ministrów krajowy plan działań dotyczący efektywności energetycznej (w skrócie KPD EE). W aktualnie obowiązującym, trzecim KPD EE, sporządzonym na podstawie dyrektywy 2012/27/UE w sprawie efektywności energetycznej (Dz. Urz. L 315 z ), oszacowano oszczędności energii finalnej uzyskane w 2010 r. na poziomie 9,3% oraz planowane do osiągnięcia w 2016 r. na poziomie 13,9%. Otrzymane wartości przekraczają wyznaczone cele w zakresie oszczędności energii finalnej, które zostały obliczone zgodnie z dyrektywą 2006/32/WE dla 2010 r. na poziomie 2%, a dla 2016 r. na poziomie 9%. W dokumencie wyznaczono także oszczędności energii pierwotnej planowane w 2020 r., które wyniosły 13,33 Mtoe. Krajowy plan mający na celu zwiększenie liczby budynków o niskim zużyciu energii Krajowy plan mający na celu zwiększenie liczby budynków o niskim zużyciu energii został przyjęty uchwałą nr 91 Rady Ministrów z dnia 22 czerwca 2015 r. Podstawę jego opracowania stanowi art. 39 ust. 3 ustawy z dnia 29 sierpnia 2014 r. o charakterystyce energetycznej budynków (Dz. U. z 2014 poz oraz z 2015 r. poz. 151). Kluczowym elementem Krajowego planu ( ) jest wprowadzenie definicji budynku o niskim zużyciu energii w Polsce, przy uwzględnieniu stanu istniejącej zabudowy oraz możliwych do osiągnięcia i jednocześnie uzasadnionych ekonomicznie środków poprawy efektywności energetycznej. Definicja ta wskazuje, iż jest to budynek, który spełnia wymogi związane z oszczędnością energii i izolacyjnością cieplną zawarte w następujących przepisach techniczno-budowlanych: w art. 7 ust. 1 pkt. 1 ustawy Prawo budowlane, w załączniku nr 2 do rozporządzenia Ministra Infrastruktury w sprawie warunków technicznych jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (tekst jednolity Dz. U. 2015, poz. 1422), które będą obowiązywać od 1 stycznia 2021 roku, a dla budynków zajmowanych przez władze publiczne oraz będących ich własnością od 1 stycznia 2019 roku. Krajowy plan ( ) zawiera propozycje nowoczesnych rozwiązań technicznych w zakresie stosowania urządzeń grzewczych, klimatyzacyjnych, urządzeń odzyskujących ciepło w instalacjach wentylacyjnych, które mogą być stosowane w budynkach w celu poprawy ich efektywności energetycznej. W Krajowym planie ( ) znajduje się charakterystyka działań związanych z projektowaniem, budową i przebudową budynków w sposób zapewniający ich energooszczędność oraz zwiększeniem pozyskania energii ze źródeł odnawialnych w nowych oraz istniejących budynkach. Ustawa Prawo energetyczne Najważniejszym rangą aktem prawnym w systemie prawa polskiego w dziedzinie energetyki jest ustawa z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne (tekst jednolity: Dz. U. z 2012 r., poz. 1059, ze zm., zwana dalej ustawą PE) oraz powiązane z nią akty wykonawcze (rozporządzenia), głównie Ministra Gospodarki i Ministra Środowiska. Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska 21

22 Prawo energetyczne w zakresie swojej regulacji dokonuje wdrożenia dyrektyw unijnych dotyczących następujących zagadnień: przesyłu energii elektrycznej oraz gazu ziemnego przez sieci przesyłowe, wspólnych zasad dla rynku wewnętrznego energii elektrycznej oraz gazu ziemnego, bezpieczeństwa dostaw energii elektrycznej i gazu, wspierania kogeneracji. Ustawa określa zasady kształtowania polityki energetycznej państwa, warunki zaopatrzenia i użytkowania paliw i energii, w tym ciepła oraz działalności przedsiębiorstw energetycznych, a także określa organy właściwe w sprawach gospodarki paliwami i energią. Jej celem jest stworzenie warunków do zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego kraju, oszczędnego i racjonalnego użytkowania paliw, rozwoju konkurencji, przeciwdziałania negatywnym skutkom monopoli, uwzględniania wymogów ochrony środowiska oraz ochrony interesów odbiorców i minimalizacji kosztów. Z punktu widzenia bezpieczeństwa zaopatrzenia odbiorców w nośniki energii, ważnego w nawiązaniu do mających miejsce w ostatnich latach poważnych awarii zasilania dla znaczących obszarów kraju wprowadzono poważne zmiany w kwestii planowania energetycznego, w szczególności planowania w sektorze elektroenergetycznym. Operatorzy systemów elektroenergetycznych zostali zobowiązani do sporządzania planów rozwoju w zakresie zaspokojenia obecnego i przyszłego zapotrzebowania na energię elektryczną, na okresy nie krótsze niż 5 lat oraz prognoz dotyczących stanu bezpieczeństwa dostaw energii elektrycznej na okresy nie krótsze niż 15 lat. Plany te powinny także określać wielkość zdolności wytwórczych i ich rezerw, preferowane lokalizacje i strukturę nowych źródeł, zdolności przesyłowych lub dystrybucyjnych w systemie elektroenergetycznym i stopnia ich wykorzystania, a także działania i przedsięwzięcia zapewniające bezpieczeństwo dostaw energii elektrycznej. Plany winny być aktualizowane na podstawie dokonywanej co 3 lata oceny ich realizacji. Sporządzane przez ww. przedsiębiorstwa aktualizacje (co 3 lata) winny uwzględniać wymagania dotyczące zakresu zaspokojenia obecnego i przyszłego zapotrzebowania na energię, wynikające ze zmian w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego, a w przypadku ich braku, ustalenia zawarte w aktualnych zapisach Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy. Dla potrzeb opracowania ww. planów przedsiębiorstw i/lub ich aktualizacji ustawa zobowiązuje gminy, przedsiębiorstwa energetyczne i odbiorców końcowych paliw gazowych lub energii elektrycznej do udostępniania nieodpłatnie informacji o: przewidywanym zakresie dostarczania paliw gazowych, energii elektrycznej lub ciepła, przedsięwzięciach w zakresie modernizacji, rozbudowy albo budowy sieci oraz ewentualnych nowych źródeł paliw gazowych, energii elektrycznej lub ciepła, w tym źródeł odnawialnych, przedsięwzięciach w zakresie modernizacji, rozbudowy lub budowy połączeń z systemami gazowymi albo z systemami elektroenergetycznymi innych państw i przedsięwzięciach racjonalizujących zużycie paliw i energii u odbiorców, z zachowaniem przepisów o ochronie informacji niejawnych lub innych informacji prawnie chronionych. W zakresie planowania energetycznego postanowiono również, że gminy będą realizować zadania własne w zakresie zaopatrzenia w energię elektryczną, ciepło i paliwa gazowe zgodnie z: miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego, a w przypadku braku 22 Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska

23 takiego planu z kierunkami rozwoju gminy zawartymi w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy oraz odpowiednim programem ochrony powietrza przyjętym na podstawie art. 91 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (tekst jednolity Dz. U poz. 672). Ponadto postanowiono, że Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe sporządza się dla obszaru gminy co najmniej na okres 15 lat i aktualizuje co najmniej raz na 3 lata. Wprowadzone od dnia 1 stycznia 2012 r. rozszerzenie zakresu obowiązków gminy o planowanie i organizację działań mających na celu racjonalizację zużycia energii, pociągnęło za sobą konieczność wskazania w Projekcie założeń możliwości stosowania środków poprawy efektywności energetycznej i stanowi o podniesieniu rangi ważności wymienionych zagadnień. Ustawa o efektywności energetycznej W dniu 20 maja 2016 r. Sejm przyjął ustawę o efektywności energetycznej (Dz. U poz. 831), która uchyla ustawę z dnia 15 kwietnia 2011 r. o efektywności energetycznej. Data wejścia w życie nowej ustawy: 1 październik 2016 r. Ustawa ta wdraża do prawa krajowego zapisy Dyrektywy 2012/27/UE z dnia 25 października 2012 r. w sprawie efektywności energetycznej. W ustawie określono zasady opracowywania krajowego planu działań dot. efektywności energetycznej, zadania jednostek sektora publicznego w zakresie efektywności energetycznej oraz zasady realizacji obowiązku uzyskania oszczędności energii. Ponadto w ustawie przedstawiono zasady przeprowadzania audytu energetycznego przedsiębiorstwa, których wykonywanie będzie obowiązkowe od momentu wejścia ustawy w życie. Szczegółowy opis ww. ustawy znajduje się w rozdziale 10. Ustawa o odnawialnych źródłach energii Ustawa z dnia 20 lutego 2015 r. o odnawialnych źródłach energii (Dz. U poz. 478 z późn.zm.) wprowadza regulacje mające na celu wzrost udziału odnawialnych źródeł energii w procesie wytwarzania energii finalnej. Do najważniejszych zmian w dotychczasowych przepisach, które wprowadza ustawa, należy nowy system wsparcia wytwórców energii z odnawialnych źródeł. Szczegółowy opis ww. ustawy znajduje się w rozdziale 9 dotyczącym oceny możliwości wykorzystania odnawialnych źródeł energii na terenie miasta Rudy Śląskiej. Niniejszy projekt Aktualizacji założeń.. zgodny jest z zapisami ww. dokumentów, a cele i działania w nim ujęte odzwierciedlają podstawowe założenia energetyczne opisane w tych dokumentach. W Aktualizacji założeń przewiduje się realizację działań ukierunkowanych na: rozbudowę i modernizację systemów energetycznych dla zapewnienia bezpieczeństwa dostaw energii; racjonalizację zużycia energii w tym: działania termomodernizacyjne, inwestycje modernizacyjne, poprawa sprawności wytwarzania i sprawności przesyłu, Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska 23

24 oszczędne gospodarowanie energią elektryczną; wykorzystanie odnawialnych źródeł energii. Przedstawione w rozdziale 8 scenariusze zaopatrzenia miasta w poszczególne nośniki energii uwzględniają zarówno działania w zakresie racjonalizacji w obszarze wytwarzania i przesyłu energii, jak i wzrost efektywności końcowego wykorzystania energii. Szczegółowy opis działań racjonalizacyjnych przedstawiono w rozdz. 10. Jednym z elementów racjonalnego zużycia energii jest również ukierunkowanie na efektywne wykorzystanie odnawialnych źródeł energii. Zagadnienie to, z uwzględnieniem warunków lokalnych panujących na terenie Rudy Śląskiej, przedstawione zostało w rozdziale Planowanie energetyczne na szczeblu gminnym rola założeń w systemie planowania energetycznego Szczególną rolę w planowaniu energetycznym prawo przypisuje samorządom gminnym poprzez zobowiązanie ich do planowania i organizacji zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe na swoim terenie. Zgodnie z art. 7 ustawy o samorządzie gminnym, obowiązkiem gminy jest zapewnienie zaspokojenia zbiorowych potrzeb jej mieszkańców. Wśród zadań własnych gminy wymienia się w szczególności sprawy: wodociągów i zaopatrzenia w wodę, kanalizacji, usuwania i oczyszczania ścieków komunalnych, utrzymania czystości i porządku oraz urządzeń sanitarnych, wysypisk i unieszkodliwiania odpadów komunalnych, zaopatrzenia w energię elektryczną i cieplną oraz gaz. Prawo energetyczne w art. 18 wskazuje na sposób wywiązywania się gminy z obowiązków nałożonych na nią przez Ustawę o samorządzie gminnym. Do zadań własnych gminy w zakresie zaopatrzenia w energię elektryczną, ciepło i paliwa gazowe należy: planowanie i organizacja zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe na obszarze gminy, planowanie i organizacja działań mających na celu racjonalizację zużycia energii i promocję rozwiązań zmniejszających zużycie energii na obszarze gminy, planowanie oświetlenia miejsc publicznych i dróg znajdujących się na terenie gminy oraz finansowanie oświetlenia ulic, placów i dróg, znajdujących się na terenie gminy. Polskie Prawo energetyczne przewiduje dwa rodzaje dokumentów planistycznych: Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe, Plan zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe. Dokumenty te powinny być zgodne z założeniami polityki energetycznej państwa, miejscowymi planami zagospodarowania przestrzennego oraz ustaleniami zawartymi w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy, a także spełniać wymogi ochrony środowiska. Zgodnie z art. 19 Prawa energetycznego projekt założeń do planu zaopatrzenia jest opracowywany przez Prezydenta miasta, a następnie podlega opiniowaniu przez samorząd województwa w zakresie koordynacji współpracy z innymi gminami oraz w zakresie zgodności z polityką energetyczną państwa. Projekt założeń przed uchwaleniem przez Radę Miejską winien podlegać wyłożeniu do publicznego wglądu. 24 Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska

25 Projekt założeń jest opracowywany we współpracy z lokalnymi przedsiębiorstwami energetycznymi, które są zobowiązane (zgodnie z art. 16 i 19 Prawa energetycznego) do bezpłatnego udostępnienia zarządom gmin swoich planów rozwoju w zakresie zaspokojenia aktualnego i przyszłego zapotrzebowania na ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe. Plan zaopatrzenia winien być opracowywany w sytuacji, kiedy okaże się, że plan rozwoju opracowany przez przedsiębiorstwo energetyczne nie zapewnia realizacji założeń do planu zaopatrzenia. Plan zaopatrzenia uchwalany jest przez Radę Miejską, po uprzednim badaniu przez samorząd województwa pod kątem zgodności z polityką energetyczną państwa. Poglądowy schemat procedur tworzenia dokumentów lokalnego planowania wynikający z Prawa energetycznego przedstawia poniższy rysunek. Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska 25

26 Rysunek 1-1. Proces planowania energetycznego na szczeblu lokalnym Założenia do planu zaopatrzenia Plan rozwoju przedsiębiorstwa energetycznego Wójt, Burmistrz, Prezydent opracowuje projekt Założeń (art. 19 ust.1) Przedsiębiorstwo energetyczne opracowuje plan rozwoju (art. 16 ust.1) Zakres projektu Założeń :(art. 19 ust. 3) ocena stanu aktualnego zaopatrzenia gminy w energię, identyfikacja przewidywanych możliwości rozwoju Gminy na 15 lat, potrzeby energetyczne istniejącej i planowanej zabudowy na 15 lat, niezbędne działania dla zapewnienia pokrycia zapotrzebowania, analiza przedsięwzięć racjonalizujących użytkowanie energii, określenie możliwości wykorzystania lokalnych zasobów paliw i energii w tym OZE, określenie możliwość stosowania środków poprawy efektywności energetycznej w rozumieniu ustawy z dn. 15 kwietnia 2011 r. o efektywności energetycznej, Zakres planu rozwoju: (art. 16 ust. 3) przewidywany zakres dostarczania paliw gazowych, energii elektrycznej lub ciepła, przedsięwzięcia w zakresie modernizacji, rozbudowy lub budowy sieci oraz ewentualnych nowych źródeł paliw gazowych, energii elektrycznej lub ciepła w tym źródeł odnawialnych Przedsiębiorstwa energetyczne udostępniają nieodpłatnie swoje plany rozwoju w zakresie dotyczącym terenu tej gminy oraz propozycje niezbędne do opracowania projektu założeń Procedura SOOS (ustawa o udostępnianiu Dział IV) Projekt Założeń przyjęty przez Wójta, Burmistrza, Prezydenta (art. 19 ust. 1) Samorząd wojewódzki (art. 19 ust.5) opiniuje w zakresie współpracy z innymi gminami oraz zgodności z polityką energetyczną państwa Wyłożenie do publicznego wglądu (art. 19 ust. 6) Art. 7 ust 4 i ust 5 Przedsiębiorstwa energetyczne ( ) są zobowiązane zapewnić realizację i finansowanie budowy i rozbudowy sieci, w tym na potrzeby przyłączeń podmiotów ubiegających się o przyłączenie na warunkach określonych w art. 9 i 46 oraz w Założeniach Plan Rozwoju Przedsiębiorstwa Energetycznego na min. 3 lata; Operator Systemu Elektroenergetycznego na min. 3 lata (art. 16 ust. 2) Prezes URE (art. 16 ust. 6) Uzgadnia w zakresie przedsiębiorstw elektroenergetycznych i gazowniczych Zarząd Województwa opiniowanie (art. 23 ust. 3 i 4) Zgodnie z ustawą aktualizacja co 3 lata Rada Gminy uchwała Założenia do planu (art. 19 ust. 8) Plan Rozwoju Przedsiębiorstwa Energetycznego Zgodnie z ustawą plan rozwoju podlega aktualizacji co 3 lata Plan zaopatrzenia Realizacja inwestycji Wójt, Burmistrz, Prezydent bada czy Plany Rozwojowe Przedsiębiorstw zapewniają realizację Założeń TAK Realizacja inwestycji ujętych w Planach Rozwoju Działania ujęte w uzgodnionym Planie rozwoju stanowią podstawę do ujęcia ich kosztów w taryfie przedsiębiorstwa NIE Wójt, Burmistrz, Prezydent opracowuje i przyjmuje projekt Planu zaopatrzenia (art. 20 ust. 1) Realizacja inwestycji ujętych w Planie Zaopatrzenia Inwestycje i działania ujęte w Planie zaopatrzenia stanowią podstawę do ujęcia ich kosztów w budżecie Gminy Procedura SOOS (ustawa o udostępnianiu Dział IV) Samorząd Województwa (art. 17) bada zgodność z polityką energetyczną państwa Rada Gminy uchwała Plan zaopatrzenia (art. 20 ust. 4) 26 Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska

27 2. Charakterystyka miasta 2.1 Położenie geograficzne i struktura terenu Ruda Śląska jest miastem na prawach powiatu. Położona jest w południowej części Wyżyny Śląskiej, w centrum Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego. Pod względem geomorfologicznym teren Rudy Śląskiej leży w podregionie południowymzrębowym, w regionie Płaskowyż Bytomski, na obszarze dwóch jednostek morfologicznych Wzgórz Chorzowskich (wzgórza okolic Zabrza) i Obniżenia Kochłówki - Rawy. Ruda Śląska graniczy z następującymi gminami: od północy: Bytom (miasto na prawach powiatu), od zachodu: Zabrze (miasto na prawach powiatu), od południowego zachodu: Gierałtowice (gmina wiejska, powiat gliwicki), od południa: Mikołów (gmina miejska, powiat mikołowski), od południowego wschodu: Katowice (miasto na prawach powiatu), od wschodu: Świętochłowice i Chorzów (miasta na prawach powiatu). Przez teren miasta przebiega autostrada A-4, Drogowa Trasa Średnicowa oraz droga wojewódzka nr 925. W sąsiedztwie zlokalizowane jest przecięcie autostrad A-4 i A-1. Umożliwia to włączenie miasta w europejski system transportowo-logistyczny. Do zalet lokalizacji miasta należy również bliskość międzynarodowego portu lotniczego w Katowicach- Pyrzowicach. Powierzchnia Rudy Śląskiej wynosi ha. Struktura użytkowania gruntów przedstawiona została w poniższej tabeli: Tabela 2-1. Struktura użytkowania gruntów w mieście (wg stanu na 2014 r.) Wyszczególnienie ha % Użytki rolne razem ,9% w tym m.in.: - grunty orne ,9% - łąki trwałe 228 2,9% - pastwiska trwałe 373 4,8% - grunty rolne zabudowane 9 0,1% Grunty leśne oraz zadrzewione i zakrzewione razem ,2% w tym m.in.: - lasy ,9% - grunty zadrzewione i zakrzewione 258 3,3% Grunty zabudowane i zurbanizowane razem ,6% w tym m.in.: - tereny mieszkaniowe ,0% - tereny przemysłowe 644 8,3% - tereny inne zabudowane 433 5,6% - tereny zurbanizowane niezabudowane 213 2,7% - tereny rekreacji i wypoczynku 451 5,8% Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska 27

28 Wyszczególnienie ha % Grunty pod wodami razem 109 1,4% Nieużytki 400 5,2% Tereny różne 213 2,7% Powierzchnia Rudy Śląskiej ogółem % Źródło: opracowanie własne na podst. GUS - BDL 2.2 Warunki klimatyczne Zgodnie z Polską Normą PN-EN teren Polski jest podzielony na pięć stref klimatycznych. Dla każdej z nich określono obliczeniową temperaturę powietrza na zewnątrz budynków, która jest równa także temperaturze obliczeniowej powierzchni gruntu. Wielkość ta jest wykorzystywana do obliczenia szczytowego zapotrzebowania mocy cieplnej ogrzewanego obiektu. Ruda Śląska leży w III strefie klimatycznej, dla której temperatura obliczeniowa powietrza na zewnątrz budynku wynosi -20ºC. Dane klimatyczne dotyczące średnich wieloletnich temperatur powietrza podane wg polskiej normy PN-B dla stacji meteorologicznej Katowice przedstawiono w tabeli poniżej. Tabela 2-2. Średnie wieloletnie temperatury miesiąca i liczba dni ogrzewania dla Rudy Śląskiej Miesiąc I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Temperatura [ C] Ilość dni ogrzewania Liczba stopniodni * -2,8-1,5 2,1 7,5 12,5 16,2 17,4 16,8 13,1 8,4 3,6-0, * Wskaźnik liczby stopniodni jest jednym z wielu wśród parametrów opisujących warunki pogodowe, dla uproszczonego bilansowania potrzeb cieplnych. Liczba stopniodni jest iloczynem liczby dni ogrzewania i różnicy pomiędzy średnią temperaturą zewnętrzną, a średnią temperaturą ogrzewanego pomieszczenia. Średnia roczna temperatura dla Rudy Śląskiej wynosi ok. 7,6ºC, a roczna amplituda temperatury: 9,7ºC. Średnioroczna liczba stopniodni (dla temperatury wewnętrznej 20ºC) wynosi Najchłodniejszym miesiącem jest styczeń przy średniej temperaturze -2,8 o C, a najcieplejszym lipiec: 17,4 o C. W klimacie miasta zaznacza się przewaga wpływów oceanicznych nad kontynentalnymi. Przeważają wiatry z kierunku południowo-zachodniego (29,2%) i zachodniego (12,6%) o średniej prędkości 1 3 m/s (63,9%). Najczęściej napływa powietrze polarnomorskie. Przewaga dni z układem wyżowym zachodzi w ciepłej połowie roku, zaś z układem niżowym w chłodnej. Średnia roczna ilość opadów wynosi ok. 720 mm. Mikroklimat miasta kształtują komponenty środowiska przyrodniczego, zwłaszcza ukształtowanie powierzchni, rzeźba terenu, wody i roślinność. W Rudzie Śl. zdecydowanie przeważają tereny wyniesione, o odpowiednich warunkach wilgotnościowych i przewietrzania. Konfiguracja terenu zapewnia korzystne warunki nasłonecznienia na stokach zachodnich, południowych i wschodnich. Na terenach inwersyjnych, tj. obniżonych, występuje stagnacja chłodnych mas powietrza i zwiększona wilgotność. 28 Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska

29 Znaczenie dla lokalnego klimatu mają kompleksy leśne w południowej części miasta. Z uwagi na przeważające w ciągu roku wiatry z kierunków południowo-zachodnich i zachodnich oraz zlokalizowane na południu miasta lasy z dużym udziałem drzew iglastych, na prawie cały obszar miasta przemieszczają się masy powietrza wzbogacone w tlen. 2.3 Uwarunkowania demograficzne i mieszkaniowe Według informacji z Banku Danych Lokalnych Głównego Urzędu Statystycznego stan ludności w Rudzie Śląskiej na dzień r. wynosi osoby, w tym kobiet i mężczyzn, a gęstość zaludnienia w mieście wynosi mieszkańców na 1 km 2. W tabeli poniżej przedstawiono dane dotyczące stanu ludności na terenie miasta w latach: Tabela 2-3. Stan ludności i ruch naturalny w Rudzie Śląskiej w latach Wyszczególnienie Ludność ogółem, w tym: Kobiety Mężczyźni Ludność w wieku przedprodukcyjnym Ludność w wieku produkcyjnym Ludność w wieku poprodukcyjnym Przyrost naturalny Źródło: GUS Bank Danych Lokalnych ( W tabelach poniżej przedstawiono charakterystykę zasobów mieszkaniowych i budynków na terenie Rudy Śląskiej w latach Tabela 2-4. Charakterystyka zasobów mieszkaniowych Rudy Śląskiej Wyszczególnienie Zasoby mieszkaniowe ogółem Izby Powierzchnia użytkowa mieszkań ogółem [m 2 ] Przeciętna powierzchnia użytkowa mieszkania [m 2 ] Przeciętna powierzchnia użytkowa mieszkania na 1 osobę [m 2 /os] Mieszkania oddane do użytkowania w tym: ,0 54,2 54,3 54,5 54,6 54,8 21,5 21,8 22,0 22,2 22,4 22, budownictwo indywidualne Powierzchnia użytkowa mieszkań oddanych do użytkowania [m 2 ] Źródło: GUS Bank Danych Lokalnych ( Na obszarze miasta Rudy Śląskiej obserwowany jest systematyczny spadek liczby ludności. Natomiast wielkość zasobów mieszkaniowych w mieście wzrasta w ciągu ostatnich 10 lat średnio o ok. 150 mieszkań rocznie. Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska 29

30 2.4 Sytuacja gospodarcza miasta Według danych z Banku Danych Lokalnych Głównego Urzędu Statystycznego (stan na koniec 2015 r.) liczba podmiotów gospodarczych na terenie Rudy Śląskiej wpisanych do rejestru REGON wynosiła (o 22 więcej niż w roku poprzednim). Z sektora publicznego zarejestrowanych jest 418 podmiotów i z sektora prywatnego (w tym osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą). W przemyśle i budownictwie działają jednostki (o 42 więcej niż w roku poprzednim), w rolnictwie, leśnictwie, łowiectwie i rybactwie działa 39 jednostek (o 3 mniej niż w roku poprzednim), a w zakresie pozostałej działalności jednostki (o 17 mniej niż w roku poprzednim). W roku 2015 zarejestrowano 845 nowych podmiotów gospodarczych (w tym 6 w sektorze publicznym i 799 w sektorze prywatnym) a wyrejestrowano 803 dotychczas działające (odpowiednio: 5 i 798). W 2015 r. zarejestrowano bezrobotnych (w tym mężczyzn). Udział zarejestrowanych bezrobotnych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym wynosił w przedmiotowym roku 3,5% i od 2014 się zmniejsza. W przemyśle i budownictwie zatrudnionych jest ok. 52% pracujących. Ruda Śląska jest dużym ośrodkiem przemysłowym, który od ponad dwustu lat rozwijał się na bazie górnictwa węgla kamiennego i hutnictwa, co ukształtowało w znacznym stopniu gospodarczy obraz miasta. W ostatnich latach miasto zmienia swój wizerunek gospodarka Rudy Śląskiej rozwija się obecnie w różnych kierunkach znaczenia nabierają zakłady produkcyjne m.in. w dziedzinie obróbki metali, automatyki przemysłowej, przemysłu spożywczego, poligraficznego, materiałów izolacyjnych. Konsekwencją rozwoju gospodarczego Rudy Śląskiej jest powstawania małych i średnich firm usługowych, produkcyjnych i handlowych. Dobrze rozwinięta jest infrastruktura otoczenia biznesu, tj.: banków, biur doradztwa gospodarczego, finansowego i prawnego, towarzystw ubezpieczeniowych itp. Miasto stanowi więc atrakcyjny obszar do działalności gospodarczej inwestorów krajowych i zagranicznych. Zwarte położenie terenów inwestycyjnych w poszczególnych dzielnicach, na skrzyżowaniach dróg północ-południe i wschódzachód, stwarza dobre warunki do inwestowania. W mieście działa już kilkadziesiąt firm z udziałem kapitału zagranicznego, między innymi: Segece Polska sp. z o.o., Lambertz Polonia, Leiber Poland, Greschbach-Zeman-Pokój, Tesco Polska, Liebherr-Polska sp. z o.o. i inne. Działalność małych i średnich przedsiębiorstw w mieście wspierają: Rudzka Agencja Rozwoju "Inwestor", Rudzki Inkubator Przedsiębiorczości oraz Cech Rzemiosł i Przedsiębiorczości. W celu ożywienia życia gospodarczego władze miast Ruda Śląska oraz Świętochłowice, wspólnie powołały do istnienia Śląski Park Przemysłowy, który ma się przyczynić do powstania nowych inwestycji na terenach poprzemysłowych wzdłuż Drogowej Trasy Średnicowej. Miasto posiada oferty inwestycyjne dotyczące zagospodarowania nieruchomości komunalnych (gruntów, budynków i lokali użytkowych) położonych zarówno w pobliżu ważnych ciągów komunikacyjnych, jak i w wyznaczonych do tego celu strefach aktywności gospodarczej, które przeznaczone są dla rozwoju produkcji (wykorzystującej nowoczesne technologie, nieuciążliwe dla środowiska naturalnego), usług, handlu i budownictwa mieszkaniowego. 30 Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska

31 2.5 Podział miasta na jednostki bilansowe EE energoekspert sp. z o. o. Dla prawidłowej i efektywnej oceny stanu zaopatrzenia Rudy Śląskiej w nośniki energii oraz dla potrzeb planowania energetycznego dokonano podziału obszaru miasta na energetyczne jednostki bilansowe. Podstawę tak przyjętego podziału stanowiło przede wszystkim założenie utrzymania podziału na jednostki jak w poprzednich Założeniach do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla obszaru miasta Ruda Śląska. Podział Miasta na jednostki bilansowe przedstawiono na rys. 2-1, a charakterystykę jednostek zawarto w tabeli poniżej. Tabela 2-5. Charakterystyka jednostek bilansowych Oznaczenie Nazwa Ludność* Powierzchnia [km 2 ] Gęstość zaludnienia [os./km 2 ] BIE Bielszowice ,5 945 BYK Bykowina , CH Chebzie 911 1,7 536 G Godula , H Halemba , K Kochłowice ,6 699 NB Nowy Bytom , O Orzegów , R Ruda , W Wirek , Ruda Śląska , * - źródło: UM Ruda Śl., Wydz. Spraw Obywatelskich (stan na r.) Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska 31

32 Rysunek 2-1. Podział miasta Ruda Śląska na jednostki bilansowe 2.6 Istniejące utrudnienia w rozwoju systemów sieciowych lub w transporcie paliwa Utrudnienia w rozwoju systemów sieciowych można podzielić na dwie grupy: czynniki związane z elementami geograficznymi, czynniki związane z istnieniem obszarów podlegających ochronie. Przy obecnym stanie techniki niemal wszystkie utrudnienia związane z czynnikami geograficznymi mogą być pokonane. Wiąże się to jednak z dodatkowymi kosztami, które nie zawsze mają uzasadnienie. Czynniki geograficzne dotyczą zarówno elementów pochodzenia naturalnego, jak i powstałego w wyniku działania człowieka i mają one charakter obszarowy lub liniowy. Do najważniejszych należą: akweny i cieki wodne; obszary zagrożone zniszczeniami powodziowymi; tereny bagienne; obszary nieustabilizowane geologicznie (np. tereny zagrożone szkodami górniczymi, uskokami lub lawinami, składowiska odpadów organicznych itp.); 32 Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska

33 trasy komunikacyjne (linie kolejowe, zwłaszcza wielotorowe i zelektryfikowane, główne trasy drogowe, lotniska); tereny o specyficznej rzeźbie terenu (głębokie wąwozy i jary lub odwrotnie: wały ziemne lub pasy wzniesień). W przypadku istnienia tego rodzaju utrudnień należy dokonywać oceny, co jest bardziej opłacalne: pokonanie przeszkody czy jej obejście. Zależy to również od rodzaju rozpatrywanego systemu sieciowego. Najłatwiej i najtaniej przeszkody pokonują linie elektroenergetyczne, trudniej sieci gazowe, a najtrudniej sieci ciepłownicze. Utrudnienia związane z terenami chronionymi mają charakter obszarowy. Do najważniejszych należą: obszary przyrody chronionej: parki narodowe, rezerwaty przyrody, parki krajobrazowe, pomniki przyrody, zabytkowe parki; kompleksy leśne; obszary urbanistyczne objęte ochroną konserwatorską oraz zabytki architektury; obszary objęte ochroną archeologiczną; cmentarze; tereny kultu religijnego; tereny kolejowe i wojskowe. W niektórych przypadkach prowadzenie elementów systemu zaopatrzenia w ciepło jest całkowicie niemożliwe, a dla pozostałych jest utrudnione, wymagając dodatkowych zabezpieczeń potwierdzonych odpowiednimi uzgodnieniami i pozwoleniami. Ponadto w przypadku obszarów objętych ochroną konserwatorską mocno utrudnione może być prowadzenie działań termorenowacyjnych obiektów. W każdym przypadku konieczne jest prowadzenie uzgodnień z konserwatorem zabytków. Utrudnienia związane z elementami geograficznymi Akweny i cieki wodne Ruda Śląska położona jest na obszarze wododziałowym między rzekami Wisłą a Odrą. Większość odwadniających je cieków powierzchniowych charakteryzuje się niewielkim przepływem. Do zlewiska Odry (ok. 90% terytorium miasta) zalicza się rzekę Kłodnicę oraz jej dopływy: Bytomkę, Potok Bielszowicki (Kochłówkę), Czarniawkę i Potok Jamna. Obszar objęty dorzeczem Wisły to tereny ciążące do rzeki Rawy wraz z jej dopływem potokiem Nowobytomka, które położone są we wschodniej części miasta w dzielnicach Nowy Bytom i Chebzie. Na terenie Rudy Śląskiej znajduje się także kilkadziesiąt zbiorników wodnych. Większość z nich powstała w wyniku działalności człowieka. Wśród największych kompleksów wodnych leżących na terenie miasta wymienić można następujące zbiorniki: Staw Szkopka Ruda, Staw Ameryka Godula, Staw Południowy Nowy Bytom, Stawy Lipińskie Godula, Staw Marcin Chebzie, Staw Kokotek-Edward Chebzie, Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska 33

34 Staw w rejonie ul. Kossaka Bielszowice, Stawy przy ul. Księżycowej Kochłowice, Staw Radoszowy Kochłowice. Utrudnienia te stanowić mogą o potencjalnym zwiększeniu nakładów do dalszej rozbudowy systemu ciepłowniczego i gazowniczego. Trasy komunikacyjne Przez teren miasta w kierunku wschód-zachód przebiegają: autostrada A-4 (w południowej części miasta odcinek o długości ok. 10,1 km) i Drogowa Trasa Średnicowa relacji Katowice-Gliwice (w jego północnej części) oraz droga wojewódzka nr 925 relacji Bytom- Rybnik na kierunku północ-południe (ok. 14,9 km). Obszar Rudy Śląskiej przecinają drogi powiatowe o łącznej długości 67,9 km oraz miejskie (158 km). Sieć kolejowa w mieście jest dobrze rozwinięta na kierunku wschód-zachód. Przez miasto przebiega linia relacji Katowice-Gliwice fragment linii magistralnej relacji Katowice- Legnica (odcinek o dł. ok. 5 km) z preferencją dla przejazdów pasażerskich, przy której zlokalizowane są dwa dworce kolejowe (Ruda Chebzie i Ruda Śląska) oraz linia relacji Gliwice-Katowice Ligota (z preferencją dla przewozów towarowych) odcinek o dł. ok. 11 km. Na terenie miasta znajdują się również odcinki kolejowych linii zakładowych, w tym dojazdy do bocznic kolejowych kopalń, hut i innych zakładów obecnie nie eksploatowane częściowo lub w całości. W przypadku tras samochodowych o stopniu utrudnienia w prowadzeniu elementów infrastruktury energetycznej decyduje natężenie ruchu, znaczenie transportowe drogi i jej szerokość (tj. w szczególności: A4, DTS oraz droga wojewódzka nr 925). Obszary kolejowe, jako tzw. tereny zamknięte, zazwyczaj również stanowią znaczne utrudnienia dla rozwoju systemów energetycznych. Rzeźba terenu Rzeźba terenu Rudy Śląskiej jest urozmaicona z łagodnymi wzniesieniami (garbami) rozdzielonymi plejstoceńskimi dolinami cieków: Kłodnicy, Potoku Bielszowickiego (Kochłówki), Bytomki oraz ich dopływami i w znacznym stopniu przekształcona działalnością człowieka. Teren obniża się ze wschodu na zachód. Najniższymi punktami terenu są doliny rzek ok. 230 m n.p.m., a najwyższymi są spłaszczone garby m n.p.m. Różnice wysokości bezwzględnej w mieście sięgają około 100 m, jednak na znacznym obszarze nie przekraczają m. Spadki terenu są na ogół średnie i wynoszą 3 5%, rzadko 0 2% lub powyżej 8%. Najniżej położone tereny znajdują się w zachodniej części doliny rzeki Kłodnicy 225 m n.p.m., zaś najwyższy punkt (321 m n.p.m.) zlokalizowany jest w rejonie skrzyżowania ulic gen. Hallera i 1-go Maja (w zachodniej części dzielnicy Nowy Bytom). Na rzeźbę terenu miasta miały również wpływ działania człowieka nastąpiło osiadanie terenu spowodowane działalnością górniczą, eksploatacją kopalin pospolitych oraz nadpoziomowym składowaniem odpadów przemysłowych, w wyniku czego w mieście występują lokalne anomalie w rzeźbie terenu w postaci stawów, zapadlisk, zwałów, nasypów i wykopów. 34 Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska

35 Opisane wyżej ukształtowanie terenu może również stanowić utrudnienie w rozbudowie sieci energetycznych, zwłaszcza dla przesyłu energii cieplnej. Obszary zagrożone szkodami górniczymi Istotne zagrożenie dla infrastruktury energetycznej stanowią obszary występowania górnictwa węgla kamiennego. Wśród zagrożeń powodowanych przez działalność górniczą należy wymienić: powstawanie deformacji górotworu oraz niecek i zapadlisk, powstawanie deformacji nieciągłych w postaci lejów, progów, zapadlisk i uskoków, powstawanie niecek bezodpływowych na powierzchni, podtapianie gruntów, tworzenie się zalewisk, degradację terenów objętych składowaniem odpadów pogórniczych, zanieczyszczenie wód, przekształcenie krajobrazu i naturalnej rzeźby terenu, powstawanie wstrząsów górotworu w wyniku podziemnej eksploatacji złóż oraz oddziaływanie fali sejsmicznej i drgań. Dokonana eksploatacja górnicza w okolicach miasta Ruda Śląska spowodowała znaczne uszkodzenia w obiektach budowlanych, obiektach komunikacyjnych liniowych i infrastrukturze technicznej. Rozmiar tych uszkodzeń był zależny od wielokrotności i intensywności eksploatacji (kilka kopalń prowadziło eksploatację równocześnie) oraz od zastosowanych systemów eksploatacyjnych szczególnie podsadzkowego oraz zawałowego. Wytworzone eksploatacją górniczą niecki poeksploatacyjne o maksymalnych obniżeniach dochodzących do 20 m i dużych rozmiarach podłużnych i poprzecznych doprowadziły do zakłócenia układu krążenia wód i zmiany warunków wodno-gruntowych. Wymogi, jakim powinna podlegać eksploatacja prowadzona przez kopalnie w aspekcie ochrony powierzchni ziemi określone są w koncesjach i nakazują prowadzenie robót górniczych tak, by wpływy na powierzchnię terenu nie przekroczyły III kategorii. Na terenie miasta eksploatacja prowadzona jest również w obrębie filarów ochronnych. W wyniku prowadzonej działalności górniczej na terenie miasta powstają niecki bezodpływowe lub miejsca możliwych lokalnych podtopień, które w wyniku nawalnych deszczy są okresowo i lokalnie podtapiane. Przedsiębiorca górniczy prowadzi działania w celu sukcesywnej likwidacji niecek bezodpływowych lub stosuje inne środki zabezpieczające (w postaci przepompowni wód powierzchniowych). W granicach administracyjnych Rudy Śląskiej istnieją rejony, w których mogą występować podtopienia i zalewiska w przypadku intensywnych opadów atmosferycznych. Infrastruktura energetyczna powinna być zabezpieczona przed ww. wpływami eksploatacji górniczej. Utrudnienia związane z istnieniem obszarów podlegających ochronie Obszary objęte ochroną konserwatorską i archeologiczną Na obszarze Rudy Śląskiej znajduje się szereg obszarów cennych kulturowo, podlegających ścisłej ochronie konserwatorskiej ze względu na swój układ przestrzenny, zagospodarowanie i zabudowę (m.in. zespoły zabudowy robotniczej, przemysłowej i parafialnej), a także obiektów o szczególnych walorach kulturowych podlegających ochronie konserwa- Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska 35

36 torskiej. Do Wojewódzkiego Rejestru Zabytków wpisanych jest 39 obszarów i obiektów, natomiast w Gminnej ewidencji zabytków dla miasta Ruda Śląska, przyjętej Zarządzeniem NR SP Prezydenta Miasta Ruda Śląska z dnia r. ws. utworzenia gminnej ewidencji zabytków dla miasta Ruda Śląska ujętych zostało obszarów i obiektów. Na terenie miasta zlokalizowano również 25 obszarów potencjalnego występowania znalezisk archeologicznych. Obszary i obiekty objęte ścisłą ochroną konserwatorską stanowią ograniczenie rozwoju systemów energetycznych, jak również ograniczenie działań termomodernizacyjnych związanych z poprawą termoizolacji ścian. Obszary przyrody chronionej Na terenie Rudy Śląskiej brak jest rezerwatów przyrody, parków krajobrazowych, użytków ekologicznych oraz terenów przeznaczonych do ochrony w programach ECONET PL i NATURA Na terenie miasta znajdują się następujące pomniki przyrody: Głaz narzutowy z granitu gruboziarnistego o obwodzie ok. 4 m oraz wysokości nad powierzchnią ziemi 65 cm (skrzyżowanie ulic Kościelnej i Wolności w dzielnicy Ruda) objęty ochroną na podstawie Orzeczenia nr 193 PWRN w Rudzie Śląskiej z dnia r. (nr rej. Woj. 82), 10 sztuk drzew rosnących na terenie miasta ustanowionych pomnikami przyrody żywej uchwałami: nr 814/XLIII/2009 Rady Miasta Ruda Śląska z dnia r. oraz nr PR RM Ruda Śl. z r., tj.: drzewo gatunek grab pospolity (Carpinus betulus) o obwodzie pnia 295 cm., drzewo gatunek buk zwyczajny odmiana zwisająca (Fagus sylvatica Pendula) o obwodzie pnia 350 cm., drzewo gatunek lipa drobnolistna (Tilia cordata) o obwodzie pnia 449 cm. rosnące w dzielnicy Ruda, w Parku im. Sobieskiego przy ul. Jana Sobieskiego, drzewo gatunek buk zwyczajny (Fagus sylvatica) o obwodzie pnia 242 cm, rosnące w dzielnicy Kochłowice przy ul. Aleja Dworcowa, drzewo gatunek buk zwyczajny odmiana czerwonolistna (Fagus sylvatica Purpura) o obwodzie pnia 276 cm, rosnące w dzielnicy Bielszowice przy ul. Edmunda Kokota, drzewo gatunek miłorząb dwuklapowy (Ginkgo biloba L.) o obwodzie pnia 155 cm, w wieku ok. 70 lat, rosnące w dzielnicy Ruda przy ul. Matejki 1A, drzewo gatunek klon pospolity (Acer platanoides L.) o obwodzie pnia 315 cm, w wieku ok. 200 lat, rosnące w dzielnicy Bielszowice przy ul. Edmunda Kokota 170, drzewo gatunek dąb szypułkowy (Quercus robur L.) o obwodzie pnia 297 cm, w wieku ok. 200 lat, rosnące w dzielnicy Wirek przy ul. Licealnej, drzewo gatunek grab pospolity (Carpinus betulus L.) o obwodzie pnia 275 cm, w wieku ok. 150 lat, rosnące w dzielnicy Ruda przy ul. Kościelnej, drzewo gatunek dąb szypułkowy (Quercus robur L.) o obwodzie pnia 302 cm, w wieku ok. 200 lat, rosnące w dzielnicy Ruda przy ul. Bujoczka. Istnieją również tereny zieleni przy zabytkach kultury (na podstawie ustawy o ochronie dóbr kultury). 36 Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska

37 Zlokalizowane na terenie Rudy Śląskiej obszary ochronne nie powinny stanowić większego utrudnienia i możliwe jest ich ominięcie przy planowaniu infrastruktury technicznej, w tym energetycznej, dla obszaru miasta. Obszary leśne Istotnym składnikiem roślinności miasta Ruda Śląska są lasy, które zajmują powierzchnię blisko 21% obszaru miasta (ok ha). Przeważająca część lasów zlokalizowana jest w południowej części miasta dzielnice Kochłowice, Halemba i Bielszowice. Zgodnie z Zarządzeniem nr 146 Ministra Ochrony Środowiska Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z r. ochroną objęte są również lasy zlokalizowane na terenie Rudy Śląskiej ponieważ zaliczono je do lasów ochronnych. Dla rudzkich lasów przyjęto następujące kategorie ochronności: lasy masowego wypoczynku, których zadaniem jest umożliwienie odpowiedniego wypoczynku sobotnio-niedzielnego ludności miejskiej, lasy strefy zieleni wysokiej, których funkcją jest ochrona ludności przed szkodliwym wpływem zanieczyszczeń atmosferycznych i hałasem. Obszary leśne nie powinny stanowić większej bariery w rozwoju systemów energetycznych miasta. Inne utrudnienia mogące występować podczas rozbudowy systemów sieciowych Podczas rozbudowy systemów sieciowych na terenach zurbanizowanych mogą wystąpić także utrudnienia związane z: koniecznością prowadzenia systemów sieciowych wzdłuż ulic w gęstej zabudowie, koniecznością przejściowych zmian organizacji ruchu ulicznego, istniejącym technicznym uzbrojeniem terenu, transportem, magazynowaniem i montażem elementów rurociągów na placu budowy. Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska 37

38 3. Charakterystyka zaopatrzenia miasta w ciepło stan istniejący 3.1 Bilans cieplny miasta Założenia do bilansu Przy opracowywaniu bilansu cieplnego miasta Ruda Śląska określającego zapotrzebowanie na ciepło przez odbiorców z terenu miasta wykorzystano następujące dane: sumaryczne zapotrzebowanie mocy i energii cieplnej z systemów ciepłowniczych, określone przez WĘGLOKOKS ENERGIA ZCP sp. z o.o. (WE ZCP) oraz Zakładów Energetyki Cieplnej Katowice S.A. (ZEC); zużycie gazu sieciowego zostało oszacowane na podstawie informacji uzyskanych z PGNiG Obrót Detaliczny sp. z o.o.; informacje z poszczególnych kotłowni na podstawie rozesłanych ankiet; dane o sposobie ogrzewań budynków mieszkalnych wielorodzinnych otrzymano od administratorów (ankietyzacja); dla odbiorców indywidualnych wielkości zapotrzebowania mocy cieplnej oszacowano wskaźnikowo wg zajmowanej powierzchni użytkowej lub kubatury obiektu; wartości zapotrzebowania energii dla większych odbiorców określone są wg rzeczywistej wielkości zużycia energii podanej przez odbiorcę, natomiast dla pozostałych odbiorców są wielkościami wyliczonymi w oparciu o zapotrzebowanie mocy szczytowej i przyjęty czas poboru mocy dla danego charakteru odbioru. Bilans potrzeb energetycznych miasta Ruda Śląska wykonany został przy założeniu podziału miasta na 10 jednostek bilansowych. Wielkość zapotrzebowania ciepła u odbiorcy została określona dla poszczególnych jednostek bilansowych i dla całości gminy przyjmując następujące kategorie odbiorców: budownictwo mieszkaniowe: wielorodzinne będące w gestii administratorów i zarządców obiektów mieszkaniowych, jednorodzinne stanowiące głównie własność indywidualnych właścicieli; obiekty użyteczności publicznej (urzędy, oświata, służba zdrowia, obiekty kultury, sportu itp.); usługi komercyjne i przemysł (handel, usługi komercyjne, hurtownie, składy, zakłady produkcyjne, kopalnie itp.). Dokonane zostało również uporządkowanie zapotrzebowania ciepła w zależności od sposobu jego pokrycia, wyróżniając przy tym następujące technologie: kategoria system ciepłowniczy obejmuje odbiorców zaopatrywanych w ciepło z istniejących w mieście sieci ciepłowniczych (wg danych z WE ZCP i ZEC); 38 Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska

39 kategoria gaz sieciowy obejmująca kotłownie lokalne i indywidualne opalane gazem sieciowym (wg danych z PGNiG OD i ankietyzacji podmiotów posiadających źródła ciepła); kategoria ogrzewania węglowe" obejmująca kotłownie z kotłami opalanymi węglem, a w odniesieniu do mieszkań ogrzewanych indywidualnie obejmuje ona mieszkania z ogrzewaniem etażowym (opalane węglem) lub piecami kaflowymi (szacunkowo w oparciu o zgromadzone informacje); kategoria OZE+odzysk ciepła obejmująca ogrzewanie przy wykorzystaniu: źródeł ciepła na biomasę, biogaz, kolektorów słonecznych, pomp ciepła itp. oraz ciepło wykorzystane z odzysku (wg informacji z ankiet i wywiadów); kategoria inne paliwo obejmująca ogrzewanie przy wykorzystaniu: oleju opałowego, gazu płynnego, energii elektrycznej lub ewentualnego innego paliwa (wg informacji z ankiet i wywiadów). Przedstawiony bilans potrzeb cieplnych jest bilansem szacunkowym w zakresie dotyczącym pokrycia tych potrzeb z wykorzystaniem źródeł pozasystemowych, tj. ogrzewania węglowego (lokalnych kotłowni węglowych i ogrzewania indywidualnego), wykorzystania innych paliw (np. olej opałowy, gaz płynny lub tp.) i wykorzystania OZE Bilans cieplny miasta Zapotrzebowanie na ciepło na terenie miasta określono na ok. 437 MW, w tym: 293,4 MW dla potrzeb budownictwa mieszkaniowego; 31,4 MW dla potrzeb budynków użyteczności publicznej; 112,2 MW dla potrzeb usług komercyjnych i przemysłu (w tym również kopalń). Udziały powyższych wielkości w całości zapotrzebowania szczytowej mocy cieplnej przez odbiorców z obszaru Rudy Śląskiej obrazuje poniższy wykres. Wykres 3-1. Udział zapotrzebowania mocy cieplnej dla poszczególnych grup odbiorców Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska 39

40 Sposób pokrycia tego zapotrzebowania mocy cieplnej przez odbiorców z terenu miasta przedstawiono w tabeli oraz na wykresie poniżej. Tabela 3-1. Zestawienie zapotrzebowania ciepła [MW] Wyszczególnienie Gaz sieciowy System ciepłowniczy Paliwo węglowe OZE + odzysk ciepła Inne paliwo Razem Budownictwo jednorodzinne 20,96 2,6 38,24 mieszkaniowe wielorodzinne 4,51 133,5 82,46 0,49 10,60 293,36 Obiekty użyteczności publicznej 3,29 24,2 0,88 0,28 2,80 31,45 Usługi komercyjne i przemysł 12,38 93,1 1,37 0,47 4,85 112,17 Ogółem 41,14 253,4 122,95 1,24 18,25 436,98 Wykres 3-2. Procentowy udział sposobu zaopatrzenia w ciepło odbiorców z obszaru Rudy Śląskiej Roczne zapotrzebowanie na energię cieplną przez odbiorców z Rudy Śl., ze wskazaniem sposobu pokrycia przedstawiono odpowiednio w poniższej tabeli oraz na wykresie. Tabela 3-2. Zestawienie zapotrzebowania energii cieplnej [TJ/rok] Wyszczególnienie Gaz sieciowy System ciepłowniczy Paliwo węglowe OZE + odzysk ciepła Inne paliwo Razem Budownictwo jednorodzinne 114,5 13,9 225,4 mieszkaniowe wielorodzinne 26,1 703,0 493,8 4,4 67, ,1 Obiekty użyteczności publicznej 18,4 101,5 4,5 0,8 13,8 139,0 Usługi komercyjne i przemysł 83,6 576,4 8,2 8,3 24,4 700,9 Ogółem 242, ,8 731,9 13,5 105, ,0 40 Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska

41 Wykres 3-3. Sposób pokrycia rocznego zapotrzebowania energii cieplnej na obszarze Rudy Śl. Z kolei na poniższym wykresie przedstawiono udziały poszczególnych źródeł energii w pokryciu potrzeb cieplnych budownictwa mieszkaniowego. Wykres 3-4. Udziały poszczególnych źródeł w pokryciu potrzeb cieplnych budownictwa mieszkaniowego Wykres ten wskazuje na to, że budownictwo mieszkaniowe w znaczący sposób zaopatrywane jest przy wykorzystaniu ciepła zdalaczynnego (ponad 46% zapotrzebowania na moc cieplną budownictwa mieszkaniowego ogółem). W budownictwie wielorodzinnym ok. 60% jego zapotrzebowania jest zaspokajane przez sieci ciepłownicze, ale jednocześnie około 1/3 jeszcze przez spalanie węgla (niedostatecznie wyposażone w sieci ciepłownicze rejony miasta zabudowane tzw. familokami). Zauważa się, że przy wzroście zasobów mieszkaniowych przekładających się na wzrost powierzchni użytkowej mieszkań o około 4% zauważa się zmniejszenie zapotrzebowania mocy. Występujące działania termomodernizacyjne spowodowały ograniczenie mocy za- Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska 41

42 mówionej przez ten rodzaj odbiorców, szczególnie zasilanych przez system ciepłowniczy. Rozwijające się natomiast budownictwo typu jednorodzinnego w znaczący sposób wykorzystuje ogrzewanie w nowoczesnych kotłowniach opalanych węglem. Modernizacje kotłowni w budownictwie jednorodzinnym ukierunkowane są na ekologiczne spalanie węgla (wiąże się to z dostępnością i kosztem energii zawartej w tym paliwie) oraz w coraz większym stopniu na wykorzystanie w tym celu rozwijającej się sieci gazu ziemnego (szczególnie w Halembie i Bielszowicach). Generalnie działania prooszczędnościowe u odbiorców (wskutek modernizacji budynków i budowy nowych budynków o zwiększonej już izolacyjności przegród zewnętrznych) wykazują wyraźny spadek średniej wartości wskaźnika zapotrzebowania ciepła na jednostkę mieszkalnej powierzchni użytkowej dla całego miasta z ok. 160 W/m 2 w roku 2000 do ok. 100 W/m 2 w roku 2010 i w dalszym ciągu ulega obniżaniu. Wyjaśnia to również powstanie zmniejszenia zapotrzebowania ciepła przez budownictwo mieszkaniowe w stosunku do takiej wielkości dotyczącej roku 2010 mimo przyrostu ilościowego zasobów mieszkaniowych i związanej z tym powierzchni użytkowej wymagającej ogrzewania. Zestawienie wielkości zapotrzebowania ciepła i sposobu jego pokrycia dla całego miasta oraz poszczególnych jednostek bilansowych przedstawiono szacunkowo w postaci tabelarycznej w Załączniku nr 1 do niniejszego opracowania. 3.2 Charakterystyka przedsiębiorstw ciepłowniczych W Rudzie Śląskiej potrzeby cieplne pokrywane są ze źródeł energetyki zawodowej, przemysłowej i komunalnej, zasilających odbiorców za pośrednictwem niezależnych systemów sieci ciepłowniczych lub bezpośrednio. Przedsiębiorstwa ciepłownicze biorące udział w procesie zaopatrzenia terenu miasta Ruda Śląska w energię cieplną scharakteryzowano poniżej Węglokoks Energia ZCP Sp. z o.o. (dawniej Zespół Ciepłowni Przemysłowych CARBO-ENERGIA sp. z o.o.) Zespół Ciepłowni Przemysłowych CARBO-ENERGIA sp. z o.o. z siedzibą w Rudzie Śląskiej przy ul. Szyb Walenty 32, powstał w 1995 roku w wyniku restrukturyzacji Rudzkiej Spółki Węglowej S.A. Spółka przejęła źródła ciepła działające dotąd w obrębie rudzkich kopalń wraz z działalnością w zakresie wytwarzania i dystrybucji ciepła i energii elektrycznej. W dniu r. Kompania Węglowa S.A. objęła po RSW S.A., w drodze następstwa prawnego o charakterze sukcesji generalnej, 100% udziałów w Carbo-Energii, stając się jej jedynym udziałowcem, natomiast w kwietniu 2014 r. 100% udziałów w spółce przejęło Wspólne Przedsiębiorstwo Energetyczne sp. z o.o. w Katowicach obecnie Węglokoks Energia sp. z o.o. Od stycznia 2016 spółka ZCP Carbo-Energia nosi nazwę Węglokoks Energia ZCP sp. z o.o. Spółka zgodnie z ustawą Prawo energetyczne prowadzi działalność w oparciu o aktualne koncesje wydane przez Urząd Regulacji Energetyki w zakresie: wytwarzania ciepła Decyzja Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki z dnia 21 września 1998 r. nr WCC/70/207/U/2/98/BK z późniejszymi zmianami, ważną do r.; 42 Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska

43 przesyłania i dystrybucji ciepła Decyzja Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki z dnia 21 września 1998 r. nr PCC/77/207/U/2/98/BK z późniejszymi zmianami, ważną do r.; wytwarzanie energii elektrycznej Decyzja Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki z dnia 18 grudnia 2000 r. ważną do r. Przedsiębiorstwo eksploatuje na terenie miasta następujące źródła ciepła: Elektrociepłownia Mikołaj, Ciepłownia Halemba Ciepłownia Bielszowice, Ciepłownia Nowy Wirek, Ciepłownia Wanda, EC Mikołaj, C. Halemba i C. Bielszowice i Nowy Wirek wytworzone ciepło dostarczają do sieci ciepłowniczych eksploatowanych przez PEC sp. z o.o. w Rudzie Śl., jak również na terenach przyległych do tych źródeł bezpośrednio do odbiorców sieciami własnymi WE ZCP. Ciepło wytworzone w C Wanda dystrybuowane jest tylko własnymi sieciami WE ZCP Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej sp. z o.o. w Rudzie Śląskiej Siedziba PEC sp. z o.o. w Rudzie Śląskiej zlokalizowana jest pod adresem: Ruda Śląska, ul. Zabrzańska 24. Przedsiębiorstwo prowadzi działalność gospodarczą w zakresie wytwarzania, przesyłania i dystrybucji ciepła oraz obrotu ciepłem, na podstawie udzielonych przez Prezesa URE koncesji w zakresie: przesyłania ciepła i dystrybucji ciepła koncesja nr PCC/37/190/U/3/98/ZJ z dnia 4 września 1998 r. wraz z późniejszymi zmianami, ważną do ; obrotu ciepłem koncesja nr OCC/13/190/U/3/98/ZJ z dnia 4 września 1998 r. wraz z późniejszymi zmianami, ważną do Według stanu na rok 2015 PEC Ruda Śląska był właścicielem i eksploatatorem 20 kotłowni lokalnych o łącznej mocy zainstalowanej 1,37 MW (tj. poniżej 5 MW), co nie wymaga pozyskania koncesji na wytwarzanie. W stosunku do roku 2010 nastąpiło zmniejszenie ilości kotłowni będących własnością PEC o 18, przy czym niektóre z nich zmieniły właściciela, a inne zlikwidowane, a obiekty ogrzewane podłączone zostały do systemu ciepłowniczego lub zmieniły właściciela przeszły np. na majątek władającego obiektem. Kotłownie zostały przedstawione w Zestawieniu kotłowni w tabeli umieszczonej w Załączniku nr 1. W lutym 2012 roku Zespół Ciepłowni Przemysłowych CARBO-ENERGIA sp. z o.o. został formalnym właścicielem PEC w Rudzie Śląskiej w wyniku zakupu należących do samorządu Miasta Ruda Śl. akcji stanowiących 70% kapitału zakładowego PEC. 30 sierpnia 2016 roku został złożony Plan Połączenia Spółek Węglokoks Energia ZCP Sp. z o.o. jako spółki przejmującej i Przedsiębiorstwa Energetyki Cieplnej w Rudzie Śląskiej, jako spółki przejmowanej. Przejęcie ma nastąpić od 1 stycznia 2017 r. Sieci ciepłownicze eksploatowane przez PEC sp. z o.o. w Rudzie Śląskiej zasilane są z następujących źródeł: Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska 43

44 EC Mikołaj oraz Ciepłownie: Halemba, Bielszowice i Nowy Wirek jako źródło szczytowe uzupełniające dla EC Mikołaj źródła należące do Węglokoks Energia ZCP Sp. z o.o. w Rudzie Śląskiej, Kotłownia Śląsk źródło należące do Zakładów Energetyki Cieplnej S.A. w Katowicach Zakłady Energetyki Cieplnej S.A. w Katowicach Zakłady Energetyki Cieplnej w Katowicach prowadzą działalność od 1995 roku (jako ZEC Katowice S.A. od r.) w wyniku restrukturyzacji Katowickiego Holdingu Węglowego S.A. spółka przejęła źródła ciepła i sieci ciepłownicze wraz z kadrą pracowniczą. W dniu 1 września 2015 r. KHW S.A. oraz DK Energy Polska, spółka należąca do Grupy EDF, podpisały umowę sprzedaży i nabycia 100% akcji spółki Zakłady Energetyki Cieplnej Katowice S.A. Od 16 października 2015 roku, DK Energy Sp. z o.o. jest jedynym akcjonariuszem ZEC S.A. w Katowicach. W grudniu 2015 r. w struktury ZEC S.A. włączona została Elektrociepłownia Szopienice Sp. z o.o. jako Wydział XIII Szopienice. Siedziba firmy znajduje się w Katowicach przy ul. Ścigały 14. Podstawą działalności ZEC S.A. jest wytwarzanie, przesył i dystrybucja energii cieplnej w postaci gorącej wody i pary, przeznaczonej na cele centralnego ogrzewania, ciepłej wody użytkowej oraz potrzeby technologiczne kopalń i innych zakładów produkcyjnych. Spółka zgodnie z ustawą Prawo energetyczne prowadzi działalność w oparciu o aktualne koncesje z przedłużeniem terminu ważności do wydane przez Urząd Regulacji Energetyki w zakresie: wytwarzania ciepła Decyzja Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki z dnia 1 października 1998 r. nr WCC/146/136/U/1/98/MS z późn. zmianami; przesyłania i dystrybucji ciepła Decyzja Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki z dnia 6 października 1998 r. nr PCC/157/136/U/1/98/MS z późn. zmianami. Obecnie ZEC zaopatruje w energię cieplną odbiorców z terenu 4 miast: Katowic, Mysłowic, Sosnowca i Rudy Śląskiej (łącznie z 10 źródeł ciepła). Odbiorcy z terenu Rudy Śląskiej są zaopatrywani w ciepło z Kotłowni Śląsk (Ciepłownia Wydział Nr XII Śląsk ) zlokalizowanej w południowej części dzielnicy Kochłowice, przy ul. Kalinowej 12 w południowo-wschodniej części Rudy Śl. wytwarza ciepło na potrzeby c.o., przygotowania c.w.u. oraz technologii dla KWK Wujek Ruch Śląsk. Z ww. źródła zaopatrywani są odbiorcy terenu Rudy Śląskiej - dzielnica Kochłowice i Katowic dzielnice Panewniki i Kokociniec. Ciepło z tego źródła jest wyprowadzane ze źródła ciepłociągami własnymi ZEC-u oraz dostarczane jest odbiorcom z terenu Kochłowic sieciami ZEC Katowice i PEC-u Ruda Śląska oraz Panewnik w Katowicach sieciami własnymi ZEC i PEC Katowice Fortum Silesia S.A. Do sierpnia 2015 roku źródłem ciepła dla odbiorców z dzielnic Ruda, Orzegów, Godula i Chebzie była Elektrociepłownia Fortum Zabrze S.A., przekazywanego za pośrednictwem magistrali przesyłowej Zabrzańskiego Przedsiębiorstwa Energetyki Cieplnej sp. z o.o., któ- 44 Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska

45 re ciepło przeznaczone dla Rudy Śląskiej doprowadzało do komory zlokalizowanej na granicy miast. Po tym terminie nastąpiło przełączenie zasilania ww. obszaru w ciepło z EC Mikołaj. 31 grudnia 2015 r. nastąpiło połączenie spółek Fortum Bytom S.A. i Fortum Zabrze S.A. w wyniku czego powstała nowa spółka pod nazwą Fortum Silesia S.A. Siedziba przedsiębiorstwa zlokalizowana jest na terenie Zabrza przy ul. Wolności 416. Przedsiębiorstwo prowadzi działalność gospodarczą w zakresie wytwarzania ciepła na podstawie udzielonej koncesji nr WCC/298/1257/U/1/98/AP Decyzja Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki z dnia 13 października 1998 r. z późniejszymi zmianami, ważnej do r Zabrzańskie Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej Sp. z o.o. Zgodnie z informacją zawartą w piśmie z dn r. znak TP 69/245/2016/2348 ZPEC Sp. z o.o. od 1 września 2015 nie dostarcza ciepła do miasta Ruda Śląska. 3.3 Źródła ciepła dla obszaru miasta Systemy ciepłownicze miasta zaspokajają ok. 58% łącznego zapotrzebowania Rudy Śląskiej na moc cieplną. Ponadto odbiorcy ciepła z terenu miasta zaopatrywani są m.in. ze 121 zinwentaryzowanych kotłowni lokalnych (w tym 20 kotłowni lokalnych należących do PEC Ruda Śląska) oraz szeregu kotłowni indywidualnych i indywidualnych ogrzewań piecami kaflowymi lub grzejnikami zasilanymi energią elektryczną, a także innymi sposobami z wykorzystaniem pomp ciepła, kolektorów słonecznych czy kominków. Lokalizację źródeł ciepła o mocy zainstalowanej od 100 kw przedstawiono na planie systemu ciepłowniczego miasta w Załączniku nr Źródła systemowe Węglokoks Energia ZCP sp. z o.o Elektrociepłownia Mikołaj Źródło zlokalizowane jest w południowej części dzielnicy Ruda, przy ul. Szyb Walenty 32 przy zachodniej granicy miasta. W EC Mikołaj, należącej do Węglokoks Energia ZCP sp. z o.o., wytwarzanie energii cieplnej odbywa się w sposób skojarzony z produkcją energii elektrycznej. Ciepło wytwarzane w tym źródle jest przesyłane na potrzeby odbiorców z terenu miasta za pośrednictwem sieci ciepłowniczej PEC Ruda Śląska w dwóch kierunkach na tzw. : rynek południowy dzielnice Bielszowice, Nowy Bytom, Wirek, Bykowina, rynek północny dzielnice Ruda, Godula, Orzegów oraz do niewielkiej liczby obiorców zlokalizowanych w pobliżu źródła siecią własną WE ZCP (Śląski Park Przemysłowo-Technologiczny sp. z o.o., Carbomech sp. z o.o.). W źródle zainstalowane są następujące urządzenia: Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska 45

46 kocioł parowy z rusztem mechanicznym OR-50-N o mocy cieplnej 39,6 MWt, produkcji Elko, rozpoczęcie eksploatacji w 1954 roku /po modernizacji 2013 rok; kocioł parowy z rusztem mechanicznym OR-32 o mocy znamionowej 25 MWt, produkcji FAKOP rozpoczęcie eksploatacji w 1976 roku; kocioł wodny rusztowy WR-15-N o mocy znamionowej 15 MWt, produkcji Elko- Ekomex rozpoczęcie eksploatacji w 2015 roku; turbozespół przeciwprężny PRVNI BRNENSKA o mocy 6,0 MWe i generatorem ŠKODA 7,5 MVA rozpoczęcie eksploatacji w marcu 2013 r.; stacja wymienników para-woda o mocy 85 MWt. Maksymalna łączna moc znamionowa Elektrociepłowni wynosi 79,6 MWt, przy mocy w paliwie 95,34 MW. Kotły opalane są węglem kamiennym o parametrach: wartość opałowa - 24,5 MJ/kg - min 20,5 MJ/kg zawartość siarki - 0,54% - max 0,75% zawartość popiołu - 20,0% - max 26% Kotły zainstalowane w źródle wyposażone są w indywidualne urządzenia odpylające gwarantujące spełnienie wymagań ujętych w pozwoleniu zintegrowanym dla kotłów parowych do końca roku 2022, dla kotła WR-15 również dla okresu po roku Spaliny odprowadzane są po odpyleniu do atmosfery wspólnym emitorem ceramicznym o wysokości 85 m i średnicy wewnętrznej 2,9 m. Tabela 3-3. Charakterystyka kotłów Charakterystyka Oznaczenie kotła OR-50-N/12 OR-32/14 WR-15-N/1 Rok budowy / modernizacji 1954 / / Rok uruchomienia Rodzaj kotła parowy parowy wodny Wydajność znamionowa / osiągalna 50 t/h 32 t/h Moc cieplna znamionowa 39,6 MWt 25,0 MWt 15,0 MWt Sprawność projektowa 86% 78,5% 86% Moc cieplna w paliwie 46,05 MWt 31,85 MWt 17,44 MWt Temperatura wody sieciowej wlot/wylot 105 / / Odpylacz wstępny Odpylacz główny Charakterystyka układów odpylania Elektrofiltr BS /7,5/3x8/03 Elektrofiltr HE /2x4x6,6/300 Multicyklon SMO-28 z odsysaniem spalin ok.20% na dwie baterie cyklonów CE 2x560/0,4 Filtr workowy FTP- II/20x7/280x5000 Gwarantowane stężenie pyłu [Mg/m 3 u (6%O2) < 400 < 400 < 30 Źródło wg danych z Węglokoks Energia ZCP Sp. z o.o. 46 Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska

47 Z uwagi na zgłoszenie EC Mikołaj do mechanizmu tzw. derogacji ciepłowniczej w okresie od do r., prowadzący instalację zobowiązany jest do przekazywania Prezydentowi Miasta Ruda Śląska corocznie danych dotyczących udziału ciepła dostarczonego do publicznej sieci ciepłowniczej w produkcji ciepła użytkowego wytwarzanego w źródle. Zainstalowany i uruchomiony w 2013 r. w EC turbozespół pozwala na rozszerzenie okresu pracy na cały rok i zwiększa możliwości pokrywania potrzeb własnych przedsiębiorstwa na energię elektryczną. Zwiększa on także możliwości tworzenia nadwyżki sprzedawanej do odbiorców zewnętrznych i wprowadzanej do sieci dystrybucyjnej TAURON Dystrybucja S.A. Produkcję ciepła i energii elektrycznej w skojarzeniu w źródle EC Mikołaj w latach zestawiono w poniższej tabeli. Tabela 3-4. Tabela 3-1. EC Mikołaj produkcja ciepła i energii elektrycznej w skojarzeniu Rok Energia elektryczna [MWh] Energia cieplna [TJ] 680,92 552,6 717,5 724,0 582,2 634,0 Źródło wg danych z Węglokoks Energia ZCP Sp. z o.o. Źródło posiada wydane przez Prezydenta Miasta Ruda Śląska pozwolenia: pozwolenie zintegrowane (Decyzja nr 10/2006 z r. KKS /06 z późn.zm.) - ostatnia zmiana decyzja nr 3/2015 z (derogacja do 2022) pozwolenie wydane na czas nieoznaczony, na handel emisjami (Decyzja nr 1/2016 z r. KO /2015 ważna na czas nieoznaczony. W ramach działań inwestycyjnych przeprowadzonych w latach w elektrociepłowni zrealizowano: w roku 2013 modernizację kotła parowego OR-50-N; w roku 2015 budowa kotła WR-15-N w miejsce kotła OKP Ciepłownia Nowy Wirek Źródło zlokalizowane jest w północnej części dzielnicy Kochłowice, przy ul. ks. Tunkla 112 we wschodniej części miasta. W źródle o łącznej mocy 40,6 MWt zainstalowane są następujące instalacje kotłowe: trzy kotły wodne rusztowe typu WLM-5 o łącznej mocy 17,4 MWt wybudowane w latach 60-tych XX w.; dwa kotły wodne rusztowe typu WR-10 o łącznej mocy 23,2 MWt wybudowane na przełomie lat 70- i 80-tych XX w. Wszystkie kotły wyposażone są w nowe układy odpylające spełniające aktualnie obowiązujące normy emisji zanieczyszczeń. Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska 47

48 Źródło dostosowane jest do pracy z podawaniem ciepła na wspólną sieć ciepłowniczą zasilającą tzw. rynek południowy EC Mikołaj. W latach 2011 do 2014 następował systematyczny spadek mocy zamówionej w C. Nowy Wirek z poziomu 8,7 w 2011 roku do 1,5 w roku Od 2015 roku traktowana jest z EC Mikołaj jako jedno źródło i mają przyjmowaną jedną wspólną moc zamówioną oraz wspólną taryfę na ciepło. Źródło spełnia wymogi dotyczące ochrony środowiska i posiada wydane przez Prezydenta Miasta Ruda Śląska pozwolenia: pozwolenie zintegrowane Decyzja nr 2/2016 z r. - KO ważna na czas nieoznaczony na handel emisjami Decyzja nr 2/2016 z r. - KO wydana na czas nieoznaczony. W Planie rozwoju ZCP na lata nie przewiduje się dla Ciepłowni Nowy Wirek zadań inwestycyjnych. a jedynie pozwalające na utrzymanie dotychczasowego poziomu produkcji. Docelowo właściciel przewiduje wyłączenie źródła z eksploatacji Ciepłownia Halemba Źródło zlokalizowane jest w północnej części dzielnicy Halemba, przy ul. Kłodnickiej 54 w południowej części miasta. W źródle o łącznej mocy 58,4 MWt zainstalowane są następujące urządzenia: kocioł wodny rusztowy WR-10 o mocy 11,6 MWt wybudowany w połowie lat 70-tych XX w., modernizowany w 2007 r.; kocioł wodny rusztowy WR-25 o mocy 29 MWt wybudowany w 2 połowie lat 70-tych XX w.; kocioł wodny rusztowy WR-5 o mocy 5,8 MWt z zabudowanym palnikiem do spalania gazu z odmetanowania kopalń o mocy 4,5 MWt; kocioł wodny rusztowy WR-10/EM o mocy 12 MWt rok zabudowy 2010; z zabudowanym palnikiem do spalania gazu z odmetanowania kopalń o mocy 5 MWt. Wszystkie kotły wyposażone są w nowe układy odpylające spełniające aktualnie obowiązujące normy emisji zanieczyszczeń. Źródło spełnia wymogi dotyczące ochrony środowiska i posiada wydane przez Prezydenta Miasta Ruda Śląska pozwolenia: pozwolenie zintegrowane Decyzja nr 2/2016 z r. - KO ważna na czas nieoznaczony na handel emisjami Decyzja nr 4/2016 z r. - KO wydana na czas nieoznaczony. Podstawowym odbiorcą ciepła jest KWK Ruda Ruch Halemba i PEC Ruda Śląska dodatkowo ciepło dostarczane jest do odbiorców SM Nasz Dom i kilku innych mniejszych odbiorców indywidualnych (usługi, wytwórczość). Moc zamówiona w źródle według stanu na 2015 rok wynosiła 56,1 MW, z czego 29,5 MW dla PEC sp. z o.o. Ruda Śl., 22,5 MW dla przemysłu, w KWK. Sprzedaż ciepła z C. Halemba za 2015 rok wynosiła ok. 324,5 TJ. 48 Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska

49 W Planie rozwoju WE ZCP na lata dla Ciepłowni Halemba ujęta jest modernizacja kotła WR-25 wraz z systemem odpylania (plan na lata 2015, 2016) Ciepłownia Bielszowice Źródło zlokalizowane jest w centralnej części dzielnicy Bielszowice, przy ul. Halembskiej 160 w zachodniej części miasta. Ciepło wytwarzane w tym źródle jest przesyłane na potrzeby odbiorców z terenu dzielnicy Bielszowice przez ciepłociągi PEC Ruda Śląska sp. z o.o. oraz własnymi sieciami na potrzeby KWK Ruda Ruch Bielszowice i do innych obiorców zlokalizowanych w sąsiedztwie źródła. W źródle o łącznej mocy 35,1 MWt zainstalowane są następujące urządzenia: kocioł wodny rusztowy typu WR-25 o mocy 29,1 MWt wybudowany w połowie lat 80-tych XX w.; kocioł wodny rusztowy WR-25/EM/6 o mocy 6 MWt wybudowany w roku 1980 i zmodernizowany w 2008 r., wyposażony w palnik do spalania gazu z odmetanowania kopalń o mocy 4,5 MWt; Dwa kotły parowe rusztowe typu Babcock o łącznej mocy 30 MWt zostały wyrejestrowane przeznaczone do likwidacji. Kotły wyposażone zostały w nowe filtry workowe spełniające aktualnie obowiązujące normy emisji zanieczyszczeń pyłowych. Źródło spełnia wymogi dotyczące ochrony środowiska i posiada wydane przez Prezydenta Miasta Ruda Śląska pozwolenia: na wprowadzanie gazów i pyłów do powietrza Decyzja nr 2/2016 z r. - KO ważna do r. na handel emisjami - Decyzja nr 3/2016 z r. KO wydana na czas nieograniczony. Według stanu na rok 2015 moc zamówiona w źródle przez odbiorców wynosi 24,0 MWt, z czego głównym odbiorcą jest KWK Ruda Ruch Bielszowice z łącznym zapotrzebowaniem mocy dla odbiorców przemysłowych na poziomie 18,7 MW, ponadto odbiorcami z C. Bielszowice są PEC sp. z o.o. Ruda Śl. (0,26 MW), budownictwo mieszkaniowe oraz odbiorcy strefy usług o łącznym zapotrzebowaniu około 5,7 MW. Sprzedaż ciepła z C. Bielszowice za 2015 rok wynosiła ok. 133,4 TJ. Według informacji WE ZCP docelowo przewiduje się wyłączenie z eksploatacji Ciepłowni Bielszowice oraz budowę magistrali łączącej Ciepłownię Bielszowice z EC Mikołaj Ciepłownia Wanda Źródło zlokalizowane jest w północnej części dzielnicy Wirek, przy ul. Niedurnego 13 w centralnej części miasta. Ciepło w tym źródle jest wytwarzane na potrzeby odbiorców przemysłowych z terenu dzielnicy Wirek KWK Ruda Ruch Pokój (cele grzewcze i przygotowania wody na potrzeby łaźni górniczej) i w niewielkich ilościach do kilku obiorców zlokalizowanych w są- Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska 49

50 siedztwie źródła. Według stanu na rok 2015 moc zamówiona w źródle przez odbiorców wynosi 11,02 MWt, przy sprzedaży na poziomie 32 TJ. W źródle o łącznej mocy 11,6 MWt zainstalowane są dwa kotły wodne rusztowe typu WR-5 wybudowane w 1984 r., na których dodatkowo zabudowano palniki do spalania gazu z odmetanowania kopalń o mocy 5 MWt każdy. Źródło spełnia wymogi dotyczące ochrony środowiska i posiada wydane przez Prezydenta Miasta Ruda Śląska pozwolenie na wprowadzanie gazów i pyłów do powietrza Decyzja nr 3/2016 z r. - KO ważna do r. W Planie rozwoju ZCP na lata nie przewiduje się dla Ciepłowni Wanda realizacji zadań inwestycyjnych. Docelowo przewiduje się wyłączenie źródła z eksploatacji Zakłady Energetyki Cieplnej S.A. w Katowicach, Wydział nr XII Ciepłownia Śląsk Kotłownia Śląsk (Wydział W-XII) jest zlokalizowana w południowej części dzielnicy Kochłowice, przy ul. Kalinowej 12 w południowo-wschodniej części miasta. Źródło o łącznej mocy cieplnej około 55,3 MWt wyposażone jest w urządzenia o charakterystyce przedstawionej w poniższej tabeli. Tabela 3-5. Zestawienie i podstawowa charakterystyka zainstalowanych urządzeń Rodzaj i typ urządzenia Kocioł węglowy WR-25 Kocioł dwupaliwowy WR-10 Kocioł węglowy WR-5 Kocioł gazowy BOSCH UT-M 40 2 silniki gazowe GE Jenbacher Moc zainstalowana rodzaj paliwa Rok budowy / modernizacji Stan techniczny 29,0 MW dobry 11,6 MW węgiel kam. 8,0 MW metan z odmetanowania KWK 2015 doposażenie w palniki gazowe dobry 5,8 MW dobry instalacja oczyszczania spalin rok budowy Odpylanie 2015 cyklon + filtry workowe Odpylanie 2016 cyklon + filtry workowe Odpylanie 2015 cyklon + filtry workowe 6,0 MW - metan Budowa 2013 b. dobry - 2x 1,483 MWe 2x 1,453 MWt Źródło według informacji ZEC S.A. Katowice Budowa 2014 b. dobry - Wg oceny właściciela stan techniczny wszystkich kotłów jest dobry, wszystkie posiadają aktualne dopuszczenia UDT. Paliwem wykorzystywanym w źródle jest węgiel kamienny oraz od 2013 roku metan pochodzący z odmetanowania KWK Wujek Ruch Śląsk jako lokalnego zasobu odpadowego. Zagospodarowanie metanu w procesie produkcji ciepła na poszczególnych urządzeniach uzależnione jest od podaży metanu, jak również zapotrzebowania odbiorców ciepła w sezonie letnim lub zimowym. Moc zamówiona w źródle według stanu na rok 2015 dla odbiorców z terenu Rudy Śląskiej wynosi ok. 25 MWt, z czego na potrzeby KWK Śląsk przesyłane jest ok. 14,3 MW. 50 Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska

51 Moc zamówiona dla całego rynku ciepła Kotłowni Śląsk do końca 2016 określona jest na 35,44 MW. W związku z powyższy rezerwa mocy w przypadku dostępności paliwa węglowego i gazowego wynosi blisko 20 MW, a w przypadku dostępności tylko paliwa węglowego wynosi około 11 MW. W latach w ramach modernizacji i rozbudowy kotłowni Śląsk ZEC S.A. zrealizowała następujące inwestycje: Zabudowa dwóch agregatów z silnikami gazowymi o mocy 1,4 MW każdy zasilanych gazem z odmetanowania kopalni, Budowa kotła gazowego BOSCH UT-M 40 o mocy 6,0 MW zasilanego metanem, Modernizacja instalacji odpylania spalin za kotłami WR-5, WR-10 i WR-25, Przebudowa kotła węglowego WR-10 na kocioł opalany metanem. Działania zaplanowane przez ZEC ujęte w Planie Rozwoju przedsiębiorstwa na lata przedstawiono w rozdziale Elektrociepłownia Fortum Silesia S.A. w Zabrzu W EC Fortum Silesia zlokalizowanej na terenie Zabrza wytwarzanie energii cieplnej odbywa się w sposób skojarzony z produkcją energii elektrycznej. Do sierpnia 2015 roku ciepło wytwarzane w tym źródle było dostarczane między innymi do Rudy Śląskiej za pośrednictwem magistrali wschodniej 2xDN600 Zabrzańskiego Przedsiębiorstwa Energetyki Cieplnej sp. z o.o. do stacji zasuw przy ul. Klary w Rudzie Śl. (zlokalizowanej na granicy Zabrza i Rudy Śląskiej), skąd dalej przesyłane było przez ciepłociągi należące do PEC Ruda Śląska sp. z o.o. do odbiorców z dzielnic Ruda, Orzegów, Godula i Chebzie. Od września 2015 r. Fortum Silesia nie zaopatruje w ciepło odbiorców z terenu Rudy Śląskiej. Do źródeł należących i eksploatowanych przez Fortum Silesia należą: EC Zabrze w Zabrzu, EC Miechowice w Bytomiu i Ciepłownia Szombierki w Bytomiu. Poniżej przestawiono moc zainstalowaną i zamówioną w Fortum Silesia według stanu na dzień 31 grudnia 2015 r. : EC Zabrze moc zainstalowana: 374 MWt + 62,9 MWe, moc zamówiona: 165 MWt; EC Miechowice moc zainstalowana: 265 MWt + 55,0 MWe, moc zamówiona: 162 MWt; Powyższe zestawienia wskazują na to, że w chwili obecnej dostępna rezerwa mocy w EC Zabrze jest na poziomie rzędu 200 MW. Utrzymanie rezerwy mocy dyspozycyjnej, w szczególności po roku 2022, uzależnione jest od realizacji planowanych inwestycji związanych z odtworzeniem mocy zainstalowanej w EC Zabrze i EC Miechowice w świetle realizowanego połączenia systemów ciepłowniczych Zabrza i Bytomia, konieczności dostosowania pracujących tam instalacji do wymogów środowiskowych wynikających z obecnie obowiązujących przepisów i przewidywanego dalszego ich zaostrzenia w ramach wprowadzenia konkluzji BAT. Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska 51

52 3.3.3 Kotłownie lokalne W ramach przeprowadzonej ankietyzacji podmiotów gospodarczych i innych posiadających źródła ciepła uzyskano informacje o istniejących kotłowniach lokalnych i innych źródłach eksploatowanych przez poszczególnych właścicieli. Wśród zinwentaryzowanych źródeł ciepła (nie uwzględniając źródeł zasilających miejski system ciepłowniczy opisanych w rozdziale 3.3.1) wyszczególniono 117 kotłowni: 4 kotłownie o mocy zainstalowanej powyżej 1 MW, a w tym: 3 kotłownie na gaz ziemny (w tym 1 współpracująca z pompą ciepła wykorzystującą ciepło ze ścieków oczyszczonych), 1 kotłownia na olej; 46 kotłowni o mocach zainstalowanych od 0,1 MW i mniejszych od 1 MW, a w tym: 22 kotłownie na gaz ziemny, 14 kotłowni na olej opałowy (w tym jedna współpracująca z pompą ciepła wykorzystującą ciepło ze ścieków oczyszczonych i 1 źródło przy obiekcie ogrzewanym ciepłem z PEC posiadające olejowe źródło rezerwowe oraz pompę ciepła wykorzystującą na potrzeby c.w.u. ciepło otoczenia (latem) lub wody c.o. w sezonie grzewczym), 8 kotłowni na paliwo węglowe (w tym 1 opalana koksem budynek byłej siedziby Sądu), 1 kotłownia na gaz płynny LPG, 1 kotłownia na biomasę pellet drzewny; 67 kotłowni o mocach zainstalowanych mniejszych od 0,1 MW, a w tym: 48 kotłowni na gaz ziemny (w tym dwie tylko na potrzeby c.w.u.), 10 kotłowni na olej opałowy, 7 kotłowni na paliwo węglowe, 1 kotłownia na biomasę pellet drzewny, 1 źródło z kotłem elektrycznym. W skład kotłowni lokalnych wliczane są kotłownie wytwarzające ciepło dla potrzeb własnych obiektów przemysłowych, obiektów użyteczności publicznej oraz wielorodzinnych budynków mieszkalnych (w tym 20 kotłowni lokalnych eksploatowanych przez PEC o łącznej mocy zainstalowanej ok. 1,4 MW /15 gazowych i 5 olejowych/ oraz 38 kotłowni lokalnych eksploatowanych przez MPGMTBS o łącznej mocy zainstalowanej ok. 2,6 MW /32 gazowe, 4 węglowe i 2 olejowe/). Jak widać powyżej, paliwem wykorzystywanym w kotłowniach lokalnych jest głównie gaz ziemny i olej opałowy, a następnie paliwo stałe (węgiel lub ekogroszek). Łączna moc zainstalowana w źródłach wymienionych powyżej wynosi ok. 30 MW, z czego: ok. 71% w kotłach gazowych, ok. 18% w olejowych, ok. 8% w kotłach węglowych, ok. 1,2% w OZE, i po ok. 0,3% w energii elektrycznej i LPG. Około 80% mocy zainstalowanej w kotłowniach węglowych posiadają źródła wyposażone w kotły zabudowane po 2000 roku. Zestawienie kotłowni przedstawiono w tabeli umieszczonej w Załączniku nr Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska

53 3.3.4 Źródła indywidualne niska emisja Źródła tzw. niskiej emisji" dotyczą: EE energoekspert sp. z o. o. wytwarzania ciepła na potrzeby ogrzewania budynków mieszkalnych i publicznych oraz dostawy c.w.u. do tych obiektów, wytwarzania ciepła grzewczego i technologicznego w przemyśle. Definicja niskiej emisji z urządzeń wytwarzania ciepła, tj. w kotłach i piecach najczęściej dotyczy tych źródeł ciepła, z których spaliny są emitowane przez kominy niższe od 40 m. W rzeczywistości zanieczyszczenia emitowane są głównie emitorami o wysokości około 10 m, co powoduje rozprzestrzenianie się zanieczyszczeń po najbliższej okolicy i jest szczególnie odczuwalne w okresie zimowym. Niska emisja jest odpowiedzialna między innymi za wysoki poziom stężeń pyłu zawieszonego PM10 i PM2,5 oraz m.in. za występowanie przekroczeń poziomu docelowego jakości powietrza w zakresie benzo(α)pirenu [B(α)p]. Podstawowym nośnikiem energii pierwotnej dla ogrzewania budynków i obiektów zlokalizowanych w Rudzie Śląskiej, nie będących podłączonymi do systemu ciepłowniczego, jest paliwo stałe, przede wszystkim węgiel kamienny w postaci pierwotnej, w tym również złej jakości, np. muły węglowe. Mniejszą grupę stanowią mieszkańcy zużywający jako paliwo na potrzeby grzewcze gaz ziemny sieciowy, olej opałowy, gaz płynny lub energię elektryczną. Są to paliwa droższe od węgla i drewna o ich wykorzystaniu decyduje świadomość ekologiczna, a szczególnie zamożność. Częstą praktyką jest wykorzystywanie w węglowych ogrzewaniach budynków jednorodzinnych drewna lub jego odpadów jako dodatkowego, a jednocześnie tańszego paliwa. Procesy spalania paliw węglowych w urządzeniach małej mocy, o niskiej sprawności średniorocznej i bez systemów oczyszczania spalin (piece ceramiczne, kotły i inne), są źródłem emisji substancji szkodliwych dla środowiska i człowieka, takich, jak: CO, SO2, NOx, pyły, zanieczyszczenia organiczne, w tym kancerogenne wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne (WWA) włącznie z benzo(α)pirenem, dioksynami i furanami oraz węglowodory alifatyczne, aldehydy i ketony, a także metale ciężkie. Ocena skali niskiej emisji" sprowadza się do oszacowania ilości mieszkań i ich powierzchni ogrzewalnych. Są to wielkości związane głównie z budownictwem jednorodzinnym ogrzewanym indywidualnie, wielorodzinnym wybudowanym na terenach miasta, gdzie nie istniał system ciepłowniczy, a także z budynkami powstałymi wcześniej a dotychczas nie modernizowanymi. Sposobami częściowej likwidacji niskiej emisji w indywidualnych źródłach ciepła są przede wszystkim wyeliminowanie spalania odpadów w kotłach i piecach domowych oraz wyeliminowanie spalania węgla złej jakości w kotłach i piecach domowych (m.in. poprzez wdrożenie lub udoskonalenie funkcjonującego w gminie Programu Ograniczenia Niskiej Emisji PONE). 3.4 Systemy dystrybucji ciepła na terenie miasta Koncesjonowanymi dystrybutorami ciepła na terenie Rudy Śląskiej (patrz rozdział 3.3) są: Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej sp. z o.o. w Rudzie Śląskiej, Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska 53

54 Węglokoks Energia ZCP sp. z o.o., Zakłady Energetyki Cieplnej S.A. w Katowicach. Na terenie miasta rozbudowanych jest 5 wydzielonych sieci systemów ciepłowniczych, dla których źródła zasilania w ciepło, operatorów systemu dystrybucji ciepła i zasięg oddziaływania przedstawiono poniżej. Źródło zasilania / właściciel źródła Sieć ciepłownicza / Operator systemu dystrybucji EC Mikołaj / WE ZCP EC Mikołaj rynek północny / PEC Ruda Śl. EC Mikołaj, Ciepłownia Nowy rynek południowy Wirek / WE ZCP / PEC Ruda Śl., WE ZCP Zasięg oddziaływania Dzielnice: Ruda, Orzegów, Godula i Chebzie Dzielnice: Bykowina, Wirek, Nowy Bytom, Bielszowice, Kochłowice oraz Ruda dzielnica Bielszowice; Ciepłownia Bielszowice / WE PEC Ruda Śl., WE ZCP ZCP Ciepłownia Halemba / WE ZCP PEC Ruda Śl., WE ZCP dzielnica Halemba; Kotłownia Śląsk / ZEC Katowice ZEC Katowice dzielnica Kochłowice Przebieg sieci ciepłowniczych na obszarze miasta został przedstawiony na poniższym rysunku oraz bardziej szczegółowo na załączonej do opracowania mapie systemu ciepłowniczego (Załącznik nr 1). 54 Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska

55 Rysunek 3-1. Schemat systemów ciepłowniczych na terenie Rudy Śląskiej Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska 55

56 3.4.1 PEC sp. z o.o. w Rudzie Śląskiej Ogólna długość obsługiwanych przez PEC sieci ciepłowniczych i zewnętrznych instalacji odbiorczych wynosi ok. 121,5 km. Niecałe 6,5% z tej długości pochodzi sprzed 1980 roku, a 56,2% wybudowano od roku 2000, dla porównania według stanu na 2011 rok udział ten wynosił odpowiednio 22% sieci sprzed 1980 roku, i 29,5% sieci budowanych od roku Długości sieci na poszczególnych średnicach z podziałem na technologię ich wykonania podano w tabeli poniżej. Tabela 3-6. PEC Ruda Śl. długości sieci i technologia wykonania DN Napowietrzne Kanałowe Preizolowane Suma mm mb Łącznie udział 68,7% Jako napowietrzne wykonane jest około 5% ogólnej długości sieci, w preizolacji ponad 68%, a pozostała część poprowadzona jest w kanałach. W okresie ostatnich 5 lat nastąpił przyrost udziału sieci w preizolacji o ok. 24% (z poziomu 44% mb.). Przyłączonych do sieci PEC Ruda Śląska jest 627 węzłów, z czego 542 należy do PEC-u, 72 węzły należą do odbiorcy ciepła, a pozostałe do innego operatora. Węzły, z podziałem na ich lokalizację i zaopatrywanie z poszczególnych źródeł ciepła, zestawiono w poniższej tabeli. 56 Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska

57 Tabela 3-7. PEC Ruda Śl. węzły ciepłownicze w poszczególnych dzielnicach i systemach Dzielnica EC Mikołaj - rynek płd Ciepł. Bielszowice Źródło ciepła EC Mikołaj - rynek płn Ciepł. Halemba K. Śląsk ZEC Kce Razem 2015 Razem 2010 Bielszowice Bykowina Chebzie Godula Halemba Kochłowice Nowy Bytom Orzegów Ruda Wirek Łącznie W latach 2011 do 2015 Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej zrealizowało szereg przedsięwzięć inwestycyjnych związanych z rozbudowa i modernizacją systemu sieci ciepłowniczych, których zestawienie podano w tabeli poniżej. Tabela 3-8. PEC Ruda Śl. Inwestycje w latach 2011 do 2015 Lp. Rok Rodzaj inwestycji Jedn Razem 1 nowe sieci ciepłownicze mb zmodernizowane sieci mb nowe węzły cieplne szt węzły cieplne zmodernizowane układy pomiaroworozliczeniowe szt kpl W poniższych tabelach zestawiono wielkości mocy zamówionych przez PEC Ruda Śląska w poszczególnych źródłach wytwarzających ciepło na potrzeby odbiorców z terenu miasta, wielkości mocy zamówionych przez odbiorców w ramach obsługi przez poszczególne systemy oraz odpowiadające im wielkości zakupionej i sprzedanej energii cieplnej w okresie Dla stanu na rok 2015 wskazano również wielkości mocy zamówionej przez odbiorców oraz wielkości sprzedaży energii w rozbiciu na zapotrzebowanie dla pokrycia potrzeb grzewczych i wytworzenia ciepłej wody użytkowej. Planowane przez PEC na najbliższe lata podłączenia do sieci nowych odbiorców oraz inne zamierzenia inwestycyjne wyszczególnione w Planie Rozwoju na lata przedstawiono w rozdziale Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska 57

58 Tabela 3-9. PEC Ruda Śl. moce zamówione w źródłach zewnętrznych [MW] Lp. Źródło ciepła EC Mikołaj - WE ZCP rynek płd 68,00 68,00 67,50 67,50 67,00 72,10 2 EC Mikołaj - WE ZCP rynek płn do 2015 z EC Zabrze 43,00 43,00 42,00 42,00 42,00 36,40 3 Ciepłownia Halemba - WE ZCP 29,00 29,00 31,50 30,50 30,00 29,50 4 Kotłownia Śląsk (ZEC K-ce W-XII 2,81 2,81 2,72 2,70 2,70 2,60 5 Ciepłownia Bielszowice - WE ZCP 0,30 0,30 0,30 0,26 0,26 0,24 Razem 143,11 143,11 144,02 142,97 141,97 140,72 Tabela PEC Ruda Śl. moc zamówiona przez odbiorców [MW] Lp. Źródło ciepła Moc zamówiona ogółem (c.o. + c.w.u.) - Stan na koniec roku Stan na koniec 2015 r. 2010* Moc c.o.+c.w.u. Moc c.o. Moc c.w.u. 1 EC Mikołaj - WE ZCP rynek płd 82,3 82,36 81,45 80,23 78,63 85,99 77,56 8,43 2 EC Mikołaj - WE ZCP rynek płn do 2015 z EC Zabrze 53,8 54,94 51,67 50,83 50,95 43,40 39,10 5,30 3 Ciepłownia Halemba - WE ZCP 32,8 32,37 36,64 36,42 35,74 34,76 32,65 2,11 4 Kotłownia Śląsk (ZEC K-ce W-XII 3,1 3,10 2,93 2,92 2,92 2,60 2,38 0,22 5 Ciepłownia Bielszowice - WE ZCP 0,5 0,50 0,50 0,45 0,45 0,42 0,38 0,04 Razem 172,5 173,27 173,20 170,85 168,68 167,17 151,07 16,10 Źródło: Zestawienie danych według PEC Ruda Śląska * Dane za 2010 rok według Aktualizacji założeń dla miasta Ruda Śląska przyjętych uchwała w 2012r. Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska

59 Tabela PEC Ruda Śl. zakup ciepła w źródłach [GJ] Lp. Źródło ciepła / sieć EC Mikołaj - WE ZCP rynek płd. b.d EC Mikołaj - WE ZCP rynek płn. do 2015 z EC Zabrze b.d Ciepłownia Halemba - WE ZCP b.d Kotłownia Śląsk (ZEC K-ce W-XII b.d Ciepłownia Bielszowice - WE ZCP b.d Razem b.d Tabela PEC Ruda Śl. sprzedaż ciepła odbiorcom ze źródeł; [GJ] Lp. Źródło ciepła / sieć 2010 * Ogółem c.o.+c.w.u. Stan na rok 2015 w tym c.o. 1 EC Mikołaj - WE ZCP rynek płd EC Mikołaj - WE ZCP rynek płn. do 2015 z EC Zabrze w tym c.w.u Ciepłownia Halemba - WE ZCP Kotłownia Śląsk (ZEC K-ce W-XII Ciepłownia Bielszowice - WE ZCP Razem Źródło: Zestawienie danych według PEC Ruda Śląska * Dane za 2010 rok według Aktualizacji założeń dla miasta Ruda Śląska przyjętych uchwałą w 2012r. Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska 59

60 System zasilany z EC Mikołaj rynek południowy System obejmuje centralną część obszaru miasta, tj. tereny dzielnic: Bielszowice, Nowy Bytom, Wirek, Bykowina i Kochłowice. Magistrala 2xDN400 wyprowadzona jest ze źródła w kierunku południowo-wschodnim. W miejscu skrzyżowania z ul. 1 Maja wychodzi na południe odgałęzienie 2x DN 250/ 2xDN300, z którego zasilane są odbiory w północno-wschodniej części Bielszowic i północno-zachodniej części Wirku. W miejscu dojścia głównej magistrali do ul. Czarnoleśnej dzieli się ona na magistralę 2xDN300 zasilającą w ciepło dzielnicę Nowy Bytom (rejony ul. Objazdowej i Niedurnego oraz ul. Pokoju i Chorzowskiej) i magistralę 2xDN500 biegnącą nadal w kierunku południowo-wschodnim do północno-wschodniej części dzielnicy Wirek, Bykowiny i północnych rejonów Kochłowic. Łączna długość sieci PEC wraz z zewnętrznymi instalacjami odbiorczymi w omawianym systemie wynosi 57,2 km (48,6% wszystkich sieci PEC), z czego 35,0 km to sieci wysokiego parametru. Około 7,6% łącznej długości pochodzi sprzed 1980 roku, a już prawie 60% wybudowano od roku Ciepłociągi napowietrzne mają długość 3,9 km, a ok. 40,6 km sieci jest już wykonane w technologii preizolacji (ponad 70%). Pozostałe 22% sieci wykonanych jest jako kanałowe. Długości sieci na poszczególnych średnicach z podziałem na technologię wykonania podano w tabeli poniżej. Tabela PEC Ruda Śl. System EC Mikołaj/ C. Nowy Wirek rynek południowy długości sieci i technologia wykonania DN Napowietrzne Kanałowe Preizolowane Suma Łącznie udział ~ 71% Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska

61 W sieciach PEC Ruda Śląska zasilanych z EC Mikołaj /C. Nowy Wirek jest przyłączonych 314 węzłów, w tym 53 to węzły grupowe. Na omawianym systemie pracuje: 205 węzłów płytowych, 68 węzłów typu JAD, 5 typu wco oraz 35 przyłączy bezpośrednich. Ponadto 1 węzeł posiada wymiennik płytowy dla c.o. i typu JAD dla c.w.u. Monitoring posiada 269 węzłów. W okresie październik 2016 na tym systemie wystąpiło łącznie 109 awarii na sieciach ciepłowniczych (z czego 79 na sieciach wysokiego parametru, 23 na zewnętrznych instalacjach odbiorczych c.o. i 7 na zewnętrznych instalacjach odbiorczych ciepłej wody) oraz 92 awarie na węzłach. Na chwilę obecną brak jest rezerw przepustowości sieci ciepłowniczej wyprowadzonej z EC Mikołaj w kierunku systemu zasilającego rynek południowy. PEC planuje przebudowę magistrali zasilającej w 2017 roku. Planowane przez PEC na najbliższe lata podłączenia do sieci nowych odbiorców ciepła z przedmiotowego źródła oraz przedsięwzięcia przewidywane w Planie Rozwoju przedsiębiorstwa na lata przedstawiono w rozdziale System zasilany z EC Mikołaj rynek północny System obejmuje północną część obszaru miasta, tj. tereny dzielnic: Ruda, Orzegów, Godula i 1 węzeł grupowy w Chebziu. Do sierpnia 2015 obszar był zasilany z EC Zabrze należącej do Fortum Silesia przez Zabrzańskie Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej sp. z o.o. magistralą 2xDN600 do stacji zasuw SR3 zlokalizowanej na pograniczu miast przy ul. Klary w Rudzie Śląskiej. Obecnie ciepło dostarczane jest z EC Mikołaj nowo wybudowanym odcinkiem magistrali 2xDN400, który łączy się z magistralą 2xDN600 zasilającą północne dzielnice miasta. Magistrala obchodzi od północy rejon ul.: Zabrzańska-Wolności (zasilając odbiory tam zlokalizowane) i w okolicach ul. Szyb Powietrzny w komorze ST2 odchodzi z niej w kierunku północnym ciepłociąg 2xDN300 zasilający rejon Rudy w okolicach pomiędzy ul. Wolności i linią kolejową Gliwice-Katowice. Wychodząca w kierunku północno-wschodnim z komory ST2 magistrala 2xDN500 dochodzi do ul. Szyb Zofii i zasila sieci w Orzegowie i Goduli oraz odczep w kierunku Chebzia. Łączna długość sieci PEC wraz z zewnętrznymi instalacjami odbiorczymi w omawianym systemie wynosi 41,9 km (33% wszystkich sieci PEC), z czego 28,4 km to sieci wysokiego parametru. Już tylko około 0,5 km łącznej długości pochodzi sprzed 1980 roku, a nieco ponad 50% wybudowano od roku Ciepłociągi napowietrzne mają długość około 2,2 km (~5%), a 27,5 km sieci wykonano w technologii preizolacji (około 65,6%). Pozostałe sieci wykonane są jako kanałowe. Długości sieci na poszczególnych średnicach z podziałem na technologię ich wykonania podano w tabeli poniżej. Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska 61

62 Tabela PEC Ruda Śl. zasilanie z EC Mikołaj rynek północny - długości sieci i technologia wykonania DN Napowietrzne Kanałowe Preizolowane Suma Łącznie W sieciach PEC Ruda Śląska zasilanych z EC Mikołaj rynek północny jest przyłączonych 195 węzłów cieplnych, w tym 44 grupowe. Na omawianym systemie pracuje: 140 węzłów płytowych, 49 węzłów typu JAD, 1 typu wco, oraz 1 przyłącze bezpośrednie. Ponadto 1 węzeł posiada wymiennik płytowy dla c.o. i typu JAD dla c.w.u. Monitoring posiadają 192 węzły. Rezerwa przepustowości sieci na kierunku północnym z EC Mikołaj oceniana jest na 48%. W latach na tym systemie wystąpiło łącznie 61 awarii na sieciach ciepłowniczych (z czego 42 na sieciach wysokiego parametru, 13 na zewnętrznych instalacjach odbiorczych c.o. i 6 na zewnętrznych instalacjach odbiorczych ciepłej wody) oraz 43 awarie na węzłach. Planowane przez PEC na najbliższe lata podłączenia do sieci nowych odbiorców ciepła z przedmiotowego źródła oraz przedsięwzięcia przewidywane w Planie Rozwoju przedsiębiorstwa na lata przedstawiono w rozdziale System zasilany z Ciepłowni Halemba System obejmuje południowo-zachodnią część obszaru miasta teren dzielnicy Halemba. Ciepło, po zaprzestaniu produkcji w Elektrowni Halemba, dostarczane jest (po wykonaniu spięcia DN350) do wszystkich odbiorców w dzielnicy z Ciepłowni Halemba (źródła należącego do Węglokoksu Energia ZCP). 62 Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska

63 Łączna długość sieci PEC wraz z zewnętrznymi instalacjami odbiorczymi w omawianym systemie wynosi ~21,1 km, z czego ~14,4 km to sieci wysokiego parametru. Około 13% łącznej długości pochodzi sprzed 1980 roku, a 59% wybudowano od roku ,6 km sieci wykonane jest w technologii preizolacji co stanowi około 69% całkowitej długości sieci, dając wzrost udziału sieci preizolowanych w ostatnich 5 latach o około 39%. Zwraca się uwagę na znaczącą przebudowę sieci magistralnych o średnicach 2x DN Długości sieci na poszczególnych średnicach z podziałem na technologię wykonania podano w tabeli poniżej. Tabela PEC Ruda Śl. System C. Halemba - długości sieci i technologia wykonania DN Napowietrzne Kanałowe Preizolowane Suma Łącznie W sieciach PEC Ruda Śląska zasilanych z Ciepłowni Halemba jest przyłączonych 101 węzłów cieplnych, w tym 16 grupowych. Do odbiorcy ciepła należy 61 węzłów. Na omawianym systemie pracuje: 67 węzłów płytowych, 18 węzłów typu JAD oraz 8 przyłączy bezpośrednich. Nie określono typu 8 węzłów należących do odbiorcy. Monitoring posiada 88 węzłów. Przedsięwzięcia PEC przewidywane w Planie Rozwoju na lata przedstawiono w rozdziale System zasilany z Kotłowni Śląsk System zlokalizowany jest w południowo-wschodniej części miasta w dzielnicy Kochłowice. Ciepło dostarczane jest ze źródła Zakładów Energetyki Cieplnej S.A. Katowice (Wydział XII Kotłownia Śląsk ), które zlokalizowane jest na południowy wschód od terenów zabudowy mieszkaniowej dzielnicy. Łączna długość sieci PEC (wyłącznie sieci wysokiego parametru) w omawianym systemie wynosi 1,1 km. Około 15% ich łącznej długości pochodzi sprzed 1980 roku, a 12% wybudowano od roku Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska 63

64 613 mb. sieci wykonano w technologii preizolacji (około 56%). Pozostałe sieci ułożone są w kanałach. Na sieciach PEC Ruda Śląska włączonych do systemu ZEC wyprowadzonych z Kotłowni Śląsk w latach nie prowadzono działań modernizacyjnych lub rozbudowy. Długości sieci na poszczególnych średnicach z podziałem na technologię ich wykonania podano w tabeli poniżej. Tabela PEC Ruda Śl. System K. Śląsk - długości sieci i technologia wykonania DN Kanałowe Preizolowane Suma Łącznie ,5% W sieciach PEC Ruda Śląska zasilanych z Kotłowni Śląsk jest przyłączonych 12 węzłów indywidualnych należących do PEC. Na omawianym systemie pracuje 7 węzłów płytowych i 5 węzłów typu JAD. Monitorowane są wszystkie węzły. W okresie na tym systemie wystąpiły 2 awarie na węzłach (po jednej w roku 2011 i 2014) i jedna na sieci ciepłowniczej w 2011 r. Dotyczące przedmiotowego systemu przedsięwzięcia PEC przewidywane w Planie Rozwoju na lata przedstawiono w rozdziale System zasilany z Ciepłowni Bielszowice System zlokalizowany jest w zachodniej części miasta w dzielnicy Bielszowice. Ciepło dostarczane jest ze źródła Węglokoksu Energia ZCP sp. z o.o. Ciepłowni Bielszowice, która zlokalizowana jest w południowej części dzielnicy. Łączna długość sieci PEC wraz z zewnętrznymi instalacjami odbiorczymi w omawianym systemie wynosi 231 m, z czego 21 m to zewnętrzna instalacja odbiorcza c.o. o średnicy DN50. Całość sieci PEC wybudowana została po 1980 roku, z czego prawie 70% po roku Wszystkie sieci wykonano w technologii preizolacji. Występują rurociągi o średnicach: DN80 (70 mb.), DN65 (7 mb.), DN50 (55,5 mb.) i DN32 (98,5 mb.). W sieciach PEC Ruda Śląska zasilanych z Ciepłowni Bielszowice są przyłączone 4 węzły płytowe (w tym 1 grupowy) należące do PEC. Wszystkie te węzły są monitorowane. 64 Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska

65 W ciągu ostatnich pięciu lat na tym systemie nie zanotowano awarii Węglokoks Energia ZCP sp. z o.o. w Rudzie Śląskiej Przedsiębiorstwo, poza wcześniej wymienionymi źródłami ciepła, posiada również sieci ciepłownicze we własnej eksploatacji, którymi dostarcza ciepło z własnych źródeł do odbiorców. Na terenie Rudy Śląskiej Węglokoks Energia ZCP sp. z o.o. posiada i eksploatuje 5 wydzielonych sieci współpracujących głównie z sieciami ciepłowniczymi PEC w Rudzie Śląskiej Sieć nr 1 Ciepłownia Bielszowice Sieć zasila odbiorców zlokalizowanych w dzielnicy Bielszowice. Posiada długość około 9,1 km, a pojemność zładu sieci wynosi 465 m 3. Nośnikiem ciepła w sieci jest gorąca woda o temperaturze max 135 o C. Ciepło z sieci dostarczane jest do Kopalni Ruda Ruch Bielszowice oraz spółdzielni mieszkaniowych, urzędów i instytucji. Łącznie moc zamówiona w 2015 roku była na poziomie około 24 MW, w tym 18,7 MW dla potrzeb odbiorców przemysłowych (KWK Ruda Ruch Bielszowice ) oraz 0,26 MW do sieci PEC Ruda Śląska. Łączna sprzedaż ciepła w 2015 roku wyniosła 133,4 TJ, w tym dla odbiorców przemysłowych 102,5 TJ. Większość sieci wykonana jest w preizolacji stan techniczny sieci określony został przez eksploatatora jako dobry. WE ZCP planuje w przyszłości budowę magistrali łączącej źródło w Bielszowicach z EC Mikołaj w celu efektywniejszego wykorzystania własnych źródeł oraz zwiększenia produkcji ciepła i energii elektrycznej w skojarzeniu. Decydującym parametrem o celowości ww. inwestycji będzie rozbudowa EC Mikołaj umożliwiająca wyprowadzenie wymaganej, zwiększonej mocy ze źródła Sieć nr 4 Ciepłownia Halemba Sieć zasila odbiorców zlokalizowanych w dzielnicy Halemba. Posiada długość około 2,3 km, a pojemność zładu sieci wynosi 145 m 3. Nośnikiem ciepła w sieci jest gorąca woda o temperaturze max 135 o C. Odbiorcami ciepła z sieci WE ZCP są zasoby spółdzielni Mieszkaniowej Nasz Dom, Aquadrom i inni odbiorcy strefy usług o łącznej mocy na poziomie 3,6 MW i sprzedaży energii 26 TJ. Ponadto głównym odbiorcą z Ciepłowni Halemba jest KWK Ruda Ruch Halemba o zapotrzebowaniu mocy 22,5 MW i rocznym zużyciu energii 111 TJ. Sieć wykonana jest częściowo w preizolacji, część przewidziana do dalszej modernizacji stan techniczny sieci określony został przez eksploatatora jako dobry Sieć nr 5 Ciepłownia Nowy Wirek Sieć zasila odbiorców zlokalizowanych w północnej części dzielnicy Kochłowice. Posiada długość około 4,9 km, a pojemność zładu sieci wynosi 295 m 3. Nośnikiem ciepła w sieci jest gorąca woda o temperaturze maks. 135 o C. Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska 65

66 Ciepło z sieci dostarczane jest do odbiorców o łącznej mocy zamówionej ok. 1,9 MW przy sprzedaży ciepła z przedmiotowej sieci na poziomie 12 TJ. Sieć wykonana jest w systemie rur stalowych w izolacji z wełny mineralnej częściowo ułożonej w kanałach, częściowo napowietrznie Sieć nr 6 Elektrociepłownia Mikołaj Sieć zasila drobnych odbiorców zlokalizowanych w dzielnicy Ruda, w sąsiedztwie EC. Posiada długość około 195 m, a pojemność zładu sieci wynosi 13 m 3. Nośnikiem ciepła w sieci jest gorąca woda o temperaturze max 135 o C. Ciepło z sieci dostarczane jest do Śląskiego Parku Przemysłowo-Technologicznego i spółki Carbomech (około 0,35 MW) przy wielkości sprzedaży ciepła na poziomie 1000 GJ. Sieć o średnicy DN80 wykonana została w 2008 r. w całości w preizolacji stan techniczny sieci określony został przez eksploatatora jako bardzo dobry Sieć nr 7 Ciepłownia Wanda Sieć zasila odbiorców zlokalizowanych w dzielnicy Wirek Kopalnia Ruda Ruch Pokój oraz kilka drobnych odbiorów na terenie kopalni. Posiada długość około 5,8 km, a pojemność zładu sieci wynosi 310 m 3. Nośnikiem ciepła w sieci jest gorąca woda o temperaturze maksymalnej 150 o C. Ciepło z sieci dostarczane jest do Kopalni Ruda Ruch Pokój (około 11 MW mocy zamówionej) oraz innych odbiorców (ok. 0,05 MW). Łączna sprzedaż ciepła z przedmiotowej sieci w 2015 r. wynosiła około 32,2 TJ. Sieć zlokalizowana jest całkowicie na terenie kopalni. Wykonana jest w systemie rur stalowych w izolacji z wełny mineralnej częściowo ułożonej w kanałach, częściowo napowietrznie o średnicach od mm. Została przejęta przez ZCP w 2009 roku ze stanu kopalni w stanie technicznym określonym przez przejmującego jako zły. Obecnie jest stopniowo modernizowana ZEC S.A. Katowice Przedsiębiorstwo posiada na terenie Rudy Śląskiej własne sieci ciepłownicze, którymi dostarcza ciepło z własnego źródła (Kotłownia Śląsk ZEC-Wydział XII) do odbiorców w dzielnicy Kochłowice (sieci nr 1 i 2) oraz w kierunku Katowic (sieć nr 3 odbiory w Katowicach-Panewnikach). Sieci cieplne na terenie KWK Śląsk eksploatowane są przez kopalnię. Rozkład zapotrzebowania mocy na poszczególnych kierunkach zasilania na terenie Rudy Śląskiej przedstawiono w poniższej tabeli. 66 Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska

67 Tabela Moc zamówiona dla magistral na terenie Rudy Śląskiej z ZEC Katowice S.A. Stan na Stan na koniec 2015 r r. Lp. Magistrala / Kierunek Moc Moc Moc c.o. Moc c.w.u. c.o.+c.w.u. c.o.+c.w.u. 1 Magistrala Kopalniana 14,75 14,32 12,69 1,63 2 S1 Kochłowice kierunek Oświęcimska 1,76 1,09 0,93 0,16 3 S1 Kochłowice kierunek łowicka, Brzozowa 10,07 9,63 8,42 1,21 4 S2 Kochłowice kierunek Szkoła 0,53 0,53 0,47 0,06 5 S3 Katowice Panewniki b.d. b.d. b.d. b.d. Straty ciepła na sieciach są na poziomie 22 TJ ± 10% rocznie. Razem 27,11 25,56 22,50 3,06 Łączna długość sieci eksploatowanych przez ZEC wynosi: Sieci wysokoparametrowych 4,172 km, w tym w preizolacji 933 m, tj. 22%, Sieci niskoparametrowych 4,840 km, w tym w preizolacji 2,246 km, tj. 46,4%. Sieć cieplna nr 1 Sieć 2xDN300 doprowadza ciepło do budynków mieszkalnych dzielnicy Kochłowice. Około 100 m od źródła rozgałęziona na 2xDN250 i 2xDN200, prowadzona jest jako tradycyjna w kanałach. Część pierwszą o długości ok. 1,2 km wybudowano w latach jej stan techniczny wg eksploatatora jest dobry. Drugą część sieci (2xDN200), zasilającą os. Oświęcimska-Gajowa, zmodernizowano w związku z budową drogi A-4 i ułożono w preizolacji. Sieć zasila następujące węzły eksploatowane przez ZEC S.A.: węzeł przy ul. Brzozowej, zasilający: osiedle Spółki Mieszkaniowej Śląsk, osiedle Górne i Dolne Miejskiego Przedsiębiorstwa Gospodarki Mieszkaniowej. Stan techniczny węzła w ocenie eksploatatora jest dobry; węzeł przy ul. Łowieckiej zewnętrzne instalacje odbiorcze c.w.u. wymieniono na preizolowane; węzeł w rejonie ul. Oświęcimskiej i Gajowej zmodernizowany; zewnętrzne instalacje odbiorcze wymienione w 1999 r. na preizolowane. Węzły wyposażone są w wymienniki typu JAD, automatykę pogodową, regulatory ciepłej wody użytkowej oraz w falowniki na pompach. Sieć cieplna nr 2 Sieć 2xDN o długości 610 m doprowadza ciepło do węzła grupowego dzierżawionego przez ZEC S.A., zlokalizowanego w ZUH Gościniec przy ul. Kalinowej. W połowie sieć wykonana jako napowietrzna w roku 1995 i w połowie jako preizolowana w 1999 r. Stan techniczny tej sieci magistralnej wg oceny eksploatatora jest dobry. Z węzła są zaopatrywane w ciepło: Hotel ZUH Gościniec, Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska 67

68 obiekty Unii Brackiej. Węzeł wyposażony jest w wymienniki typu JAD, automatykę pogodową oraz regulatory ciepłej wody użytkowej. Działania zaplanowane przez ZEC na najbliższe lata oraz przedsięwzięcia przewidywane w Planie Rozwoju przedsiębiorstwa na lata przedstawiono w rozdziale Ocena stanu systemu zaopatrzenia miasta w ciepło stan rezerw w źródłach systemowych Zaspokojenie ponad 85% potrzeb cieplnych odbiorców w Rudzie Śląskiej zależne jest od ciągłości dostaw i wydobycia węgla kamiennego. Na wymienioną powyżej wielkość składają się rozwiązania indywidualne zaopatrzenia w ciepło wykorzystujące węgiel (ok. 28% w bilansie miasta) oraz system ciepłowniczy (ok. 58%), których źródła spalają przede wszystkim węgiel kamienny. Rozwiązania indywidualne zaopatrzenia w ciepło z wykorzystaniem węgla kamiennego stanowią w znacznej części źródło powstawania niskiej emisji. Istotne jest zatem dla miasta planowanie nowych i kontynuacja podjętych działań zmierzających do racjonalizacji w tym zakresie. Najważniejsze z nich to kontynuacja działań związanych z dalszą modernizacją ogrzewania i termomodernizacją obiektów gminnych. W pozostałym zakresie indywidualnych węglowych źródeł ciepła, nie będących w posiadaniu Gminy, możliwe działania władz samorządowych są ograniczone i powinny polegać na stwarzaniu zachęty i możliwości dla podejmujących działania racjonalizacyjne tj. zmianę sposobu ogrzewania poprzez podłączenie do sieci ciepłowniczej lub zastosowanie innego źródła ciepła. System ciepłowniczy Rudy Śląskiej to układy niezależnych obecnie sieci zasilanych ze źródeł należących do WĘGLOKOKS ENERGIA ZCP sp. z o.o.: EC Mikołaj i Ciepłowni Nowy Wirek (pracujących na wspólną sieć), Ciepłowni Halemba, Ciepłowni Bielszowice i Ciepłowni Wanda oraz źródła ZEC S.A. w Katowicach Kotłowni Śląsk (Wydział nr XII). Dla oceny stanu rezerw mocy zainstalowanej w źródłach zasilających poszczególne sieci systemów ciepłowniczych działających na terenie Rudy Śląskiej w tabeli poniżej zestawiono wielkości mocy zainstalowanych w źródłach oraz wielkości mocy zamówionych przez odbiorców i mocy zamówionych przez operatorów sieci dystrybucyjnych ciepła w źródłach. Podstawowym wnioskiem na chwilę obecną, po podłączeniu sieci ciepłowniczej zasilającej dzielnice Ruda, Orzegów i Godula do EC Mikołaj jest konieczność utrzymania Ciepłowni Nowy Wirek w gotowości ruchowej jako źródła rezerwowego szczytowego z uwagi na brak w EC Mikołaj mocy zainstalowanej na pokrycie szczytowego zapotrzebowania odbiorców z sieci rynku północnego i południowego. Przy łącznej mocy zamówionej dla obu sieci na poziomie 110,8 MW moc zainstalowana w EC Mikołaj może pokryć tylko 72% tego zapotrzebowania. Istotnymi zagadnieniami z punktu widzenia bezpieczeństwa zaopatrzenia odbiorców w ciepło systemowe, które muszą być uwzględnione przy opracowywaniu nowego Planu rozwoju spółki Węglokoks Energia ZCP na okres po roku 2017 jest: 68 Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska

69 modernizacja źródeł w pełnym zakresie uwzględniająca dotrzymanie po roku 2022 wymaganych, zaostrzonych norm emisji zanieczyszczeń do powietrza, w tym w szczególności dwutlenku siarki, co pociąga za sobą konieczność zabudowy instalacji odsiarczania spalin na wszystkich jednostkach kotłowych opalanych paliwem stałym; rozbudowa EC Mikołaj w zakresie gwarantującym pełne pokrycie zapotrzebowania mocy w źródle dla odbiorców już przyłączonych do systemu ciepłowniczego, a w dalszej kolejności umożliwiającym rozbudowę systemu dla realizacji przyłączania nowych odbiorców i umożliwienia planowanego wyłączania z eksploatacji Ciepłowni: Wanda, Nowy Wirek i Bielszowice. Ujęte w przedstawionym harmonogramie (tabela 8-5) zadania obejmujące budowę Instalacji termicznego przekształcania odpadów komunalnych, czy też budowę układu kogeneracyjnego opartego na gazie ziemnym sieciowym, nie posiadają zdefiniowanych wielkości mocy zainstalowanej, co nie pozwala na stwierdzenie, czy źródło EC Mikołaj w nowym kształcie będzie w stanie zapewnić dostawę wymaganej mocy cieplnej. Do chwili podjęcia wiążących decyzji odnośnie skali rozbudowy EC Mikołów, w tym wprowadzenia na jej terenie nowych jednostek wytwórczych i ich realizacji, nie jest możliwe wycofanie z eksploatacji również Ciepłowni Wanda i Bielszowice z uwagi na brak pokrycia mocy cieplnej w EC Mikołaj. Istotnym czynnikiem decydującym o skali rozbudowy źródła będą decyzje związane z utrzymaniem działania, a co za tym idzie poziomu zapotrzebowania na ciepło dla kopalń działających na terenie Rudy Śląskiej, których poziom zapotrzebowania z Ciepłowni Wanda i Bielszowice osiąga w chwili obecnej wielkość rzędu 30 MW. Zakładając, że przyrost mocy wynikający z rozbudowy sieci i przyłączania nowych odbiorców równoważony będzie działaniami związanymi z poprawą efektywności energetycznej odbiorców istniejących, poziom zapotrzebowania w EC Mikołaj wymagany po planowanym wyłączeniu z eksploatacji Ciepłowni Nowy Wirek, Wanda i Bielszowice może wahać się w granicach 120 MW do 150 MW w zależności od stopnia utrzymania wymagań dla działających kopalń. Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska 69

70 Tabela Zestawienie zbiorcze mocy zainstalowanej w źródłach i poziomów mocy zamówionej na systemach ciepłowniczych Moc zamówiona przez od- mocy zainstalowanej Stopień wykorzystania Moc zainstalowandowa źródła na w źródle Planowana rozbu- Moc zamówio- Źródło ciepła Operator s.c. biorcę w źródle [MW] [MW] [MW] [MW] EC Mikołaj 79,6 ITPOK Kogeneracja gaz, WR-15 PEC Ruda Śl. - Rynek płn. PEC Ruda Śl.- Rynek płd. 43,4 36,4 85,99 72,1 C. Nowy Wirek 40,6 WE ZCP, inne 2,3 Razem 120,2 110,8 92% C. Halemba 58,4 C. Bielszowice 35,1 PEC Ruda Śl. WE ZCP przemysł PEC Ruda Śl. WE ZCP 29,5 3,6 22,5 56,1 96,5% 24,05 68,5% C. Wanda 11,6 11,0 95% Razem źródła WE ZCP Kotłownia Śląsk ZEC SA Katowice 225, ,3 ZEC Katowice PEC Ruda Śląska PEC Katowice 35,4 64% Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska

71 W ramach planowania działań modernizacyjnych związanych z zabudową na kotłach istniejących instalacji oczyszczania spalin zwrócić należy uwagę na duże prawdopodobieństwo zaostrzenia aktualnie obowiązujących wymagań w związku z przewidywanym wprowadzeniem w życie konkluzji BAT dotyczących dużych obiektów spalania oraz koniecznością transponowania do prawa polskiego dyrektywy UE 2015/2193 dotyczącej ograniczenia emisji ze średnich obiektów energetycznego spalania (do 50 MW w paliwie). W chwili obecnej plany rozwoju przedsiębiorstw energetycznych z terenu Rudy Śląskiej w zakresie zasilania w ciepło odbiorców zaopatrywanych zdalaczynnie, szczególnie z miejskiego systemu ciepłowniczego (m.s.c.), zapewniają dostawę ciepła do 2022 roku. W związku z powyższym przed władzami miasta oraz przedsiębiorstwami energetycznymi zaangażowanymi w zaopatrzenie miasta w ciepło stoi pilna konieczność podjęcia niezbędnych znaczących decyzji oraz przedsięwzięć organizacyjno-inwestycyjnomodernizacyjnych, dotyczących szczególnie zasilania centralnego systemu ciepłowniczego miasta, jak i poszczególnych jego elementów. Miasto, prowadząc swoją lokalną politykę energetyczną, winno niezwłocznie ukierunkować działania związane z organizacją sposobu zasilania m.s.c., tak by w 2022 uzyskać efekt optymalny z punktu widzenia odbiorców i dalszego rozwoju miasta. Połączenie sieci ciepłowniczych PEC w Rudzie Śląskiej i WE ZCP pod wspólny zarząd ułatwi koordynację działań modernizacyjnych na sieciach ciepłowniczych i dalszą poprawę efektywności ich działania. Zmodernizowany system ciepłowniczy miasta, będący we władaniu WE ZCP (podmiotu połączonego), będzie zasilany również ciepłem pochodzącym z kogeneracyjnych instalacji zlokalizowanych na terenie kopalni Bielszowice i Halemba, opartych na gazie z odmetanowania. W pozostałym zakresie (ok. 15%) zaopatrzenie miasta w ciepło zależy od dostaw gazu ziemnego, oleju opałowego, gazu płynnego, drewna opałowego oraz pochodzi z wykorzystania odnawialnych źródeł energii. Ww. stanowią rozwiązania ekologicznie poprawne. System gazowniczy gwarantuje niezawodność i rezerwę dostaw. Możliwy kierunek działań miasta stanowi racjonalizacja użytkowania ciepła ukierunkowana na obniżenie kosztów eksploatacyjnych, które szczególnie w wypadku kotłowni olejowych stanowią dla odbiorców rozwiązania coraz bardziej nieatrakcyjne kosztowo. Daje się zauważyć tendencję do likwidacji kotłowni opalanych olejem opałowym na rzecz systemu ciepłowniczego lub też gazu ziemnego sieciowego. Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska 71

72 4. System elektroenergetyczny 4.1 Wprowadzenie charakterystyka przedsiębiorstw zmiany formalne W procesie zapewnienia dostaw energii elektrycznej dla mieszkańców Rudy Śląskiej uczestniczą przedsiębiorstwa energetyczne zajmujące się: wytwarzaniem, przesyłaniem oraz dystrybucją tejże energii. Ważną grupę stanowią przedsiębiorstwa obrotu, sprzedające energię elektryczną odbiorcom finalnym. Poniżej przedstawiono charakterystyki formalno-prawne najważniejszych podmiotów odpowiedzialnych za niezakłóconą dostawę energii elektrycznej dla odbiorców zlokalizowanych na obszarze Rudy Śl Podmioty zajmujące się wytwarzaniem energii elektrycznej Działalność w zakresie wytwarzania energii elektrycznej na obszarze Rudy Śląskiej prowadzona jest w EC Mikołaj wchodzącej w skład WĘGLOKOKS ENERGIA ZCP sp. z o.o., zlokalizowanej przy ul. Szyb Walenty 32. Wytwórca posiada koncesję na wytwarzanie energii elektrycznej WEE/99/207/N/1/2/2000/MS wydaną dn r. i ważną, po zmianie z r., do dn r. W kopalniach Halemba oraz Bielszowice zainstalowane są silniki gazowe wytwarzające energię elektryczną i ciepło na potrzeby własne, wykorzystujące gaz z odmetanowania kopalń. Na terenie gminy Ruda Śląska znajdują się 2 przedsiębiorstwa przyłączone do sieci TAU- RON Dystrybucja SA. Oddział w Gliwicach posiadające instalacje wytwórcze wytwarzające energię elektryczną z odnawialnego źródła energii (OZE) o łącznej mocy 663 kw (w tym elektrownia słoneczna o mocy 311 kw na dachu zbiornika Górnośląskiego Przedsiębiorstwa Wodociągów przy ul. Hallera, gdzie wytworzona energia elektryczna służy przede wszystkim do zasilania pomp w ww. zbiorniku). Ponadto na terenie miasta znajduje się 16 osób fizycznych i 7 osób prawnych posiadających odnawialne źródła energii, wykorzystujących produkowaną energię na potrzeby własne, a nadwyżki oddających do sieci TAURON Dystrybucja S.A. Oddział w Gliwicach o łącznej mocy 174,43 kw Przedsiębiorstwa energetyczne zajmujące się przesyłaniem energii elektrycznej Polskie Sieci Elektroenergetyczne S.A. jest spółką z siedzibą w Konstancinie-Jeziornej przy ul. Warszawskiej 165, która do funkcji operatora systemu przesyłowego elektroenergetycznego wyznaczona została przez Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki w dniu 16 czerwca 2014 r. na okres od 2 lipca 2014 r. do 31 grudnia 2030 r. Obszar działania operatora systemu przesyłowego wynika z udzielonej temu przedsiębiorcy koncesji na przesyłanie energii elektrycznej z dnia 15 kwietnia 2004 r. Nr PEE/272/4988/W/2/2004/MS 72 Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska

73 z późn.zm., tj. przesyłanie energii elektrycznej sieciami własnymi zlokalizowanymi na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej Przedsiębiorstwa energetyczne zajmujące się dystrybucją energii elektrycznej Na terenie Rudy Śląskiej działalność w zakresie dystrybucji energii elektrycznej prowadzą: TAURON Dystrybucja S.A. Oddział w Gliwicach, PKP Energetyka S.A. Śląski Rejon Dystrybucji oraz WĘGLOKOKS ENERGIA ZCP sp. z o.o. TAURON Dystrybucja S.A. (TD) funkcję operatora systemu dystrybucyjnego elektroenergetycznego, którego sieć dystrybucyjna posiada bezpośrednie połączenie z siecią przesyłową, pełni TAURON Dystrybucja S.A. z siedzibą w Krakowie przy ul. Jasnogórskiej 11, która wyznaczona została operatorem systemu dystrybucyjnego przez Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki w dniu 31 grudnia 2008 r. na okres od 1 stycznia 2009 r. do 31 grudnia 2025 r. Obszar działania operatora systemu dystrybucyjnego wynika z udzielonej temu przedsiębiorcy koncesji na dystrybucję energii elektrycznej z dnia 16 listopada 1998 r. Nr PEE/19/2698/U/1/98/JK z późn.zm., tj. dystrybucja energii elektrycznej sieciami własnymi zlokalizowanymi na terenie m.in. miasta Ruda Śląska, jednostką organizacyjną wymienionej spółki zajmującą się dystrybucją w zakresie stacji WN/SN i SN/nN oraz linii wysokiego, średniego i niskiego napięcia na obszarze Rudy Śl. jest Oddział w Gliwicach PKP Energetyka S.A. funkcję operatora systemu dystrybucyjnego elektroenergetycznego, którego sieć dystrybucyjna nie posiada bezpośredniego połączenia z siecią przesyłową, pełni PKP Energetyka S.A. z siedzibą w Warszawie przy ul. Hożej 63/67, wyznaczona przez Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki operatorem systemu dystrybucyjnego w dniu 14 marca 2008 r. na okres od 17 marca 2008 r. do 31 grudnia 2030 r.; obszar działania operatora systemu dystrybucyjnego wynikający z udzielonej temu przedsiębiorcy koncesji na dystrybucję energii elektrycznej z dnia 25 lipca 2001 r. Nr PEE/237/3158/N/2/2001/MS z późn.zm., tj. dystrybucja energii elektrycznej sieciami własnymi zlokalizowanymi na terenie Rzeczypospolitej Polskiej. Jednostką organizacyjną wymienionej spółki zajmującą się dystrybucją w zakresie stacji SN/nN oraz linii średniego i niskiego napięcia na obszarze Rudy Śląskiej jest PKP Energetyka S.A. Oddział w Warszawie - Dystrybucja Energii Elektrycznej -Śląski Rejon Dystrybucji. Omawiane przedsiębiorstwo energetyczne posiada własną sieć przesyłowo-rozdzielczą z liniami elektroenergetycznymi średniego i niskiego napięcia, stacjami transformatorowymi, a przede wszystkim podstacjami zasilającymi trakcję kolejową, której zasilanie jest jednym z podstawowych celów spółki prowadzącej działalność na obszarze całego kraju. WĘGLOKOKS ENERGIA ZCP sp. z o.o. (WE ZCP) jest Operatorem Systemu Dystrybucyjnego (OSD) i posiada koncesje: na dystrybucję (decyzja Prezesa URE nr DEE/37/207/W/OKA/ 2007/AM z r. na okres do r.) i obrót energią elektryczną (decyzja nr OEE/469/207/W/OKA/2007/AM z r. ważne do r.). WE ZCP dostarcza energię elektryczną na średnim (6 kv) i niskim (0,5 i 0,4 kv) na obszarach w bezpośrednim sąsiedztwie własnych źródeł ciepła i energii elektrycznej zlokalizowanych na terenie miasta, tj.: EC Mikołaj oraz ciepłowni: Halemba, Bielszowice, Nowy Wirek i Wanda. Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska 73

74 4.1.4 Przedsiębiorstwa energetyczne zajmujące się obrotem energią elektryczną Lista sprzedawców energii elektrycznej, którzy zawarli z TAURON Dystrybucja S.A. umowę o świadczenie usług dystrybucji energii elektrycznej tzw. generalną umowę dystrybucji (GUD), umożliwiającą tym podmiotom sprzedaż energii elektrycznej do odbiorców na terenie działania wszystkich oddziałów TAURON Dystrybucja S.A. liczyła pod koniec listopada 2016 r. 137 podmiotów. Aktualna lista sprzedawców dostępna jest na stronie internetowej TD S.A. ( Strony/lista-sprzedawcow-energii-elektrycznej.aspx). Natomiast lista sprzedawców energii elektrycznej, z którymi PKP Energetyka S.A. posiada umowę o świadczenie usług dystrybucji energii elektrycznej (Generalna umowa dystrybucji), umożliwiająca realizację przez sprzedawcę sprzedaży energii elektrycznej do odbiorców przyłączonych do sieci dystrybucyjnej PKP Energetyka S.A. liczy aktualnie 57 podmiotów (stan na koniec listopada 2016 r.). Zaktualizowana lista sprzedawców dostępna jest na stronie internetowej PKP Energetyka S.A. ( 4.2 System zasilania miasta Do zasadniczych elementów infrastruktury związanej z zasilaniem danego obszaru w energię elektryczną należy zaliczyć: podsystem wytwarzania energii elektrycznej, podsystem przesyłu energii elektrycznej oraz podsystem dystrybucji energii elektrycznej. W niniejszym rozdziale przedstawiono charakterystykę poszczególnych elementów systemu elektroenergetycznego na obszarze miasta Ruda Śląska Źródła, GPZ-ty i linie NN i WN Na obszarze Rudy Śląskiej działającym źródłem energii elektrycznej jest EC Mikołaj (WĘGLOKOKS ENERGIA ZCP sp. z o.o.). Obecnie moc elektryczna osiągalna elektrociepłowni wynosi 6,0 MWe. Elektrociepłownia jest wyposażona w 2 kotły parowe oraz turbozespół z parową turbiną upustową przeciwprężną PIERWSZA BRNEŃSKA i generatorem ŠKODA 7,5 MVA. Wyposażenie elektrociepłowni zostało opisane w podrozdziale Zainstalowany w źródle turbozespół w okresach pracy zabezpiecza potrzeby własne przedsiębiorstwa, a ewentualna nadwyżka sprzedawana jest przez WE ZCP sp. z o.o. indywidualnie do odbiorców zewnętrznych. Produkcję energii elektrycznej (w całości wytworzonej w skojarzeniu) w latach zestawiono w poniższej tabeli. Tabela 4-1. EC Mikołaj produkcja energii elektrycznej w skojarzeniu [MWh] Rok Produkcja energii elektrycznej W kopalniach Ruda Ruch Halemba oraz Ruch Bielszowice zainstalowane są, wykorzystujące gaz z odmetanowania kopalń, silniki gazowe Jembacher o mocy 74 Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska

75 543 kwe/704 kwt, wytwarzające w skojarzeniu energię elektryczną i ciepło na potrzeby własne kopalń. Energię elektryczną wytwarzają również 2 przedsiębiorstwa przyłączone do sieci TAURON Dystrybucja SA Oddział w Gliwicach posiadające instalacje wytwórcze wytwarzające energię elektryczną z odnawialnego źródła energii (OZE) o łącznej mocy 663 kw (w tym elektrownia słoneczna o mocy 311 kw na dachu zbiornika Górnośląskiego Przedsiębiorstwa Wodociągów przy ul. Hallera, gdzie wytworzona energia elektryczna służy przede wszystkim do zasilania pomp w ww. zbiorniku). Ponadto na terenie miasta znajduje się 16 osób fizycznych i 7 osób prawnych posiadających odnawialne źródła energii, wykorzystujących produkowaną energię na potrzeby własne, a nadwyżki oddających do sieci TAU- RON Dystrybucja S.A. Oddział w Gliwicach o łącznej mocy 174,43 kw. Na terenie Rudy Śląskiej znajduje się będąca w eksploatacji PSE S.A. jedna linia elektroenergetyczna NN o napięciu 220 kv relacji Łagisza-Byczyna-Halemba, Halemba- Kopanina. Energia elektryczna po transformacji z poziomu napięcia NN, rozprowadzana jest za pomocą sieci rozdzielczej WN o znamionowym napięciu 110 kv, eksploatowanej przez TAURON Dystrybucja S.A. Oddział w Gliwicach. Przez teren miasta Ruda Śląska przechodzą napowietrzne linie elektroenergetyczne 110 kv jedno- i dwutorowe, będące własnością i w eksploatacji tego przedsiębiorstwa, następujących relacji: 1. Halemba Aniołki, 2. Halemba Chudów, 3. Halemba Halemba Głęboka 1, 4. Halemba Kopalnia Makoszowy 1, 5. Halemba Kopalnia Makoszowy 2 wraz z odczep. do stacji SE Bielszowice i SE Borowa, 6. Halemba Lech, 7. Halemba Łaziska 1 i 2, 8. Halemba Sośnica 1 i 2, 9. Halemba Walenty, 10. Halemba Wentylatory Halemba z odczepem do SE Halemba Grunwaldy, 11. Huta Pokój Piaśniki, 12. Karol-Łagiewniki, 13. Kopalnia Pokój Florian z odczepem do SE Nowy Bytom, 14. Kopanina Halemba, 15. Kopanina Wirek z odczepem do SE Śląsk, 16. Lech Kopalnia Pokój, 17. Leśna Wirek, Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska 75

76 18. Ligota Brynów, 19. Walenty Karol, 20. Wirek Florian, 21. Wirek Halemba 1 z odczepem do SE Radoszowy, relacja częściowo kablowa 22. Wirek Halemba 2, 23. Wirek Kopalnia Nowy Wirek, 24. Wirek Śląsk, 25. Wirek Świętochłowice 1 i 2, 26. Wirek Zgoda, 27. Zabrze Halemba Wentylatory, 28. Zabrze Miechowice, 29. Zabrze Szombierki, 30. Zabrze Zalewisko, 31. Zalewisko Halemba z odczepem do SE Borowa, 32. Zgoda Huta Pokój. Ogólna długość wszystkich linii energetycznych należących do TAURON Dystrybucja S.A. Oddział w Gliwicach na terenie Rudy Śląskiej wynosi ok ,3 km. Linie WN występują przede wszystkim jako napowietrzne (o łącznej długości 125,12 km). Kablowe linie WN mają łączną długość ok. 0,5 km. W układzie normalnym zasilanie odbiorców zlokalizowanych na terenie miasta Ruda Śląska odbywa się na średnim napięciu 6 kv i 20 kv liniami napowietrznymi i kablowymi oraz sieciami niskiego napięcia, zasilanych z 11 stacji transformatorowych WN/SN stanowiących własność TAURON Dystrybucja S.A. Oddział w Gliwicach, z których 7 zlokalizowanych jest na terenie miasta: SE Walenty (WLT) 110/6 kv, SE Lech (LEH) 110/20/6 kv, SE Wirek (WIR) 110/6 kv, SE Borowa (BOW) 110/20/6 kv, SE Zgoda (ZGO) 110/6 kv, SE Karol (KAR) 110/20/6 kv, SE Halemba (HAL) 220/110/6 kv; a 4 zlokalizowane są poza terenem Gminy Ruda Śląska: SE Guido (GUI) 110/20/6 kv zlokalizowana na terenie Gminy Zabrze, SE Biskupice (BIS) 110/6 kv zlokalizowana na terenie Gminy Zabrze, SE Szombierki (SZB) 110/6 kv zlokalizowana na terenie Gminy Bytom, SE Świętochłowice (SCH) 110/20/6 kv zlokalizowana na terenie Gminy Świętochłowice. 76 Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska

77 Na terenie miasta Ruda Śląska zlokalizowanych jest również 11 stacji elektroenergetycznych nie będących własnością i w eksploatacji TAURON Dystrybucja S.A. Oddział w Gliwicach: SE Halemba Wentylatory (WHA) 110 kv, SE Kopalnia Nowy Wirek (KWI) 110/6 kv, SE Kopalnia Pokój (KPO) 110 kv, SE Radoszowy (RDY) 110 kv, SE Halemba Głęboka (GHA) 110 kv, SE Halemba Grunwaldy (KHA) 110/6 kv, SE Zalewisko (ZAL) 110 kv, SE Śląsk (SLA) 110 kv, SE Nowy Bytom (NOB) 110/6 kv, SE Huta Pokój (HPO) 110 kv, SE Bielszowice (BSW) 110 kv. Sieć elektroenergetyczna 110 kv (napowietrzna) łącząca ww. stacje obsługiwana jest przez TAURON Dystrybucja S.A. Oddział w Gliwicach i pracuje w układzie zamkniętym. Pozwala to w przypadkach awaryjnych na możliwość zmiany konfiguracji wzajemnego połączenia stacji WN/SN. Ponadto istnieją również powiązania sieci na średnim napięciu między stacjami, które mogą być odpowiednio konfigurowane w zależności od układu awaryjnego sieci. TAURON Dystrybucja S.A. Oddział w Gliwicach ocenia stan techniczny linii WN oraz stacji WN/SN będących własnością przedsiębiorstwa jako dobry. Przebiegi tras linii NN, WN i SN wraz z lokalizacjami stacji WN, WN/SN i SN/nN zostały przedstawione na załączonej do opracowania mapie systemu elektroenergetycznego (Załącznik nr 2) Linie SN i stacje transformatorowe Dystrybucja energii elektrycznej na rozpatrywanym obszarze siecią SN odbywa się zasadniczo na 2 poziomach napięcia: 6 kv (sieci TAURON Dystrybucja oraz sieci Węglokoks Energia ZCP) i 20 kv (sieci TAURON Dystrybucja). Do większości odbiorców końcowych energia elektryczna dociera po transformacji na poziom napięcia nn. Ogólna długość linii SN na terenie Rudy Śląskiej będących własnością i w eksploatacji TAU- RON Dystrybucja S.A. Oddział w Gliwicach wynosi 351,05 km (wszystkie linie kablowe). W sieci SN TAURONu na obszarze Rudy Śląskiej zlokalizowanych jest 441 stacji SN/SN oraz SN/nN (w tym 20 należących do innych właścicieli). Stacji 20/0,4 kv jest 64, stacji 6/0,4 kv 322, 6/0,23 kv 1 (czynna do likwidacji), natomiast stacji 20/20 kv jest 16, 20/6 kv 2, a stacji 6/6 kv 35. W liczbie stacji jw. znajdują się stacje następujących rodzajów: wolnostojące prefabrykowane wolnostojące murowane wkomponowane standardowe 125 sztuk, 113 sztuk, 56 sztuk + 1 szt. wkomponowana niestandard., Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska 77

78 wolnostojące kontenerowe przewoźna inne brak danych co do rodzaju 138 sztuk, 1 sztuka, 2 sztuki, 5 sztuk. Stan techniczny linii SN oraz stacji energetycznych SN/nN i SN/SN zlokalizowanych na terenie miasta, będących własnością TAURON Dystrybucja S.A. Oddział w Gliwicach, oceniany jest przez właściciela jako dobry. Wykaz stacji elektroenergetycznych SN/nN w Rudzie Śl. eksploatowanych przez TAURON Dystrybucja SA Oddział w Gliwicach przedstawiono w Załączniku nr 2 do niniejszego opracowania. PKP Energetyka S.A. Oddział w Warszawie Dystrybucja Energii Elektrycznej -Śląski Rejon Dystrybucji w Gliwicach posiada w obrębie miasta Ruda Śląska 8 stacji transformatorowo-rozdzielczych usytuowanych w rejonie terenów kolejowych oraz linie kablowe 20 i 6 kv. Podstawowe dane energetycznych stacji kolejowych zestawiono w poniższej tabeli. Tabela 4-2. Stacje transformatorowo-rozdzielcze PKP Energetyka Śląski Rejon Dystrybucji Kod Rok Dane Kierunek zasilania Stopień Rejon stacji budowy transformatorów podstawowy rezerwowy obciąż. ST 1 Kochłowice 1975 ST 2 Kochłowice /0,4 kv kva - 2 szt. 6/0,4 kv kva - 2 szt. ST 3 Ruda /0,42 kv kva ST 4 Ruda /0,42 kv - 40 kva ST 2 Chebzie /0,42 kv - 40 kva ST 11 Chebzie kva 2 szt. RBi Bielszowice 1978 RBi 1 Bielszowice /0,4 kv kva - 2 szt. 6/0,4 kv kva - 2 szt. Stacja UK8 (TAURON Dystr.) Stacja UK3 (TAURON Dystr.) Stacja ST 4 (PKP Energ.) Stacja ST 5 (PKP Energ.) Stacja ST 11 (PKP Energ.) Stacja ST 3 (PKP Energ.) Stacja UX10 (TAURON Dystr.) St. RBi celka 4 (PKP Energ.) Stacja ST 2 (PKP Energ.) Stacja ST 1 (PKP Energ.) Stacja ST 11 (PKP Energ.) Stacja ST 3 (PKP Energ.) Stacja ST 1 (PKP Energ.) Stacja ST 2 (PKP Energ.) 40% 30% 50% 30% 30% 50% brak 50% St. RBi celka 7 (PKP Energ.) Stan techniczny stacji operator określa jako dobry, praca urządzeń przebiega, jak dotychczas, bezawaryjnie. W latach dokonano przyłączeń nowych odbiorców po stronie nn ze stacji ST 3 i ST 4. Węglokoks Energia ZCP sp. z o.o. eksploatuje infrastrukturę elektroenergetyczną, zasilaną z sieci dystrybucyjnej WN TAURON Dystrybucja S.A. i sieci wewnętrznej dystrybucyjnej Polskiej Grupy Górniczej sp. z o.o. oraz z własnego źródła EC Mikołaj, w postaci linii kablowych oraz stacji energetycznych wyposażonych w transformatory 6/0,4 kv i 6/0,5 kv, służące zasilaniu zarówno odbiorów własnych, odbiorów kopalnianych, jak również zewnętrznych odbiorców (w rejonie EC Mikołaj i C. Nowy Wirek). 40% 78 Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska

79 Stan techniczny linii oraz stacji będących własnością ZCP ocenia jako dobry, a w niektórych przypadkach bardzo dobry Linie niskiego napięcia (nn) Sieć niskiego napięcia na terenie miasta ułożona jest jako kablowa i napowietrzna. Napięcie pracy linii niskiego napięcia wynosi: 0,4 kv w układzie 3-fazowym; 0,23 kv w układzie 1-fazowym. Ogólna długość linii nn należących do TAURON Dystrybucja S.A. Oddział w Gliwicach na terenie Rudy Śląskiej wynosi 860,61 km w tym 593,72 km kablowych (w tym: 389,84 km linii nn do 1 kv i 203,88 km linii nn oświetlenia ulicznego) oraz 266,89 km napowietrznych (w tym: 170,21 km linii nn do 1 kv i 96,68 km linii nn oświetlenia ulicznego). Ogólny stan techniczny istniejących linii nn TAURON Dystrybucja S.A. Oddział w Gliwicach, zlokalizowanych na terenie Rudy Śląskiej został oceniony przez ich właściciela jako dobry Wykonane zadania inwestycyjne i modernizacyjne W latach 2013 do 2015 firma TAURON Dystrybucja S.A. Oddział w Gliwicach zrealizowała na systemie elektroenergetycznym zlokalizowanym na obszarze Rudy Śląskiej następujące zadania inwestycyjne: Budowa nowego obwodu ze stacji UK38 ul. Grzybowa, Przebudowa sieci nn w rejonie ul. Asnyka, Modernizacja linii kablowej SN wyprowadzenie dwóch kabli SN z GPZ Zgoda w kierunku UN17 i C189, Modernizacja linii nn przy ul. Wieniawskiego w Rudzie Śląskiej (UR11) (UR11/nN/1/5 na budynek przy ul. Wieniawskiego 1 w Rudzie), Modernizacja linii nn przy ul. Kokota w Rudzie śląskiej (UX38 do ZK ul. Cynkowa 22), Modernizacja linii nn przy ul. Wideckiego (wyprowadzenie kabla z stacji UX35 na słup przy stacji), Przebudowa st.sn/nn UB3 Domgos ul. Katowicka, Przebudowa st. SN/nN UO3 Orzegowska 25, Modernizacja linii nn przy ul. Kunickiego, Kokota oraz likwidacja sieci na ul. Głównej, Przebudowa linii nn w rejonie ul.: Wolności 19-31A, Sieronia, Macieja, Bujoczka, Chopina, Kościelnej, Przebudowa linii nn ul. 1 go Maja , przebudowa linii nn ul. 1 go Maja , , Przebudowa Iinii kablowych 6kV UW27-UW ul. Strażacka, 1-go Maja, Przebudowa kabla SN UW30- UW60 ul. Osiedlowa, Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska 79

80 Przebudowa kabla SN UK 26 ul. Radoszowska (od mufy na wysokości stacji UK 4) - UK64 - UK8, Przebudowa linii kablowej SN relacji UW15 Cegielnia Ruda - UR27 Szyb Walenty ul. 1-go Maja, Szyb Walenty, Przebudowa linii nn likwidacja stacji UW91 rejon ul.: Tołstoja, Kazimierza, Czarnoleśnej, Modernizacja linii nn przy ul. Konstytucji i ul. Żelaznej 1,3,5, Przebudowa linii nn sieci nn w rejonie ul.: Głowackiego, Kilińskiego, Wandy, Wyleżoła, Przebudowa sieć nn rejon ul. Gierałtowskiej, Przebudowa sieci nn w rejonie ul.: Bankowej, Powstańców, Mickiewicza, Stanisława, Wolności, Wymiana stacji UCH4 oraz włączenie stacji UCH9 do sieci SN ul.: Węglowa i Dworcowa, Likwidacja stacji UR51 oraz przyłączenie odbiorców do sieci nn kablowej ul. Klary, Modernizacja linii nn przy ul.: Bielszowickiej i Kokota (UX21,UX31), Modernizacja sieci SN/nN (wymiana stacji UR18 Szpital Dziecięcy) przy ul. Ballestremów, Modernizacja sieci SN /nn w Rudzie Śląskiej (wymiana stacji UW23 Wąska), wyprowadzenie kabla nn do ZK Targowisko oraz modernizacja sieci nn na ul. Sienkiewicza, Przebudowa stacji UW24 Dąbrowskiego, Przebudowa stacji UW34 Teatralna, Przebudowa stacji UGIO Joanny, Przebudowa kabla SN UH10-UH15, Przebudowa kabla SN GPZ LEH - UW42, Przebudowa stacji UW 69 1-go Maja 347, Przebudowa kabla SN GPZ WIR-UK12, Przebudowa sieci nn w rejonie ul.: Krasickiego, Furgoła, Chorzowskiej 13a-e, Przebudowa stacji SN/nN UW9 ul. Odrodzenia, Przebudowa linii nn ul. Staszica, Przebudowa stacji SN /nnuo 7 i U010 ul. Hlonda, Przebudowa linii nn w rejonie ul.: Matejki i Konopnickiej. Plany inwestycyjno-modernizacyjne i Plany rozwoju przedsiębiorstw elektroenergetycznych zostały omówione w rozdziałach do Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska

81 4.3 Odbiorcy i zużycie energii elektrycznej EE energoekspert sp. z o. o. Największymi odbiorcami energii elektrycznej na terenie Rudy Śląskiej są zlokalizowane na terenie miasta kopalnie. Pozostali odbiorcy energii elektrycznej z terenu miasta zaopatrywani są głównie z sieci rozdzielczej SN i nn będącej własnością TAURON Dystrybucja S.A. Oddział w Gliwicach. W tabeli i na wykresach poniżej przedstawiono liczbę odbiorców i zużycie energii elektrycznej z sieci tego dystrybutora w wybranych latach z podziałem na klientów kompleksowych (posiadających zawartą umowę kompleksową, tj. umowę zarówno na sprzedaż, jak i dystrybucję energii elektrycznej) i dystrybucyjnych (posiadających zawartą umowę tylko i wyłącznie na dystrybucję energii elektrycznej). TD SA Oddział w Gliwicach wydała w ostatnich 3 latach warunków przyłączenia do sieci, tj.: w 2013 r. 662, w 2014 r. 587, w 2015 r Tabela 4-3. Liczba odbiorców energii z sieci TAURON Dystrybucja S.A. w poszczególnych grupach taryfowych w latach Rok Taryfa Liczba odbiorców kompleksowi dystrybucyjni ogółem taryfy A - wysokie napięcie taryfy B - średnie napięcie taryfy C+R - niskie napięcie taryfy G - niskie napięcie w tym gosp.dom. i rolne razem taryfy A - wysokie napięcie taryfy B - średnie napięcie taryfy C+R - niskie napięcie taryfy G - niskie napięcie w tym gosp.dom. i rolne razem taryfy A - wysokie napięcie taryfy B - średnie napięcie taryfy C+R - niskie napięcie taryfy G - niskie napięcie w tym gosp.dom. i rolne razem taryfy A - wysokie napięcie taryfy B - średnie napięcie taryfy C+R - niskie napięcie taryfy G - niskie napięcie w tym gosp.dom. i rolne razem taryfy A - wysokie napięcie taryfy B - średnie napięcie taryfy C+R - niskie napięcie taryfy G - niskie napięcie Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska 81

82 Rok Taryfa w tym gosp.dom. i rolne Liczba odbiorców kompleksowi dystrybucyjni ogółem razem Źródło: opracowanie własne na podst. danych TAURON Dystrybucja S.A. Oddz. w Gliwicach Tabela 4-4. Zużycie energii z sieci TAURON Dystrybucja S.A. w poszczególnych grupach taryfowych w latach Zużycie energii [MWh] Rok Taryfa kompleksowi dystrybucyjni ogółem taryfy A - wysokie napięcie taryfy B - średnie napięcie taryfy C+R - niskie napięcie taryfy G - niskie napięcie w tym gosp.dom. i rolne razem taryfy A - wysokie napięcie taryfy B - średnie napięcie taryfy C+R - niskie napięcie taryfy G - niskie napięcie w tym gosp.dom. i rolne razem taryfy A - wysokie napięcie taryfy B - średnie napięcie taryfy C+R - niskie napięcie taryfy G - niskie napięcie w tym gosp.dom. i rolne razem taryfy A - wysokie napięcie taryfy B - średnie napięcie taryfy C+R - niskie napięcie taryfy G - niskie napięcie w tym gosp.dom. i rolne razem taryfy A - wysokie napięcie taryfy B - średnie napięcie taryfy C+R - niskie napięcie taryfy G - niskie napięcie w tym gosp.dom. i rolne razem Źródło: opracowanie własne na podst. danych TAURON Dystrybucja S.A. Oddz. w Gliwicach 82 Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska

83 Wykres 4-1. Liczba odbiorców energii elektrycznej w latach [MWh] EE energoekspert sp. z o. o. Źródło: opracowanie własne na podst. danych TAURON Dystrybucja S.A. Oddz. w Gliwicach Wykres 4-2. Zmiany zużycia energii elektrycznej dostarczonej przez TAURON Dystrybucja S.A. w latach [MWh] Źródło: opracowanie własne na podst. danych TAURON Dystrybucja S.A. Oddz. w Gliwicach Z informacji uzyskanych od TAURON Dystrybucja S.A. Oddział w Gliwicach, dotyczących zużycia energii elektrycznej przez odbiorców z terenu gminy na poszczególnych poziomach napięć oraz w poszczególnych latach można wyciągnąć następujące wnioski: na przestrzeni ostatnich lat ogólna liczba odbiorców energii elektrycznej z TD S.A. o.gliwice w mieście uległa nieznacznemu wzrostowi; Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska 83

84 na przestrzeni lat TD SA o.gliwice wykazała po 2012 roku niewielki spadek sprzedaży energii dostarczonej z sieci przedsiębiorstwa ogółem na wszystkich poziomach napięć oraz wzrost zużycia energii na średnim napięciu w 2015 r. przy względnie stałym poziomie zużycia łącznie w grupach taryfowych na niskim napięciu (C+R+G); łączne zużycie energii elektrycznej na wszystkich poziomach napięć dystrybuowanej przez TD SA o.gliwice wynosiło w 2015 roku około 685 GWh; następuje wzrost liczby klientów dystrybucyjnych (posiadających umowę zawartą tylko na dystrybucję energii tj. wybierających innego sprzedawcę energii) w ogólnej liczbie odbiorców energii elektrycznej. Niezależnie od TD S.A. na terenie Rudy Śląskiej energię elektryczną dystrybuują w niewielkich ilościach Węglokoks Energia ZCP sp. z o.o. oraz PKP Energetyka S.A. po około 6 GWh rocznie. Odbiorcami tej energii są przede wszystkim podmioty zlokalizowane w rejonie ich działalności. Sprzedaż odbywa się głównie na niskim napięciu. 4.4 Sieci oświetlenia drogowego Oświetlenie ulic jest bardzo ważnym elementem infrastruktury miejskiej i zajmuje znaczącą pozycję w budżecie. Zadania własne gminy w zakresie oświetlenia reguluje art. 18 ust. 1 pkt 2) i pkt 3) ustawy z dnia r. Prawo energetyczne (t.j. Dz. U. 2012, poz. 1059, z późn.zm.), zgodnie z którym do zadań własnych gminy w zakresie zaopatrzenia w energię elektryczną należy planowanie oświetlenia miejsc publicznych i dróg znajdujących się na terenie gminy oraz finansowanie oświetlenia ulic, placów i dróg publicznych znajdujących się na terenie gminy. Ogólna długość linii nn oświetlenia ulicznego należących do TAURON Dystrybucja S.A. Oddział w Gliwicach na terenie Rudy Śląskiej wynosi ok. 300,6 km w tym 203,9 km kablowych i 96,7 km napowietrznych. Ogólny stan techniczny istniejących linii nn został oceniony przez ich właściciela jako dobry. Suma mocy przyłączeniowych dla celów oświetleniowych na terenie Rudy Śląskiej wynosi ok. 2,2 MW. W mieście zainstalowanych jest ok opraw (z czego będących własnością gminy) i ok słupów oświetlenia ulicznego (z czego na majątku gminy). Część opraw należących do Miasta (2 620) zainstalowanych jest na słupach stanowiących własność gliwickiego oddziału TD S.A. Z zainstalowanej liczby opraw: posiada moc 250 W, oprawy 150 W, a sztuk 70 W; tj. łącznie około kw mocy zainstalowanej. Średnie roczne zużycie energii elektrycznej na potrzeby zasilania źródeł światła w instalacjach oświetlenia ulicznego wynosiło w ostatnich 5 latach ok MWh (od MWh). Właścicielem elementów oświetlenia ulicznego w Rudzie Śl. (słupów i opraw) jest po części Miasto i TAURON Dystrybucja S.A. Infrastruktura oświetleniowa będąca własnością Miasta Ruda Śląska znajduję się w dobrym stanie technicznym. Natomiast infrastruktura oświetleniowa będąca własnością Tauron Dystrybucja S.A. kwalifikuje się w znacznej części do wymiany. 84 Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska

85 Eksploatacją i konserwacją oświetlenia, którego własnością jest Miasto zajmuje się, wybrane w drodze przetargu, konsorcjum firm: PP-U Budomont-7 sp. z o.o. i ENERGO- BUD sp.j. 4.5 Ocena stanu zaopatrzenia w energię elektryczną Elektroenergetyczne systemy dystrybucyjne na obszarze miasta Ruda Śląska są powiązane z Krajowym Systemem Przesyłowym w stacji elektroenergetycznej Halemba (HAL) oraz w stacjach znajdujących się poza granicami miasta zasilanie miasta odbywa się przede wszystkim z sieci rozdzielczej 110 kv eksploatowanej przez TAURON Dystrybucja S.A. Oddział w Gliwicach. Na terenie miasta zlokalizowane jest poprzemysłowe źródło energii elektrycznej (Elektrociepłownia Mikołaj Węglokoks Energia ZCP sp. z o.o.). Sieć elektroenergetyczna oraz stacje WN/SN TAURONu Dystrybucja S.A. na obszarze Rudy Śl. są w dobrym stanie technicznym. Sieć elektroenergetyczna 110 kv (napowietrzna) łącząca zlokalizowane na terenie miasta stacje obsługiwana jest przez TD SA i pracuje w układzie zamkniętym. W związku z czym, w przypadkach awaryjnych, istnieje możliwość wzajemnego połączenia stacji. Ponadto istnieją również powiązania sieci między stacjami na średnim napięciu, które mogą być odpowiednio konfigurowane w zależności od układu awaryjnego sieci. Stan techniczny linii SN, nn oraz stacji SN/nN i SN/SN będących własnością TD SA oceniany jest przez właściciela jako dobry. TAURON Dystrybucja S.A. realizuje zadania inwestycyjne polegające na utrzymaniu, odtworzeniu, modernizacji, budowie i przebudowie sieci elektroenergetycznych WN, SN i nn, mające na celu poprawę warunków i pewności zasilania oraz dostosowanie systemu do wzrastającego zapotrzebowania odbiorców. Z uwagi na fakt, iż TD SA realizuje swoje zadania na terenach osób trzecich, napotyka często na trudności w pozyskiwaniu zgód właścicieli terenów, co niejednokrotnie wpływa na opóźnienie w czasie realizacji zadań inwestycyjnych. Trudności te mogą mieć bezpośredni wpływ na dostawę energii elektrycznej do potencjalnych odbiorców energii. Na podstawie 41 ust. 3 Rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 4 maja 2007 r. ws. szczegółowych warunków funkcjonowania systemu elektroenergetycznego (Dz. U. Nr 93, poz. 623 z późn.zm.) operatorzy systemów dystrybucyjnych zostali zobowiązani do publikacji wskaźników niezawodności zasilania odbiorców. Przedmiotowe wskaźniki dla obszaru zasilania TAURON Dystrybucja S.A. oraz PKP Energetyka S.A. za 2015 r. kształtowały się zgodnie z poniższą tabelą. Tabela 4-5. Wskaźniki niezawodności zasilania w 2015 r. Lp. Wyszczególnienie Jednostka PKP Energetyka S.A. TAURON Dystrybucja S.A Wskaźnik przeciętnego systemowego czasu trwania przerwy nieplanowej długiej i bardzo długiej (SAIDI - nieplanowane) Wskaźnik przeciętnego systemowego czasu trwania przerwy nieplanowej długiej i bardzo długiej z katastrofalnymi (SAIDI nieplanowane z katastrofalnymi) min 23,41 207,35 min 33,39 238,67 Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska 85

86 Lp. Wyszczególnienie Jednostka PKP Energetyka S.A. TAURON Dystrybucja S.A Wskaźnik przeciętnego systemowego czasu trwania przerwy planowanej długiej i bardzo długiej (SAIDI - planowane) Wskaźnik przeciętnej systemowej częstości przerw nieplanowych długich i bardzo długich (SAIFI - nieplanowane) Wskaźnik przeciętnej systemowej częstości przerw nieplanowych długich i bardzo długich z katastrofalnymi (SAIFI - nieplanowane z katastrofalnymi) Wskaźnik przeciętnej systemowej częstości przerw planowych długich i bardzo długich (SAIFI - planowane) Wskaźnik przeciętnej częstości przerw krótkich (MAIFI) min 6,65 69,42 szt. 0,13 3,08 szt. 0,13 3,10 szt. 0,05 0,46 szt. 0,04 3,12 8. Łączna liczba obsługiwanych odbiorców szt Źródło: opracowanie własne na podstawie danych TAURON Dystrybucja S.A. i PKP ENERGETYKA S.A. Przy wyznaczaniu wskaźników uwzględniono następujące definicje, znajdujące się w ww. rozporządzeniu: SAIDI wskaźnik przeciętnego systemowego czasu trwania przerwy długiej i bardzo długiej, wyrażony w minutach na odbiorcę na rok, stanowiący sumę iloczynów czasu jej trwania i liczby odbiorców narażonych na skutki tej przerwy w ciągu roku podzieloną przez łączną liczbę obsługiwanych odbiorców; SAIFI wskaźnik przeciętnej systemowej częstości przerw długich i bardzo długich, stanowiący liczbę odbiorców narażonych na skutki wszystkich tych przerw w ciągu roku podzieloną przez łączną liczbę obsługiwanych odbiorców; MAIFI wskaźnik przeciętnej częstości przerw krótkich, stanowiący liczbę odbiorców narażonych na skutki wszystkich przerw krótkich w ciągu roku podzieloną przez łączną liczbę obsługiwanych odbiorców. Wskaźniki SAIDI i SAIFI wyznaczane są oddzielnie dla przerw planowanych i nieplanowanych, z uwzględnieniem przerw katastrofalnych oraz bez uwzględnienia tych przerw. Przerwy planowane są to przerwy wynikające z programu prac eksploatacyjnych sieci elektroenergetycznej; czas trwania tej przerwy jest liczony od momentu otwarcia wyłącznika do czasu wznowienia dostarczania energii elektrycznej. Przerwy nieplanowane to przerwy spowodowane wystąpieniem awarii w sieci elektroenergetycznej, przy czym czas trwania tej przerwy jest liczony od momentu uzyskania przez przedsiębiorstwo energetyczne zajmujące się przesyłaniem lub dystrybucją energii elektrycznej informacji o jej wystąpieniu do czasu wznowienia dostarczania energii elektrycznej. Przerwy krótkie to przerwy trwające dłużej niż 1 sekundę i nie dłużej niż 3 minuty. Przerwy długie to przerwy trwające dłużej niż 3 minuty i nie dłużej niż 12 godzin. Przerwy bardzo długie to przerwy trwa- 86 Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska

87 jące dłużej niż 12 godzin i nie dłużej niż 24 godziny. Przerwy katastrofalne są to przerwy trwające dłużej niż 24 godziny. Jak wynika, między innymi z wyżej zamieszczonej tabeli, Krajowy Operator Systemu Dystrybucyjnego na przestrzeni ostatnich lat oferuje wskaźniki czasu trwania i częstości przerw często o rząd wielkości lepsze niż operatorzy lokalni. Należy jednak pamiętać, że obsługuje on nieporównanie mniejszą liczbę odbiorców niż więksi lokalni operatorzy systemów dystrybucyjnych, co w obliczeniach statystycznych rodzi określone konsekwencje. Tym niemniej osiąganie takich wskaźników niezawodności, w połączeniu z faktem, że sieć dystrybucyjna PKP Energetyka S.A. przeważnie jest zasilana z sieci lokalnych operatorów systemów dystrybucyjnych dobrze świadczy o jakości operatywnego zarządzania systemem, jak również technicznych możliwościach rezerwowania. Wydaje się zatem, że warto brać pod uwagę zasilanie z sieci PKP Energetyka S.A. w miarę oferowanych przez to przedsiębiorstwo rezerw dystrybucyjnych, zwłaszcza w przypadku realizacji obiektów położonych w sąsiedztwie terenów kolejowych. Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska 87

88 5. System zaopatrzenia w gaz ziemny 5.1 Wprowadzenie charakterystyka przedsiębiorstw zmiany formalne Na terenie miasta Ruda Śląska funkcjonuje jeden system zaopatrzenia odbiorców w sieciowe paliwa gazowe. Jest to system sieci gazu ziemnego wysokometanowego rozprowadzanego przez: Operatora Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM S.A. - Oddział w Świerklanach w zakresie sieci wysokiego ciśnienia i stacji redukcyjno-pomiarowych I-go stopnia; Polską Spółkę Gazownictwa sp. z o.o. - Oddział w Zabrzu w zakresie sieci gazowych średniego podwyższonego, średniego i niskiego ciśnienia oraz stacji redukcyjnopomiarowych I-go i II-go stopnia. Informacje nt. istniejącego na terenie Rudy Śląskiej systemu zaopatrzenia w paliwa gazowe sieciowe oparta została na informacjach uzyskanych od: OGP GAZ-SYSTEM S.A. w Warszawie pismo znak PR /1 z dnia 4 października 2016 r., Polska Spółka Gazownictwa sp. z o.o. Oddział w Zabrzu pismo znak ODK/ZB- 018/634/16 z dnia 25 listopada 2016 r., PGNiG Obrót Detaliczny sp. z o.o. Centrala Spółki w odpowiedzi na pismo EE/1441/2016 z dnia 22 września 2016 r. Przebieg sieci gazowniczych w granicach miasta przedstawia załączona do niniejszego opracowania mapa systemu gazowniczego Rudy Śl. (Załącznik nr 3). Na mapie przedstawione są: sieci zasilające średniego podwyższonego ciśnienia, sieci przesyłowe i rozdzielcze średniego ciśnienia, sieci niskiego ciśnienia, stacje redukcyjno-pomiarowe I-go stopnia, stacje redukcyjno-pomiarowe II-go stopnia. Operator Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM S.A. powstał 16 kwietnia 2004 roku jako PGNiG-Przesył Sp. z o.o. 100% udziałów w Spółce objęło Polskie Górnictwo Naftowe i Gazownictwo S.A. W dniu 30 czerwca 2004 r. Prezes Urzędu Regulacji Energetyki udzielił GAZ-SYSTEM S.A. koncesji na przesyłanie i dystrybucję gazu na lata , a w dniu r. przedłużył koncesję na przesyłanie paliw gazowych do dnia 31 grudnia 2030 r. Dnia 1 lipca 2005 roku Prezes URE wydał decyzję, na mocy której firma uzyskała status operatora systemu przesyłowego na okres jednego roku. W dniu 18 września 2006 r. Nadzwyczajne Zgromadzenie Wspólników dokonało przekształcenia ze spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w Spółkę Akcyjną. Dzięki temu możliwe było wyznaczenie spółki na operatora sytemu przesyłowego na dłuższy okres. Prezes Urzędu Regulacji Energetyki podjął decyzję w tej sprawie r. i wyznaczył GAZ-SYSTEM S.A. operatorem gazowego systemu przesyłowego do 1 lipca 2014 r. 88 Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska

89 Z dniem r. GAZ-SYSTEM S.A. został wyznaczony operatorem systemu przesyłowego gazowego do końca roku Polska Spółka Gazownictwa sp. z o.o. powstała wskutek przekształcenia spółki PGNiG SPV 4 sp. z o.o., której zadaniem była konsolidacja sześciu spółek gazownictwa w całym kraju. Dla rozpatrywanego obszaru jest ona bezpośrednim kontynuatorem działania Górnośląskiej Spółki Gazownictwa sp. z o.o. Przejęcie ww. spółek odbyło się 1 lipca 2013 roku, poprzez przeniesienie całego majątku spółek przejmowanych na spółkę przejmującą. Zmiana nazwy spółki nastąpiła 12 września 2013 roku. W skład Polskiej Spółki Gazownictwa wchodzą następujące oddziały: Centrala Spółki; Oddział w Gdańsku; Oddział w Poznaniu; Oddział w Tarnowie; Oddział w Warszawie; Oddział we Wrocławiu; Oddział w Zabrzu. Na terenie Rudy Śląskiej podmiotem odpowiedzialnym za dystrybucję gazu jest Polska Spółka Gazownictwa sp. z o.o. Oddział w Zabrzu. Siedziba Oddziału mieści się w Zabrzu, a w jego skład wchodzi także Zakład Gazowniczy w Opolu. Działalność Spółki jako przedsiębiorstwa energetycznego podlega koncesjonowaniu i regulacji w zakresie wskazanym w ustawie Prawo energetyczne i zajmuje się świadczeniem usług dystrybucji gazu oraz operatorstwem sieci gazowych. Wchodzi w skład Grupy Kapitałowej Polskie Górnictwo Naftowe i Gazownictwo (PGNiG). Sprzedażą (obrotem) gazu ziemnego na terenie działania PSG sp. z o.o. Oddział w Zabrzu zajmuje się PGNiG S.A. Obrót Detaliczny Sp. z o.o. - Region Górnośląski z siedzibą w Zabrzu. 5.2 Charakterystyka systemu gazowniczego System źródłowy Miasto Ruda Śląska zaopatrywane jest w gaz ziemny wysokometanowy grupy E z krajowego systemu przesyłu gazu, którego operatorem jest Operator Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM S.A. W granicach administracyjnych miasta Ruda Śląska GAZ- SYSTEM S.A. nie eksploatuje sieci gazowej wysokiego ciśnienia. Parametry gazu: ciepło spalania - nie mniejsze niż 34,0 MJ/Nm 3, wartość opałowa - nie mniejsza niż 31,0 MJ/Nm 3, zgodnie z normą PN-C E. Nominalna wartość ciepła spalania określona jest w Taryfie dla Paliw Gazowych. Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska 89

90 Miasto zaopatrywane jest w gaz ziemny z systemu krajowego poprzez gazociągi podwyższonego średniego ciśnienia DN500 relacji Szobiszowice-Łagiewniki i Szobiszowice- Szopienice. Zgodnie z uzgodnionym przez Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki Planem Rozwoju Operatora Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM S.A. na lata nie zakłada się rozbudowy systemu przesyłowego na terenie Miasta. W przypadku pojawienia się nowych odbiorców gazu z przesyłowej sieci wysokiego ciśnienia, warunki przyłączenia i odbioru będą uzgadniane pomiędzy stronami i będą zależały od uwarunkowań ekonomicznych i technicznych uzasadniających ewentualną rozbudowę System dystrybucyjny gazu Dystrybucją gazu w Mieście Ruda Śląska zajmuje się Polska Spółka Gazownictwa sp. z o.o. Oddział w Zabrzu. Długości gazociągów eksploatowanych przez Polską Spółkę Gazownictwa sp. z o.o. na terenie Miasta Ruda Śląska przedstawiono w poniższej tabeli. Tabela 5-1. Długość sieci gazowych należących do PSG sp. z o.o. na terenie Rudy Śląskiej Wg podziału na ciśnienia Ogółem podwyższone niskie średnie średnie Długość gazociągów bez czynnych przyłączy [m] Na terenie Miasta zlokalizowane są ponadto : przyłącza gazowe sztuk o łącznej długości metrów, układy pomiarowe sztuki. Przedsiębiorstwo dystrybucyjne Polska Spółka Gazownictwa sp. z o.o. Oddział w Zabrzu eksploatuje na terenie miasta Ruda Śląska następujące gazociągi podwyższonego średniego ciśnienia: DN 500 CN 1,6 MPa relacji Szobiszowice-Łagiewniki; wybudowany w latach: (dł m) wraz z przyłączami: DN 300 CN 1,6 MPa do SRP Ruda Śląska Walenty; rok budowy: ; dł.: m, DN 200/150 CN 1,6 MPa do SRP Bytom ul. Harcerska; rok bud.: 2001/1964; dł.: 18 m / 333 m, DN 100 CN 1,6 MPa do SRP Ruda Śląska ul. Potokowa; rok bud. 2007; dł.: 85 m, DN 100/50 CN 1,6 MPa do SRP Ruda Śląska Jeronimo Martins; rok bud.: 2006/1997; dł.: 63 m / 31 m; DN 500 CN 1,6 MPa relacji Szobiszowice-Szopienice; wybudowany w latach: (dł m) wraz z przyłączami: DN 300 CN 1,6 MPa do SRP Chorzów Huta Florian; rok bud.: ; dł.: 250 m, 90 Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska

91 DN 200 CN 1,6 MPa do SRP Chorzów Kaliny; rok bud.: ; dł.: 492 m, DN 150 CN 1,6 MPa do SRP Ruda Śląska ul. Orzegowska; rok bud. 1974; dł.: m, DN 150 CN 1,6 MPa do SRP Ruda Śląska ul. Cynkowa; rok bud.: ; dł.: m, DN 100 CN 1,6 MPa do SRP Ruda Śląska ul. Porębska; rok bud. 1974; dł.: 482 m, DN 100 CN 1,6 MPa do SRP Ruda Śląska ul. Orzegowska łączy z gazociągiem Szobiszowice-Łagiewniki; rok bud. 2001; dł.: 482 m, DN 100 CN 1,6 MPa do SRP Ruda Śląska Huta Pokój; rok bud. 1990; dł.: 46 m, DN 100 CN 1,6 MPa do SRP Ruda Śląska ul. Katowicka; rok bud. 2000; dł. 8 m, DN 100 CN 1,6 MPa do SRP Ruda Śląska ul. Wiaduktowa; rok bud. 1992; dł. 10 m, DN 100 CN 1,6 MPa do SRP Ruda Śl. ul. Radoszowska; rok bud. 1981; dł. 23 m, DN 80 CN 1,6 MPa do SRP Ruda Śląska ul. Grochowska; rok bud. 1972; dł. 133 m, DN 32 CN 1,6 MPa do SRP Ruda Śląska Enpol; rok bud. 1997; dł. 45 m. Ww. gazociągi podwyższonego średniego ciśnienia wraz z przyłączami wykonane zostały ze stali. Ich stan techniczny jest zróżnicowany w zależności od roku budowy. Polska Spółka Gazownictwa sp. z o.o. określa stan sieci gazowej jako dobry oraz zapewniający pokrycie zapotrzebowania na gaz dla istniejących oraz potencjalnych odbiorców paliwa gazowego. Gazociągi średniego i niskiego ciśnienia posiadają rezerwy przepustowości, które mogą być źródłem gazu dla przyszłych odbiorców. Na terenie Miasta zlokalizowanych jest łącznie 18 stacji redukcyjno-pomiarowych eksploatowanych przez PSG sp. z o.o. Oddział w Zabrzu. Tabela 5-2. Zestawienie stacji redukcyjno-pomiarowych na terenie Miasta Ruda Śląska Stacja redukcyjnopomiarowa: Lokalizacja Przepustowość [m 3 /h] Nowy Bytom ul. Grochowska Bielszowice ul. Cynkowa Bykowina ul. Katowicka Bykowina ul. Wiaduktowa I-go stopnia Kochłowice ul. Radoszowska Walenty ul. 1-go Maja ul. Orzegowska ul. Porębska ul. Potokowa Bielszowice ul. Piernikarczyka 600 Kochłowice ul. Poranna Kochłowice ul. Kalinowa Kochłowice ul. Kasztanowa II-go stopnia Godula ul. Bytomska Godula ul. Joanny 800 Halemba ul. Kłodnicka Halemba ul. Śmiłowicka Wirek ul. Bielszowicka Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska 91

92 W 2015 roku odnotowano 681 awarii, w tym 679 na sieci gazowej, a 2 na stacjach redukcyjno-pomiarowych. Wszelkie inwestycje związane z rozbudową sieci gazowej na terenach Rudy Śląskiej będą realizowane w miarę pojawiania się przyszłych potencjalnych odbiorców w oparciu o warunki techniczne podłączenia do sieci gazowej oraz spełniających warunek opłacalności ekonomicznej. 5.3 Charakterystyka odbiorców i zużycie gazu Sprzedaż Polskiego Górnictwa Naftowego i Gazownictwa Obrót Detaliczny sp. z o.o. Regionu Górnośląskiego z siedzibą w Zabrzu na teren Rudy Śląskiej w 2011 roku wyniosła 31 mln m 3 gazu. W 2015 roku było to już tylko 23 mln m 3. Wyraźnie widoczny jest więc trend spadkowy zużycia paliwa gazowego. Sprzedaż gazu w mieście Ruda Śląska przedstawia poniższa tabela. Zgodnie z polityką Spółki od roku 2014 handel i usługi są wykazywane razem. Tabela 5-3. Sprzedaż paliwa gazowego na terenie Rudy Śl. Sprzedaż paliwa gazowego [tys. m 3 ] Rok Gospodarstwa domowe Odbiorcy Ogółem Ogółem w tym: Przemysł Usługi Handel Pozostali hurtowi ogrzewanie mieszkań , , , ,9 886, ,4 0,0 0, , , , ,3 931, ,7 0,0 0, , , , ,1 982, ,8 0,0 0, , , , , ,6 0,0 0,0 0, , , , , ,3 0,0 0,4 0,0 Źródło: PGNiG Obrót Detaliczny sp. z o.o. 92 Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska

93 Wykres 5-1. Sprzedaż paliwa gazowego w poszczególnych grupach odbiorców w mieście Ruda Śląska w latach Źródło: PGNiG Obrót Detaliczny sp. z o.o. W sektorze handlu oraz usług nastąpiło stosunkowo wysokie ograniczenie zapotrzebowania na gaz. W 2011 roku obiekty handlowe i usługowe zużywały około 16 mln m 3 paliwa gazowego, natomiast w 2015 roku wielkość ta wyniosła już 9,7 mln m 3. To właśnie ów spadek zapotrzebowania na paliwa gazowe odpowiada w głównym stopniu za ograniczenie zużycia gazu w mieście. Stosunkowo niezmienny jest poziom zużycia paliwa gazowego przez gospodarstwa domowe ok. 10 mln m 3 rocznie. Zauważalny jest jednocześnie wzrost zapotrzebowania na paliwa gazowe do celów grzewczych, tj. od 2,9 mln m 3 w 2011 roku do 3,5 mln m 3 w 2015 roku. Równocześnie zauważa się stopniowy spadek zapotrzebowania na paliwo gazowe w sektorze przemysłu o blisko 1 mln m 3 na przestrzeni lat W tabeli oraz na wykresie poniżej przedstawiono ilość użytkowników paliwa gazowego w mieście Ruda Śląska. Tabela 5-4. Liczba odbiorców gazu PGNiG w latach na terenie Rudy Śl. Ilość użytkowników paliwa gazowego stan na koniec grudnia Rok Gospodarstwa domowe Odbiorcy Ogółem Ogółem w tym: Przemysł Usługi Handel Pozostali hurtowi ogrzewanie mieszkań , Źródło: PGNiG Obrót Detaliczny sp. z o.o. Gospodarstwa domowe stanowią najliczniejszą grupę użytkowników paliwa gazowego na terenie Miasta Ruda Śląska stanowią blisko 99% odbiorców. Jednocześnie sektor handlu i usług, odpowiadający obecnie za 41% zużycia gazu w mieście, to zaledwie 1% od- Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska 93

94 biorców. Poniżej przedstawiono zestawienie ilości użytkowników paliwa gazowego w Mieście w grupie gospodarstw domowych wraz z ilością użytkowników gazu do celów grzewczych. Wykres 5-2. Ilość odbiorców paliwa gazowego w grupie gospodarstw domowych zestawiona z ilością odbiorców gazu w celach grzewczych Daje się zauważyć sukcesywny, chociaż niewielki wzrost liczby gospodarstw domowych ogrzewających mieszkania za pomocą gazu ziemnego sieciowego. 5.4 Ocena stanu systemu gazowniczego Z uwagi na to, że system gazowniczy jest systemem ogólnokrajowym, ocena bezpieczeństwa zasilania gminy zależy w dużym stopniu od bezpieczeństwa krajowego w zakresie dostaw gazu przewodowego. System dosyłu gazu ziemnego do obszaru posiada rezerwy przepustowości, które są w stanie zaspokoić przyszłościowe zapotrzebowanie na gaz przewodowy przez odbiorców z gminy. Teren gminy jest w dużym stopniu uzbrojony w sieci gazowe (system gazowniczy występuje na znacznej części obszaru miasta). Stacje redukcyjno-pomiarowe I O i II O posiadają rezerwy przepustowości i w pełni zabezpieczają ewentualne zapotrzebowanie na gaz ziemny w mieście. W systemie dystrybucji PSG eksploatuje na terenie Rudy Śląskiej gazociągi średniego, podwyższonego średniego i niskiego ciśnienia znajdujące się w dobrym stanie technicznym, posiadające rezerwy przepustowości, które mogą być źródłem gazu dla potencjalnych odbiorców znajdujących się na terenie Rudy Śląskiej. Aktualnie przyłączanie nowych odbiorców do sieci gazowej PSG odbywa się na bieżąco wg spisanych umów o przyłączenie do sieci gazowej. Największym mankamentem systemu gazowniczego jest jego niewielki pobór przez odbiorców komunalnych wynikający z zastosowania gazu jedynie na potrzeby kuchni lub ewentualnie c.w.u. w budynkach opalanych piecami węglowymi. Dziś około 10% odbior- 94 Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska

95 ców domowych używa go również do ogrzewania mieszkań. Jest to około 15% ogólnego zużycia paliwa w mieście i 35% zużycia paliwa w gospodarstwach domowych. Taka struktura odbioru i zapotrzebowania gazu przy stosunkowo rozległej sieci dystrybucyjnej stanowić może o niskiej opłacalności sprzedaży gazu. Z drugiej jednak strony obserwuje się stabilny wzrost przyłączeń do sieci gazowniczej. PSG sp. z o.o. na bieżąco podejmuje działania w celu zapewnienia dostaw gazu dla zgłaszanych nowych odbiorców, utrzymanie ciągłości jego dostaw oraz bezpieczeństwa eksploatacji systemu. Gaz ziemny sieciowy stanowi najczęściej podstawowe paliwo dla lokalnych układów kogeneracyjnych (lub trigeneracyjnych), których rozwój na terenie gminy może być podstawą dywersyfikacji układu zasilania odbiorców. Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska 95

96 6. Analiza porównawcza cen energii i jej nośników 6.1 Taryfy dla ciepła Na obszarze objętym niniejszym opracowaniem koncesjonowaną działalność gospodarczą w zakresie dystrybucji i obrotu ciepłem prowadzi Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej Sp. z o.o. z siedzibą w Rudzie Śląskiej zwane dalej PEC Ruda Śląska. Przedsiębiorstwo posiada taryfę dla ciepła zatwierdzoną decyzją Prezesa URE z dnia 18 sierpnia 2016 roku nr OKA (8)/2016/190/XV/AZa. Koncesjonowaną działalność w zakresie wytwarzania oraz przesyłu i dystrybucji ciepła na terenie miasta Ruda Śląska prowadzi również WĘGLOKOKS ENERGIA ZCP Sp. z o.o. (dawniej: Zespół Ciepłowni Przemysłowych CARBO-ENERGIA Sp. z o.o.), do którego należą źródła: Elektrociepłownia Mikołaj, Ciepłownia Halemba, Ciepłownia Bielszowice, Ciepłownia Nowy Wirek. Ciepłownia Wanda. Węglokoks Energia ZCP Sp. z o.o. posiada aktualną taryfę dla ciepła zatwierdzoną decyzją Prezesa URE z dnia 18 sierpnia 2016 r. nr OKA (8) XV.AZa. Oprócz ww. przedsiębiorstw, ciepło dla miasta Rudy Śląskiej wytwarzane jest również w Kotłowni Śląsk należącej do Zakładów Energetyki Cieplnej S.A. (dalej ZEC S.A.) w Katowicach, które przesyłane jest do odbiorców na terenie miasta siecią ciepłowniczą ZEC S.A. oraz siecią PEC Ruda Śląska. W Tabeli 6-1 podano zestawienie składników taryfowych za wytwarzanie ciepła i jego przesył dla poszczególnych grup taryfowych. W tabeli, w celu późniejszego porównania kosztów ciepła z innych miast o podobnej charakterystyce, podano również tzw. uśredniony koszt ciepła (w źródle, za przesył oraz łącznie u odbiorcy). Wielkość ta została obliczona przy następujących założeniach: zamówiona moc cieplna statystyczne roczne zużycie ciepła nie uwzględniono ceny nośnika ciepła. 1 MW; GJ; Na całkowity koszt ciepła u odbiorcy składa się koszt wytworzenia ciepła oraz jego przesył do odbiorcy. Wartości w tabeli zawierają podatek od towarów i usług VAT w wysokości 23%. 96 Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska

97 Tabela 6-1. Wyciąg z taryfy dla ciepła dla odbiorców w Rudzie Śląskiej (w cenach brutto) Przedsiębiorstwo energetyczne Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej Sp. z o.o. z siedzibą w Rudzie Śląskiej Źródło Elektrociepłownia "Mikołaj" Ciepłownia "Nowy Wirek" lub EC "Mikołaj" Ciepłownia "Bielszowice" AG1 AG2 AJ AP BG BJ BP DG Grupa odbiorców odbiorcy, którym ciepło dostarczane jest z EC "Mikołaj", stanowiącym własność i eksploatowanym przez WE ZCP, poprzez sieć ciepłowniczą "północną", grupowy węzeł cieplny i zewnętrzną instalację odbiorczą, które są eksploatowane przez PEC Sp. z o.o. odbiorcy, którym ciepło dostarczane jest z EC "Mikołaj", stanowiącym własność i eksploatowanym przez WE ZCP, poprzez sieć ciepłowniczą "północną" i grupowy węzeł cieplny, które są eksploatowane przez PEC Sp. z o.o., zewnętrzna instalacja odbiorcza stanowi własność i jest eksploatowana przez odbiorcę Cena za ciepło Stawka za moc zamówioną Uśredniony koszt ciepła w źródle Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska 97 EE energoekspert sp. z o. o. Opłata za usługi przesyłowe stała zmienna Uśredniony koszt za przesył ciepła Uśredniony koszt ciepła dla odbiorcy zł/mw/rok zł/gj zł/gj zł/mw/rok zł/gj zł/gj zł/gj ,41 32,78 56, ,41 22,61 31,09 88, ,41 32,78 56, ,54 26,26 32,50 89,44 odbiorcy, którym ciepło dostarczane jest z EC "Mikołaj", stanowiącym własność i eksploatowanym przez ,41 32,78 WE ZCP, poprzez sieć ciepłowniczą "północną" i węzeł 56, ,54 24,82 33,30 90,24 cieplny, które są eksploatowane przez PEC Sp. z o.o. odbiorcy, którym ciepło dostarczane jest z EC "Mikołaj", stanowiącym własność i eksploatowanym przez WE ZCP, poprzez sieć ciepłowniczą "północną" eksploatowaną przez PEC Sp. z o.o. Odbiorcy, którym ciepło dostarczane jest ze źródła - Ciepłowni "Nowy Wirek" lub EC "Mikołaj" stanowiącym własność i eksploatowanym przez WE ZCP, poprzez sieć ciepłowniczą "południową", grupowy węzeł cieplny i zewnętrzną instalację odbiorczą, które są eksploatowane przez PEC Sp. z o.o. Odbiorcy, którym ciepło dostarczane jest ze źródła - Ciepłowni "Nowy Wirek" lub EC "Mikołaj" stanowiącym własność i eksploatowanym przez WE ZCP, poprzez sieć ciepłowniczą "południową" i węzeł cieplny, które są eksploatowane przez PEC Sp. z o.o. Odbiorcy, którym ciepło dostarczane jest ze źródła - Ciepłowni "Nowy Wirek" lub EC "Mikołaj" stanowiącym własność i eksploatowanym przez WE ZCP, poprzez sieć ciepłowniczą "południową" eksploatowaną przez PEC Sp. z o.o. Odbiorcy, którym ciepło dostarczane jest z Ciepłowni "Bielszowice" stanowiącej własność i eksploatowanej przez WE ZCP, za pośrednictwem sieci ciepłowniczej WE ZCP oraz poprzez sieć ciepłowniczą, grupowy węzeł cieplny i zewnętrzną instalację odbiorczą, które są eksploatowane przez PEC Sp. z o.o ,41 32,78 56, ,21 12,52 17,42 74, ,53 32,58 55, ,50 24,60 34,07 89, ,53 32,58 55, ,95 20,20 28,01 83, ,53 32,58 55, ,53 11,08 15,27 71, ,38 38,38 62, ,09 17,40 23,59 86,26

98 Przedsiębiorstwo energetyczne WEGLOKOKS ENERGIA ZCP Sp. z o.o. w Rudzie Śląskiej Źródło Ciepłownia "Halemba" Kotłownia "Śląsk" Ciepłownia "Nowy Wirek" lub EC "Mikołaj" Ciepłownia "Halemba" DJ EG EJ EP FJ WM/1/A WM/1/ Cwg1 WM/1/ Ciz ECM/1/A CH/1/A Grupa odbiorców Odbiorcy, którym ciepło dostarczane jest z Ciepłowni "Bielszowice" stanowiącej własność i eksploatowanej przez WE ZCP, za pośrednictwem sieci ciepłowniczej WE ZCP oraz poprzez sieć ciepłowniczą i węzeł cieplny, które są eksploatowane przez PEC Sp. z o.o. Odbiorcy, którym ciepło dostarczane jest z Ciepłowni "Halemba" stanowiącej własność i eksploatowanej przez WE ZCP, poprzez sieć ciepłowniczą, grupowy węzeł cieplny i zewnętrzną instalację odbiorczą, które są eksploatowane przez PEC Sp. z o.o. Odbiorcy, którym ciepło dostarczane jest z Ciepłowni "Halemba" stanowiącej własność i eksploatowanej przez WE ZCP, poprzez sieć ciepłowniczą i węzeł cieplny, które są eksploatowane przez PEC Sp. z o.o. Odbiorcy, którym ciepło dostarczane jest z Ciepłowni "Halemba" stanowiącej własność i eksploatowanej przez WE ZCP, poprzez sieć ciepłowniczą eksploatowaną przez PEC Sp. z o.o. Cena za ciepło 98 Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska Stawka za moc zamówioną Uśredniony koszt ciepła w źródle Opłata za usługi przesyłowe stała zmienna Uśredniony koszt za przesył ciepła Uśredniony koszt ciepła dla odbiorcy zł/mw/rok zł/gj zł/gj zł/mw/rok zł/gj zł/gj zł/gj ,38 38,38 62, ,56 14,19 20,11 82, ,47 29,77 46, ,29 21,56 29,06 75, ,47 29,77 46, ,93 17,88 23,82 70, ,47 29,77 46, ,03 8,76 12,68 59,46 Odbiorcy, którym ciepło dostarczane jest z Kotłowni "Śląsk" stanowiącej własność i eksploatowanej przez ZEC S.A. Katowice, za pośrednictwem sieci ciepłowniczej ZEC S.A. Katowice oraz poprzez sieć ciepłowniczą i węzeł cieplny, które są eksploatowane przez PEC Sp. z o.o ,63 36,95 57, ,18 22,55 31,73 88,91 Odbiorcy, którym ciepło dostarczane jest bezpośrednio ze źródła - Ciepłowni "Nowy Wirek" lub EC "Mikołaj". Nośnikiem ciepła jest woda. Odbiorcy, którym ciepło dostarczane jest ze źródła - Ciepłowni "Nowy Wirek" lub EC "Mikołaj" poprzez sieć ciepłowniczą i grupowy węzeł cieplny; które są eksploatowane są przez WE ZCP. Nośnikiem ciepła jest woda Odbiorcy, którym ciepło dostarczane jest ze źródła - Ciepłowni "Nowy Wirek" lub EC "Mikołaj" poprzez sieć ciepłowniczą PEC Ruda Śląska oraz grupowy węzeł cieplny i instalację odbiorczą, które są eksploatowane są przez WE ZCP. Nośnikiem ciepła jest woda Odbiorcy, którym ciepło dostarczane jest bezpośrednio z EC "Mikołaj". Nośnikiem ciepła jest woda. Odbiorcy, którym ciepło dostarczane jest bezpośrednio z Ciepłowni "Halemba". Nośnikiem ciepła jest ciepła woda ,53 32,58 55,84 0,00 0,00 0,00 55, ,53 32,58 55, ,17 24,44 31,88 87, ,53 32,58 55, ,47 15,39 23,38 79, ,41 32,78 56,94 0,00 0,00 0,00 56, ,47 29,77 46,78 0,00 0,00 0,00 46,78

99 Przedsiębiorstwo energetyczne Zakłady Energetyki Cieplnej S.A. z siedzibą w Katowicach Źródło Ciepłownia "Bielszowice" Kotłownia "Śląsk" CH/1/B CH/1/Cw CB/1/B CB/1/Cw CB/1/ Cwg Śl/1/Z Śl/1/S Śl/1/N Grupa odbiorców Odbiorcy, którym ciepło dostarczane jest ze źródła - Ciepłowni "Halemba" poprzez sieć ciepłowniczą PEC Ruda Śląska i sieć ciepłowniczą eksploatowaną przez WE ZCP. Nośnikiem ciepła jest woda Odbiorcy, którym ciepło dostarczane jest ze źródła - Ciepłowni "Halemba" poprzez sieć ciepłowniczą PEC Ruda Śląska oraz sieć ciepłowniczą i węzły cieplne, które eksploatowane są przez WE ZCP. Nośnikiem ciepła jest woda Odbiorcy, którym ciepło dostarczane jest ze źródła - Ciepłowni "Bielszowice" poprzez sieć ciepłowniczą eksploatowaną przez WE ZCP. Nośnikiem ciepła jest woda Odbiorcy, którym ciepło dostarczane jest ze źródła - Ciepłowni "Bielszowice" poprzez sieć ciepłowniczą i węzły cieplne, które eksploatowane są przez WE ZCP. Nośnikiem ciepła jest woda Odbiorcy, którym ciepło dostarczane jest ze źródła - Ciepłowni "Bielszowice" poprzez sieć ciepłowniczą i grupowy węzeł cieplny, które eksploatowane są przez WE ZCP. Nośnikiem ciepła jest woda Odbiorcy pobierający ciepło w postaci gorącej wody bezpośrednio ze źródła ciepła Śląsk Odbiorcy pobierający ciepło w postaci gorącej wody wytworzone w źródle ciepła Śląsk poprzez sieć ciepłowniczą eksploatowaną przez przedsiębiorstwo energetyczne Odbiorcy pobierający ciepło w postaci gorącej wody wytworzone w źródle ciepła Śląsk poprzez sieć ciepłowniczą, grupowy węzeł cieplny oraz zewnętrzne instalacje odbiorcze eksploatowane przez przedsiębiorstwo energetyczne Cena za ciepło Stawka za moc zamówioną Uśredniony koszt ciepła w źródle EE energoekspert sp. z o. o. Opłata za usługi przesyłowe stała zmienna Uśredniony koszt za przesył ciepła Uśredniony koszt ciepła dla odbiorcy zł/mw/rok zł/gj zł/gj zł/mw/rok zł/gj zł/gj zł/gj ,47 29,18 46, ,39 15,74 24,53 70, ,47 29,18 46, ,39 17,87 25,97 72, ,38 38,38 62, ,57 3,70 5,39 68, ,38 38,38 62, ,16 7,37 13,18 75, ,38 38,38 62, ,41 9,96 13,97 76, ,63 36,95 57,18 0,00 0,00 0,00 57, ,63 36,40 56, ,67 5,84 8,81 65, ,63 36,40 56, ,56 11,65 17,16 73,78 Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska 99

100 Z powyższych porównań dla terenu Rudy Śląskiej (tabela 6-1) wynika, że w zależności od źródła wytwarzania ciepła, uśredniony koszt u odbiorcy końcowego korzystającego z ciepła oferowanego w taryfie PEC Ruda Śląska mieści się w przedziale od 59,46 zł/gj do 90,24 zł/gj. Uśredniony koszt ciepła oferowanego przez WĘGLOKOKS ENERGIA ZCP Sp. z o.o. w zależności od źródła znajduje się w przedziale od 46,78 zł/gj do 87,72 zł/gj. Koszt wytworzenia ciepła na potrzeby odbiorców PEC Ruda Śląska oraz Węglokoks Energia ZCP Sp. z o.o. jest relatywnie wysoki i mieści się w przedziale od 29,18 zł/gj do 62,67 zł/gj. Najwyższy koszt przesyłu ciepła spośród wszystkich systemów poddanych analizie charakteryzuje ciepło przesyłane sieciami południową (ciepło z Ciepłowni Nowy Wirek lub EC Mikołaj : 34,07 zł/gj) i północną (ciepło z EC Mikołaj : 33,30 zł/gj), które są w eksploatacji PEC Sp. z o.o. w Rudzie Śląskiej. Dla zobrazowania poziomu kosztów ciepła ponoszonych przez odbiorcę za ogrzewanie pomieszczeń w dalszych tabelach zestawiono uśredniony koszt 1 GJ ciepła z wybranych porównywalnych systemów ciepłowniczych w Polsce. Dla poniższych zestawień koszt ciepła został obliczony wg zasad omówionych powyżej i przy założeniu, że odbiorcy zaopatrywani są w ciepło w postaci ciepłej wody siecią ciepłowniczą sprzedawcy, do węzła cieplnego należącego do odbiorcy, czyli na wysokim parametrze. Wartości w tabelach zestawiono rosnąco wg uśrednionego kosztu w źródle, za usługi przesyłowe i koszty łącznie u odbiorcy. Wyniki analizy przedstawiono w tabelach 6-2 do 6-4. Wartości w tabelach zawierają podatek od towarów i usług VAT w wysokości 23%. Tabela 6-2. Uśredniony koszt ciepła w źródle uszeregowany rosnąco Miasto Źródło ciepła (wytwórca) Uśredniony koszt w źródle [zł/gj] Rybnik Elektrownia Rybnik (EDF Polska S.A. Oddział Rybnik) 19,39 Racibórz kotłownia Racibórz ul. Studzienna 3 (PEC S.A. Jastrzębie-Zdrój) 40,50 Żory kotłownie Żory: ul. Pszczyńska 54 i ul. Wojska Polskiego 8 (PEC S.A. Jastrzębie-Zdrój) 43,12 Ruda Śląska Ciepłownia "Halemba" (WE ZCP Sp. z o.o.) 46,78 Jaworzno Elektrownia Jaworzno II (TAURON Wytwarzanie S.A. Oddział Elektrownia Jaworzno III) 47,02 Katowice EC Katowice (TAURON Ciepło S.A.) 48,69 Sosnowiec EC Będzin S.A. (TAURON Ciepło S.A.) 48,69 Gliwice Ciepłownia Gliwice (PEC Gliwice) 51,17 Jastrzębie-Zdrój EC "Zofiówka" (SEJ S.A.) 53,54 Ruda Śląska EC "Mikołaj" lub Ciepłownia "Nowy Wirek" (WE ZCP Sp. z o.o.) 55,84 Zabrze Elektrociepłownia Zabrze (Fortum Silesia S.A.) 56,30 Ruda Śląska EC "Mikołaj" (WE ZCP Sp. z o.o.) 56,94 Ruda Śląska Kotłownia "Śląsk" (ZEC S.A. Katowice) 57,18 Jastrzębie-Zdrój EC "Moszczenica" (SEJ S.A.) 58,76 Ruda Śląska Ciepłownia "Bielszowice" (WE ZCP Sp. z o.o.) 62,67 Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska 100

101 Tabela 6-3. Uśredniony koszt ciepła za przesył do węzła odbiorcy uszeregowany rosnąco Miasto Przedsiębiorstwo energetyczne (przesył) Ruda Śląska Węglokoks Energia ZCP Sp. z o.o. Żory PEC S.A. Jastrzębie-Zdrój Ruda Śląska PEC Sp. z o.o. Ruda Śląska Jastrzębie- Zdrój Jaworzno Źródło ciepła (wytwórca) Ciepłownia "Bielszowice" (WE ZCP Sp. z o.o.) kotłownie Żory: ul. Pszczyńska 54 i ul. Wojska Polskiego 8 (PEC S.A. Jastrzębie-Zdrój) Ciepłownia "Halemba" (WE ZCP Sp. z o.o.) Uśredniony koszt za przesył [zł/gj] 5,39 11,62 12,68 PEC S.A. Jastrzębie-Zdrój EC "Zofiówka" (SEJ S.A.) 14,39 Spółka Ciepłowniczo-Energetyczna Jaworzno III Sp. z o.o. Elektrownia Jaworzno II (TAURON Wytwarzanie S.A. Oddział Elektrownia Jaworzno III) EC "Mikołaj" lub Ciepłownia "Nowy Wirek" (WE ZCP Sp. z o.o.) 15,25 PEC Sp. z o.o. Ruda Śląska (sieć Ruda Śląska 15,27 ciepłownicza "południowa") Gliwice PEC Gliwice Ciepłownia Gliwice (PEC Gliwice) 17,02 PEC Sp. z o.o. Ruda Śląska (sieć Ruda Śląska EC "Mikołaj" (WE ZCP Sp. z o.o.) 17,42 ciepłownicza "północna") Racibórz PEC S.A. Jastrzębie-Zdrój kotłownia Racibórz ul. Studzienna 3 (PEC S.A. Jastrzębie-Zdrój) 19,67 Zabrze ZPEC Sp. z o.o. Elektrociepłownia Zabrze (Fortum Silesia S.A.) 20,48 Katowice TAURON Ciepło S.A. EC Katowice (TAURON Ciepło S.A.) 20,89 Sosnowiec TAURON Ciepło S.A. EC Będzin S.A. (TAURON Ciepło S.A.) 20,89 PEC Sp. z o.o. Ruda Śląska / Węglokoks Energia ZCP Sp. z o.o. Sp. z o.o.) Ciepłownia "Halemba" (WE ZCP Ruda Śląska 24,53 Rybnik PEC S.A. Jastrzębie-Zdrój Elektrownia Rybnik (EDF Polska S.A. Oddział Rybnik) 25,03 Jastrzębie- PEC S.A. Jastrzębie-Zdrój oraz SEJ EC "Moszczenica" (SEJ S.A.) 25,33 Zdrój S.A. PEC Sp. z o.o. Ruda Śląska / ZEC Kotłownia "Śląsk" (ZEC S.A. Katowice) Ruda Śląska 31,73* S.A. Katowice * koszt przesyłu ciepła z uwzględnieniem eksploatacji węzła ciepłowniczego Tabela 6-4. Uśredniony koszt ciepła u odbiorcy uszeregowany rosnąco Rybnik Żory Miasto Przedsiębiorstwo energetyczne (przesył) PEC S.A. Jastrzębie-Zdrój PEC S.A. Jastrzębie-Zdrój Ruda Śląska PEC Sp. z o.o. Ruda Śląska Racibórz Jaworzno Jastrzębie- Zdrój PEC S.A. Jastrzębie-Zdrój Spółka Ciepłowniczo-Energetyczna Jaworzno III Sp. z o.o. Źródło ciepła (wytwórca) Elektrownia Rybnik (EDF Polska S.A. Oddział Rybnik) kotłownie Żory: ul. Pszczyńska 54 i ul. Wojska Polskiego 8 (PEC S.A. Jastrzębie-Zdrój) Ciepłownia "Halemba" (WE ZCP Sp. z o.o.) kotłownia Racibórz ul. Studzienna 3 (PEC S.A. Jastrzębie-Zdrój) Elektrownia Jaworzno II (TAURON Wytwarzanie S.A. Oddział Elektrownia Jaworzno III) Uśredniony koszt u odbiorcy [zł/gj] 44,42 54,74 59,46 60,17 62,27 PEC S.A. Jastrzębie-Zdrój EC "Zofiówka" (SEJ S.A.) 67,92 Ruda Śląska Węglokoks Energia ZCP Sp. z o.o. Ciepłownia "Bielszowice" (WE ZCP Sp. z o.o.) 68,07 Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska 101

102 Miasto Przedsiębiorstwo energetyczne (przesył) Źródło ciepła (wytwórca) Uśredniony koszt u odbiorcy [zł/gj] Gliwice PEC Gliwice Ciepłownia Gliwice (PEC Gliwice) 68,19 Katowice TAURON Ciepło S.A. EC Katowice (TAURON Ciepło S.A.) 69,58 Sosnowiec TAURON Ciepło S.A. EC Będzin S.A. (TAURON Ciepło S.A.) 69,58 PEC Sp. z o.o. Ruda Śląska / Węglokoks Energia ZCP Sp. z o.o. Sp. z o.o.) Ciepłownia "Halemba" (WE ZCP Ruda Śląska 70,73 PEC Sp. z o.o. Ruda Śląska (sieć Ciepłownia "Nowy Wirek" lub EC Ruda Śląska ciepłownicza "południowa") "Mikołaj" (WE ZCP Sp. z o.o.) 71,11 PEC Sp. z o.o. Ruda Śląska (sieć Ruda Śląska ciepłownicza "północna") EC "Mikołaj" (WE ZCP Sp. z o.o.) 74,36 Zabrze Jastrzębie- Zdrój Ruda Śląska ZPEC Sp. z o.o. Elektrociepłownia Zabrze (Fortum Silesia S.A.) 76,78 PEC S.A. Jastrzębie-Zdrój / SEJ S.A. EC "Moszczenica" (SEJ S.A.) 84,09 PEC Sp. z o.o. Ruda Śląska / ZEC S.A. Katowice * - z uwzględnieniem eksploatacji węzła ciepłowniczego Kotłownia "Śląsk" (ZEC S.A. Katowice) 88,91 * Analizując wybrane systemy ciepłownicze w Polsce (tabele 6-2 do 6-4), najniższym uśrednionym kosztem wytworzenia ciepła w źródle spośród rozpatrywanych przedsiębiorstw charakteryzuje się ciepło oferowane odbiorcom z terenu Rybnika, gdzie uśredniony koszt ciepła w źródle wynosi 19,39 zł/gj natomiast najwyższym kosztem wytworzenia charakteryzuje się ciepło wytworzone w Ciepłowni Bielszowice i wynosi 62,67 zł/gj. Z przeprowadzonych analiz wynika że spośród analizowanych przedsiębiorstw najwyższy uśredniony koszt przesyłu 1 GJ ciepła oferowany jest klientom z terenów Rudy Śląskiej dla ciepła wytwarzanego w Kotłowni Śląsk i przesyłanego sieciami ciepłowniczymi ZEC Katowice oraz PEC Ruda Śląska, który wynosi 31,73 zł/gj (koszt za węzłem). Najniższy uśredniony koszt za przesył 1 GJ ciepła spośród przedsiębiorstw poddanych analizie oferuje Węglokoks Energia ZCP dla ciepła wytworzonego w Ciepłowni Bielszowice. Uśredniony koszt przesyłu 1 GJ ciepła wynosi tam 5,39 zł/gj. Z powyższej analizy wynika że najwyższym poziomem uśrednionego kosztu ciepła u odbiorcy charakteryzuje się ciepło oferowane przez PEC Ruda Śląska odbiorcom z terenów Rudy Śląskiej zaopatrywanych w ciepło wytworzone w Kotłowni Śląsk (ZEC K-ce) z wykorzystaniem sieci ZEC Katowice i PEC Ruda Śl., które wynosi 88,91 zł/gj. Najniższy uśredniony koszt ciepła u odbiorcy oferowany jest przez PEC w Jastrzębiu Zdroju odbiorcom z terenów Rybnika, który wynosi 44,42 zł/gj. Dla zobrazowania wysokości kosztów ponoszonych przez odbiorców ciepła w poniższej tabeli przedstawiono porównanie cen paliw dostępnych na rynku w układzie zł za jednostkę energii dla poniżej przyjętych założeń: koszt gazu ziemnego wyliczono na podstawie aktualnych taryf: PGNiG Obrót Detaliczny Sp. z o.o. Taryfa w zakresie obrotu paliwami gazowymi Nr 4 na okres do dnia 31 grudnia 2016 r. oraz PSG sp. z o.o. Taryfa nr 3 dla usług dystrybucji paliw gazowych i usług regazyfikacji skroplonego gazu ziemnego, na okres do 31 grudnia 2016 r. Koszt gazu ziemnego uwzględnia zarówno cenę gazu oraz stawkę opłat za usługi przesyłowe 102 Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska

103 w ramach umowy kompleksowej, przy założeniu, że roczne zużycie gazu (wg grupy taryfowej W-3.6) kształtuje się na poziomie m 3 (tj. ok kwh/rok); koszt ogrzewania energią elektryczną wyliczono na podstawie aktualnych taryf: TAU- RON Dystrybucja S.A. oraz TAURON Sprzedaż Sp. z o.o. taryfy zatwierdzone odrębnymi decyzjami Prezesa URE z dnia 17 grudnia 2015 r. z terminem obowiązywania do 31 grudnia 2016 r.; przy założeniu korzystania z taryfy G12, zużycia rocznego na poziomie kwh oraz 70% wykorzystywania energii w nocy i 30% w dzień; w przypadku pozostałych paliw cena jednostkowa energii w paliwie obliczona została na podstawie aktualnych cen oferowanych na rynku przez producentów i sprzedawców danego nośnika energii. Tabela 6-5. Porównanie kosztów brutto energii cieplnej z różnych paliw i sprawności urządzeń przetwarzających Koszt Cena paliwa Wartość opałowa Sprawność energii Nośnik energii cieplnej kwota jednostka - jednostka % zł/gj węgiel groszek 650 zł/mg 28 GJ/Mg 80% 29,02 węgiel kostka 720 zł/mg 30 GJ/Mg 75% 32,00 węgiel orzech 720 zł/mg 29 GJ/Mg 75% 33,10 gaz płynny 1 740,00 zł/mg 46 GJ/Mg 90% 42,03 brykiet opałowy drzewny 820 zł/mg 19,5 GJ/Mg 75% 56,07 gaz ziemny wysokometanowy (taryfa W-3.6) 1,98 zł/m 3 35,5 MJ/m 3 90% 62,03 olej napędowy grzewczy Ekoterm Plus 2 450,00 zł/mg 42,6 GJ/Mg 85% 67,66 energia elektryczna (taryfa G-12) 0,39 zł/kwh ,33 Jak widać z powyższego zestawienia istnieje duża rozbieżność pomiędzy jednostkowymi kosztami energii (w zł/gj) uzyskanej z poszczególnych nośników. Jednak należy pamiętać, że jednostkowy koszt energii przedstawiony w powyższej tabeli to tylko jeden ze składników całkowitej opłaty za zużycie energii. W jej skład wchodzi również m.in.: koszt urządzenia przetwarzającego energię powyższych nośników na ciepło wraz z kosztami obsługi i konserwacji, koszty dostawy itp. Natomiast porównując ceny paliw ropopochodnych, kształtujące się w przeciągu ostatnich czterech lat, uwagę zwraca znaczny spadek ceny gazu płynnego (o ponad 60% w 2015 r. w porównaniu z rokiem 2011) i oleju opałowego lekkiego (o ok. 39% w 2015 r. w porównaniu z rokiem 2011). Wpływ na to może mieć wiele czynników (warunki pogodowe: ciepłe zimy nadpodaż paliwa grzewczego; obniżenie stawek cła paliw sprowadzanych z zagranicy i inne) lecz podstawowym z nich będzie zapewne cena ropy naftowej, która w ostatnich latach na rynkach światowych charakteryzowała się dużą zmiennością. 6.2 Taryfy dla energii elektrycznej Odbiorcy za dostarczoną energię elektryczną i świadczone usługi przesyłowe rozliczani są według cen i stawek opłat właściwych dla grup taryfowych. Podział odbiorców na grupy taryfowe dokonywany jest ze szczególnym uwzględnieniem kryteriów takich jak: poziom Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska 103

104 napięcia sieci w miejscu dostarczenia energii, wartość mocy umownej, system rozliczeń, zużycie roczne energii i liczba stref czasowych. Kryteria te zostały określone w Rozporządzeniu Ministra Gospodarki z dnia 7 czerwca 2013 r. (tekst jednolity: Dz. U. 2013, poz. 1200) w sprawie szczegółowych zasad kształtowania i kalkulacji taryf oraz rozliczeń w obrocie energią elektryczną. W celu dokonania obliczeń uśrednionych kosztów energii elektrycznej, do cen za dystrybucję doliczono ceny energii pochodzące ze spółek obrotu, które zostały wydzielone ze spółek dystrybucyjnych i są z nimi powiązane kapitałowo. Działalność polegającą na dystrybucji energii elektrycznej, w chwili obecnej, na terenie miasta Ruda Śląska świadczy TAURON Dystrybucja S.A. Oddział w Gliwicach. Spółka posiada aktualną taryfę dla energii elektrycznej na rok 2016 zatwierdzoną decyzją Prezesa URE z dnia 17 grudnia 2015 r. o nr DRE (11)/2015/2698/IX/DK. Taryfa obowiązuje do dnia 31 grudnia 2016 r. Sprzedażą energii elektrycznej na omawianym terenie zajmuje się TAURON Sprzedaż Sp. z o.o. Ostatnia taryfa dla energii elektrycznej dla Odbiorców z grup taryfowych G obowiązująca do dnia 31 grudnia 2016 r. została zatwierdzona Decyzją Prezesa URE o nr DRE (10)/2015/13851/V/DK z dnia 17 grudnia 2015 r. Na poniższym wykresie przedstawiono zmiany jednostkowego kosztu energii elektrycznej brutto w grupie taryfowej G11 (układ 1-fazowy bezpośredni) przy danym rocznym zużyciu w latach dla klientów korzystających z usług dystrybucyjnych TAURON Dystrybucja S.A. Oddział w Gliwicach oraz kupujących energię elektryczną od TAURON Sprzedaż Sp. z o.o. Natomiast na kolejnym wykresie przedstawiono zmiany jednostkowego kosztu energii elektrycznej brutto w grupie taryfowej G12 (układ 3-faz. bezpośredni) przy danym rocznym zużyciu w latach dla klientów korzystających z usług dystrybucyjnych TAURON Dystrybucja S.A. Oddział w Gliwicach oraz kupujących energię elektryczną od TAURON Sprzedaż Sp. z o.o. Założono wykorzystanie energii na poziomie 70% w nocy i 30% w dzień. 104 Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska

105 Wykres 6-1. Porównanie jednostkowych kosztów brutto energii elektrycznej w grupie G11 Wykres 6-2. Porównanie jednostkowych kosztów brutto energii elektrycznej w grupie G12 Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska 105

106 Obserwując powyższe wykresy można zauważyć w latach , zdecydowany lecz systematyczny wzrost jednostkowego kosztu energii elektrycznej. Następnie od 2014 r. obserwuje się spadek cen za energię elektryczną i ponowny wzrost. Obniżka cen energii dla klientów indywidualnych związana jest ze spadkiem cen na rynku hurtowym i odwrotnie. Poniżej przedstawiono porównanie jednostkowych kosztów energii elektrycznej brutto w grupie taryfowej G11 z wybranych zakładów elektroenergetycznych w kraju. Wykres 6-3. Porównanie jednostkowych kosztów brutto energii elektrycznej w grupie G11 na tle innych przedsiębiorstw Jednostkowy koszt zakupu energii elektrycznej oferowany przez TAURON Dystrybucja S.A. i TAURON Sprzedaż Sp. z o.o. w grupie taryfowej G11 (kolor ciemnoniebieski) jest na niskim poziomie w porównaniu z prezentowanymi przedsiębiorstwami energetycznymi w kraju i w zależności od rocznego zapotrzebowania wynosi: na poziomie 500 kwh 81 gr/kwh brutto, natomiast na poziomie kwh 58 gr/kwh brutto. Na terenie Rudy Śląskiej odbiorcy energii elektrycznej mogą również korzystać z usług PKP Energetyka S.A. Śląski Rejon Dystrybucji. Spółka oferuje swoim klientom energię elektryczną, w przypadku rocznego zużycia energii na poziomie mniejszym niż kwh, po jednostkowym koszcie niższym niż TAURON Sprzedaż Sp. z o.o. (np. dla zużycia rocznego na poziomie 500 kwh 72 gr/kwh). Na terenie Rudy Śląskiej działalność polegającą na obrocie i dystrybucji energii elektrycznej prowadzi również WĘGLOKOKS ENERGIA ZCP Sp. z o.o. Z uwagi na fakt, że oferta przedsiębiorstwa obejmuje wyłącznie grupy taryfowe C11 i C21 nie została ona uwzględniona w analizie. Z przeprowadzonych analiz wynika, iż zarówno TAURON Sprzedaż Sp.. z o.o., jak i PKP Energetyka S.A. Śląski Rejon Dystrybucji, oferują swoim klientom (na tle innych przedsię- 106 Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska

107 biorstw poddanych analizie) energię elektryczną po relatywnie niskim jednostkowym koszcie za kwh. 6.3 Taryfy dla paliw gazowych Gaz ziemny wysokometanowy dostarczany jest odbiorcom na terenie Rudy Śląskiej przez Polską Spółkę Gazownictwa Sp. z o.o. Oddział w Zabrzu, który zajmuje się techniczną dystrybucją gazu, zaś handlową obsługą klientów zajmuje się PGNiG Obrót Detaliczny Sp. z o.o. Region Górnośląski. W poniższych tabelach przedstawiono wysokość opłat za gaz ziemny wysokometanowy dla grup taryfowych od W-1.1 do W-7C, ustaloną na podstawie aktualnych taryf ww. Przedsiębiorstw gazowniczych, tj.: Taryfa PGNiG Obrót Detaliczny Sp. z o.o. w zakresie obrotu paliwami gazowymi Nr 4, z terminem obowiązywania do dnia 31 grudnia 2016 r. (decyzja URE znak: DRG (14)/2016/23213/IV/KGa z dnia r.). PSG Sp. z o.o. Taryfa nr 3 dla usług dystrybucji paliw gazowych i usług regazyfikacji skroplonego gazu ziemnego, z terminem obowiązywania do dnia 31 grudnia 2016 r. (decyzja URE znak DRG (10)/2014/22378/III/AIK/KGa z dnia r., zmieniona decyzjami nr: DGR (6)/2015/22378/III/KGa z dnia r. oraz nr DRG (6)/2016/22378/III/AIK z dn r.). Podane w tabelach poniżej ceny i stawki opłat zawierają podatek od towarów i usług (VAT) w wysokości 23%. Tabela 6-6. Wyciąg z Taryfy PGNiG Obrót Detaliczny Sp. z o.o. taryfy dla odbiorców gazu ziemnego wysokometanowego (grupy taryfowe W) Grupa taryfowa wg PGNiG Obrót Detaliczny Sp. z o.o. Ceny (brutto) za gaz (bez akcyzy, z zerową stawką akcyzy lub uwzględniające zwolnienia od akcyzy) [zł/kwh] Stawki (brutto) opłat abonamentowych [zł/m-c] W-1.1 0,1209 4,06 W-1.2 0,1209 5,19 W-1.12T 0,1209 7,85 W-2.1 0,1209 6,64 W-2.2 0,1209 7,72 W-2.12T 0, ,66 W-3.6 0,1209 7,72 W-3.9 0,1209 9,70 W-3.12T 0, ,13 W-4 0, ,50 W-5 0, ,83 W-6A 0,1237* 175,89 W-6B 0,1209* 175,89 W-6C 0,1197* 175,89 W-7A 0,1221* 365,31 W-7B 0,1193* 365,31 W-7C 0,1172* 365,31 * cena za gaz przeznaczony do celów opałowych Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska 107

108 Tabela 6-7. Wyciąg z Taryfy PSG Sp. z o.o. stawki opłat dystrybucyjnych dla obszaru Oddziału w Zabrzu Grupa taryfowa wg PSG Sp. z o.o. Stawki opłat (brutto) za usługi dystrybucji stała zmienna [zł/m-c] [zł/(kwh/h) za h] [zł/kwh] W-1.1 5,15 x 0,068 W-1.2 5,98 x 0,068 W ,96 x 0,054 W ,14 x 0,054 W ,71 x 0,049 W ,17 x 0,049 W-4 202,43 x 0,042 W-5.1 x 0,007 0,022 W-5.2 x 0,008 0,022 W-6.1 x 0,007 0,021 W-6.2 x 0,008 0,021 W-7A.1 x 0,006 0,020 W-7A.2 x 0,007 0,020 W-7B.1 x 0,006 0,019 W-7B.2 x 0,006 0,019 Odbiorcy za dostarczone paliwo gazowe i świadczone usługi dystrybucji rozliczani są według cen i stawek opłat właściwych dla grup taryfowych. Kwalifikacja odbiorców do grup taryfowych dokonywana jest odrębnie dla każdego miejsca odbioru w oparciu o następujące kryteria: rodzaj paliwa gazowego, moc umowną, roczną ilość pobieranego paliwa gazowego oraz system rozliczeń. Kryteria te zostały określone w Rozporządzeniu Ministra Gospodarki z dnia 28 czerwca 2013 r. (Dz. U. 2013, poz. 820) w sprawie szczegółowych zasad kształtowania i kalkulacji taryf oraz rozliczeń w obrocie paliwami gazowymi. Zgodnie z postanowieniami Ustawy z dnia 6 grudnia 2008 roku o podatku akcyzowym (teks jednolity: Dz. U. 2014, poz. 752) począwszy od dnia 1 listopada 2013 roku sprzedaż paliwa gazowego podlega opodatkowaniu akcyzą. Stawki akcyzy dla paliwa gazowego są zróżnicowane ze względu na jego przeznaczenie. Istotne z punktu widzenia konsumenta jest zwolnienie z akcyzy sprzedaży paliwa gazowego przeznaczonego do celów opałowych w gospodarstwach domowych. Celem opałowym jest np. wykorzystanie paliwa gazowego do ogrzewania pomieszczeń, ogrzewania wody użytkowej lub podgrzewania posiłków. Ponadto od dnia 1 sierpnia 2014 r. zmianie uległa jednostka rozliczenia zużycia gazu ziemnego, w związku z czym, przedsiębiorstwa obrotu paliwami gazowymi oraz wykonujące usługę przesyłu i dystrybucji dokonują rozliczenia z odbiorcami w jednostkach energii kilowatogodzinach [kwh]. Tak więc opłata za dostarczony gaz stanowi sumę stawek z taryf obu ww. przedsiębiorstw gazowniczych dla danej grupy taryfowej, tj.: opłaty za pobrane paliwo, będącej iloczynem wielkości zużytego gazu przeliczonej na kwh (za pomocą współczynnika konwersji) i ceny za paliwo gazowe (w zł/kwh); 108 Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska

109 opłaty stałej za usługę przesyłową: dla odbiorców z grup W-1.1 do W-4 jest ona stała i określona w złotych za miesiąc; dla odbiorców z grup W-5 do W-7C jest ona iloczynem zamówionego godzinowego zapotrzebowania gazu w kwh, liczby godzin w okresie rozliczeniowym i stawki za usługę przesyłową; opłaty zmiennej za usługę przesyłową, będącej iloczynem wielkości zużytego gazu przeliczonej na kwh (za pomocą współczynnika konwersji) i stawki zmiennej za usługę przesyłową (w zł/kwh); miesięcznej stałej opłaty abonamentowej (w zł/m-c). Na poniższym wykresie przedstawiono jednostkowy koszt zakupu gazu w 2015 roku dla grup taryfowych W-1.1 do W-4 (dla gospodarstw domowych zwolnionych z akcyzy) dla wartości granicznych rocznego zużycia gazu w poszczególnych grupach. Koszt zakupu gazu podano w zł/m 3 przeliczając stawki podane w zł/kwh za pomocą współczynnika konwersji wg taryf przedsiębiorstw gazowniczych. Wartości na wykresach uwzględniają podatek od towarów i usług VAT w wysokości 23%. Wykres 6-4. Jednostkowa cena zakupu gazu wysokometanowego dla grup taryfowych W-1.1 do W-4 Wnioskiem nasuwającym się po analizie powyżej przedstawionego wykresu jest łatwo zauważalna różnica w opłatach za gaz zużywany przez odbiorców, którzy znajdują się na granicy grup taryfowych. Przykładowo odbiorca w grupie taryfowej W-3.6 zużywający rocznie m 3 gazu zapłaci rocznie o około zł mniej niż odbiorca z grupy W-4 zużywający m 3 /rok. Zasadnym jest więc, aby odbiorcy gazu, którzy rocznie zużywają taką ilość gazu, że znajdują się na granicy grup taryfowych, dokładnie przeanalizowali swoje zużycie i jeżeli jest taka możliwość, ograniczyli je tak, by znaleźć się w niższej grupie taryfowej. Na następnym wykresie pokazano zmiany jednostkowego kosztu brutto gazu wysokometanowego dla odbiorców z najliczniejszej w mieście grupy taryfowej W-1.1. Analizę przeprowadzono w oparciu o taryfy do roku 2014, według rozliczenia zużycia gazu podawanego w jednostkach objętości: m 3, natomiast w latach , rozliczenie zużycia gazu przedstawione w zł/kwh przeliczono na zł/m 3, stosując współczynnik konwersji wg taryf Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska 109

110 PGNiG Obrót Detaliczny Sp. z o.o. oraz PSG Sp. z o.o. (o których mowa wyżej). Na osi X zaznaczono miesiące, od których obowiązywały kolejne zmiany taryfy. Wykres 6-5. Jednostkowa cena zakupu gazu wysokometanowego dla grupy taryfowej W-1.1 Powyższy wykres obrazuje obserwowany w okresie stopniowy wzrost kosztów za paliwa gazowe w grupie taryfowej W-1.1. W drugiej połowie 2012 r. zanotowano najwyższą (jak dotychczas) cenę jednostkową zakupu gazu w tej taryfie, wynoszącą 2,82 zł/m 3 (dla rocznego zużycia gazu V=300 m 3 ). W kolejnym roku jednostkowy koszt gazu ulegał wahaniom, by od roku 2014 stopniowo maleć. W 2016 roku jednostkowa cena zakupu gazu dla rozpatrywanego na powyższym wykresie przypadku zmniejszyła się o około 13% (w porównaniu z cenami z roku 2012). 110 Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska

111 7. Przewidywane zmiany zapotrzebowania na nośniki energii 7.1 Wprowadzenie. Metodyka prognozowania zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe Celem niniejszej analizy jest określenie wielkości i lokalizacji nowej zabudowy z uwzględnieniem jej charakteru oraz istotnych zmian w zabudowie istniejącej, które skutkują przyrostami i zmianami zapotrzebowania na nośniki energii na terenie miasta. W ramach niniejszych założeń uwzględniono zapisy z aktualizowanych dokumentów lokalnych, regionalnych i krajowych, które zostały opracowane i przyjęte uchwałami odpowiednich organów w okresie grudzień W analizie uwzględniono: dokumenty planistyczne kraju i województwa tj.: oraz Koncepcję przestrzennego zagospodarowania kraju 2030, Strategię Rozwoju Województwa Śląskiego Śląskie przyjętą uchwałą Sejmiku Województwa Śląskiego Nr IV/38/2/2013 z dnia 1 lipca 2013 r.; Zmianę Planu zagospodarowania przestrzennego Województwa Śląskiego przyjętą uchwałą Sejmiku Województwa Śląskiego nr III/56/1/2010 z dnia r.; dokumenty strategiczne i planistyczne Miasta, publikacje Głównego Urzędu Statystycznego, materiały z innych źródeł (internet, prasa, informacje od spółdzielni, deweloperów itp.). Uchwalone w roku 2012 Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska obejmowały okres prognozowania do 2027 roku. Podstawę do określenia dalszych kierunków rozwoju Rudy Śląskiej stanowią aktualnie obowiązujące dokumenty planistyczne i strategiczne, tj.: Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Ruda Śląska przyjęte uchwałą Rady Miasta Ruda Śląska nr PR z dnia 24 marca 2015 r.; obowiązujący miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego (Uchwała Nr 1066/ LXI/ 2006 Rady Miasta Ruda Śląska z dnia r.) z uwzględnieniem uchwalonych zmian. Spośród dokumentów o charakterze strategicznym wymienić również należy: Strategię Rozwoju Miasta Ruda Śląska na lata ; Lokalny Program Rewitalizacji Miasta Ruda Śląska do 2030 roku Głównym czynnikiem warunkującym zaistnienie zmian w zapotrzebowaniu na wszelkiego typu nośniki energii jest dynamika rozwoju miasta ukierunkowana w wielu płaszczyznach. Elementy, które bezpośrednio wpływają na rozwój miasta to: zmiany demograficzne uwzględniające zmiany w ilości oraz strukturze wiekowej i zawodowej ludności, migracja ludności; Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska 111

112 rozwój zabudowy mieszkaniowej; rozwój szeroko rozumianego sektora usług obejmującego między innymi: działalność handlową, usługi komercyjne i komunikacyjne, działalność kulturalną i sportowo-rekreacyjną, działalność w sferze nauki i edukacji, działalność w sferze ochrony zdrowia; rozwój przemysłu i wytwórczości; wprowadzenie rozwiązań komunikacyjnych umożliwiających dostęp do tworzonych centrów usługowych oraz ruch tranzytowy dla miasta; konieczność likwidowania zagrożeń ekologicznych. Sporządzanie długoterminowych analiz i prognoz zapotrzebowania energii odgrywa ważną rolę w planowaniu budowy przyszłych jednostek wytwórczych oraz rozwoju sieci dystrybucyjnej i przesyłowej. Określenie przypadków maksymalnego zapotrzebowania stanowi ważny element zarządzania energetycznego. Zapotrzebowanie energii w danym czasie jest funkcją wielu czynników, takich jak: temperatura zewnętrzna, niedawny stan pogody, pora dnia, dzień tygodnia, sezony wakacyjne, warunki ekonomiczne itd. W znaczeniu długoterminowym należy ująć ogląd probabilistyczny poziomów zapotrzebowania szczytowego, na podstawie prognoz przyrostu gęstości zabudowy, dokonując pełnej oceny możliwych rozkładów przyszłych wartości zapotrzebowania, ważnych tak z punktu widzenia prognozy, jak również niezbędnych dla oceny i zabezpieczenia ryzyka finansowego związanego ze zmiennością zapotrzebowania i niepewnością prognozy. Określone szczytowe zapotrzebowanie mocy w danym czasie jest związane z zakresem niepewności, spowodowanym błędami prognoz rozwoju następujących czynników: wielkość populacji, przemiany technologiczne, warunki ekonomiczne, przeważające warunki pogodowe (oraz rozkład tych warunków), jak również z ogólną przypadkowością właściwą dla określonego zjawiska. Prognozy krótkoterminowe sporządzane są na okres jednego roku lub krótszy. Ten typ prognoz nie jest nadmiernie obciążony ryzykiem regulacyjnym lub technologicznym, jednakże pojawienie się, lub tym bardziej nagła upadłość dużego odbiorcy przemysłowego, może mieć znaczny wpływ na ten typ prognozy. W dodatku nadzwyczajne uwarunkowania mogą skutkować ryzykiem dla trafności przewidywań krótkoterminowych. Prognozy średnioterminowe sporządzane są na okres od roku do pięciu lat. Mogą być wykorzystywane do określenia niezbędnych aktywów cechujących się krótkim czasem niezbędnym do ich zaprojektowania i budowy, takich jak źródła szczytowe. Prognozy takie są nieprzydatne do określenia wymagań stawianych źródłom podstawowym, albowiem czas potrzebny do budowy dużych, nowoczesnych źródeł podstawowych najczęściej przekracza pięć lat. Prognozy długoterminowe dotyczą okresów dłuższych niż pięć lat. Ważnym polem zastosowania tego typu prognoz jest planowanie zasobów. Istotnymi elementami niepewności, które należy uwzględnić w trakcie prognozowania, są m.in.: określenie wielkości zapotrzebowania, ocena wpływu rozwoju technik energooszczędnych, programów wzrostu sprawności energetycznej. Wynikają z tego dwie kwestie: kiedy dany program wpłynie na wartość zapotrzebowania i w jakim stopniu wpłynie na zachowanie odbiorców. Okresowo elementem decydującym jest cena energii (nośników energii). Jeśli ceny energii wykazują w znaczącym stopniu ciągły wzrost, odbiorcy mogą być motywowani do odpowiedzialności za efektywność wykorzystania energii i chętniej 112 Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska

113 przyłączą się do udziału w realizacji programów oszczędnościowych. Jeżeli konsekwentnie wprowadzi się opłaty zależne od pory dnia, większość odbiorców podejmie starania, aby zużyć jak najwięcej energii, w okresach o niższych cenach. Uwzględnienie modyfikacji zachowań odbiorców oddziaływać będzie również na trafność prognozy. Zastrzec należy, że prognozy długoterminowe zawsze obarczone są wyższym poziomem ryzyka niż prognozy średnioterminowe. Tak więc trudność oceny wpływu przedsięwzięć oszczędnościowych wzrasta z wydłużeniem horyzontu czasowego prognozy. W praktyce dla potrzeb opracowywanych gminnych projektów założeń do planów zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe wysoce przydatna okazała się kompilacja metody scenariuszowej z metodą modelowania odbiorcy końcowego. Bilansowanie potrzeb energetycznych Rudy Śląskiej wynikających z rozwoju budownictwa mieszkaniowego oraz zagospodarowania nowych terenów pod rozwój strefy usług i wytwórczości przeprowadzono dla dwóch okresów: do roku 2031, tj. perspektywicznego (długoterminowego) horyzont czasowy 15 lat, zgodnie z wymaganiami ustawy Prawo energetyczne; do roku 2021 pięcioletniego (średnioterminowego). 7.2 Uwarunkowania do określenia wielkości zmian zapotrzebowania na nośniki energii Prognoza demograficzna Ruch naturalny ludności Polski na początku XXI wieku wszedł na drogę zbliżoną do obserwowanej w krajach zachodnich, która charakteryzuje się m.in. spadkiem liczby urodzeń i małżeństw, przesuwaniem średniego wieku rodzenia i tworzenia związków (w kierunku starszych roczników), wzrostem liczby rozwodów i związków nieformalnych. Powyższe oznacza dalsze zmiany w strukturze wieku ludności. Przewiduje się więc: postępujący proces starzenia się społeczeństwa, zwłaszcza w miastach, zmniejszenie się udziału ludności w wieku przedprodukcyjnym, stopniowy spadek liczby ludności w wieku produkcyjnym. Prowadzone badania i analizy demograficzne wskazują, że trwający od kilkunastu lat spadek rozrodczości jeszcze nie jest procesem zakończonym i dotyczy w coraz większym stopniu kolejnych roczników młodzieży. Wśród przyczyn tego zjawiska wymienia się m.in.: rosnący poziom wykształcenia; trudności na rynku pracy; ograniczone świadczenia socjalne na rzecz rodziny; brak w polityce społecznej filozofii umacniania rodziny; trudne warunki społeczno-ekonomiczne. Główny Urząd Statystyczny opracował Prognozę ludności na lata , która podawała przewidywane stany ludności faktycznie zamieszkałej na danym terenie (mieszkańcy stali oraz przebywający czasowo powyżej dwóch miesięcy) w dniu 31 grudnia każdego roku w podziale administracyjnym z dnia 1 stycznia 2003 r. Stan wyjściowy 31 grudnia 2002 r. został oparty na wynikach Narodowego Spisu Powszechnego 2002 i ujęty w ww. podziale administracyjnym. Kolejna prognoza GUS sporządzona została na okres Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska 113

114 i uwzględniała zaistniałe w minionym okresie tendencje i sporządzona została jako uśredniona prognoza dla miast i obszarów wiejskich województwa. Natomiast opracowana przez GUS w 2014 roku Prognoza ludności na lata zawiera założenia i analizę przewidywanych trendów zmian w przebiegu procesów demograficznych (płodności i umieralności), kierunków i rozmiarów ruchów migracyjnych definitywnych oraz wyniki prognozy ludności do 2050 r. sporządzonej na podstawie przyjętych wariantów założeń. W Prognozie zawarto wyniki długookresowej prognozy do 2050 r. według płci, pojedynczych roczników wieku oraz grupowania w 5-letnie i funkcjonalne grupy wieku dla Polski i województw, w miastach i na terenach wiejskich. Prognoza ta wprowadziła korektę, według której spadek liczby ludności przebiegać będzie dla miast woj. śląskiego w sposób mniej drastyczny niż przewidywały to wcześniejsze prognozy. Porównanie prognoz GUS-owskich z lat oraz oraz trendu zmian ludności zamieszkałej w Rudzie Śląskiej według stanu rzeczywistego przedstawiono na poniższym wykresie. Wykres 7-1. Prognoza liczby ludności w Rudzie Śląskiej Liczba ludności w Rudzie Śląskiej od szeregu lat systematycznie maleje w tempie średnio 0,52% rocznie (za ostatnie 5 lat) osiągając w 2015 roku wielkość mieszkańców. Prognoza z lat przewidywała wystąpienie znacznego spadku liczby ludności do roku Kolejne edycje prognozy wprowadziły korektę, według której spadek ten przebiegać będzie dla miast woj. śląskiego w sposób mniej drastyczny niż przewidywano to wcześniej. Daje się zauważyć, że dla Rudy śląskiej obecna linia trendu prawie pokrywa się z wykresem prognozowanej liczby mieszkańców miasta i szacuje się, że będzie wynosić jak w poniższej tabeli. 114 Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska

115 Tabela 7-1. Prognoza liczby ludności w Rudzie Śląskiej stan na lata 2021 i 2031 Liczba ludności Okres Prognoza wg GUS na lata Stan - Rok Rok Rok Dla dalszych analiz przyjęto, że w okresie docelowym ilość mieszkańców miasta wahać się będzie w granicach tysięcy. Należy nadmienić, że zmiany liczby ludności nie przekładają się wprost na rozwój budownictwa mieszkaniowego mają na to również wpływ inne czynniki, takie jak np. postępujący proces poprawy standardu warunków mieszkaniowych i związana z tym pośrednio rosnąca ilość gospodarstw jednoosobowych Rozwój zabudowy mieszkaniowej Parametrami decydującymi o wielkości zapotrzebowania na nowe budownictwo mieszkaniowe są potrzeby nowych rodzin oraz zapewnienie mieszkań zastępczych w miejsce wyburzeń i wzrost wymagań dotyczących komfortu zamieszkania, co wyraża się zarówno wielkością wskaźników związanych z oceną zapotrzebowania na mieszkania, określających np.: ilość osób przypadających na mieszkanie; wielkość powierzchni użytkowej przypadającej na osobę; jak również stopniem wyposażenia mieszkań w niezbędną infrastrukturę techniczną. Sukcesywne działania realizujące politykę mieszkaniową winny obejmować: wspieranie budownictwa mieszkaniowego poprzez przygotowanie uzbrojonych terenów, politykę kredytową i politykę podatkową; wspomaganie remontów i modernizacji zasobów komunalnych przewidzianych do uwłaszczenia; opracowanie odpowiedniego programu i realizację odpowiedniej skali budownictwa socjalnego i czynszowego. Dla budownictwa mieszkaniowego w Rudzie Śląskiej przewiduje się: działania zmierzające do modernizacji, restrukturyzacji i rewitalizacji istniejących zasobów mieszkaniowych; wprowadzenie nowej zabudowy jednorodzinnej i wielorodzinnej; dogęszczanie istniejącej zabudowy mieszkaniowej. Zapotrzebowanie na energię występujące przy realizacji uzupełnienia ulic zabudową plombową redukowane będzie przez działania renowacyjne i modernizacyjne, w trakcie których dąży się między innymi do zminimalizowania potrzeb energetycznych. Wystąpią również zmiany co do charakteru odbioru i nośnika energii, uwzględniające poprawę standardu warunków mieszkaniowych. Wielkości te są trudne do określenia pod kątem sprecyzowania odpowiedzi na pytania w jakiej skali miejscowej i czasowej, gdzie i kiedy realizo- Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska 115

116 wane będą te zamierzenia. Związane jest to bowiem głównie z możliwościami finansowymi właścicieli budynków, a także Miasta w przypadku własności komunalnej. Lokalizację obszarów przewidywanych pod rozwój zabudowy mieszkaniowej wytypowano jako obszary wynikające z ustaleń obowiązującego miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego (z uwzględnieniem uchwalonych przez RM Ruda Śl. zmian), wolne lub przewidywane do zmiany sposobu zagospodarowania oraz obszary według obowiązującego Studium uwarunkowań. W poniższej tabeli zestawiono tereny przeznaczone pod rozwój zabudowy mieszkaniowej jedno- i wielorodzinnej, określone według przedstawionych powyżej materiałów i oszacowano maksymalne ilości mieszkań (wynikające z warunków wynikających z obowiązujących miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego oraz obowiązującego Studium zagospodarowania przestrzennego), uwzględniając rezerwę terenu pod podstawową infrastrukturę (komunikacyjną itp.). W tabeli wyróżniono tereny nowe w stosunku do uwzględnionych w poprzednio uchwalonych Założeniach. 116 Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska

117 Tabela 7-2. Obszary rozwoju budownictwa mieszkaniowego Lp. Łączna Pozostało powierzch. do zain- Jedn. Oznacz. Charakter zabudowy westowa- nia bil. na mapie do zainwest. [%] [ ha ] 1. BIE1/MN mieszkaniowa jednorodzinna 2. BIE2a/MN mieszkaniowa jednorodzinna Bielszowice Pozost. pow. do zainwest. po 2016r. [ha] wolnostojąca Maksymalna liczba mieszkań dla poszczególnych podstawowych rodzajów zabudowy mieszkaniowej bliźniacza/ grupowa szeregowa wielorodzinna 5,4 40% 2, ,0 70% 27, BIE3/MN jw. 2,2 100% 2, BIE4/MN jw. 10,0 100% 10, BIE5/MN jw. 4,5 100% 4, BIE6/MN jw. 1,8 100% 1, BIE7/MN jw. 6,7 100% 6, BIE8/MN jw. 1,9 100% 1, BIE9/MN jw. 3,5 80% 2, mieszkaniowa jednorodz./zagrod. BIE10/MN 100% 0, mieszkaniowa jednorodzinna BIE11/MN 100% 18, BIE12/MN jw. 100% 6, BIE1/MNU mieszkaniowa jednorodz. z usługami 9,5 100% 9, BIE2/MNU jw. 1,3 100% 1, BIE3/MNU jw. 1,5 100% 1, BIE4/MNU jw. 1,0 100% 1, BIE1/MM BIE2a/MM mieszkaniowa wielo- i 1-rodz. mieszkaniowa wielo- i 1-rodz. 1,0 90% 0, ,0 100% 3, BIE3/MM jw. 5,9 90% 5, BIE4/MM mieszkaniowa wieloi 1-rodz. 100% 6, Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska 117

118 Lp Jedn. bil. Bykowina Godula Halemba Oznacz. na mapie BIE1/MW Charakter zabudowy mieszkaniowa wielorodzinna Łączna powierzch. do zainwest. [ ha ] Pozostało do zainwestowania [%] Pozost. pow. do zainwest. po 2016r. [ha] wolnostojąca Maksymalna liczba mieszkań dla poszczególnych podstawowych rodzajów zabudowy mieszkaniowej bliźniacza/ grupowa szeregowa wielorodzinna 3,0 100% 3, BIE2/MW jw. 0,7 100% 0, BIE3/MW jw. 2,9 100% 2, BYK1/MM mieszkaniowa wielo- i 1-rodz. 3,5 100% 3, BYK2/MM jw. 1,5 30% 0, BYK3/MM jw. 0,9 70% 0, BYK1/MNU BYK1/MW G2/MN mieszkaniowa jednorodz. z usługami mieszkaniowa wielorodzinna mieszkaniowa jednorodzinna 10,5 100% 10, % 1, ,6 100% 2, G3/MN jw. 3,3 10% 0, G1/MM G2/MM H1/MNU mieszkaniowa wielo- i 1-rodz. mieszkaniowa wieloi 1-rodz. mieszkaniowa jednorodz. z usługami 0,8 85% 0, % 12, ,0 80% 1, H2/MNU jw. 3,7 85% 3, H1/MN mieszkaniowa jednorodzinna 2,0 80% 1, H2/MN jw. 2,5 100% 2, H3/MN jw. 1,0 100% 1, H4/MN jw. 13,0 100% 13, H5/MN jw. 3,6 90% 3, Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska

119 Lp Jedn. bil Oznacz. na mapie Charakter zabudowy Łączna powierzch. do zainwest. [ ha ] Pozostało do zainwestowania [%] Pozost. pow. do zainwest. po 2016r. [ha] wolnostojąca Maksymalna liczba mieszkań dla poszczególnych podstawowych rodzajów zabudowy mieszkaniowej bliźniacza/ grupowa szeregowa wielorodzinna H6/MN jw. 4,6 100% 4, H7/MN jw. 4,7 100% 4, H8/MN jw. 4,0 90% 3, H9/MN jw. 3,9 85% 3, H10/MN jw. 1,6 100% 1, H11/MN jw. 5,4 70% 3, H12/MN jw. 2,6 100% 2, H13/MN mieszkaniowa jednorodzinna 100% 2, H14/MN jw. 100% 1, H15/MN jw. 100% 8, H16/MN jw. 100% 1, H17/MN jw. 100% 1, H18/MN jw. 100% 12, H19/MN jw. 100% 2, H20/MN jw. 100% 1, H21/MN jw. 100% 0, H22/MN jw. 100% 2, H23/MN jw. 100% 2, H24/MN jw. 100% 3, Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska 119

120 Lp Jedn. bil. Kochłowice Oznacz. na mapie Charakter zabudowy Łączna powierzch. do zainwest. [ ha ] Pozostało do zainwestowania [%] Pozost. pow. do zainwest. po 2016r. [ha] wolnostojąca Maksymalna liczba mieszkań dla poszczególnych podstawowych rodzajów zabudowy mieszkaniowej bliźniacza/ grupowa szeregowa wielorodzinna H25/MN jw. 100% 2, H26/MN H1/MM K1/MNU mieszkaniowa jednorodz./zagrodowa mieszkaniowa wielo- i 1-rodz. mieszkaniowa jednorodz. z usługami 100% 3, ,5 100% 3, ,7 100% 1, K2/MNU jw. 1,4 100% 1, K3/MNU jw. 1,8 30% 0, K4/MNU jw. 2,2 80% 1, K5/MNU jw. 6,7 90% 6, K1/MN mieszkaniowa jednorodzinna 2,8 60% 1, K2/MN jw. 2,7 90% 2, K3/MN jw. 16,5 80% 13, K4/MN jw. 4,7 80% 3, K5/MN jw. 1,9 100% 1, K6/MN jw. 3,0 90% 2, K7/MN jw. 2,5 80% 2, K8/MN jw. 2,4 50% 1, K9/MN jw. 7,0 100% 7, K10/MN jw. 6,5 85% 5, K11/MN jw. 1,7 100% 1, Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska

121 Lp Jedn. bil Nowy Bytom Oznacz. na mapie Charakter zabudowy Łączna powierzch. do zainwest. [ ha ] Pozostało do zainwestowania [%] Pozost. pow. do zainwest. po 2016r. [ha] wolnostojąca Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska 121 Maksymalna liczba mieszkań dla poszczególnych podstawowych rodzajów zabudowy mieszkaniowej bliźniacza/ grupowa szeregowa wielorodzinna K12/MN jw. 1,4 100% 1, K13/MN jw. 3,8 40% 1, K14/MN mieszkaniowa jednorodzinna 100% 0, K15/MN jw. 100% 0, K16/MN jw. 100% 12, K17/MN jw. 100% 1, K18/MN jw. 100% 1, K19/MN jw. 100% 2, K20/MN jw. 100% 7, K21/MN jw. 100% 2, K22/MN jw. 100% 12, K1/MM K1/MW NB1/MM NB2/MM NB1/MN NB2/MW mieszkaniowa wieloi 1-rodz. 100% 8, mieszkaniowa wielorodzinna 1,7 100% 1, mieszkaniowa wielo- i 1-rodz. 1,0 80% 0, mieszkaniowa wieloi 1-rodz. 100% 2, mieszkaniowa jednorodzinna 4,0 100% 4, mieszkaniowa wielorodzinna 2,6 20% 0, mieszkaniowa jednorodzinna O1/MN 1,6 100% 1, O2/MN jw. 0,5 100% 0, Orzegów

122 Lp. Jedn. bil. Oznacz. na mapie Charakter zabudowy Łączna powierzch. do zainwest. [ ha ] Pozostało do zainwestowania [%] Pozost. pow. do zainwest. po 2016r. [ha] wolnostojąca Maksymalna liczba mieszkań dla poszczególnych podstawowych rodzajów zabudowy mieszkaniowej bliźniacza/ grupowa szeregowa wielorodzinna Ruda O3/MN mieszkaniowa jednorodzinna 100% 5, O4/MN jw. 100% 1, O1/MW mieszkaniowa wielorodzinna 100% 3, O2/MW jw. 100% 0, R2/MN mieszkaniowa jednorodzinna 1,2 100% 1, R3/MN jw. 0,7 55% 0, R4/MN mieszkaniowa jednorodzinna 100% 8, R5/MN jw. 100% 5, R1/MNR mieszkaniowa rezydencjonalna 4,2 100% 4, R1/MM mieszkaniowa wielo- i 1-rodz. 18,4 50% 9, R2/MM jw. 7,2 90% 6, R3/MM jw. 5,0 100% 5, Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska

123 Lp Jedn. bil. Oznacz. na mapie Charakter zabudowy Łączna powierzch. do zainwest. [ ha ] Pozostało do zainwestowania [%] Pozost. pow. do zainwest. po 2016r. [ha] wolnostojąca Maksymalna liczba mieszkań dla poszczególnych podstawowych rodzajów zabudowy mieszkaniowej bliźniacza/ grupowa szeregowa wielorodzinna R4/MM jw. 6,5 100% 6, R5/MM mieszkaniowa wieloi 1-rodz. 100% 7, R6/MM jw. 100% 38, R7/MM jw. 100% 9, R8/MM jw. 100% 8, R9/MM jw. 100% 4, Wirek R1/MWU R2/MWU R2/MW W1/MN W2/MN W3/MN mieszkaniowa wielorodz. z usługami mieszkaniowa wielorodz. z usługami mieszkaniowa wielorodzinna mieszkaniowa jednorodzinna mieszkaniowa jednorodzinna MN3 mieszkaniowa jednorodzinna 0,4 100% 0, Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska % 5, ,8 100% 1, ,0 100% 6, ,5 100% 5, ,7 100% 3, W4/MN jw. 1,2 33% 0,

124 Lp Jedn. bil. Oznacz. na mapie W5/MN Charakter zabudowy mieszkaniowa jednorodzinna Łączna powierzch. do zainwest. [ ha ] Pozostało do zainwestowania [%] Pozost. pow. do zainwest. po 2016r. [ha] wolnostojąca Maksymalna liczba mieszkań dla poszczególnych podstawowych rodzajów zabudowy mieszkaniowej bliźniacza/ grupowa szeregowa wielorodzinna 100% 2, W6/MN jw. 100% 11, W1/MNU W1/MW mieszkaniowa jednorodz. z usługami mieszkaniowa wielorodzinna 100% 0, % 2, Sumarycznie Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska

125 Możliwy łączny przyrost zasobów mieszkaniowych wynikający z rezerw chłonności terenów, może wynieść około: budynków jednorodzinnych; mieszkań w zabudowie wielorodzinnej. Co daje łącznie mieszkań. Wg danych Banku Danych Lokalnych GUS-u za lata w mieście Ruda Śląska oddano do użytku mieszkania, co przekłada się na około 160 mieszkań rocznie. Natomiast w ciągu ostatnich 10 lat oddano ok mieszkań (tj. średniorocznie ok. 180), a w okresie oddano ok mieszkań (średniorocznie 200). Do dalszych analiz przyjęto, że w wariancie zrównoważonym przyrost zabudowy mieszkaniowej odbywać się będzie ze średnim tempem 190 oddanych rocznie mieszkań. Utrzymanie takiego tempa rozwoju przełoży się na oddanie do użytku ok mieszkań w okresie docelowym, wykorzystując ok. 10% rezerw terenowych pod zabudowę mieszkaniową (przy uwzględnieniu działek budowlanych o minimalnej dopuszczalnej powierzchni). Obserwując dynamikę zmian ilości mieszkań oddawanych do użytku w ostatnich latach przyjęto w wariancie optymistycznym, że możliwe przyspieszenie rozwoju zabudowy mieszkaniowej nie przekroczy 20% wzrostu w stosunku do wariantu zrównoważonego osiągając wielkość ok. 225 mieszkań rocznie. Łączny przyrost substancji mieszkaniowej w okresie docelowym ocenia się w tym wariancie na ok mieszkań. Należy liczyć się więc również z możliwością wystąpienia spowolnienia tempa realizacji zabudowy mieszkaniowej, które oceniono na poziomie 150 mieszkań oddawanych rocznie do użytku w perspektywie długoterminowej, co w wariancie pesymistycznym przełoży się na około nowych mieszkań do 2027 roku. Decydującym o tempie rozwoju budownictwa mieszkaniowego będzie popyt na mieszkania wynikający z zasobności mieszkańców. Znacząca rezerwa terenowa przewidywana pod budownictwo mieszkaniowe, zarówno dotycząca zabudowy jednorodzinnej, jak i wielorodzinnej stanowi o trudności w jednoznacznym wskazaniu, które obszary i w jakim stopniu będą zagospodarowywane w analizowanym przedziale czasowym. Przewidywane zainwestowanie terenów rozwoju zabudowy mieszkaniowej w poszczególnych jednostkach bilansowych w analizowanych przedziałach czasowych zamieszczone w tabeli umieszczonej w Załączniku nr 4 należy traktować jako szacunkowe. Z uwagi na fakt, że z terenami zabudowy mieszkaniowej ściśle związana jest sfera tzw. usług bezpośrednich, takich jak: usługi handlu detalicznego, zakwaterowania, gastronomii, związane z obsługą nieruchomości lub tp., przy prowadzeniu analiz związanych z zapotrzebowaniem na nośniki energii potrzeby tej grupy usług uwzględniono przy bilansowaniu potrzeb budownictwa mieszkaniowego Rozwój zabudowy strefy usług i wytwórczości Szeroko rozumiana zabudowa usługowa obejmuje obiekty: handlowe, hotele, obiekty użyteczności publicznej (szkolnictwo, służba zdrowia, kultura), obiekty sportu i rekreacji itp. Rozwój sektora usług realizowany będzie wielokierunkowo i obejmować będzie między innymi: uzupełnienie zabudowy usługowej w poszczególnych dzielnicach miasta, Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska 125

126 wykorzystanie istniejących terenów poprzemysłowych; rozszerzenie bazy usług kulturalnych i edukacyjnych, rozbudowę infrastruktury rekreacyjnej, rozwój centrów usługowo-komercyjnych. Obszary przeznaczone pod rozwój strefy przemysłowej i przemysłowo-usługowej zlokalizowane są głównie w środkowej części Rudy Śląskiej m.in. na niezagospodarowanych jeszcze ponownie terenach po kopalni Walenty-Wawel i Pokój, huty Pokój, Elektrowni Halemba itp. oraz na terenach sąsiadujących z głównymi arteriami komunikacyjnymi przecinającymi obszar miasta Drogową Trasą Średnicową, autostradą A4 i trasą północpołudnie. Ostatnie lata charakteryzują się spadkiem zapotrzebowania na nośniki energii dla potrzeb strefy wytwórczości i usług. Wynika to głównie z ograniczenia działalności przedsiębiorstw wytwórczych. Drugim czynnikiem obniżającym potrzeby energetyczne jest wprowadzanie nowych energooszczędnych technologii. Analogicznie jak dla zabudowy mieszkaniowej, lokalizację obszarów przewidywanych pod rozwój strefy usług i wytwórczości, wytypowano jako obszary wynikające z ustaleń obowiązującego mpzp (z uwzględnieniem uchwalonych zmian), wolne lub przewidywane do zmiany sposobu zagospodarowania, obszary według obowiązującego Studium uwarunkowań oraz ofert inwestycyjnych Urzędu Miasta. Przewidywane procentowe zainwestowanie poszczególnych terenów rozwoju należy traktować jako szacunkowe. W tabelach wyróżniono tereny nowe w stosunku do uwzględnionych w poprzednio uchwalonych Założeniach. Tabela 7-3. Obszary rozwoju sfery usługowej Lp. Jedn. bil. Bielszowice Oznaczenie na mapie Charakter zabudowy Łączna powierzch. do zainwest. [ ha ] Pozostało do zainwestowania [%] Pozost. pow. do zainwest. po 2016r. [ha] Prognozowany stan zagospodarowania BIE1/UP usługi publiczne 0,3 100% 0,3 50% 50% 2 BIE1/UC wielkopowierzchn. obiekty handlowe 13,5 100% 13,5 20% 20% 3 BIE2/UC wielkopowierzchn. obiekty handlowe 100% 5,1 25% 50% 4 BIE3/UC jw. 100% 35,7 0% 20% 5 BIE1/U usługowo-handlowa 1,4 80% 1,1 20% 40% 6 BIE2/U usługowo-handlowa 100% 9,2 10% 20% 7 BIE3/U usługowo-handlowa 100% 24,1 5% 10% 8 BIE4/U jw. 100% 3,8 20% 40% 9 BIE5/U jw. 100% 7,8 20% 40% 10 Bykowina BYK1/UP usługi publiczne 0,1 100% 0,1 100% 11 BYK1/U usługowo-handlowa 3,5 50% 1,8 30% 20% 12 BYK2/U jw. 1,0 30% 0,3 30% 0% 13 BYK3/U jw. 0,5 100% 0,5 20% 40% 14 BYK4/U jw. 3,4 100% 3,4 5% 10% 15 BYK5/U usługowo-handlowa 100% 1,5 10% 20% 16 BYK6/U jw. 100% 4,7 5% 10% 17 CH1/KS obsługa komununikacji samochod. 1,9 70% 1,3 30% 40% 18 CH1/UP usługi publiczne 0,4 100% 0,4 100% Chebzie 19 CH1/U usługowo-handlowa 3,6 100% 3,6 20% 20% 20 CH2/U jw. 8,5 100% 8,5 15% 20% 126 Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska

127 Lp. Jedn. bil. Oznaczenie na mapie 21 CH3/U Charakter zabudowy usług komercyjnych i publicznych Łączna powierzch. do zainwest. [ ha ] Pozostało do zainwestowania [%] Pozost. pow. do zainwest. po 2016r. [ha] Prognozowany stan zagospodarowania ,8 100% 0,8 30% 40% 22 CH4/U jw. 1,0 100% 1,0 25% 50% 23 CH5/U jw. 5,5 100% 5,5 15% 20% 24 CH1/UC wielkopowierzchn. obiekty handlowe 100% 4,3 20% 20% 25 Godula Halemba G1/U usługowo-handlowa 0,5 100% 0,5 5% 10% 26 H1/U usługowo-handlowa 1,6 40% 0,6 25% 15% 27 H2/U usługowo-handlowa 100% 0,9 50% 50% 28 H3/U jw. 100% 17,7 5% 10% 29 H4/U jw. 100% 1,1 50% 50% 30 H5/U jw. 100% 2,5 20% 40% 31 Kochłowice K1/U usługowo-handlowa 12,8 100% 12,8 5% 10% 32 K2/U jw. 2,4 70% 1,7 25% 45% 33 K3/U jw. 1,5 100% 1,5 10% 20% 34 K4/U jw. 0,8 100% 0,8 20% 30% 35 K5/U usługowo-handlowa 100% 4,7 15% 20% 36 K6/U jw. 100% 0,8 50% 50% 37 K7/U jw. 100% 1,5 15% 20% 38 K8/U jw. 100% 1,4 25% 50% 39 K9/U jw. 100% 31,3 2% 10% 40 K10/U jw. 100% 1,0 25% 50% 41 K11/U jw. 100% 0,6 25% 50% 42 Nowy Bytom NB1/U usługowo-handlowa 0,7 100% 0,7 20% 30% 43 NB2/U jw. 1,7 100% 1,7 20% 30% 44 NB3/U jw. 2,0 100% 2,0 5% 10% 45 NB4/U jw. 1,0 60% 0,6 30% 30% 46 NB5/U usługowo-handlowa 100% 2,6 15% 20% 47 NB6/U jw. 100% 5,8 10% 20% 48 NB1/UP usługi publiczne - rozbudowa docelowo do Centrum Zarządz. 1,1 60% 0,7 20% 40% Kryzysowego 49 O1/U usługowo-handlowa 2,3 100% 2,3 15% 20% 50 O2/U usługowo-handlowa 100% 0,4 50% 50% Orzegów 51 O3/U jw. 100% 0,7 25% 50% 52 R1/KS obsługa komununikacji samochod. 1,0 60% 0,6 60% 0% 53 R2/KS jw. 1,1 100% 1,1 30% 40% 54 R3/KS jw. 2,7 60% 1,6 40% 20% 55 R2/U jw. 3,0 100% 3,0 20% 30% 56 R3/U jw. 2,0 100% 2,0 20% 30% 57 R4/U usług komercyjnych i publicznych 4,0 40% 2,2 40% 0% 58 R5/U usługowo-handlowa 100% 12,0 2% 5% Ruda 59 R6/U jw. 100% 12,2 2% 5% 60 R7/U jw. 100% 1,7 0% 20% 61 R8/U jw. 100% 2,9 10% 20% Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska 127

128 Lp. 62 Jedn. bil. Ruda Oznaczenie na mapie Charakter zabudowy Łączna powierzch. do zainwest. [ ha ] Pozostało do zainwestowania [%] Pozost. pow. do zainwest. po 2016r. [ha] Prognozowany stan zagospodarowania R9/U jw. 100% 2,1 0% 10% 63 R10/U jw. 100% 1,9 20% 30% 64 R11/U jw. 100% 9,0 2% 5% 65 R1/UC wielkopowierzchn. obiekty handlowe 20,0 40% 8,0 40% 0% 66 R2/UC jw. 7,5 50% 3,8 50% 0% 67 R3/UC wielkopowierzchn. obiekty handlowe 100% 6,4 25% 50% 68 W1/U usługowo-handlowa 1,0 100% 1,0 10% 20% 69 W2/U jw. 4,7 100% 4,7 20% 20% 70 W3/U jw. 0,3 100% 0,3 20% 25% 71 W4/U jw. 0,9 50% 0,5 15% 35% 72 W5/U usługowo-handlowa 100% 2,3 20% 40% Wirek 73 W6/U jw. 100% 1,5 25% 50% 74 W7/U jw. 100% 0,8 50% 50% 75 W8/U jw. 100% 1,8 10% 20% 76 W1/UC wielkopowierzchn. obiekty handlowe 2,2 100% 2,2 25% 25% Sumarycznie 322 Tabela 7-4. Obszary rozwoju przemysłu i wytwórczości Łączna Oznaczenie na powierzch. Jedn. Charakter Lp. bil. zabudowy do zainwest. mapie [ ha ] produkcja, składy, 1 BIE1/P magazyny Bielszowice Pozostało do zainwestowania [%] Pozost. pow. do zainwest. po 2016r. [ha] Prognozowany stan zagospodarowania ,5 100% 3,5 10% 20% 5 Cheb zie Godula G1/P produkcja, składy, magazyny 1,0 100% 1,0 10% 15% 6 G2/P jw. 1,8 100% 1,8 10% 15% 2 BIE2/P jw. 11,0 100% 11,0 15% 25% 3 BIE1/PU produkcyjnousługowa 100% 1,5 10% 15% 4 CH1/P produkcja, składy, magazyny 100% 0,9 50% 50% 7 G3/P jw. 1,0 100% 1,0 10% 15% 8 G1/PU produkcyjnousługowa 100% 11,9 5% 10% 9 H1/P produkcja, składy, magazyny 100% 19,2 2% 5% 10 H1/PU produkcyjnousługowa 100% 19,7 2% 5% 11 K1/P produkcja, składy, magazyny 3,3 100% 3,3 5% 10% 12 K2/P jw. 9,0 100% 9,0 5% 10% 13 K3/P produkcja, składy, magazyny 100% 14,8 2% 5% 14 K4/P jw. 100% 14,4 2% 5% 15 K5/P jw. 100% 3,4 15% 25% Halemba Kochłowice 128 Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska

129 Lp. Jedn. bil. Oznaczenie na mapie Charakter zabudowy Łączna powierzch. do zainwest. [ ha ] Pozostało do zainwestowania [%] Pozost. pow. do zainwest. po 2016r. [ha] Prognozowany stan zagospodarowania NB2a/PU jw. 2,9 30% 0,9 10% 20% Nowy Bytom 21 NB3/PU jw. 15,0 60% 9,0 15% 30% 25 NB7/PU jw. 17,5 40% 7,0 20% 20% Orzegów 31 O4/PU jw. 100% 3,1 5% 10% 32 R1/P produkcja, składy, magazyny 0,6 100% 0,6 100% 33 R1/PU produkcyjno-usługowa 3,6 100% 3,6 10% 15% 34 R2/PU jw. 13,4 100% 13,4 15% 20% 35 R3/PU jw. 1,2 100% 1,2 10% 15% 36 R4/PU jw. 0,9 100% 0,9 15% 20% 37 R5/PU jw. 8,3 80% 6,6 15% 30% 38 R6a/PU jw. 23,8 100% 23,8 15% 20% 16 K1/PU produkcyjnousługowa 100% 6,7 10% 15% 17 NB1/P produkcja, składy, magazyny 2,2 100% 2,2 10% 15% 18 NB4/P produkcja, składy, magazyny 100% 51,3 1% 5% 19 NB1/PU produkcyjno-usługowa 8,2 40% 3,3 20% 20% 22 NB4/PU jw. 0,9 100% 0,9 15% 25% 23 NB5/PU produkcyjnousługowa 100% 7,7 15% 15% 24 NB6/PU jw. 100% 10,7 10% 20% 26 NB8/PU jw. 1,5 100% 1,5 10% 15% 27 NB1/PO prod. i gospodarow. odpadami 100% 18,1 20% 20% 28 O1/PU produkcyjno-usługowa 3,5 90% 3,2 10% 15% 29 O2/PU produkcyjnousługowa 100% 7,6 5% 10% 30 O3/PU jw. 100% 3,0 5% 10% 39 R7/PU jw. 5,7 100% 5,7 15% 20% 40 R8/PU produkcyjnousługowa 100% 4,0 15% 20% 41 R9/PU jw. 100% 4,5 10% 20% Ruda 42 R10/PU jw. 100% 9,6 5% 10% 43 R11/PU jw. 100% 17,2 2% 5% 44 R12/PU jw. 100% 4,8 10% 20% 45 R13/PU jw. 100% 2,3 10% 15% 46 R14/PU jw. 100% 4,1 10% 15% 47 R15/PU jw. 100% 6,1 10% 15% 48 R16/PU jw. 100% 4,0 5% 10% 49 R17/PU jw. 3,9 100% 3,9 15% 20% 50 R18/PU jw. 9,5 100% 9,5 15% 20% 51 R19/PU jw. 12,5 100% 12,5 10% 15% 52 R20/PU jw. 11,0 100% 11,0 10% 15% 53 W1/P produkcja, składy, magazyny 4,2 100% 4,2 15% 20% 54 W2/P jw. 2,0 80% 1,6 15% 20% Wirek 55 W3/P jw. 3,3 100% 3,3 10% 15% 56 W4/P produkcja, składy, magazyny 100% 6,0 10% 15% Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska 129

130 Lp. Jedn. bil. Oznaczenie na mapie Charakter zabudowy Łączna powierzch. do zainwest. [ ha ] Pozostało do zainwestowania [%] Pozost. pow. do zainwest. po 2016r. [ha] Prognozowany stan zagospodarowania W1/PU produkcyjno-usługowa 0,7 50% 0,4 20% 30% Sumarycznie 417 Dokładniejsze określenie czasu zagospodarowania terenu, określenie rodzaju zabudowy i charakteru działalności i związane z tym sprecyzowanie wielkości zapotrzebowania na energię, będzie zależne od decyzji inwestorów i uzależnione od przyszłej sytuacji w gospodarce. Lokalizacja obszarów nowej zabudowy mieszkaniowej oraz strefy usług i przemysłu pokazano na mapie znajdującej się w Załączniku nr Potrzeby energetyczne dla nowych obszarów rozwoju Dla przedstawionych powyżej kierunków rozwoju zabudowy mieszkaniowej oraz rozwoju usług i przemysłu na obszarze miasta przyjęto wskaźniki, które pozwoliły na określenie przedstawionych poniżej potrzeb energetycznych. Zakłada się, że lokalizowana na przedmiotowym obszarze zabudowa zarówno mieszkaniowa, jak i obiektów użyteczności publicznej, będzie realizowana zgodnie z tendencjami w zakresie rozwoju technologii energooszczędnych. 29 sierpnia 2014 r. weszła w życie ustawa o charakterystyce energetycznej budynków (Dz. U poz z późn.zm.), która wdraża postanowienia dyrektywy Unii Europejskiej w sprawie charakterystyki energetycznej budynków (dyrektywa 2010/31/UE z dnia 19 maja 2010). Zgodnie z ww. ustawą właściciele bądź zarządcy budynku, którzy chcą je sprzedać albo wynająć, będą mieli obowiązek zlecić sporządzenie świadectwa charakterystyki energetycznej. Obowiązek ten będzie dotyczył również osób posiadających spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu. Świadectwo charakterystyki energetycznej ważne jest przez 10 lat. Po upływie tego czasu należy sporządzić nowe. Podobna sytuacja ma miejsce, gdy w wyniku przebudowy lub remontu budynku jego charakterystyka energetyczna ulegnie zmianie. W lipcu 2013 r. zostało podpisane rozporządzenie Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej zmieniające rozporządzenie ws. warunków technicznych jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U. 2013, poz. 926). We wrześniu 2015 r. ogłoszono tekst jednolity rozporządzenia (Dz. U poz. 1422). Zmiana stanowi o wdrożeniu art.: 4 do 8 Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2010/31/UE z dnia r. ws. charakterystyki energetycznej budynków. Nowelizacja rozporządzenia wskazuje między innymi nowe wymagania dotyczące izolacyjności cieplnej, jak również ścieżkę dojścia do wymagań stawianych w roku 2021, tj. okresu, kiedy wszystkie nowo wznoszone budynki, w myśl zapisów art. 9 ww. dyrektywy powinny charakteryzować się niemal zerowym zużyciem energii. Dla budynków zajmowanych przez władze publiczne i będących ich własnością rokiem dojścia do wymaganych parametrów jest rok Ponadto przepisy znowelizowanego rozporządzenia określają maksymalne wartości wskaźnika energii pierwotnej (EP) na potrzeby ogrzewania, wentylacji oraz przygotowania c.w.u. i potrzeby chłodzenia oraz potrzeby oświetlenia. 130 Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska

131 Dla zobrazowania skali zmian, jakie winny nastąpić w najbliższych latach, poniżej zestawiono wybrane kryteria izolacyjności przegród zewnętrznych, porównując stan według przepisów dotychczasowych i wprowadzonych do obowiązywania. Tabela 7-5. Przykładowe zmiany współczynnika przenikania ciepła L.p. Rodzaj przegrody Współczynnik przenikania ciepła UC (max) [W/m 2 K] do od od od * 1 Ściany zewnętrzne 0,30 0,25 0,23 0, Dachy, stropodachy i stropy pod nieogrzewanymi poddaszami lub nad przejazdami Stropy nad pomieszczeniami nieogrzewanymi i zamkniętymi przestrzeniami podpodłogowymi Okna, drzwi balkonowe, powierzchnie przezroczyste nieotwieralne 0,25 0,20 0,18 0,15 0,45/0,8 0,25 0,25 0,25 1,8/1,7 1,3 1,1 0,9 5 Okna połaciowe 1,8 1,5 1,3 1,1 Wartość współczynnika określona dla temperatury obliczeniowej ogrzewanego pomieszczenia ti 16 o C, * - dla budynków zajmowanych przez władze publiczne i będących ich własnością od r. Ocenę poziomu potrzeb energetycznych Gminy Ruda Śląska, uwzględniającą zarówno zagospodarowanie nowych terenów pod zabudowę mieszkaniową i terenów strefy usług i wytwórczości, jak i przewidywane zmiany wielkości zapotrzebowania przez odbiorców istniejących, przeprowadzono dla przyjętych poniżej horyzontów czasowych: horyzontu krótkoterminowego na okres do 2021, horyzontu długoterminowego na lata 2022 do 2031 (okres docelowy); oraz dla pełnej chłonności obszarów wytypowanych pod przewidywany sposób zagospodarowania. Do analizy bilansu przyrostu zapotrzebowania na ciepło przyjęto następujące szacunkowe założenia: Średnia powierzchnia użytkowa (ogrzewana) mieszkania: 135 m 2 - dla budynku jednorodzinnego, 60 m 2 - w bloku wielorodzinnym; Nowe budownictwo będzie realizowane jako energooszczędne spełniające wymagania ujęte w rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dn. 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 1422) - wskaźnik jednostkowego zapotrzebowania mocy cieplnej na ogrzewaną powierzchnię użytkową mieszkania: 50 W/m 2 do roku 2020, 40 W/m 2 - od roku 2021; Zapotrzebowanie mocy cieplnej i roczne zużycie energii dla potrzeb przygotowania ciepłej wody użytkowej (c.w.u.) wyliczono w oparciu o PN-92/B Instalacje wodociągowe; Dla zabudowy strefy usług i wytwórczości przyjęto zróżnicowane wskaźniki zapotrzebowania mocy cieplnej w zależności od przewidywanego charakteru zabudowy: Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska 131

132 150 kw/ha dla terenów zabudowy przemysłowej i usług komercyjnych, 50 kw/ha dla terenów zabudowy usługowo-komunikacyjnej. Wielkości powyższe przyjęto na podstawie analiz istniejących obiektów tego typu w mieście oraz analogicznych w innych miastach, dla których wykonano tego rodzaju opracowania. Wielkości zapotrzebowania na gaz ziemny wyznaczono: Dla budownictwa mieszkaniowego z uwzględnieniem wykorzystania gazu dla pokrycia potrzeb grzewczych oraz dodatkowo na potrzeby gotowania i c.w.u., Dla strefy usług i przemysłu wyłącznie na pokrycie potrzeb grzewczych. Wielkości zapotrzebowania na energię elektryczną wyznaczono przy następujących założeniach: dla budownictwa mieszkaniowego określono dwa warianty: minimalny przy wykorzystaniu potrzeb na oświetlenie i korzystanie ze sprzętu gospodarstwa domowego; maksymalny, gdzie dodatkowo energia elektryczna wykorzystywana jest przez 50% odbiorców na wytwarzanie c.w.u. Wskaźniki zapotrzebowania na energię elektryczną dla zabudowy mieszkaniowej przyjęto, zgodnie z normą N SEP-E-002, na 1 mieszkanie na poziomie: 12,5 kw dla pokrycia potrzeb na oświetlenie i sprzęt gospodarstwa domowego, 30,0 kw dla pokrycia potrzeb na oświetlenie i sprzęt gospodarstwa domowego oraz wytworzenie ciepłej wody użytkowej. Zapotrzebowanie na energię elektryczną dla strefy usług i przemysłu wyznaczono wskaźnikowo wg przewidywanej powierzchni zagospodarowywanego obszaru i potencjalnego charakteru odbioru w zakresie kw/ha. Prognozowane wielkości są wielkościami szczytowego zapotrzebowania na wszystkie nośniki energii liczone u odbiorcy, bez uwzględniania współczynników jednoczesności. Szczegółowy bilans potrzeb energetycznych nowych odbiorców, tj. zapotrzebowanie ciepła na ogrzewanie, zapotrzebowanie na gaz ziemny i zapotrzebowanie na energię elektryczną, przy założeniu wykorzystania chłonności terenów oraz maksymalny przewidywany przyrost potrzeb energetycznych dla obszarów rozwoju w poszczególnych jednostkach bilansowych przedstawiono w Załączniku nr 4. Natomiast sumaryczne wielkości potrzeb energetycznych nowych odbiorców w skali całego miasta (moc szczytowa bez uwzględnienia współczynników jednoczesności), z wyszczególnieniem głównych grup odbiorców przedstawiono w poniższych tabelach. 132 Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska

133 Tabela 7-6. Potrzeby energetyczne dla obszarów rozwoju dla pełnej chłonności terenów Charakter odbiorcy Zapotrzebowanie na Zapotrzebowanie na energię elektryczną ciepło gaz ziemny min. max (50% cwu) MW m 3 /h kw kw Budownictwo mieszkaniowe 181, Strefa usług 46, Strefa wytwórczości 62, Tabela 7-7. Zestawienie zbiorcze potrzeb energetycznych perspektywy średnio- i długoterminowej (do roku 2031) dla wariantu zrównoważonego Okres rozwoju Zapotrzebowanie ciepła [ MW ] Zapotrzebowanie na gaz ziemny [ m 3 /h ] dla nowych zasobów budownictwa mieszkaniowego Zapotrzebowanie na energię elektryczną [ kw ] min max (50% cwu) do , , Sumarycznie do , Dla obszarów rozwoju strefy usług do , , Sumarycznie do , Dla obszarów strefy przemysłowej do , , Sumarycznie do , Zapotrzebowanie na nośniki energii Przedstawione powyżej (Tabela 7-6) wielkości potrzeb energetycznych określają potrzeby u odbiorcy, w wariacie zrównoważonym, przewidywanym do pojawienia się na terenie miasta w analizowanym okresie. Na potrzeby określenia przyszłościowego bilansu zapotrzebowania na nośniki energii dla miasta na poziomie źródłowym przyjęto, na podstawie zaobserwowanych tendencji rozwoju miasta i uwarunkowań zewnętrznych mogących mieć wpływ na ten rozwój, zdefiniowane poniżej trzy warianty rozwoju uwzględniające między innymi wcześniej przedstawione warianty tempa rozwoju zabudowy mieszkaniowej oraz zróżnicowane tempo rozwoju strefy usług i przemysłu. Tak przyjęte warianty obejmować będą: wariant optymistyczny oddawanie 225 mieszkań rocznie, tj. w okresie docelowym mieszkań oraz przyśpieszenie tempa rozwoju strefy usług i przemysłu jak dla sumy maksymalnego rozwoju przewidywanego w analizowanym okresie (tj. o 25% w stosunku do przyjętego jak dla wariantu zrównoważonego); wariant zrównoważony utrzymanie średniego tempa rozwoju zabudowy mieszkaniowej z poziomu ostatnich lat, tj. ok. 190 mieszkań rocznie (2 850 mieszkań w okresie Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska 133

134 docelowym) oraz tempie przyrostu zabudowy strefy usług i rozwoju przemysłu średnio w skali miasta na poziomie 80% sumy maksymalnego rozwoju przewidywanego w analizowanym okresie; wariant stagnacyjny - przyjęto, że w stosunku do wariantu zrównoważonego rozwój zabudowy mieszkaniowej będzie na poziomie ok. 150 mieszkań rocznie (łącznie około 2 250), a usługowej i wytwórczej na poziomie 50% jak dla sumy maksymalnego rozwoju przewidywanego w analizowanym okresie. Poniżej przedstawiono wyniki przeprowadzonych analiz, w których uwzględniono też wskazania dotyczące kierunków wykorzystania poszczególnych nośników dla pokrycia potrzeb grzewczych, przedstawione w rozdz. 8 określającym scenariusze zaopatrzenia miasta w nośniki energii oraz efekty zmiany zapotrzebowania wynikające z działań termomodernizacyjnych i zmiany sposobu zaopatrzenia w ciepło. 7.4 Zakres przewidywanych zmian zapotrzebowania na ciepło Bilans przyszłościowy zapotrzebowania na ciepło Przyszłościowy bilans zapotrzebowania miasta na ciepło przeprowadzono przy uwzględnieniu przyjętych w powyższych podrozdziałach: potrzeb cieplnych nowych odbiorców z terenu miasta dla zdefiniowanych wcześniej wariantów rozwoju, przewidywanego tempa przyrostu zabudowy w wytypowanych okresach; oraz pozostawieniu bez zmian charakteru istniejącej zabudowy, przyjęciu, że działania termomodernizacyjne będą prowadzone w sposób ciągły, a ich skala oszacowana została wg trendu z lat ubiegłych na poziomie: dla wariantu zrównoważonego na 0,6% średniorocznie do roku 2021 i 0,4% w skali roku w okresie ; dla wariantu optymistycznego na 0,7% średniorocznie do roku 2021 i 0,5% w skali roku w okresie ; dla wariantu stagnacyjnego na 0,4% średniorocznie do roku 2021 i 0,2% w skali roku w okresie , uwzględnieniu ubytku zasobów mieszkaniowych na poziomie ok. 20 mieszkań rocznie, uwzględnieniu planowanych zmian potrzeb energetycznych wskazanych przez ankietowane podmioty gospodarcze. Poniżej przedstawiono zestawienia bilansowe dla założonych wariantów rozwoju zrównoważonego, optymistycznego i stagnacyjnego, uwzględniając zarówno przyjętą dynamikę rozbudowy nowych obszarów rozwoju, jak również zróżnicowane tempo zmian dla obiektów istniejących (np. tempo działań termomodernizacyjnych czy realizacji planów rozwoju podmiotów gospodarczych). W poniższych zestawieniach przedstawiono wielkość zapotrzebowania ciepła dla głównych grup odbiorców w przyjętych okresach rozwoju miasta. 134 Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska

135 Wariant zrównoważony Tabela 7-8. Przyszłościowy bilans cieplny miasta [MW] wariant zrównoważony Charakter zabudowy Wyszczególnienie do Budownictwo mieszkaniowe Strefa usług i wytwórczości Ruda Śląska stan na początku okresu 293,4 289,3 spadek w wyniku ubytków i działań termomodernizacyjnych 9,6 12,9 przyrost związany z nowym budownictwem 5,5 9,4 stan na koniec okresu 289,3 285,8 stan na początku okresu 143,6 146,6 spadek w wyniku ubytków i działań termomodernizacyjnych 5,7 10,2 przyrost związany z rozwojem 8,7 13,5 stan na koniec okresu 146,6 150,0 stan na początku okresu 437,0 435,9 spadek w wyniku ubytków i działań termomodernizacyjnych 15,3 23,0 przyrost związany z rozwojem miasta 14,2 22,9 stan na koniec okresu 435,9 435,8 zmiana w stosunku do stanu z 2015 r. -0,25% -0,27% Na terenie miasta Ruda Śląska działania termomodernizacyjne dla zorganizowanego budownictwa wielorodzinnego są średniozaawansowane, w mniejszym tempie prowadzone są one przez odbiorców indywidualnych. Może więc zajść sytuacja, że działania termomodernizacyjne realizowane na istniejącej zabudowie w dalszym ciągu będą równoważyć przyrost zapotrzebowania wynikający z potrzeb nowej zabudowy. Dodatkowo przewiduje się zmniejszanie zapotrzebowania ciepła w wyniku ubytku zasobów, głównie wyburzeń starych budynków. Szacuje się, że do roku 2031 może nastąpić spadek zapotrzebowania ciepła w zabudowie mieszkaniowej w stosunku do stanu obecnego o około 1%. Sumarycznie w wariancie zrównoważonym szacuje się, że do roku 2031 może nastąpić bardzo niewielki spadek zapotrzebowania mocy cieplnej w stosunku do stanu obecnego i docelowo osiągnie ono wielkość około 436 MW. Szacuje się, że w perspektywie średniookresowej, tj. do roku 2017, nastąpi zmniejszenie zapotrzebowania w stosunku do stanu obecnego o około 0,25%, co można traktować jako pozostawienie potrzeb bez zmian (jako wielkość mieszczącą się w granicach dokładności obliczeń prognostycznych). Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska 135

136 Wariant optymistyczny Tabela 7-9. Przyszłościowy bilans cieplny miasta [MW] wariant optymistyczny Charakter zabudowy Wyszczególnienie do Budownictwo mieszkaniowe Strefa usług i wytwórczości Ruda Śląska stan na początku okresu 293,4 289,1 spadek w wyniku ubytków i działań termomodernizacyjnych 10,7 15,1 przyrost związany z nowym budownictwem 6,5 11,1 stan na koniec okresu 289,1 285,2 stan na początku okresu 143,6 149,9 spadek w wyniku ubytków i działań termomodernizacyjnych 4,7 8,0 przyrost związany z rozwojem 10,9 16,9 stan na koniec okresu 149,9 158,8 stan na początku okresu 437,0 439,0 spadek w wyniku ubytków i działań termomodernizacyjnych 15,4 23,1 przyrost związany z rozwojem miasta 17,4 28,1 stan na koniec okresu 439,0 444,0 zmiana w stosunku do stanu z 2015 r. 0,46% 1,60% W wariancie optymistycznym założono, że równolegle ze zwiększoną intensywnością realizacji inwestycji w zakresie budowy nowych obiektów (zarówno w sferze zabudowy mieszkaniowej, jak i szeroko rozumianej sferze usług i wytwórczości), zwiększone będzie również tempo działań zmierzających do obniżenia potrzeb energetycznych obiektów (procesy termomodernizacyjne). Efektem ww. skomasowanych działań będzie tak w perspektywie roku 2021, jak i 2031, faktyczne pozostawienie potrzeb cieplnych bez większych zmian w stosunku do stanu wyjściowego (wielkości przewidywanych przyrostów mieszczą się w granicach dokładności obliczeń prognostycznych). 136 Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska

137 Wariant stagnacyjny Tabela Przyszłościowy bilans cieplny miasta [MW] wariant stagnacyjny Charakter zabudowy Wyszczególnienie do Budownictwo mieszkaniowe Strefa usług i wytwórczości Ruda Śląska stan na początku okresu 293,4 291,2 spadek w wyniku ubytków i działań termomodernizacyjnych 6,5 6,9 przyrost związany z nowym budownictwem 4,3 7,4 stan na koniec okresu 291,2 291,7 stan na początku okresu 143,6 140,5 spadek w wyniku ubytków i działań termomodernizacyjnych 8,6 15,5 przyrost związany z rozwojem 5,5 8,5 stan na koniec okresu 140,5 133,5 stan na początku okresu 437,0 431,7 spadek w wyniku ubytków i działań termomodernizacyjnych 15,1 22,4 przyrost związany z rozwojem miasta 9,8 15,9 stan na koniec okresu 431,7 425,1 zmiana w stosunku do stanu z 2015 r. -1,21% -2,71% Sumarycznie w wariancie stagnacyjnym szacuje się, że przez cały analizowany okres wielkość zapotrzebowania na ciepło będzie miała tendencję do obniżania się o ok. 3% do 2031 r. Obrazowo skalę zmian zapotrzebowania na ciepło, jakie potencjalnie mogą wystąpić w analizowanym okresie, przedstawiono zbiorczo na poniższym wykresie. Wykres 7-2. Prognoza zmian zapotrzebowania na ciepło dla miasta Ruda Śląska Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska 137

138 7.4.2 Prognoza zmian w strukturze zapotrzebowania na ciepło Oprócz przyrostu zapotrzebowania ciepła wynikającego z rozwoju miasta i pojawiania się nowych odbiorców, w rozpatrywanym okresie wystąpią również zjawiska zmiany struktury pokrycia zapotrzebowania na ciepło w istniejącej zabudowie. Miasto winno dążyć do likwidacji przestarzałych i niskosprawnych ogrzewań bazujących na spalaniu węgla kamiennego (szczególnie ogrzewań piecowych) i zamianie ich na rzecz: systemu ciepłowniczego; paliw niskoemisyjnych (gaz ziemny, olej opałowy, gaz płynny, węgiel wysokiej jakości użytkowany wg najnowszych standardów i technologii); źródeł energii odnawialnej (kolektory słoneczne, pompy ciepła, biomasa); energii elektrycznej. Obecne wg wykonanych szacunków zapotrzebowanie mocy cieplnej pokrywane przez ogrzewania węglowe w poszczególnych grupach odbiorców kształtuje się następująco: budownictwo mieszkaniowe - 120,7 MW, usługi komercyjne i wytwórczość - 2,3 MW; przy czym nie uwzględnia się w tym przypadku potrzeb własnych właścicieli źródeł ciepła zasilających sieci systemu ciepłowniczego miasta. W grupie ogrzewań węglowych jw. powinny zajść zmiany sposobu ogrzewania. W świetle powyższego jako odbiorców, dla których powinna nastąpić zmiana sposobu ogrzewania należy praktycznie wymienić wyłącznie zabudowę mieszkaniową. Realnie, biorąc pod uwagę fakt, że wśród zidentyfikowanych rozwiązań wykorzystujących ogrzewanie węglowe, szczególnie w zabudowie indywidualnej jednorodzinnej, część (trudną do jednoznacznego określenia) stanowią już rozwiązania węglowe niskoemisyjne, można przyjąć, że potencjalna wielkość mocy cieplnej, która podlegać będzie zastąpieniu przez podane powyżej sposoby zaopatrzenia w ciepło w związku z likwidacją przestarzałych ogrzewań węglowych, będzie się wahała w granicach 60% powyżej podanej wartości to jest około 75 MW Zmiany w strukturze zasilania systemu ciepłowniczego Źródło zasilające miejski system ciepłowniczy EC Mikołaj, przy planowanej docelowo likwidacji pozostałych źródeł ciepła (tj. Ciepłowni: Wanda, Nowy Wirek i Bielszowice), wymaga w perspektywie roku 2022 przeprowadzenia kosztownej modernizacji. Aktualnie źródłu udzielona została derogacja na wytwarzanie ciepła do końca 2022 r. (Decyzja Prezydenta Miasta Ruda Śląska nr 3/2015 z r. o zmianie pozwolenia zintegrowanego dla instalacji służącej do produkcji ciepła i energii elektrycznej zlokalizowanej w EC Mikołaj). Właściciel źródła WĘGLOKOKS ENERGIA ZCP sp. z o.o. przedstawił schematyczny (ramowy) harmonogram zadań inwestycyjnych na lata , w którym ujęto przedsięwzięcia obejmujące modernizację infrastruktury cieplnej i elektroenergetycznej EC Mikołaj w latach Aktualny Plan Rozwoju WĘGLOKOKSu ENERGIA ZCP sp. z o.o. na lata nie obejmuje jednak najistotniejszych z ww. działań. W kon- 138 Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska

139 sekwencji, jak dotychczas, spółka nie przedstawiła sposobu sfinansowania przedsięwzięć zapewniających dostawę ciepła do jego odbiorców z terenu Rudy Śląskiej. W związku z powyższym należy dążyć do pozyskania informacji, w możliwie krótkim czasie, nt. finansowania modernizacji zasilania miasta w ciepło. Ciepłownia Halemba (WE ZCP) oraz Kotłownia Śląsk (ZEC K-ce) z racji położenia w oddaleniu od sieci miejskiego systemu ciepłowniczego winny pozostać źródłami podstawowym dla zasilania obszaru jednostki bilansowej H i części jednostki K. Należy podjąć dalsze działania odtworzeniowe w tych źródłach Możliwości pokrycia przyszłego zapotrzebowania na ciepło Wielkość mocy cieplnej wytypowana do zmiany sposobu zaopatrzenia w ciepło (nieefektywne ogrzewania węglowe) wynosi ogółem około 75 MW. Z czego ok. połowę (tj. ok. 38 MW) przewiduje się do modernizacji w perspektywie 2031 r. Przyrost potrzeb cieplnych w okresie do roku 2031, wskutek rozwoju miasta szacuje się na około 37 MW. Sumaryczną ilość mocy cieplnej do rozdysponowania na poszczególne nośniki energii, tj. użytkowany ekologicznie węgiel kamienny (w tym systemy ciepłownicze), inne paliwo (gaz na terenie, w którym jest dostępny, olej opałowy, gaz płynny, biomasa, pompy ciepła i wspomagająco do przygotowania c.w.u. kolektory słoneczne) oraz energię elektryczną do roku 2031 oszacowano na około 75 MW (37 MW + 38 MW). Należy zwrócić uwagę na fakt, że potrzeby cieplne w mieście, wynikające z jego rozwoju, będą nadal jeszcze równoważone przez działania termomodernizacyjne realizowane na istniejącej zabudowie. Dla wyliczenia orientacyjnych wielkości zapotrzebowania godzinowego na gaz ziemny przyjęto szczytowe potrzeby uwzględniające wykorzystanie paliwa gazowego na potrzeby c.o. i przygotowania c.w.u. w nowej zabudowie oraz w obiektach przewidywanych do zmian w sposobie zasilania. W przypadku zabudowy usługowej i produkcyjnej określenie zapotrzebowania na gaz ziemny sieciowy dla celów technologicznych nie jest możliwe bez znajomości rodzaju i charakteru produkcji czy usług. Informacje o potencjalnych odbiorach tego typu znane będą w momencie występowania do gminy o decyzję o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu oraz do spółki gazowniczej o warunki przyłączenia. Maksymalny możliwy przyrost zapotrzebowania na gaz ziemny w mieście wg przedstawionych wyżej założeń wyniósłby dla całości potrzeb około m 3 /h (szczytowo, bez zapotrzebowania na cele technologiczne i bez uwzględnienia współczynników jednoczesności odbioru). Lokalizacja nowych odbiorów będzie ściśle związana z warunkami, które w znacznym stopniu zostaną określone przez przyszłych inwestorów. Biorąc pod uwagę opisane w rozdziale 6 relacje cen nośników energii należy liczyć się z faktem, że znaczna ilość energii cieplnej (określona wg powyższych szacunków) produkowana będzie nadal na bazie węgla przy założeniu jego efektywnego i ekologicznego użytkowania. Osiągnięcie ww. wskaźników zmian sposobu ogrzewania możliwe jest przy założeniu wydatnego zaangażowania władz samorządowych w proces propagowania i wspomagania procesów modernizacji. Mając na względzie ocenę istniejącego stanu zaopatrzenia miasta w ciepło z systemów ciepłowniczych należy stwierdzić, że do końca sezonu grzewczego 2021/22 w Rudzie Śląskiej istnieją rezerwy jego dostępności wynikające z faktu, że źródła ciepła pracujące na Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska 139

140 potrzeby tego systemu posiadają obecnie rezerwy mocy cieplnej możliwe do wprowadzenia do sieci ciepłowniczych. Magistrale ciepłownicze posiadają rezerwy przepustowości. Miejski system ciepłowniczy Rudy Śl. (zasilany obecnie przede wszystkim z EC Mikołaj WE ZCP sp. z o.o.) swoim zasięgiem obejmuje znaczną część miasta. Efektywne rozwiązanie w odpowiednio szybkim czasie kwestii odbudowy, modernizacji lub zmiany ww. źródła warunkuje zaopatrzenie aktualnych oraz możliwych nowych obszarów rozwoju miasta w ciepło zdalaczynne. Natomiast potencjalnie pozostające 2 lokalne systemy ciepłownicze istniejące przy ciepłowni Halemba (WE ZCP) i Kotłowni Śląsk (ZEC K-ce) obejmują obszary dzielnic Halemba i części Kochłowic. W ich sąsiedztwie istnieją, wg wskazań jw., możliwości zaopatrzenia w ciepło zdalaczynne. System gazowniczy miasta posiada rezerwy w wykorzystaniu przepustowości stacji redukcyjno-pomiarowych (wg informacji PSG sp. z o.o. Oddział w Zabrzu Stacje redukcyjnopomiarowe I i II stopnia posiadają rezerwy przepustowości i w pełni zabezpieczają ewentualne zapotrzebowanie na gaz ziemny w mieście). W celu ujęcia rozbudowy sieci ciepłowniczych i gazowniczych oraz uzbrojenia terenu przeznaczonego pod nowe budownictwo w planach rozwojowych przedsiębiorstw energetycznych, po uchwaleniu Założeń..., miasto powinno sukcesywnie koordynować umieszczanie stosownych zadań w planach rozwoju przedsiębiorstw energetycznych. Przystąpienie przedsiębiorstw energetycznych do koniecznych działań inwestycyjnych na terenach przeznaczonych pod nowe budownictwo wymaga współdziałania z władzami miejskimi pod kątem przygotowania miejscowych planów zagospodarowania dla zarezerwowania lokalizacji tras prowadzenia sieci i sprecyzowania potrzeb docelowych dla danego terenu. W przypadku odbiorców zlokalizowanych w takich odległościach od systemów ciepłowniczego i gazowniczego, że nieopłacalna jest rozbudowa sieci dla ich obsługi, należy stosować rozwiązania indywidualne (głównie gaz płynny, olej opałowy, energia elektryczna, drewno oraz dobrej jakości węgiel spalany w kotłach nowej generacji oraz odnawialne źródła energii). Mając na uwadze ocenę stanu istniejącego systemu zaopatrzenia miasta w ciepło należy stwierdzić, że należy przede wszystkim: rozwiązać sprawę zaopatrzenia w ciepło systemowe po 2022 r. z EC Mikołaj odbiorców z obszaru miasta obecnych i z terenów przedstawionych w zamierzeniach WĘ- GLOKOKSu ENERGIA ZCP sp. z o.o. (m.in. teren Bielszowic); w przypadku nowego budownictwa akceptować w procesie poprzedzającym budowę tylko niskoemisyjne źródła ciepła, tj. system ciepłowniczy oraz kotłownie opalane gazem sieciowym, gazem płynnym, olejem opałowym, drewnem, dobrej jakości węglem spalanym w nowoczesnych wysokosprawnych kotłach, ogrzewanie elektryczne i pompy ciepła oraz kolektory słoneczne jako wspomaganie w wytwarzaniu ciepłej wody użytkowej; zachęcać mieszkańców do zmiany obecnego, często przestarzałego, ogrzewania za pomocą węgla spalanego w sposób tradycyjny (a czasami nawet odpadów) na 140 Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska

141 wykorzystanie nośników energii, które nie powodują pogorszenia stanu środowiska (w tym dobrej jakości węgla kamiennego spalanego w wysokosprawnych kotłach); dążyć do modernizacji i rozbudowy systemu dystrybucyjnego ciepła zdalaczynnego i gazu ziemnego w mieście, tak aby w przyszłości dawały one możliwość zaopatrzenia prognozowanych odbiorców, przy założeniu samofinansowania się sektora energetycznego; każdorazowo dla nowego odbiorcy o zapotrzebowaniu mocy cieplnej 50 kw zlokalizowanego w obrębie oddziaływania systemu ciepłowniczego lub gazowniczego wymagać podłączenia do tego systemu lub przeprowadzenia analizy uzasadniającej opłacalność innego rozwiązania; podjąć intensywne działania w kierunku likwidacji niskiej emisji w mieście poprzez przeanalizowanie możliwości zmiany sposobu zaopatrzenia w ciepło w najbardziej newralgicznych obiektach/obszarach. 7.5 Prognoza zmian zapotrzebowania na energię elektryczną Wielkość zmian zapotrzebowania na energię elektryczną na poziomie źródłowym wyznaczono przyjmując założenie, że podstawowe zapotrzebowanie dla odbiorców pozaprzemysłowych to: oświetlenie, sprzęt gospodarstwa domowego, sprzęt elektroniczny i ewentualnie wytwarzanie c.w.u. Wzrastać może zapotrzebowanie na energię elektryczną dla celów grzewczych, szczególnie w zabudowie wielorodzinnej, gdzie dotychczas wykorzystywane było ogrzewanie piecowe, lecz z jednej strony jest to element stanowiący tylko ok. 1% zapotrzebowania na energię cieplną, a z drugiej praktycznie nie stanowi o zwiększeniu zapotrzebowania na moc zainstalowaną u odbiorcy korzystającego już z energii elektrycznej dla wytwarzania c.w.u. Składniki infrastruktury elektroenergetycznej zapewniającej dostawę energii elektrycznej do zabudowy mieszkaniowej winny zatem charakteryzować się takimi właściwościami technicznymi, aby ich użytkownicy mogli korzystać z posiadanych urządzeń gospodarstwa domowego, sprzętu RTV, teletechnicznego i innego zarówno teraz, jak i przez okres co najmniej 25 do 30 najbliższych lat, tj. winny być tak zwymiarowane i wykonane, aby były w stanie sprostać nowym wymaganiom wynikającym ze zmian w wyposażeniu mieszkań w urządzenia elektryczne i zmian stylu życia mieszkańców. W warunkach przeprowadzanej na skalę ogólnoeuropejską transformacji zasad dostawy dóbr energetycznych do warunków rynkowych, opracowano normę N SEP-E-002 Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych. Instalacje elektryczne w obiektach mieszkalnych. Podstawy planowania. Celem ustaleń wymienionej normy jest zapewnienie technicznej poprawności wykonania instalacji oraz jej pożądanych walorów użytkowych w dłuższym horyzoncie czasowym, równym przewidywanemu okresowi jej eksploatacji. Określenia przyrostu szczytowego zapotrzebowania mocy dla zabudowy mieszkaniowej na poziomie źródłowym, dokonano przyjmując wskaźniki zapotrzebowania mocy stosownie do ustaleń wymienionej normy. Odrębnym problemem był dobór wartości tzw. współczynników jednoczesności. W niniejszym opracowaniu zakres wzrostu zapotrzebowania na szczytową moc elektryczną w budownictwie mieszkaniowym określono dla: Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska 141

142 oraz wariantu minimalnego gdzie energia zużywana jest wyłącznie na potrzeby oświetlenia i sprzętu wariantu maksymalnego gdzie dodatkowo 50% odbiorców korzysta z tego nośnika energii dla potrzeb wytwarzania c.w.u. Wielkości zapotrzebowania szczytowej mocy elektrycznej przez potencjalnych nowych inwestorów z zakresu usług i wytwórczości oszacowane są wskaźnikowo i winny być skorygowane w chwili, kiedy możliwe będzie określenie struktury działalności takich firm. Dla tej grupy odbiorców współczynnik jednoczesności przyjmuje się również zgodnie z normą jw. Dla zabudowy przemysłowej oraz sektora użyteczności publicznej dokonano oszacowania zapotrzebowania mocy szczytowej, przyjmując zapotrzebowanie szczytowej mocy elektrycznej wymagane dla podobnego typu obiektów. Ponadto uwzględniono prognozowane przyrosty mocy zamówionej zgłoszone przez aktualnie znaczących odbiorców. Przedstawione w poniższej tabeli wielkości zapotrzebowania na energię elektryczną wyrażają potencjalne maksymalne potrzeby odbiorców dla zrównoważonego wariantu rozwoju miasta bez uwzględnienia współczynnika jednoczesności oraz bez uwzględniania pokrycia potrzeb grzewczych. Dodatkowo założono, że maksymalnie 5% potrzeb cieplnych nowych odbiorców w budownictwie mieszkaniowym będzie pokryte z wykorzystaniem energii elektrycznej. Sumarycznie zestawienie wynikającego z rozwoju miasta wzrostu szczytowego zapotrzebowania mocy przez poszczególne grupy odbiorców, w wariancie maksymalnym i minimalnym, przedstawiono w poniższej tabeli. Tabela Szczytowe zapotrzebowanie mocy elektrycznej w nowej zabudowie Przyrost zapotrzebowania [kwe ] Wyszczególnienie do Budownictwo mieszkaniowe oświetlenie + sprzęt (+ c.w.u.) Wariant MIN Wariant MAX Budownictwo mieszkaniowe ogrzewanie Strefa usług i przemysłu RAZEM Wariant MIN Wariant MAX Jak wyżej wspomniano, powyższe wielkości są wielkościami szczytowego zapotrzebowania mocy u odbiorcy. W celu oszacowania wielkości zapotrzebowania na poziomie źródłowym zastosowano odpowiednie współczynniki jednoczesności: 0,086 dla gospodarstw domowych wykorzystujących energię elektryczną na oświetlenie i eksploatację sprzętu gospodarstwa domowego (wariant MIN ), 0,068 dla gospodarstw domowych korzystających ponadto z elektrycznych podgrzewaczy ciepłej wody, 0,077 dla gospodarstw domowych w przypadku, gdy energia elektryczna wykorzystywana jest przez 50% odbiorców na wytwarzanie c.w.u. (wariant MAX ), 0,3 dla pokrycia zapotrzebowania strefy usług i przemysłu, 1,0 dla pokrycia potrzeb grzewczych. 142 Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska

143 Wzrost zapotrzebowania na energię elektryczną na poziomie źródłowym, tj. zasilania z poziomu WN 110 kv średnio osiągnie maksymalnie poziom : (4,8 5,5) MWe do roku 2021, (8 9,2) MWe łącznie do roku Wielkości powyższe wyrażają maksymalne wielkości przyrostu zapotrzebowania mocy na obszarze miasta Rudy Śląskiej, co ma istotne znaczenie dla planowania rozbudowy infrastruktury energetycznej w momencie rozpoczęcia zagospodarowywania poszczególnych obszarów. Natomiast ze względu na fakt, że w chwili obecnej nie można jednoznacznie określić terminu i tempa rozwoju zabudowy w poszczególnych obszarach przewidzianych do zagospodarowania przestrzennego, należy liczyć się z tym, że tempo rzeczywistego przyrostu zapotrzebowania mocy dla obszaru całej gminy będzie wolniejsze i nie będzie stanowić sumy maksymalnych przyrostów zapotrzebowania dla poszczególnych obszarów cząstkowych. Lokalizacja nowych inwestycji będzie ściśle związana z warunkami, które w znacznym stopniu określone zostaną przez przyszłych inwestorów. Przystąpienie do koniecznych działań inwestycyjnych na terenach przeznaczonych pod nowe budownictwo wymaga od przedsiębiorstw energetycznych współdziałania z miastem pod kątem przygotowania miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego w celu zarezerwowania lokalizacji tras prowadzenia sieci i sprecyzowania potrzeb docelowych dla danego terenu. Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska 143

144 8. Scenariusze zaopatrzenia obszaru miasta Ruda Śląska w energię Planowanie zaopatrzenia w energię rozwijającego się na terenie miasta nowego budownictwa stanowi, zgodnie z Prawem energetycznym, zadanie własne Miasta, którego realizacji podjąć się mają za przyzwoleniem miasta odpowiednie przedsiębiorstwa energetyczne. Głównym założeniem scenariuszy zaopatrzenia w energię powinno być wskazanie optymalnych sposobów pokrycia potencjalnego zapotrzebowania na energię dla nowego budownictwa. Rozwój systemów energetycznych ukierunkowany na pokrycie zapotrzebowania na energię na nowych terenach rozwoju powinien charakteryzować się cechami takimi jak: zasadność ekonomiczna działań inwestycyjnych i minimalizacja przyszłych kosztów eksploatacyjnych. Zasadność ekonomiczna działań inwestycyjnych to zgodność działań z zasadą samofinansowania się przedsięwzięcia. Jej przejawem będzie np.: realizacja takich inwestycji, które dadzą możliwość spłaty nakładów inwestycyjnych w cenie energii jaką będzie można sprzedać dodatkowo; nie wprowadzanie w obszar rozwoju zbędnie równolegle różnych systemów energetycznych, np. jednego jako źródła ogrzewania, a drugiego jako źródła ciepłej wody użytkowej i na potrzeby kuchenne, gdyż takie działanie daje małą szansę na spłatę kosztów inwestycyjnych obu systemów. Zasadność eksploatacyjna, która w perspektywie stworzy przyszłemu odbiorcy energii warunki do zakupu energii za cenę atrakcyjną rynkowo. W celu określenia scenariuszy zaopatrzenia w energię cieplną, dla sporządzenia analizy przyjęto następujące, dostępne na terenie miasta Ruda Śląska rozwiązania techniczne: system ciepłowniczy, gaz sieciowy oraz rozwiązania indywidualne oparte w głównej mierze o niskoemisyjne spalanie węgla, oleju opałowego i biomasy, jak również wykorzystanie odnawialnych źródeł energii OZE (kolektory słoneczne, pompy ciepła lub inne). W niektórych przypadkach na cele grzewcze wykorzystana może być energia elektryczna. Przez ww. rozwiązania techniczne zaopatrzenia w ciepło rozumieć należy zakres działań inwestycyjnych jak poniżej: system ciepłowniczy: budowa rozdzielczej sieci preizolowanej, budowa przyłączy ciepłowniczych do budynków, budowa węzłów cieplnych dwufunkcyjnych (c.o.+ c.w.u.); gaz sieciowy: budowa sieci gazowej z przyłączami do budynków, budowa kotłowni gazowych lub instalowanie dwufunkcyjnych kotłów gazowych (c.o.+c.w.u.); rozwiązania indywidualne oparte o olej opałowy dla każdego odbiorcy: 144 Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska

145 instalacja dwufunkcyjnego kotła (c.o.+ c.w.u.), zabudowa zbiornika na paliwo; rozwiązania indywidualne oparte o węgiel kamienny spalany w nowoczesnych kotłach dla każdego odbiorcy: budowa kotłowni węglowej z zasobnikiem c.w.u.; rozwiązania indywidualne oparte o spalanie biomasy (głównie produktów drzewnych) dla każdego odbiorcy: budowa kotłowni wraz z zasobnikiem c.w.u.; rozwiązania indywidualne oparte o wykorzystanie energii odnawialnej (jako element dodatkowy): kolektory słoneczne, pompy ciepła. 8.1 Scenariusze zaopatrzenia nowych odbiorców w ciepło i gaz sieciowy Charakteryzując poszczególne jednostki bilansowe pod kątem wyposażenia w infrastrukturę energetyczną dostępność systemu ciepłowniczego i gazowniczego, w dalszej części rozdziału, wskazano rozwiązania umożliwiające pokrycie potrzeb cieplnych wytypowanych obszarów rozwoju, zarówno budownictwa mieszkaniowego, jak i strefy usług i wytwórczości oraz preferencje dla wykorzystania systemu ciepłowniczego i/lub gazowniczego. Zastosowano następujące oznaczenia dla wskazania preferowanych rozwiązań: 10 wykorzystanie systemu ciepłowniczego, 20 wykorzystanie systemu gazowniczego, 12 możliwość wykorzystania obu systemów, ze wskazaniem na ciepłowniczy jako preferowany, 21 możliwość wykorzystania obu systemów, ze wskazaniem na gazowniczy jako preferowany Nowe obszary pod zabudowę mieszkaniową Wskazane rozwiązania zaopatrzenia w ciepło obszarów rozwojowych pod zabudowę mieszkaniową przedstawiono w tabeli poniżej. W tabeli i tekście wyróżniono nowe tereny (wynikłe z aktualizacji Założeń). Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska 145

146 Tabela 8-1. Wskazane rozwiązania zaopatrzenia w ciepło obszarów rozwojowych pod zabudowę mieszkaniową Oznaczenie obszaru rozwoju Preferowane rozwiązanie Sposób pokrycia zapotrzebowania mocy cieplnej System ciepłowniczy Gaz sieciowy Rozwiązania indywidualne olej opałowy, inne węgiel kamienny OZE BIE1 BIE2/MN, BIE4 BIE6/MN, BIE7/MN, BIE8 BIE9/MN, BIE11 12/MN, BIE1 BIE4/MNU, BIE2/MM, BYK1/MNU, G2 G3/MN, H1 H2/MNU, H1 H12//MN, H13/MN, H17/MN, H19 H22/MN, H24/MN, K1 K2/MN, K8/MN, K14/MN, K16 K20/MN, K22/MN, K1/MM, NB1/MN, NB2/MW, O1 O2/MN, R2 R3/MN, R4/MN, R1/MNR, R2 R4/MM, R9/MM, R2/MW, W1 W4/MN, W6/MN BIE3/MN, BIE1/MM, BIE1/MW, G1/MM, W1/MW BIE2/MW, BYK1/MW, BYK1/MM, BYK3/MM, G2/MM, H1/MM, H25/MN, K21/MN, NB1/MM, O1 O2/MW, R1/MWU, R2/MWU BIE3/MM, BIE4/MM,BIE3/MW, BYK2/MM, H16/MN, H18/MN, H23/MN, K3 K7/MN, K9 K13/MN, K1 K5/MNU, K1/MW, NB2/MM, O3 O4/MN, R1/MM, R5 R7/MM, W5/MN BIE10/MN, H10/MN, H14 H15/MN, K2/MN, K15/MN, R2 R3/MM, R5/MN, R1/MNR, R8/MM, W1/MNU 20 X X 10 X X 12 X X X 21 X X X ind (X) X X X Dla pokrycia potrzeb cieplnych obszarów budownictwa mieszkaniowego BIE3/MN, BIE1/MM, BIE1/MW, G1/MM, W1/MW zaleca się wykorzystanie systemu ciepłowniczego. Obszary przeznaczone dla nowego budownictwa mieszkaniowego: BIE1 BIE2/MN, BIE4 BIE6/MN, BIE7/MN, BIE8 BIE9/MN, BIE1 BIE4/MNU, BIE2/MM, BYK1/MNU, G2 G3/MN, H1 H2/MNU, H1 H12//MN, K1 K2/MN, K8/MN, NB1/MN, NB2/MW, O1 O2/MN, R2 R3/MN, R1/MNR, R2 R4/MM, R2/MW, W1 W4/MN winny być zaopatrywane z systemu gazowniczego dystrybutor gazu deklarował w 2012 r. możliwość ujęcia tych obszarów w przyszłych Planach rozwoju, zaznaczając że wymagana będzie rozbudowa istniejącej sieci gazowej lub budowa nowej. Również nowe obszary BIE11 12/MN, H13/MN, H17/MN, H19 H22/MN, H24/MN, K14/MN, K16 K20/MN, K22/MN, K1/MM, R4/MN, R9/MM, W6/MN sugeruje się do zaopatrzenia z systemu gazowniczego. Dla pokrycia potrzeb cieplnych obszarów budownictwa mieszkaniowego: BIE3/MM, BIE4/MM, BIE3/MW, BYK2/MM, H16/MN, H18/MN, H23/MN, K3 K7/MN, K9 K13/MN, K1 K5/MNU, K1/MW, NB2/MM, O3 O4/MN, R1/MM, R5 R7/MM, W5/MN zaleca się w pierwszej kolejności wykorzystanie systemu gazowniczego, a w drugiej systemu ciepłowniczego, a dla pokrycia potrzeb cieplnych obszarów budownictwa mieszkaniowego: BIE2/MW, BYK1/MW, BYK1/MM, BYK3/MM, G2/MM, H1/MM, H25/MN, K21/MN, 146 Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska

147 NB1/MM, O1 O2/MW, R1/MWU, R2/MWU zaleca się w pierwszej kolejności wykorzystanie systemu ciepłowniczego, a w drugiej gazowniczego. Obszary przeznaczone dla budownictwa mieszkaniowego, niewielkie (jak np. BIE10/MN, K15/MN, W1/MNU) lub znacznie oddalone od systemów sieciowych (jak np. H14 H15/MN, H26/MN, R5/MN, R8/MM), których zaopatrzenia w ciepło czy gaz przedsiębiorstwa energetyczne nie zdecydują się ująć (po przeanalizowaniu szczegółowych warunków techniczno-ekonomicznych przedsięwzięcia) w swych planach rozwoju, zaleca się zaopatrywać w ciepło przy wykorzystaniu rozwiązań indywidualnych, z dopuszczeniem wykorzystania węgla w kotłach niskoemisyjnych oraz ze szczególnym uwzględnieniem możliwości zastosowania OZE. Niezależnie od powyższego zalecenia proponuje się wykorzystanie OZE np. kolektorów słonecznych do współpracy z instalacjami c.w.u czy też pomp ciepła w poszczególnych obiektach Nowe obszary pod zabudowę usługową Wskazane rozwiązania zaopatrzenia w ciepło obszarów rozwojowych pod zabudowę usługową przedstawiono w tabeli poniżej. W tabeli i tekście wyróżniono nowe tereny (wynikłe z aktualizacji Założeń). Tabela 8-2. Wskazane rozwiązania zaopatrzenia w ciepło obszarów rozwojowych pod zabudowę usługową Oznaczenie obszaru rozwoju Preferowane rozwiązanie Sposób pokrycia zapotrzebowania mocy cieplnej System ciepłowniczy Gaz sieciowy Rozwiązania indywidualne olej opałowy, inne węgiel kamienny OZE BIE1/UP, BIE1/UC, BIE2 BIE3/UC, BIE1/U, BIE5/U, BYK2/U, CH1 CH3/KS, CH1/UP, CH1 CH2/U, CH5/U, H3 4/U, K1/U, K5 6/U, K8/U, K10 11/U, NB1/U, NB5/U, R3/KS, R5 7/U, W1 W4/U, W6 7/U BYK1/U, G1/U, H1/U, K3/U, NB1/UP, NB2/U, R1/KS BIE3/U, BYK1/UP, BYK4/U, BYK5/U, BYK6/U, H5/U, K4/U, K7/U, K9/U, NB4/U, NB6/U, R2/UC, R1/UP, R8/U, R3/UC,, W5/U, W1/UC BYK3/U, H2/U, K2/U, NB3/U, O1/U, O3/U, R2/KS, R2 R3/U, R1/UC, R10/U 20 X X 10 X X 12 X X X 21 X X X BIE1/UC, BIE4/U, CH1/UC, O2/U, R3/U, R9/U ind (X) X X X K3/U, R11/U ind (X) X X X Dla pokrycia potrzeb cieplnych budownictwa usługowego w obszarach BIE1/UP, BIE1/UC, BIE2 BIE3/UC, BIE1/U, BIE5/U, BYK2/U, CH1 CH3/KS, CH1/UP, CH1 CH2/U, CH5/U, H3 4/U, K1/U, K5 6/U, K8/U, K10 11/U, NB1/U, NB5/U, R3/KS, R5 7/U, W1 W4/U i W6 7/U zaleca się wykorzystanie systemu gazowniczego. Natomiast dla obszarów: Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska 147

148 BYK1/U, G1/U, H1/U, K3/U, NB1/UP, NB2/U, R1/KS zaleca się wykorzystanie systemu ciepłowniczego. Dla obszarów BYK3/U, H2/U, K2/U, NB3/U, O1/U, O3/U, R2/KS, R2 R3/U, R1/UC, R10/U zaleca się w pierwszej kolejności wykorzystanie systemu gazowniczego, a następnie ciepłowniczego. Dla pokrycia potrzeb cieplnych obszarów budownictwa usługowego: BIE3/U, BYK1/UP, BYK4/U, BYK5 6/U, H5/U, K4/U, K7/U, K9/U, NB4/U, NB6/U, R2/UC, R1/UP, R8/U, R3/UC, W5/U, W1/UC zaleca się w pierwszej kolejności wykorzystanie systemu ciepłowniczego, a następnie gazowniczego. Obszar K3/U w przypadku podjęcia przez ZEC S.A. decyzji o budowie sieci w kierunku zachodniej części Kochłowic winien być zasilony w ciepło przez system ciepłowniczy. Natomiast teren R11/U w przypadku podjęcia przez WE ZCP sp. z o.o. decyzji o budowie sieci w kierunku zachodnim winien być zasilony w ciepło przez system ciepłowniczy. W innym razie tereny te winny być zaopatrzone w ciepło przy wykorzystaniu rozwiązań indywidualnych, ze szczególnym uwzględnieniem możliwości zastosowania OZE. Znacznie oddalone od systemów sieciowych zlokalizowanych na terenie Rudy Śl. obszary BIE1/UC i R3/U, których możliwość ujęcia w swoich kolejnych planach rozwoju widziała w 2012 r. GSG sp. z o.o., w przypadku rezygnacji tego przedsiębiorstwa (obecnie PSG sp. z o.o. Oddz. w Zabrzu) z doprowadzenia gazu w te rejony (po przeanalizowaniu szczegółowych warunków techniczno-ekonomicznych przedsięwzięcia), winny być zaopatrzone w ciepło przy wykorzystaniu rozwiązań indywidualnych, ze szczególnym uwzględnieniem możliwości zastosowania OZE. To samo może dotyczyć nowego terenu: BIE4/U, CH1/UC, O2/U i R9/U. Niezależnie od powyższego zalecenia proponuje się wykorzystanie OZE np. kolektorów słonecznych do współpracy z instalacjami c.w.u czy też pomp ciepła w poszczególnych obiektach Nowe obszary pod zabudowę przemysłową Wskazane rozwiązania zaopatrzenia w ciepło obszarów rozwojowych pod zabudowę przemysłową przedstawiono w tabeli poniżej. Tabela 8-3. Wskazane rozwiązania zaopatrzenia w ciepło obszarów rozwojowych pod zabudowę przemysłową Oznaczenie obszaru rozwoju BIE1 BIE2/P, K2/P, K1/PU, NB3/P, NB2/PU, NB4/PU, NB6/PU, NB1/PO, O1/PU, O2 4/PU, R5/P, R7/PU, R11 12/PU, R17/PU, W1 W3/P, W1/PU Preferowane rozwiązanie Sposób pokrycia zapotrzebowania mocy cieplnej System ciepłowniczy Gaz sieciowy Rozwiązania indywidualne olej opałowy, inne węgiel kamienny 20 X X G1/P, G1/PU, R1/P, R5 R6/PU 10 X X OZE G2/P, H1/P, K3 4/P, NB1/P, R2 R3/PU, R13 14/PU, R18 R19/PU, W4/P 12 X X X 148 Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska

149 Oznaczenie obszaru rozwoju Preferowane rozwiązanie Sposób pokrycia zapotrzebowania mocy cieplnej System ciepłowniczy Gaz sieciowy Rozwiązania indywidualne olej opałowy, inne węgiel kamienny OZE G3/P, H1/PU, K1/P, K5/P, NB4/P, NB1/PU, NB3/PU, NB5/PU, NB7/PU, R1/PU, R4/PU, R8 10/PU, R15/PU 21 X X X BIE1/PU, CH1/P, NB8/PU, R20/PU ind (X) X X X R15/PU ind (X) X X X Dla pokrycia potrzeb cieplnych budownictwa przemysłowego w obszarach BIE1 BIE2/P, K2/P, K1/PU, NB3/P, NB2/PU, NB4/PU, NB6/PU, NB1/PO, O1/PU, O2 4/PU, R5/P, R7/PU, R11 12/PU, R17/PU, W1 W3/P, W1/PU zaleca się wykorzystanie systemu gazowniczego. Natomiast dla obszarów: G1/P, G1/PU, R1/P, R5 R6/PU zaleca się wykorzystanie systemu ciepłowniczego. Dla pokrycia potrzeb cieplnych obszaru budownictwa przemysłowego: G2/P, H1/P, K3 4/P, NB1/P, R2 R3/PU, R13 14/PU, R18 R19/PU i W4/P zaleca się w pierwszej kolejności wykorzystanie systemu ciepłowniczego, a w drugiej systemu gazowniczego. Dla pokrycia potrzeb cieplnych obszarów G3/P, H1/PU, K1/P, K5/P, NB4/P, NB1/PU, NB3/PU, NB5/PU, NB7/PU, R1/PU, R4/PU, R8 10/PU, R15/PU zaleca się w pierwszej kolejności wykorzystanie systemu gazowniczego, a w drugiej systemu ciepłowniczego. Znacznie oddalone od systemów sieciowych zlokalizowanych na terenie Rudy Śl. obszary NB8/PU i R20/PU, których możliwość ujęcia w kolejnych planach rozwoju widziała w 2012 r. GSG sp. z o.o., w przypadku rezygnacji tego przedsiębiorstwa (obecnie PSG sp. z o.o. Oddz. w Zabrzu) z doprowadzenia gazu w te rejony (po przeanalizowaniu szczegółowych warunków techniczno-ekonomicznych przedsięwzięcia), winny być zaopatrzone w ciepło przy wykorzystaniu rozwiązań indywidualnych, ze szczególnym uwzględnieniem możliwości zastosowania OZE. To samo może dotyczyć nowych terenów BIE1/PU i CH1/P. Teren R16/PU w przypadku podjęcia przez WE ZCP sp. z o.o. decyzji o budowie sieci w kierunku zachodnim winien być zasilony w ciepło przez system ciepłowniczy. W innym razie teren winien być zaopatrzony w ciepło przy wykorzystaniu rozwiązań indywidualnych, ze szczególnym uwzględnieniem możliwości zastosowania OZE. Niezależnie od powyższego zalecenia proponuje się wykorzystanie OZE np. kolektorów słonecznych do współpracy z instalacjami c.w.u czy też pomp ciepła w poszczególnych obiektach lub podjęcie zagadnień wykorzystania ciepła odpadowego. Jednocześnie z rozwojem systemu ciepłowniczego, wynikającym z systematycznego przyłączania przygotowanych obiektów, prowadzona winna być dalsza systematyczna modernizacja systemu, tj. wymiana sieci wybudowanych w technologii tradycyjnej na preizolowaną oraz modernizacja węzłów ciepłowniczych, głównie grupowych. Przystąpienie do koniecznych działań inwestycyjnych na terenach przeznaczonych pod nowe budownictwo Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska 149

150 wymaga od przedsiębiorstw energetycznych współdziałania z Miastem pod kątem przygotowania miejscowych planów zagospodarowania z uwzględnieniem zarezerwowania lokalizacji tras prowadzenia sieci i sprecyzowania potrzeb docelowych dla danego terenu w określonym czasie. W przypadku odbiorców zlokalizowanych w takich odległościach od systemu ciepłowniczego i gazowniczego, że nieopłacalna jest rozbudowa sieci dla ich obsługi, należy stosować rozwiązania indywidualne głównie wykorzystanie rozwiązań opartych o zastosowanie OZE, w tym kolektory słoneczne, pompy ciepła, biomasa jako paliwo, jak również energia elektryczna, paliwa niskoemisyjne: gaz płynny, olej opałowy oraz dobrej jakości węgiel spalany w nowoczesnych wysokosprawnych kotłach. Mając na uwadze ocenę stanu istniejącego systemu zaopatrzenia Rudy Śląskiej w ciepło należy stwierdzić, że Miasto powinno przede wszystkim: w przypadku nowego budownictwa akceptować w procesie poprzedzającym budowę tylko niskoemisyjne źródła ciepła, tj. system ciepłowniczy oraz kotłownie opalane gazem sieciowym, gazem płynnym, olejem opałowym, drewnem, dobrej jakości węglem spalanym w nowoczesnych wysokosprawnych kotłach, wykorzystanie OZE (w tym jako wspomaganie rozwiązań tradycyjnych) oraz ogrzewanie elektryczne; zachęcać mieszkańców do zmiany obecnego, często przestarzałego ogrzewania z wykorzystaniem węgla spalanego w sposób tradycyjny (a czasami nawet odpadów), na wykorzystanie nośników energii, które nie powodują pogorszenia stanu środowiska; w niektórych sytuacjach należy korzystać z uprawnień zapisanych w art. 363 Ustawy Prawo Ochrony Środowiska, wymuszając na właścicielu obiektu zmianę sposobu ogrzewania. 8.2 Plany rozwojowe przedsiębiorstw energetycznych; zgodność planów z Założeniami W ramach analiz zakresu wymaganych działań inwestycyjnych związanych z rozbudową i modernizacją systemów energetycznych działających na terenie miasta Ruda Śląska przeprowadzono wstępne uzgodnienia z przedsiębiorstwami energetycznymi w zakresie możliwości zapewnienia pokrycia zapotrzebowania na nośniki energii dla okresu docelowego, tj. do 2031 roku, z uwzględnieniem wskazania zasilania nowych obszarów rozwoju miasta. Poniżej zaprezentowano zakres posiadanych przez przedsiębiorstwa energetyczne planów rozwoju. Kopie prowadzonej korespondencji ws. wstępnych uzgodnień zaopatrzenia nowych terenów rozwoju miasta w nośniki energii przedstawiono w Załączniku nr 6 do opracowania WĘGLOKOKS ENERGIA ZCP sp. z o.o. Plan rozwoju - branża ciepłownicza Przedsiębiorstwo przedstawiło Plan rozwoju na lata , w którym jako główne zadania wskazano: Przejęcie dostaw ciepła do północnych dzielnic Rudy Śląskiej zrealizowane w 2015 r. jako przejęcie dotychczasowych odbiorców ciepła z EC Zabrze, 150 Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska

151 Dostosowanie źródeł do wymagań emisji obowiązujących po , Modernizacja kotła WR-25 wraz z systemem odpylania w Ciepłowni Halemba, Rozbudowa systemu monitoringu, Budowa instalacji odzysku ciepła z procesu sprężania powietrza w KWK Bielszowice. Zakres planowanych inwestycji w zakresie dotyczącym eksploatacji źródeł energetycznych ze wskazaniem stopnia realizacji przedstawiono w poniższej tabeli. Tabela 8-4. Harmonogram realizacji inwestycji wg Planu rozwoju na lata rok Zakres planowanych działań Stopień realizacji EC Mikołaj Budowa kotła wodnego o mocy do 20 MW X Uruchomienie kotła WR-15 Budowa sieci ciepłowniczej w budynku turbinowni Uruchomienie transmisji danych w systemie TETRA Rozbudowa systemu monitoringu X X Budowa pompowni Automatyzacja stacji wymienników ciepła C Nowy Wirek X Budowa instalacji odpylania kotłów X Zrealizowane inne Ciepłownia Halemba Budowa instalacji odpylania dla kotła WR 25 nr 7 Kocioł nr 7 WR 25 Rozbudowa systemu monitoringu X X Modernizacja, przebudowa układu odżużlania Ciepłownia Bielszowice Budowa wymiennikowni ciepła wraz z odzyskiem ciepła z 5 sprężarek KWK Bielszowice X X X X X Zrealizowane Przebudowa odpylacza WR25/6/EM/1 X Zrealizowane Rozbudowa systemu monitoringu X X Wymiana pomp obiegowych Ponadto planowana jest współpraca z PEC Ruda Śląska w zakresie rozbudowy instalacji odbiorczych w budynkach mieszkalnych na terenie Rudy Śląskiej. Poniżej przedstawiony został również udostępniony przez WE ZCP Harmonogram ramowy zadań inwestycyjnych na lata w projekcie Nowe źródło Ruda Śląska, stanowi on jednakże szkielet zadań przewidywanych do realizacji. X X X X X Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska 151

152 Tabela 8-5. Harmonogram rozbudowy i modernizacji EC Mikołaj lp. Temat zadania Opracowanie wariantowej koncepcji modernizacji EC Mikołaj i wykonanie studium wykonalności - poza Instalacją termicznego przekształcania odpadów komunalnych x 2. Modernizacja magistrali południowej w Rudzie Śląskiej x x 3. Modernizacja pompowni głównej w EC Mikołaj x x 4. Modernizacja kotła OR-32 wraz z układem oczyszczania spalin 5. Modernizacja układu oczyszczania spalin kotła OR-50 x Opracowanie raportu oddziaływania na środowisko dla Instalacji termicznego przekształcania odpadów komunalnych Modernizacja infrastruktury cieplnej i elektroenergetycznej EC Mikołaj 8. Modernizacja infrastruktury sieciowej Rudy Śląskiej x x Budowa Instalacji termicznego przekształcania odpadów komunalnych Budowa układu kogeneracyjnego opartego na gazie ziemnym sieciowym x x x x x x x 11. Modernizacja układu oczyszczania spalin kotła WR-15 x 12. Budowa kotła WR-10 wraz z układem oczyszczania spalin x x x Plan rozwoju PEC Ruda Śląska PEC Ruda Śląska posiada Plan rozwoju w zakresie zaspokojenia obecnego i przyszłego zapotrzebowania na ciepło na lata W ramach swojej działalności PEC Ruda Śląska koncentruje się na przedsięwzięciach mających na celu podwyższenie standardów jakościowych obsługi odbiorców ciepła, obniżanie koszów dostawy ciepła, przyłączanie nowych odbiorców, na co składa się zakres działań obejmujących wymianę sieci ciepłowniczych z technologii napowietrznej i kanałowej (tradycyjnej) na montaż sieci preizolowanej z równoczesnym dostosowaniem średnic na modernizowanym odcinku do aktualnego lub prognozowanego realnego zapotrzebowania na ciepło. W ramach realizacji planu na lata przewidziano modernizację istniejących oraz budowę nowych sieci ciepłowniczych i zewnętrznych instalacji odbiorczych (sieci niskoparametrowych) o długości około mb. oraz budowę 4 węzłów cieplnych. Ponadto przewidywano również podłączenie do sieci ciepłowniczej odbiorców o łącznej mocy około 3,7 MW w dzielnicach Bykowina, Nowy Bytom, Ruda i Wirek, a zakres planowanych inwestycji obejmował budowę mb. sieci ciepłowniczych i zewnętrznych instalacji odbiorczych oraz 16 węzłów cieplnych. Z uwagi na realizację opracowania niniejszych Założeń z końcem roku 2016 poniżej przedstawiono zadania przyjęte do realizacji na rok 2017 obejmujące działania na sieci EC Mikołaj rynek południowy. 152 Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska

153 Tabela 8-6. PEC Ruda Śl. System EC Mikołaj planowane przyłączenia Lp. Nazwa zadania - charakterystyka realizacji Zakres robót Termin Moc [MW] Modernizacja s.c. od komory ZG 1 8/9 ul. Podlas 36 do WC ul. DN mb ,6 bytomaksa6 Nowa sieć do os. Przyul. Brańskiego Sieć DN 65 DN40 2 Narcyzów Kolonia 237 mb, ,532 Minerwy Etap IV Węzły 2 szt Przebudowa sieci ciepłowniczej od EC Mikołaj do komory MN-3 ul. 1-go Maja Modernizacja sieci ciepłowniczej przyłącze do IWC Robotnicza 5 (z GWC Gołębi 11) Modernizacja sieci zewn. instalacji odbiorczej z GWC Objazdowa 3 Modernizacja sieci zewn. instalacji odbiorczej z GWC Objazdowa 17 Budowa przyłączy sieci i węzłów dla budynków - ul. Katowicka 156, 158 Budowa przyłączy sieci i węzła (GWC) dla budynków ul. Lecha 21, 23, 25 DN500 DN mb DN125 DN mb ,25 Dn mb ,62 DN 80, DN65 70 mb Sieć DN 65, DN mb, Węzły 2 szt Sieć DN50, DN25 80 mb, Wezeł 1 szt , , ,06 przepustowość 78,62 MW Uwagi Wstępne stanowisko WĘGLOKOKS ENERGIA ZCP sp. z o.o. (od stycznia 2017 r. połączonego w jeden podmiot z PEC sp. z o.o. w Rudzie Śląskiej) ws. zaopatrzenia w ciepło nowych obszarów rozwoju miasta zostało zawarte w korespondencji zamieszczonej w Załączniku nr Plan rozwoju Zakłady Energetyki Cieplnej Katowice S.A. Zakłady Energetyki Cieplnej S.A. posiadają plan rozwoju na lata , w tym uwzględniający potrzeby i możliwości zasilania dla Rudy Śląskiej. Zapotrzebowanie na ciepło odbiorców zasilanych ze źródła W-XII Śląsk systematycznie ograniczane jest przez odbiorców z jednej strony poprzez działania prooszczędnościowe (działania termomodernizacyjne, regulację zużycia energii), a z drugiej prognozowane jest ryzyko zamknięcia kopalni (Ruch Śląsk KWK Wujek. Wiąże się to z ryzykiem całkowitego zaprzestania dostaw metanu i zmniejszeniem popytu na ciepło ze strony KHW/SRK. Obowiązujący obecnie wieloletni plan dostaw metanu (zgodnie z umową zawartą pomiędzy KHW a ZEC S.A.) przewiduje zmniejszenie podaży metanu do ilości poniżej potrzeb jednego silnika. W związku z powyższym ZEC S.A. planuje w 2018 roku przeniesienie jednego z silników na Wydział V Wieczorek. Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska 153

154 W ramach rozwoju rynku odbiorców ciepła w najbliższych latach ZEC S.A. nie planuje podłączenia do sieci ciepłowniczych żadnych obiektów zlokalizowanych na terenie miasta Ruda Śląska. W planach ujęte są jedynie podłączenia budynków zlokalizowanych w Katowicach w rejonie ulic Kijowska-Książęca. Docelowa moc przyłączeniowa dla osiedla może wynieść około 5,2 MW. W związku z przewidywanym obniżeniem zapotrzebowania na ciepło nie będzie to stanowiło ograniczenia dla pozostałych odbiorców. ZEC S.A. na bieżąco dostosowywać będzie strategię utrzymania i zmian w infrastrukturze źródła. Przewidywane inwestycje generalnie związane będą z poprawą jakości usług i ograniczaniem strat na przesyle. Wstępne stanowisko ZEC Katowice S.A. ws. zaopatrzenia w ciepło nowych obszarów rozwoju miasta zostało zawarte w korespondencji zamieszczonej w Załączniku nr Plan rozwoju Fortum Silesia S.A. Fortum Silesia posiada Plan rozwoju w zakresie zaspokojenia obecnego i przyszłego zapotrzebowania na ciepło na lata obejmujący pełny zakres działań dla źródeł i systemów będących własnością i eksploatowanych przez spółkę, tj. źródeł: CHP Zabrze, CHP Miechowice i Szombierki. Poniżej przedstawiono plany modernizacyjne i odtworzeniowe CHP Zabrze jako potencjalnego źródła ciepła dla odbiorców z terenu Rudy Śląskiej. Głównym zadaniem realizowanym przez Fortum Silesia jest budowa jednostki wielopaliwowej CHP w Zabrzu o mocy elektrycznej netto 66,19 MWe (75 MWe brutto). Inwestycja polega na budowie bloku energetycznego z wielopaliwowym kotłem fluidalnym, o mocy cieplnej w paliwie 225 MWt i przeciwprężną turbiną parową. Kocioł fluidalny przystosowany będzie do pracy w różnych kombinacjach miksu paliwowego z wykorzystaniem: węgla i mułów węglowych, paliwa alternatywnego wyselekcjonowanych frakcji odpadów komunalnych i/lub odpadów z sektora gospodarczego o minimalnej kaloryczności 10 MJ/kg, biomasa z produktów, odpadów i pozostałości z produkcji leśnej oraz przemysłu przetwarzającego jej produkty, biomasa z upraw energetycznych, biomasa z odpadów i pozostałości z produkcji rolnej oraz przemysłu przetwarzającego produkty rolne. Jednostkę wielopaliwową będą charakteryzować następujące wartości wskaźników: sprawność ogólna netto 71,6%, współczynnik skojarzenia 0,67, czas wykorzystania mocy elektrycznej 8055 h/a. Planowane oddanie do użytku przewidywane jest na IV kwartał 2018 roku. Ponadto w ramach ww. Planu rozwoju ujęte są inwestycje obejmujące: Budowę połączenia sieciowego o długości ok. 10 km pomiędzy należącymi do spółki Elektrociepłowniami EC Zabrze i EC Miechowice w Bytomiu planowany termin realizacji IV kwartał 2018; Budowa kotła WR-25 w EC Miechowice termin uruchomienia IV kwartał 2016, 154 Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska

155 Budowa kotła WR 70 MW w EC Miechowice planowany perspektywicznie termin realizacji 2022 r. Przedsiębiorstwo proponuje uwzględnić źródło Fortum Silesia S.A. jako źródło zaopatrzenia w ciepło dla obecnych i dodatkowych odbiorców w Rudzie Śląskiej. Fortum Silesia S.A. gwarantuje pełne pokrycie zamówionej mocy cieplnej dla systemów miast Zabrza i Bytomia oraz posiada wystarczające rezerwy w źródle, dla zaspokojenia potrzeb cieplnych miasta Ruda Śląska z wykorzystaniem pełnych technicznych możliwości przesyłowych magistrali wschodniej ZPEC w kierunku Rudy Śląskiej Operator Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM S.A. Przedsiębiorstwo posiada uzgodniony z Prezesem Urzędu Regulacji Energetyki Plan Rozwoju Operatora Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM S.A. na lata , który nie zakłada rozbudowy systemu przesyłowego na terenie miasta Ruda Śląska. W przypadku pojawienia się zapotrzebowania na gaz z przesyłowej sieci gazowej wysokiego ciśnienia, warunki odbioru gazu będą uzgadniane pomiędzy stronami i będą uzależnione od szczegółowych warunków technicznych i ekonomicznych uzasadniających rozbudowę sieci przesyłowej. Techniczne warunki rozwoju systemu przesyłowego określane są przez OGP GAZ-SYSTEM S.A. w zależności od zgłoszeń zapotrzebowania na gaz przez potencjalnych odbiorców Polska Spółka Gazownictwa sp. z o.o. Oddział w Zabrzu Przedsiębiorstwo posiada plan rozwoju zatwierdzony przez Urząd Regulacji Energetyki dla PGNiG. PSG sp. z o.o. Oddział w Zabrzu obecnie przeprowadza następujące prace: na gazociągu podwyższonego średniego ciśnienia DN 500 trwają prace projektowe od ul. Szczęść Boże do ul. E. Plater na gazociągu podwyższonego średniego ciśnienia DN 500 trwają prace projektowe od ul. Hallera do ul. Katowickiej na gazociągu podwyższonego średniego ciśnienia DN 500 trwają prace projektowe od ul. Kasprowicza w Zabrzu do POD Tęcza w Rudzie Śląskiej Polska Spółka Gazownictwa sp. z o.o. Oddział w Zabrzu, wedle Planu Rozwoju na lata w zakresie modernizacji i odtworzenia majątku planuje w kolejnych latach przeprowadzić w Mieście Ruda Śląska następujące prace modernizacyjne gazociągów oraz ich rozbudowy: rozbudowa gazociągu niskiego ciśnienia wraz z przyłączami w rejonie ul. Kowalskiego rozbudowa gazociągu niskiego ciśnienia wraz z przyłączami w rejonie ul. Dunikowskiego rozbudowa gazociągu niskiego ciśnienia wraz z przyłączami w rejonie ulic: Gołebi, Gilów rozbudowa gazociągu niskiego ciśnienia wraz z przyłączami w rejonie ulic: Zgrzebnioka, Grzegorzka rozbudowa gazociągu podwyższonego średniego ciśnienia w rejonie ulicy 1 Maja Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska 155

156 przebudowa gazociągu DN80 relacji Szobiszowice-Szopienice, odgałęzienie do stacji redukcyjno-pomiarowej przy ul. Grochowskiej przebudowa stacji redukcyjno-pomiarowej I/II stopnia przy ulicy Cynkowej Spółka przewiduje możliwość ujęcia w swoich planach rozwoju zaopatrzenia w gaz sieciowy wszystkich tych obszarów rozwoju miasta, które do tej pory nie zostały uzbrojone w infrastrukturę gazowniczą. Jest zrozumiałym, że ostatecznie zależeć to będzie od stopnia zainteresowania odbiorców i ich wyboru gazu ziemnego jako medium grzewczego oraz od pozytywnego wyniku wykonanej analizy technicznej i ekonomicznej opłacalności inwestycji. Wstępne stanowisko PSG sp. z o.o. Oddział w Zabrzu ws. zaopatrzenia w gaz ziemny sieciowy nowych obszarów rozwoju miasta zostało zawarte w korespondencji zamieszczonej w Załączniku nr Polskie Sieci Elektroenergetyczne S.A. PSE S.A. w swoim Planie rozwoju w zakresie zaspokojenia obecnego i przyszłego zapotrzebowania na energię elektryczną na lata , uzgodnionym z Prezesem Urzędu Regulacji Energetyki (pismo DRE (17)/2015/2016/ŁM z dnia 15 stycznia 2016), w zakresie dotyczącym terenu Rudy Śląskiej posiada zaplanowane jedno przedsięwzięcie, tj. modernizację stacji SE 220/110 kv Halemba w latach , w ramach której następuje modernizacja: rozdzielni 220 kv, stanowisk transformatorów 220/110 kv i pól autotransformatorów 110 kv i budowa systemu sterowania i nadzoru, jak również nowych potrzeb własnych dla części stacji TAURON Dystrybucja S.A. W poniższej tabeli przedstawiono wykaz zadań inwestycyjnych przewidzianych do przeprowadzenia na terenie miasta Ruda Śląska w latach zgodnie z aktualnym Planem rozwoju operatora TD S.A. Tabela 8-7. Wykaz zadań inwestycyjnych TAURON Dystrybucja S.A. na lata dla terenu Rudy Śląskiej CHARAKTERYSTYKA PRZEDSIĘWZIĘCIA Lp (nazwa/zakres, typy urządzeń /linii, stacji/ itp.) 1 Przebudowa linii kablowej SN LEH-UW42 - Ruda Śląska ul.1-go Maja r 2 Przebudowa linii kablowej SN WIR-UK12 - Ruda Śląska ul.grobla Kolejowa r 3 Przebudowa stacji U07 oraz likwidacja stacji UOIO - Ruda Śląska ul.hlonda r 4 Przebudowa sieci nn zasilanej ze stacji UR9, UR16 - Ruda Śląska ul.orzegowska, Mateiki, Konopnickiej, Piastowska r 5 Przebudowa sieci nn zasilanej ze stacji U12 - Ruda Śląska ul.skośna, Zapolskiej r 6 Przebudowa sieci nn zasilanej ze stacji UR19, UR20, UR25, UR5 - Ruda Śląska uljanasa, Mielęckiego, Żeleńskiego, Miarki, Starowiejska, Skfodowskiej-Curie, Ligonia, Bujoczka, Wolności P r 7 Przebudowa stacji UR29 oraz likwidacja stacji UR57 - Ruda Śląska ul.norwida P r 8 Przebudowa sieci nn zasilanej ze stacji UCH4, UCH9 - Ruda Śląska ul.przedtorze, Zabrzańska, Dworcowa, PI. Szkolny, Węglowa P 156 Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska

157 Lp CHARAKTERYSTYKA PRZEDSIĘWZIĘCIA (nazwa/zakres, typy urządzeń /linii, stacji/ itp.) Przebudowa sieci nn zasilanej ze stacji UH3, UH5, UH1 - Ruda Śląska ul.1-go Maja Przebudowa sieci nn zasilanej ze stacji UX13 - Ruda Śląska ul.kasprowicza, Równoległa Przebudowa sieci nn zasilanej ze stacji UW38 - Ruda Śląska ul.radosna, 1-go Maia, Piaskowa Przebudowa sieci nn zasilanej ze stacji UH32 - Ruda Śląska ul.parandowskiego, Makuszyńskiego, Brzechwy P r P r P P 13 Przebudowa sieci nn zasilanej ze stacji UH9 - Ruda Śląska ul.solidarności P 14 Przebudowa sieci nn zasilanej ze st. UB13 - Ruda Śląska ul.siekiela, Szewczyka P 15 Przebudowa sieci nn zasilanej ze stacji UK28 - Ruda Śląska ul.piłsudskiego P Przebudowa sieci nn zasilanej ze stacji UK3 - Ruda Śląska ul.młodzieży Powstańczej, Dolna Przebudowa sieci nn zasilanej ze stacji UK6 - Ruda Śląska ul.wyzwolenia, Wrocławska, Malinowa, Rogozińskiego, Kaszubska P P 18 Przebudowa sieci nn zasilanej ze stacji UK8 - Ruda Śląska ul.łukowa, Lipowa P 19 Przebudowa sieci nn zasilanej ze stacji UK1 - Ruda Śląska ul.tunkla P 20 Przebudowa sieci nn zasilanej ze stacji UN4 - Ruda Śląska ul.żelazna, Hallera, Konstytucji P 21 Przebudowa sieci nn zasilanej ze stacji UW13 - Ruda Śląska ul.katowicka, Gołębi P Przebudowa sieci nn zasilanej ze stacji UW40 - Ruda Śląska ul.wyzwolenia, Staffa, Szyb Artura, Wirecka, Nowoka Przebudowa sieci nn zasilanej ze stacji UW43 - Ruda Śląska ul.obrońców Westerplatte Przebudowa sieci nn zasilanej ze stacji UW54 - Ruda Śląska ul.górnośląska, Katowicka P P P 25 Przebudowa sieci nn zasilanej ze stacji UX2 - Ruda Śląska ul.gtówna P 26 Przebudowa sieci nn zasilanej ze stacji UG10- Ruda Śląska ul.joanny, Goduli P 27 Przebudowa sieci nn zasilanej ze stacji UW28 - Ruda Śląska ul.wyzwolenia P 28 Przebudowa sieci nn zasilanej ze stacji UX22, UX14, UX13 - Ruda Śląska ul.sportowców, Poligonowa, Husarska, Admiralska, Obrońców Pokoju, Jordana, Kokota, Piernikarczyka, Bielszowicka, Cicha, Kossaka P 29 Przebudowa sieci nn zasilanej ze stacji UN20, UN16 - Ruda Śląska ul.wojska Polskiego, Kościuszki P 30 Przebudowa sieci nn zasilanej ze stacji UX19, UX29, UX7 - Ruda Śląska ul.niedzieli P 31 Przebudowa stacji UG12 - Ruda Śląska ul.tylna P r 32 Modernizacja rozdz.sn, zabezpieczeń i telemechaniki w SE Wirek (WIR) P Modernizacja zabezpieczeń i telemechaniki SE Karol (KAR) - Ruda Śląska 33 P ul.orzegowska 34 Budowa rozdz.20kv SE Walenty (WLT) - Ruda Śląska ul. Maja r r 35 Modernizacja SE Halemba (HAL) - Ruda Śląska P Przebudowa sieci nn zasilanej ze stacji UK22 - Ruda Śląska ul.malczewskiego, 36 P Tunkla 37 Przełożenie kabla SN z pola nr 2 do pola nr 8 w GPZ Walenty p+r 38 Przebudowa linii kablowej SN UG10-UG18, UG18-UG19 - Ruda Śląska ul.podlas P Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska 157

158 CHARAKTERYSTYKA PRZEDSIĘWZIĘCIA Lp (nazwa/zakres, typy urządzeń /linii, stacji/ itp.) 39 Zabudowa wyłączników 110kV SE Zgoda(ZGO) r 40 Przebudowa linii kablowej SN UCH6-UCH11 - Ruda Śląska ul.zabrzariska, Kokotek P 41 Budowa ekranu dźwiękochłonnego na SE Karol P r 42 Przebudowa stacji UCH2 - Ruda Śląska ul.pawła P Budowa Linii kablowej SN relacji GPZ Lech-GPZ Zgoda - Ruda Śląska 43 P r ul.katowicka, Chorzowska gdzie: p projektowanie; r realizacja. Źródło: TD S.A. Wykonanie przedstawionych w ww. wykazie zadań inwestycyjnych finansowane jest ze środków własnych TAURON Dystrybucja S.A. Oddział w Gliwicach, przy czym ich realizacja uzależniona jest od wyniku finansowego naszej firmy. W związku z tym TAURON Dystrybucja S.A. Oddział w Gliwicach rezerwuje sobie prawo do wprowadzenia korekt rzeczowo-finansowych w planie inwestycyjnym w trakcie jego realizacji w bieżącym roku i w ramach aktualizacji na kolejne lata. Wstępne stanowisko TAURON Dystrybucja S.A. Oddział w Gliwicach ws. zaopatrzenia w energię elektryczną nowych obszarów rozwoju miasta zostało zawarte w korespondencji zamieszczonej w Załączniku nr PKP Energetyka S.A. PKP Energetyka S.A. Oddział w Warszawie Dystrybucja Energii Elektrycznej, Śląski Rejon Dystrybucji w Gliwicach poinformowała, że nie dokonała w ostatnich latach na terenie miasta Ruda Śląska rozbudowy swoich urządzeń elektroenergetycznych. Firma pozyskała nowych odbiorców po stronie nn ze stacji ST3 i ST4. Operator wykazuje istnienie rezerw mocy na swoich stacjach w mieście w zakresie %. Przyłączenia mogą być realizowane na terenach zlokalizowanych w pobliżu obsługiwanych stacji kolejowych. Wstępne stanowisko PKP Energetyka S.A. Śląski Rejon Dystrybucji w Gliwicach ws. zaopatrzenia w energię elektryczną nowych obszarów rozwoju miasta zostało zawarte w korespondencji zamieszczonej w Załączniku nr WĘGLOKOKS ENERGIA ZCP sp. z o.o. branża elektroenergetyczna Operator przedstawił zatwierdzony Plan rozwoju w zakresie zaspokojenia obecnego i przyszłego zapotrzebowania na energię elektryczną na lata Plan przewiduje pokrywanie zapotrzebowania na energię elektryczną odbiorców w rejonie Elektrociepłowni Mikołaj oraz Ciepłowni: Bielszowice, Halemba, Nowy Wirek i Wanda w ramach energii elektrycznej wytwarzanej w EC Mikołaj oraz zakupów PGG sp. z o.o. i sprzedawcy wyłonionego w procesie ofertowania, w granicach wynikających z możliwości wytwórczych źródła własnego oraz przepustowości własnej sieci dystrybucyjnej. Energia dostarczana jest na średnim napięciu (6 kv) oraz niskim (500 i 400 V). W Planie nie prze- 158 Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska

159 widuje się zwiększenia sprzedaży do aktualnych odbiorców końcowych oraz wydania warunków przyłączenia w sieci 400 V i 500 V. W Planie przewiduje wykonanie przyłącza kablowo-rozliczeniowego dla hali produkcyjnej firmy Hewitech Polska na terenie przyległym do Ciepłowni Nowy Wirek (2016 r.) oraz w 2017 r. modernizację wewnętrznej sieci SN 6 kv Elektrociepłowni Mikołaj zmiana struktury zasilania i umiejscowienia Rozdzielni Potrzeb Własnych. 8.3 Analiza i ocena możliwości zastosowania energetycznej gospodarki skojarzonej w mieście, w źródłach rozproszonych System kogeneracyjny jest to techniczne rozwiązanie pozwalające wytwarzać i wykorzystywać energię elektryczną i cieplną jednocześnie w skojarzeniu. Podstawowy system kogeneracyjny składa się z modułu wytwarzania energii elektrycznej i cieplnej, energetycznego układu zabezpieczeń, rozdzielających napędów pomocniczych. Do skojarzonego wytwarzania ciepła i energii elektrycznej wykorzystuje się następujące układy technologiczne: elektrociepłownie z turbinami parowymi z wykorzystaniem paliwa stałego (węgiel, biomasa), elektrociepłownie z turbinami gazowymi, bloki gazowo-parowe (turbina gazowa + turbina parowa) oraz małe elektrociepłownie z silnikami spalinowymi. Trzy pierwsze układy stosuje się dla średnich i dużych mocy. Układ elektrociepłowni kogeneracyjnej wytwarzającej w skojarzeniu energię elektryczną i ciepło (CHP Combined Heat & Power generation) jest równoważny układowi: oddzielnego wytwarzania energii elektrycznej w elektrowni i oddzielnego wytwarzania ciepła w ciepłowni. Ilość energii pierwotnej zużywana przez drugi układ (elektrownia + ciepłownia) jest o około % wyższa od energii pierwotnej zużywanej przez pierwszy układ (kogeneracja). W sprawie wspólnotowej strategii wspierania skojarzonej produkcji ciepła i energii elektrycznej Parlament Europejski i Rada przyjęły w dniu 11 lutego 2004 r. Dyrektywę Nr 2004/8/WE. Celem strategii jest promowanie wysokowydajnej kogeneracji ze względu na związane z nią potencjalne korzyści w zakresie oszczędzania energii pierwotnej oraz ograniczania emisji szkodliwych substancji. Z uwagi na oszczędności energii powyżej 10%, zgodnie z definicją ww. Dyrektywy, układ kwalifikuje się jako kogeneracja o wysokiej wydajności. W małych układach rozproszonych gazowe silniki spalinowe lub turbiny gazowe wykorzystuje się do napędu generatorów energii elektrycznej z jednoczesnym wytwarzaniem ciepła odpadowego pochodzącego ze spalin wylotowych silnika lub turbiny gazowej oraz z wody i oleju układu chłodzenia silnika. Sprawność układu waha się na ogół w granicach 80 do 90%. Małe układy kogeneracyjne zasilane są przeważnie: gazem ziemnym, biogazem, gazem wysypiskowym lub olejem opałowym dlatego też wyprodukowana energia jest traktowana jako czysta dla środowiska. Kogeneracja przyczynia się do pogłębienia konkurencyjności oraz może wpłynąć pozytywnie na bezpieczeństwo dostaw energii, które jest koniecznym warunkiem zapewnienia w przyszłości stałego rozwoju. Należy podkreślić, że systemy CHP wykorzystywane są również w aplikacjach z instalacjami klimatyzacyjnymi tzw. trigeneracja, gdzie elementem produkującym ciepło jest Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska 159

160 agregat kogeneracyjny, natomiast jednostopniowy agregat wody lodowej (chiller absorpcyjny) razem z wieżą chłodniczą stanowi źródło chłodu (min.+4,5ºc) wytwarzane dla potrzeb wentylacji. Taki sposób wytwarzania energii gwarantuje zwiększenie stopnia skojarzenia energii elektrycznej, cieplnej i chłodniczej. Chłód produkowany jest z ciepła odpadowego, które w przypadku braku możliwości jego zagospodarowania jest wypromieniowywane do atmosfery. Zalety układów skojarzonego wytwarzania ciepła i energii elektrycznej Stosowanie rozproszonych układów skojarzonych w porównaniu do układów klasycznych cechuje się następującymi zaletami: dodatkowy uzysk środków z tytułu sprzedaży certyfikatów, konkurencyjna cena wytworzonych nośników energii, przedsiębiorstwo elektroenergetyczne dystrybucyjne kupuje energię elektryczną wyprodukowaną w skojarzeniu za cenę regulowaną, mniejsze zanieczyszczenie środowiska produktami spalania, możliwość otrzymania dotacji z funduszy pomocowych, większa niezawodność dostawy energii, zmniejszenie kosztów przesyłu energii, zwiększenie bezpieczeństwa energetycznego poprzez bardziej równomierne rozłożenie źródeł wytwarzających energię elektryczną. Szczególną uwagę należy zwrócić na dwie ostatnie zalety w przypadku instalacji lokalnych, gdyż rozproszone układy skojarzone mogą stać się jednym z elementów krajowego systemu elektroenergetycznego, zapewniającego obniżkę kosztów przesyłu energii i zwiększenie jego niezawodności. Moduły kogeneracyjne (lub trigeneracyjne) działają w oparciu o paliwa gazowe gaz ziemny, gaz kopalniany lub biogaz. Jedną z dróg ograniczenia zapotrzebowania na surowce kopalne jest zastąpienie ich zamiennikami odnawialnymi, a w tym przypadku biogazem, a szczególnie biogazem uzyskiwanym z celowo uprawianej biomasy. Biogaz jest paliwem gazowym wytwarzanym przez mikroorganizmy z materii organicznej w warunkach beztlenowych. Może on powstawać samorzutnie w procesach rozkładu substancji organicznych lub można go produkować celowo. Obecnie źródła biogazu możemy zamknąć w czterech kategoriach: składowiska odpadów, oczyszczalnie ścieków, biogazownie rolnicze, biogazownie energetyczne. Energia uzyskana w procesie spalania biogazu pochodzi z odnawialnego źródła. Dzięki zastosowaniu biogazu do produkcji prądu i ciepła następuje redukcja emisji gazów cieplarnianych, takich jak CO2 i CH4 oraz zmniejszenie emisji związków zanieczyszczających powietrze pochodzących ze spalania paliw konwencjonalnych (SO2 i NO2). Dodatkowym atutem jest fakt, że technologia biogazowa jest całkowicie bezodpadowa i utrzymuje blisko 160 Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska

161 zerowy bilans dla CO2. Zastosowanie urządzeń kogeneracyjnych tego typu zwiększa wykorzystanie energii pierwotnej, pozwala uniknąć dalekiego transportu surowców oraz znacznie ogranicza straty energii związane z przesyłem. Ważnym elementem strategii promowania kogeneracji może być handel pozwoleniami na emisję CO2. Oszczędności w zużyciu paliw pierwotnych sięgające 20-30%, wynikające z zastosowania kogeneracji, przekładają się bowiem wprost proporcjonalnie na niższą emisję CO2. Poprzez konsekwentne inwestycje polegające na likwidacji lokalnych ciepłowni i zastępowaniu ich skojarzonym wytwarzaniem energii elektrycznej i ciepła można w prosty sposób uzyskać nadwyżkę pozwoleń na emisję CO2 w stosunku do stanu istniejącego. Układy kogeneracyjne mogą być stosowane tam, gdzie istnieje zapotrzebowanie na ciepło grzewcze lub technologiczne w układzie pracy całorocznej. Ostatnio coraz częściej stosuje się instalacje małej mocy (rzędu nawet od kilkunastu kilowatów do kilku megawatów elektrycznych) budowane w pobliżu odbiorcy końcowego. Mówimy wtedy o kogeneracji rozproszonej. Dzięki takiemu usytuowaniu w systemie elektroenergetycznym elektrociepłownie rozproszone spełniają ważną rolę przyczyniając się do: redukcji strat powstających przy przesyle energii elektrycznej, zwiększenia bezpieczeństwa i niezawodności zasilania odbiorców, wykorzystania istniejących lokalnych zasobów paliw. Mając na względzie rozwój budownictwa na terenie miasta Ruda Śląska wskazane jest rozważenie możliwości budowy układów kogeneracyjnych w ramach zabezpieczenia dostaw ciepła i energii elektrycznej na terenach znacznie oddalonych od istniejącego systemu ciepłowniczego. Przykładem działania w kierunku budowy kogeneracyjnych źródeł rozproszonych jest zainstalowanie przez ZEC Katowice S.A. w ramach modernizacji źródła W-XII (Kotłownia Śląsk), zlokalizowanego na terenie dzielnicy Kochłowice, silników gazowych wytwarzających w skojarzeniu ciepło i energię elektryczną, wykorzystując w tym celu gaz pozyskiwany z odmetanowania kopalni Wujek-Śląsk ruch Śląsk. Również w Parku Wodnym Aquadrom na terenie dzielnicy Halemba planowano w przyszłości wykorzystanie układu kogeneracyjnego opartego na gazie ziemnym. Obecnie na potrzeby Parku jest wykorzystywane ciepło z systemu ciepłowniczego ok. 1,6 MW. Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska 161

162 9. Ocena możliwości i planowane wykorzystanie lokalnych źródeł energii 9.1 Możliwości wykorzystania nadwyżek energii cieplnej ze źródeł przemysłowych Analiza lokalnych źródeł przemysłowych w gminie wskazuje na to, że dysponują one w większości przypadków rezerwami mocy cieplnej. Rezerwy te z reguły wiążą się z zagadnieniami niezawodności dostawy ciepła (istnienie dodatkowych jednostek kotłowych na wypadek awarii). Zatem z czysto bilansowego punktu widzenia istniałyby możliwości wykorzystania nadwyżek mocy cieplnej. Realizowanie działalności związanej z wytwarzaniem lub przesyłaniem i dystrybucją ciepła wymaga uzyskania koncesji (o ile moc zamówiona przez odbiorców przekracza 5 MW). Uzyskanie koncesji pociąga za sobą szereg konsekwencji wynikających z ustawy Prawo energetyczne (konieczność ponoszenia opłat koncesyjnych na rzecz URE, sprawozdawczość, opracowywanie taryf dla ciepła zgodnych z wymogami ustawy i wynikającego z niej rozporządzenia). Ponadto należy wówczas zapewnić odbiorcom warunki zasilania zgodne z rozporządzeniem Ministra Gospodarki w sprawie przyłączania podmiotów do sieci ciepłowniczej, w tym także zapewnić odpowiednią pewność zasilania. W sytuacjach awaryjnych podmiot przemysłowy jest zainteresowany zapewnieniem dostawy ciepła w pierwszej kolejności na własne potrzeby, gdyż koszty utracone w wyniku strat na głównej działalności operacyjnej przedsiębiorstwa przemysłowego, z reguły będą niewspółmierne do korzyści ze sprzedaży ciepła. Ponadto obecny system tworzenia taryf za ciepło nie daje możliwości osiągania zysków na kapitale własnym. W tej sytuacji zakłady przemysłowe często nie są zainteresowane rozpoczynaniem działalności w zakresie zaopatrzenia w ciepło odbiorców zewnętrznych. 9.2 Możliwości wykorzystania zasobów energii odpadowej Zasoby energii odpadowej istnieją we wszystkich tych procesach, w trakcie których powstają produkty (główne lub odpadowe) o parametrach różniących się od parametrów otoczenia, w tym w szczególności o podwyższonej temperaturze. Generalnie można wskazać następujące główne źródła odpadowej energii cieplnej: procesy wysokotemperaturowe (na przykład w piecach grzewczych do obróbki plastycznej lub obróbki cieplnej metali, w piekarniach, w części procesów chemicznych), gdzie dostępny poziom temperaturowy jest wyższy od 100 C; procesy średniotemperaturowe, gdzie jest dostępne ciepło odpadowe na poziomie temperaturowym rzędu 50 do 100 C (na przykład procesy destylacji i rektyfikacji, przemysł spożywczy i inne); ciepłe wody odpadowe i ścieki o temperaturze w przedziale 20 do 50 C; zużyte powietrze wentylacyjne o temperaturze zbliżonej do 20 C. 162 Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska

163 Z operacyjnego punktu widzenia optymalnym rozwiązaniem jest wykorzystanie ciepła odpadowego bezpośrednio w samym procesie produkcyjnym (np. do podgrzewania materiałów wsadowych do procesu), gdyż występuje wówczas duża zgodność między podażą ciepła odpadowego, a jego zapotrzebowaniem do procesu, a ponadto istnieje zgodność dostępnego i wymaganego poziomu temperatury. Problemem jest oczywiście możliwość technologicznej realizacji takiego procesu. Decyzje związane z takim sposobem wykorzystania ciepła w całości spoczywają na podmiocie prowadzącym związaną z tym działalność. Procesy wysoko- i średniotemperaturowe pozwalają wykorzystywać ciepło odpadowe na potrzeby ogrzewania pomieszczeń i przygotowania ciepłej wody. Przy tym odbiór ciepła na cele ogrzewania następuje tylko w sezonie grzewczym i to w sposób zmieniający się w zależności od temperatur zewnętrznych. Stąd w części roku energia ta nie będzie wykorzystywana, a dla pozostałego okresu należy przewidzieć uzupełniające źródło ciepła. Decyzja o takim sposobie wykorzystania ciepła odpadowego powinna być każdorazowo przedmiotem analizy dla określenia opłacalności takiego działania. Ciepło odpadowe na poziomie temperatury C często powstaje nie tylko w zakładach przemysłowych, ale i w gospodarstwach domowych (np. zużyta ciepła woda), mogąc stanowić źródło ciepła dla odpowiednio dobranej pompy ciepła. Ponadto znakomitym źródłem ciepła do ogrzewania mieszkań jest ciepło wytwarzane przez eksploatowane urządzenia techniczne, jak: pralki, lodówki, telewizory, sprzęt komputerowy i inne urządzenia powszechnie obecnie stosowane w gospodarstwie domowym. Atrakcyjną opcją jest wykorzystanie energii odpadowej zużytego powietrza wentylacyjnego. Wynika to z kilku przyczyn: dla nowoczesnych obiektów budowlanych straty ciepła przez przegrody uległy znacznemu zmniejszeniu, natomiast potrzeby wentylacyjne pozostają nie zmienione, a co za tym idzie, udział strat ciepła na wentylację w ogólnych potrzebach cieplnych staje się coraz bardziej znaczący (dla tradycyjnego budownictwa mieszkaniowego straty wentylacji stanowią około 20 do 25% potrzeb cieplnych, a dla budynków o wysokiej izolacyjności przegród budowlanych - nawet ponad 50%; dla obiektów wielkokubaturowych wskaźnik ten jest jeszcze większy); odzysk ciepła z wywiewanego powietrza wentylacyjnego na cele przygotowania powietrza dolotowego jest wykorzystaniem wewnątrzprocesowym z jego wszystkimi zaletami; w obiektach wyposażonych w instalacje klimatyzacyjne (w szczególności obiekty usługowe o znaczeniu miejskim i regionalnym) układ taki pozwala na odzyskiwanie chłodu w okresie letnim, zmniejszając zapotrzebowanie energii do napędu klimatyzatorów. W związku z tym, proponuje się w gminie stosowanie układów rekuperacji ciepła w układach wentylacji wszystkich obiektów wielkokubaturowych, zwłaszcza wyposażonych w instalacje klimatyzacyjne (sale gimnastyczne, sportowe, baseny), których modernizacji lub budowy podejmie się gmina. Jednocześnie korzystne jest promowanie tego rozwiązania w mniejszych obiektach, w tym także mieszkaniowych (na rynku dostępne są już rozwiązania dla budownictwa jednorodzinnego). Biorąc pod uwagę możliwości wykorzystania energii odpadowej, należy zauważyć, że podmioty gospodarcze, dla których działalność związana z zaopatrzeniem w ciepło stano- Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska 163

164 wi (lub może stanowić) działalność marginalną, nie są zainteresowane jej podejmowaniem. Stąd też głównymi odbiorcami ciepła odpadowego będą podmioty wytwarzające ciepło odpadowe. Na terenie gminy obiektem, w którym prowadzony jest odzysk energii z procesów technologicznych oraz wentylacji jest ośrodek sportowo-rekreacyjny Aquadrom Sp. z o.o. W celu wstępnego podgrzewania wody uzupełniającej do basenów wykorzystywane jest ciepło odzyskane z wód popłucznych filtracji. Ponadto na terenie obiektu wykorzystuje się instalację odzysku ciepła z powietrza wentylacyjnego ciepło służy do podgrzewu nawiewanego powietrza zewnętrznego. W sytuacji zidentyfikowania znacznego źródła energii odpadowej na terenie gminy jego zagospodarowanie stanowić powinno priorytet w aspekcie polityki proracjonalizacyjnej. 9.3 Ocena możliwości wykorzystania odpadów komunalnych jako alternatywnego źródła energii dla gminy Palna frakcja odpadów komunalnych jest niewątpliwie znaczącym potencjalnym źródłem energii dla gminy. Pomimo uwzględnienia aktualnie obowiązujących tendencji i hierarchii w gospodarce odpadami (najpierw zapobieganie, potem odzysk i recyrkulacja, następnie unieszkodliwianie i na końcu składowanie) i tak znacząca ilość odpadów pozostaje kierowana do składowania. Składowanie jest najgorszym sposobem unieszkodliwiania odpadów i należy je traktować jako ostateczność, co ma odzwierciedlenie w polskich regulacjach prawnych i podejmowanych działaniach tj.: systematycznie podnoszone opłaty za składowanie odpadów komunalnych; konieczność ograniczenia ilości składowanych odpadów biodegradowalnych, wprowadzenie całkowitego zakazu składowania nieprzetworzonych odpadów komunalnych. Powyższe stanowi istotne zagadnienie w kontekście przeniesienia odpowiedzialności ustawowej za odpady komunalne na gminę. Alternatywnym do składowania sposobem zagospodarowania odpadów, po wcześniejszym wykorzystaniu wszystkich innych sposobów odzysku, jest ich termiczne przetworzenie. Zastosowanie konkretnych rozwiązań technicznych w zakresie termicznego przekształcania odpadów, wymaga przemyślanego doboru technologii, optymalnej z punktu widzenia składu odpadów kierowanych do przetwarzania. Każdy rodzaj instalacji ma bowiem ograniczenia, które nie pozwalają na przerób określonego rodzaju odpadów. Dlatego też kluczową kwestią jest zaprojektowanie prawidłowego systemu zasilania zakładu przetwórczego, dobór właściwej wielkości zdolności przetwórczych i wydajności cieplnej urządzeń paleniskowych z uwzględnieniem lokalnie dopuszczalnych limitów emisji zanieczyszczeń, a wreszcie zastosowanie właściwych technologii oczyszczania gazów spalinowych. Niezmiernie ważne jest korzystanie z doświadczeń eksploatacyjnych zebranych z już funkcjonujących instalacji działających w kilkunastu krajach europejskich. 164 Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska

165 Należy przy tym zauważyć, że spalanie nie jest jedyną technologią umożliwiającą odzysk energii chemicznej zawartej w strumieniu odpadów. Wśród innych, konkurencyjnych technologii odzysku energii z odpadów można wymienić: przeróbkę mechaniczno-termiczną; fermentację beztlenową; zgazowanie w łuku plazmowym. Utylizacja odpadów komunalnych poprzez termiczne ich przetwarzanie w ciepło i energię elektryczną, jest niezawodnie opłacalna z ekologicznego punktu widzenia. Natomiast efekty ekonomiczne uzależnione są od relacji cenowych ciepła, energii elektrycznej, dopłat do pozyskiwanych odpadów oraz stabilności mechanizmów wsparcia, tj. sprzedaży świadectw pochodzenia energii z produkcji skojarzonej (czerwonych certyfikatów) oraz świadectw ze spalania odpadów uznanych za biomasę (zielonych certyfikatów). To ostatnie regulowane jest w sposób szczegółowy w rozporządzeniu Ministra Gospodarki z dnia 18 października 2012 r. w sprawie szczegółowego zakresu obowiązku uzyskania i przedstawienia do umorzenia świadectw pochodzenia, uiszczenia opłaty zastępczej, zakupu energii elektrycznej i ciepła wytworzonych w odnawialnych źródłach energii oraz obowiązku potwierdzania danych dotyczących ilości energii elektrycznej wytworzonej w odnawialnym źródle energii (Dz.U. z 2012 r., poz ze zm.). W rozporządzeniu tym wskazano szczegółowe warunki uznania energii jako pochodzącej z odnawialnych źródeł energii: 6.1. Do energii wytwarzanej w odnawialnych źródłach energii zalicza się, niezależnie od mocy tego źródła: 1. energię elektryczną lub ciepło pochodzące w szczególności: a) z elektrowni wodnych oraz elektrowni wiatrowych, b) ze źródeł wytwarzających energię z biomasy oraz biogazu, c) ze słonecznych ogniw fotowoltaicznych oraz kolektorów do produkcji ciepła, d) ze źródeł geotermalnych. 2. część energii odzyskanej z termicznego przekształcania odpadów komunalnych, zgodnie z przepisami wydanymi na podstawie art. 44 ust 8 i 9 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach. Natomiast w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 8 czerwca 2016 r. w sprawie warunków technicznych kwalifikowania części energii odzyskanej z termicznego przekształcania odpadów (Dz.U. z 2016 r., poz. 847) podano zasady kwalifikowania części energii odzyskanej z termicznego przekształcania odpadów, jako energii z OZE. W 3 tego rozporządzenia zdefiniowano pojęcie frakcji biodegradowalnej jest to ulegająca biodegradacji część odpadów przemysłowych i komunalnych, pochodzenia roślinnego lub zwierzęcego, w tym odpadów z instalacji do przetwarzania odpadów oraz odpadów z uzdatniania wody i oczyszczania ścieków, w szczególności osadów ściekowych. W rozporządzeniu ( 4) określono następujące warunki, które muszą być bezwzględnie spełnione w celu uznania części energii produkowanej w instalacji termicznego przekształcania odpadów jako wytworzonej w odnawialnych źródłach energii: Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska 165

166 prowadzone są badania właściwości fizykochemicznych poszczególnych rodzajów paliw, m.in. wyznaczanie wartości opałowej oraz zawartości frakcji biodegradowalnych w odpadach, zgodnie z referencyjnymi metodami badań; obliczenia udziału OZE wykonano zgodnie z wymaganiami, tzn. na podstawie wyników badań właściwości wszystkich rodzajów paliw dostarczanych do instalacji termicznego przekształcania odpadów, zgodnie z odpowiednią metodyką obliczania udziału energii chemicznej frakcji bioderadowalnych; proces termicznego przekształcania odpadów odbywa się zgodnie z określonymi przepisami dla tego typu instalacji, również w zakresie emisji zanieczyszczeń do powietrza; prowadzona jest dokumentacja dot. ilości energii elektrycznej lub ciepła wytwarzanych w instalacji termicznego przekształcania odpadów oraz wyników badań właściwości fizykochemicznych paliw. Na terenie Rudy Śląskiej planowana jest budowa Ekologicznego Centrum Odzysku, na terenie którego ma funkcjonować elektrociepłownia zasilana energią cieplną pochodzącą ze spalania odpadów resztkowych oraz osadów ściekowych. Inwestorem jest firma ENE- RIS Energia. Inwestycja ma być zlokalizowana w sąsiedztwie Huty Pokój, przy Drogowej Trasie Średnicowej (teren Śląskiego Parku Przemysłowo-Technologicznego). Elektrociepłownia ma pełnić rolę instalacji trigeneracyjnej jednoczesna produkcja energii elektrycznej, ciepła i chłodu. Przewidywana wydajność elektrociepłowni wynosi ton/rok (dyspozycyjność instalacji godzin rocznie). Szacunkowa produkcja ciepła/chłodu brutto 750 TJ/rok oraz produkcja energii elektrycznej brutto 111 GWh/rok. Żużle powstające jako produkt uboczny w procesie mogą być wykorzystywane jako kruszywo budowlane. Dla planowanego przedsięwzięcia opracowano raport oddziaływania na środowisko. W Polsce zrealizowane, bądź w trakcie realizacji, są następujące instalacje do termicznego przekształcania odpadów: Instalacja Termicznego Przekształcania Odpadów Komunalnych w Poznaniu, realizowana w ramach projektu pn.: System gospodarki odpadami dla Miasta Poznania. Wydajność instalacji wynosi ok. 210 tys. Mg odpadów rocznie. Projekt był sfinansowany w części z dotacji unijnych, a częściowo w ramach Partnerstwa Publiczno- Prywatnego (PPP). W październiku 2016 r. Wielkopolski Wojewódzki Inspektor Nadzoru Budowlanego wydał Pozwolenie na Użytkowanie dla ITPOK; Zakład Unieszkodliwiania Odpadów Komunalnych w Białymstoku, w ramach którego wybudowano m.in. zakład termicznego unieszkodliwiania odpadów komunalnych o wydajności 120 tys. Mg/rok. Budowa ZUOK w Białymstoku stanowiła jeden z elementów składowych projektu pn.: Zintegrowany system gospodarki odpadami dla aglomeracji białostockiej. Na realizację inwestycji przyznano 210 mln zł ze środków unijnych w ramach Europejskiego Funduszu Spójności POIiŚ; Spalarnia odpadów w Bydgoszczy na terenie Bydgoskiego Parku Przemysłowo- Technologicznego, która zrealizowana została w ramach projektu pn.: Budowa Zakładu Termicznego Przekształcania Odpadów Komunalnych dla Bydgosko-Toruńskiego Obszaru Metropolitalnego. Spalarnia rocznie utylizować będzie około 180 tys. Mg od- 166 Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska

167 padów. W instalacji produkowana jest również energia elektryczna na potrzeby inwestorów BPP oraz energia cieplna na potrzeby miejskiego systemu ciepłowniczego. Projekt uzyskał dofinansowanie UE; Zakład Termicznego Przekształcania Odpadów w Krakowie, zrealizowany w ramach projektu pn.: Program Gospodarki Odpadami Komunalnymi w Krakowie. Wydajność instalacji wynosi 220 tys. Mg odpadów rocznie. Przedsięwzięcie zostało zrealizowane w 2015 r. Projekt uzyskał dofinansowanie ze środków UE o wartości 55% kosztów kwalifikowanych (POIiŚ). Należy pamiętać, że energia możliwa teoretycznie do pozyskania z jednego kilograma odpadów zależy od ich wartości opałowej, która z kolei uzależniona jest od zawartości składników palnych oraz wilgoci. Innym sposobem zagospodarowania odpadów komunalnych jest produkcja paliwa alternatywnego (RDF). W zakresie produkcji RDF w Polsce otwarto w czerwcu 2011 r. nowoczesny Zakład Produkcji Paliwa Alternatywnego w Dąbrowie Górniczej. Zakład może przyjąć ok. 140 tys. Mg odpadów komunalnych rocznie i wyprodukować ok. 40 tys. Mg paliwa alternatywnego, które następnie wykorzystywane jest w cementowniach. Zakłady o podobnej wydajności funkcjonują także w Warszawie i Opolu. Należy zwrócić uwagę, że produkcja energii na bazie paliwa z odpadów może przynieść szansę na: absorpcję środków zewnętrznych na realizację zadań w ramach przedsięwzięcia; dywersyfikację układu paliwowego zasilania gminy; ograniczenie zużycia paliw kopalnych; wzrost udziału nośników energii wytwarzanych lokalnie; minimalizację ilości składowanych odpadów. Wykorzystanie paliwa z odpadów (jak również biomasy: osad wtórny, biogaz) w instalacjach energetycznych, regulowane jest przez kilka dyrektyw unijnych, m.in.: Dyrektywę 2008/98/WE w sprawie odpadów; Dyrektywę 2000/76/WE w sprawie spalania odpadów; Dyrektywę 2009/29/WE o wspólnotowym systemie handlu emisjami, zmieniającą dyrektywę 2003/87/WE, Dyrektywę 2009/28/WE w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych; Dyrektywę 2010/75/UE w sprawie emisji przemysłowych (zintegrowane zapobieganie zanieczyszczeniom i ich kontrola); Dyrektywę 2001/81/WE w sprawie krajowych limitów emisji niektórych zanieczyszczeń do powietrza. Ponadto zastosowane w tych instalacjach technologie powinny być zgodne z dokumentem referencyjnym BREF dla dużych instalacji spalania (LCP s), który odnosi się do najlepszych dostępnych technik BAT dotyczących przede wszystkim zagadnień emisyjnych. Wiążące są także techniki BAT dotyczące współspalania odpadów oraz paliw alternatywnych. Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska 167

168 Na terenie miasta znajdują się następujące zakłady prowadzące działalność w zakresie gospodarki odpadami komunalnymi, posiadające następujące instalację: Tonsmeier Polska Sp. z o.o. (dawniej Przedsiębiorstwo Usług Komunalnych sp. z o.o.) - siedziba: Ruda Śl., ul. Kokotek 33: linia do sortowania surowców wtórnych, instalacja do sortowania odpadów zmieszanych i produkcji paliw alternatywnych; Tonsmeier Recykling Szkła Sp. z o.o. (dawniej TEW Recykling Szkła Sp. z o.o.) siedziba: Ruda Śl., ul. Kokotek 31: linia sortownicza do przerobu szkła opakowaniowego, linia do recyklingu szkła typu float (m.in. szyby samochodowe); Remondis Górny Śląsk Sp. z o.o. (dawniej Przedsiębiorstwo Usług Komunalnych van Gansewinkel Górny Śląsk Sp. z o.o.) siedziba: Ruda Śl., ul. P. Skargi 87, posiadające linię sortowniczą odpadów komunalnych zmieszanych. Do przedsiębiorstw dostarczane są odpady zbierane selektywnie z terenu gminy lub wstępnie segregowane przez wytwórców odpadów, a także niesegregowane odpady komunalne i przemysłowe. W istniejących na terenie Rudy Śląskiej instalacjach i obiektach nie prowadzi się energetycznego wykorzystania odpadów. Górnośląski Związek Metropolitalny (GZM) miał plany budowy Zakładu Termicznego Przekształcania Odpadów Komunalnych dla obszaru Aglomeracji na terenie Rudy Śląskiej. Inwestycja miała kosztować ok. 1,5 mld zł., z czego 600 mln miało pochodzić w z funduszy unijnych. Instalacja miała rocznie spalać do 500 tys. ton opadów. Jednak wskutek protestu mieszkańców inwestycja ta nie przebrnęła procedury pozyskania decyzji środowiskowej. 9.4 Ocena możliwości wykorzystania odnawialnych źródeł energii w gminie Zgodnie z definicją określoną w art. 2 pkt 22) ustawy z dnia 20 lutego 2015 r. o odnawialnych źródłach energii (Dz. U poz. 478 ze zm.) odnawialne źródło energii jest to źródło obejmujące energię: wiatru, promieniowania słonecznego, aerotermalną, geotermalną, hydrotermalną, hydroenergię, energię fal, prądów i pływów morskich, energię otrzymywaną z biomasy, biogazu, biogazu rolniczego oraz z biopłynów. Racjonalne wykorzystanie energii ze źródeł odnawialnych jest jednym z istotnych elementów zrównoważonego rozwoju, który przynosi wymierne efekty ekologiczno-energetyczne. Odnawialne źródła energii (OZE) powinny stanowić istotny udział w ogólnym bilansie energetycznym gmin, powiatów, czy województw naszego kraju. Przyczynią się one do zwiększenia bezpieczeństwa energetycznego regionu, a zwłaszcza do poprawy zaopatrzenia w energię na terenach o słabo rozwiniętej infrastrukturze energetycznej. Obecnie na całym świecie obserwuje się wzrost wykorzystania odnawialnych źródeł energii. Wpływa na to wiele czynników, w tym m.in.: zanieczyszczenie atmosfery; 168 Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska

169 problem globalnego ocieplenia klimatu; wzrost zapotrzebowania na energię; wzrost cen nośników energii; coraz szybszy rozwój technologii wykorzystujących odnawialne źródła energii; rozwój świadomości społecznej i propagowanie zasad zrównoważonego rozwoju; lobbing producentów urządzeń. Dotychczas energetyka polska opierała się głównie na paliwach kopalnych, jednak przyjęty kierunek polityki europejskiej wskazuje na konieczność odejścia od tego typu wytwarzania energii. Ustalony na szczycie UE na początku 2007 r. plan strategiczny zakładał jako cel polityki energetycznej Unii wzrost udziału odnawialnych źródeł energii w 2020 r. do poziomu 20%. W związku z wprowadzeniem w 2009 r. Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/28/WE w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych, na państwach członkowskich UE ciąży obowiązek wprowadzenia regulacji prawnych w zakresie rozwoju OZE. Pierwszym krokiem w kierunku implementacji zapisów ww. dyrektywy do ustawodawstwa polskiego było przyjęcie ustawy o zmianie ustawy Prawo energetyczne oraz niektórych innych ustaw z dn. 16 lipca 2013 r. (Dz. U poz. 984). W dniu 4 maja 2015 r. weszła w życie ustawa z dnia 20 lutego 2015 r. o odnawialnych źródłach energii (Dz. U poz. 478 z późn.zm.), która wprowadza regulacje mające na celu wzrost udziału odnawialnych źródeł energii w procesie wytwarzania energii finalnej. Do najważniejszych zmian, które wprowadza ustawa, należy nowy system wsparcia wytwórców energii z odnawialnych źródeł. Dotychczas przedsiębiorcy korzystający w procesie wytwórczym z odnawialnych źródeł energii byli uprawnieni do otrzymania tzw. zielonych certyfikatów, które mogły zostać sprzedane na giełdzie, a uzyskana wartość stanowiła wsparcie. Uchwalona ustawa o OZE przewiduje zapewnienie wytwórcy energii elektrycznej z odnawialnych źródeł energii możliwości sprzedaży wytworzonej energii przez 15 lat po stałej cenie (z uwzględnieniem inflacji). Warunkiem uzyskania pomocy publicznej jest wygranie przez danego wytwórcę aukcji na wyprodukowanie określonej ilości energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych w określonym czasie. Prezes Urzędu Regulacji Energetyki na mocy ustawy będzie wyznaczał sprzedawcę energii elektrycznej ( sprzedawca zobowiązany ), który będzie miał obowiązek zakupu energii od wytwórcy, który wygrał aukcję. Aukcje będą przeprowadzane odrębnie dla różnych technologii oraz mocy instalacji. Wytwórca energii elektrycznej z OZE, który chce wziąć udział w aukcji, musi złożyć ofertę za pośrednictwem specjalnej platformy aukcyjnej. W ofercie muszą zostać zawarte informacje na temat rodzaju i mocy instalacji oraz ilości produkowanej energii elektrycznej, którą wytwórca zamierza sprzedać w określonym czasie. Wytwórca musi przedstawić także cenę sprzedaży energii elektrycznej. Aukcje wygrywać będą uczestnicy, którzy zaoferują najkorzystniejsze warunki sprzedaży wytworzonej energii elektrycznej aż do wyczerpania określonej w ogłoszeniu do aukcji ilości lub wartości energii elektrycznej, która w danej aukcji może zostać zakupiona. W dniu 1 lipca 2016 r. weszła w życie nowelizacja ustawy o OZE (Dz. U poz. 925), która wprowadziła szereg istotnych zmian w obowiązujących zapisach ustawy z dnia Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska 169

170 r. Główne zmiany dotyczą systemu wsparcia dla prosumentów (jednoczesnych producentów i konsumentów energii), do których, według aktualnej definicji, mogą zaliczać się osoby fizyczne oraz podmioty wykonujące działalność gospodarczą (za wyjątkiem przedsiębiorstw energetycznych). Zasada odsprzedaży do sieci nieskonsumowanej przez prosumentów energii elektrycznej w ramach taryf gwarantowanych została na mocy nowelizacji przekształcona na możliwość skorzystania z tzw. opustów rozliczeń różnicy pomiędzy ilością energii elektrycznej wprowadzonej do sieci i z niej pobranej w stosunku: 1 0,7 dla wszystkich mikroinstalacji z wyjątkiem mikroinstalacji o mocy zainstalowanej do 10 kw (1 0,8). Nowelizacja wprowadziła również modyfikacje w systemie aukcyjnym udział w aukcjach na sprzedaż energii elektrycznej z OZE mogą brać również podmioty takie jak klaster energii oraz spółdzielnia energetyczna, których szczegółowe definicje zawarto w ustawie. W ustawie wprowadzono podział aukcji na następujące koszyki technologiczne: 1) instalacje o stopniu wykorzystania mocy zainstalowanej elektrycznej, łącznej bez względu na źródło pochodzenia, większym niż MWh/MW/rok; 2) instalacje wykorzystujące do wytworzenia energii elektrycznej ulegającą biodegradacji część odpadów przemysłowych i komunalnych, pochodzenia roślinnego lub zwierzęcego, w tym odpadów z instalacji do przetwarzania odpadów oraz odpadów z uzdatniania wody i oczyszczania ścieków, w szczególności osadów ściekowych, zgodnie z przepisami o odpadach w zakresie kwalifikowania części energii odzyskanej z termicznego przekształcania odpadów; 3) instalacje, w których emisja CO2 jest nie większa niż 100 kg/mwh, o stopniu wykorzystania mocy zainstalowanej elektrycznej większym niż MWh/MW/rok; 4) instalacje zgłoszone przez członków klastra energii; 5) instalacje zgłoszone przez członków spółdzielni energetycznej; 6) instalacje wykorzystujące wyłącznie biogaz rolniczy do wytwarzania energii elektrycznej; 7) instalacje inne niż wymienione w pkt 1 6. Co więcej aukcje będą rozdzielone ze względu na moc instalacji odrębnie dla instalacji do 1 MW oraz powyżej 1 MW. Aukcje mają odbywać się co najmniej raz do roku i będą ogłaszane przez Prezesa URE najpóźniej 30 dni przed rozpoczęciem. Kolejność w jakich będą przeprowadzane poszczególne aukcje będzie określana na drodze rozporządzenia przez Radę Ministrów. W zależności od technologii wytwarzania energii oraz mocy instalacji określana będzie również tzw. cena referencyjna, czyli maksymalna cena energii, która może zostać zaproponowana przez wytwórcę, biorącego udział w aukcji. Wsparcie instalacji odnawialnych źródeł energii gwarantują także regulacje wynikające z Rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia r. (Dz. U poz z późn.zm.) w sprawie szczegółowego zakresu obowiązków uzyskania i przedstawienia do umorzenia świadectw pochodzenia, uiszczenia opłaty zastępczej, zakupu energii elektrycznej i ciepła wytworzonych w odnawialnych źródłach energii oraz obowiązku potwierdzania danych dotyczących ilości energii elektrycznej wytworzonej w odnawialnym źródle energii. Według zawartych w dokumencie zapisów przedsiębiorstwa energetyczne zajmujące się wytwarzaniem i/lub obrotem energii mają obowiązek uzyskania i przedstawienia 170 Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska

171 do umorzenia świadectw pochodzenia lub, w wypadku jego braku, uiszczenia tzw. opłaty zastępczej. Począwszy od 2021 roku udział ilościowy wytwarzanej przez dane przedsiębiorstwo energii elektrycznej, wynikającej ze świadectw pochodzenia lub z uiszczonej opłaty zastępczej, musi wynosić 20% rocznie. W dniu r. weszła w życie ustawa z dn. 20 maja 2016 r. o inwestycjach w zakresie elektrowni wiatrowych (Dz. U poz. 961), która reguluje zasady lokalizacji elektrowni wiatrowych na terenie kraju. Najważniejsze zapisy ustawy dotyczą minimalnej odległości farm wiatrowych od zabudowań mieszkalnych, którą określono na 10-krotność wysokości wiatraków wraz z wirnikiem i łopatami, co w praktyce wyniesie 1,5 2 km. Wyznaczona odległość dotyczyć ma również lokalizacji farm wiatrowych przy granicach m.in. parków narodowych, rezerwatów, parków krajobrazowych czy obszarów Natura W przypadku istniejących już wiatraków, nie spełniających nowego kryterium, wprowadzony został zakaz rozbudowy elektrowni dopuszczalne będą jedynie prace remontowe, niezbędne do eksploatacji. Ponadto ustawa dopuszcza lokalizację elektrowni wiatrowych jedynie na podstawie obowiązujących miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego. Ustawa stanowi znaczące ograniczenie możliwości realizacji ww. inwestycji. Analiza potencjału energetycznego energii odnawialnej na obszarze gminy Przyjęty przez Unię pakiet klimatyczno-energetyczny 3x20, stawia znaczne wymagania w stosunku do administracji rządowej krajów członkowskich, w zakresie uzyskania rozwiązań korzystnych i możliwych do wdrożenia, szczególnie w dziedzinie pozyskania energii ze źródeł odnawialnych. Jedną z istotnych kwestii jest określenie realnego potencjału odnawialnych źródeł energii oraz wskazanie w jakich rodzajach OZE dany region kraju będzie mógł realizować zakładane dla naszego Państwa cele. Opłacalność uruchomienia instalacji do pozyskania energii z odnawialnych źródeł energii w dużym stopniu zależy od przyszłego sposobu wykorzystania wyprodukowanej energii oraz od możliwości technicznych pozyskania i przetwarzania energii związanej z zastosowaną technologią, współczynnika sprawności urządzeń czy strat energii na drodze od producenta do konsumenta. Biomasa Istnieją trzy podstawowe czynniki, które decydują o wykorzystaniu roślin uprawnych lub drzew do celów energetycznych. Są to: stosunek energii zawartej w biomasie do energii potrzebnej na jej uprawę i zbiory; zdolność gromadzenia energii słonecznej w postaci biomasy; rodzaj biomasy ze względu na sprawność przetwarzania na paliwa ciekłe i gazowe, która zależy m.in. od tego, czy materię organiczną rośliny tworzy celuloza czy cukry. Biomasa ze względu na swoje parametry energetyczne 14/1/0,01 (wartość opałowa w MJ/kg / procentowa zawartość popiołu / procentowa zawartość siarki) jest coraz szerzej używana do uszlachetniania węgla poprzez zastosowanie technologii współspalania węgla i biomasy (co-firing). Proces ten jest coraz bardziej popularny na świecie ze względu na wprowadzanie w wielu krajach (głównie wysokorozwiniętych) ostrzejszych norm na emisję gazów odlotowych ze źródeł ciepła, a zwłaszcza wobec emisji związków siarki. Jedną Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska 171

172 z możliwości jest mieszanie węgla z granulatem z biomasy, co znacznie obniża stężenie siarki zarówno w paliwie, jak i w spalinach i może powodować zmianę kierunku inwestowania, tj. nie w kosztowne urządzenia do odsiarczania spalin, a w granulację biomasy. Najważniejszymi argumentami za energetycznym wykorzystaniem biomasy są: ograniczenie emisji CO2 z paliw kopalnych; wysokie koszty odsiarczania spalin z paliw kopalnych; aktywizacja ekonomiczna, przemysłowa i handlowa lokalnych społeczności; decentralizacja produkcji energii i tym samym wyższe bezpieczeństwo energetyczne przez poszerzenie producentów energii. Mówiąc o pozytywnych aspektach stosowania biomasy nie można pominąć ich potencjalnych wad energetycznych, które są następujące: ryzyko zmniejszenia bioróżnorodności w przypadku wprowadzenia monokultury roślin o przydatności energetycznej; spalanie biopaliw, jak każde spalanie, powoduje powstawanie NOx, a koszty ich usuwania w małych źródłach są wyższe niż w przypadku dużych profesjonalnych zakładów; podczas spalania biomasy, zwłaszcza zanieczyszczonej pestycydami, odpadami tworzyw sztucznych lub związkami chloropochodnymi, wydzielają się dioksyny i furany o toksycznym i rakotwórczym oddziaływaniu; popiół z niektórych biopaliw w temperaturze spalania topi się, zaślepia ruszt i musi być mechanicznie rozbijany. Do celów energetycznych najczęściej stosowane są następujące postacie biomasy: drewno odpadowe w leśnictwie i przemyśle drzewnym oraz odpadowe opakowania drewniane; zieleń miejska (np. zieleń osiedlowa, uliczna, parki, ogródki działkowe); słoma zbożowa, z roślin oleistych lub roślin strączkowych oraz siano; odpady organiczne gnojownica, osady ściekowe w przemyśle celulozowopapierniczym, makulatura, odpady organiczne z cukrowni, roszarni lnu, gorzelni, browarów; rośliny energetyczne z upraw celowych (plantacje energetyczne), np. wierzba wiciowa, ślazowiec pensylwański, topinambur oraz trawy wieloletnie, jak np.: miskant olbrzymi; biopaliwa płynne do celów transportowych (np. oleje roślinne, biodiesel, bioetanol z gorzelni i agrorafinerii) oraz biogaz pozyskiwany z fermentacji roślin zielonych, przeróbki gnojowicy, osadów ściekowych i wysypisk komunalnych. Poniżej przedstawiono potencjalne możliwości pozyskania na obszarze gminy energii cieplnej z poszczególnych rodzajów biomasy. Słoma Celem oszacowania potencjalnych zasobów słomy na obszarze gminy, przyjęto następujące założenia: 172 Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska

173 176 ha powierzchnia gruntów ornych pod zasiewami na obszarze gminy (wg PSR 2010); 15 q/ha przeciętny uzysk słomy; 50% udział słomy przeznaczonej do energetycznego wykorzystania; 14 MJ/kg wartość opałowa słomy. Po uwzględnieniu powyższych założeń otrzymano następujące wyniki: 132 Mg łączne zasoby słomy w gminie do energetycznego wykorzystania; 1,8 TJ zawartość energii cieplnej w paliwie; 0,19 MW wielkość szczytowej mocy cieplnej w sezonie grzewczym. Plantacje energetyczne W grupie energetycznych upraw biomasy drzewnej wykorzystuje się szybko wzrastające krzewy z rotacją 3 4 letnich cyklów wyrębu, gęsto sadzonych, z odpowiednim nawadnianiem i nawożeniem gleby. Plantacja drzewna nie ma dużych wymagań glebowych i może być interesującym sposobem zagospodarowania nadmiarów mało żyznych terenów rolnych lub terenów przeznaczonych do rekultywacji. Potencjalne zasoby energii z tego typu plantacji (przy założeniu, że ok. 20 ha nieużytków, gleb V i VI klasy, terenów poprzemysłowych po rekultywacji w gminie byłoby przeznaczone pod plantacje) wynoszą: 0,7 TJ/rok zawartość energii cieplnej w paliwie; 0,08 MW wielkość szczytowej mocy cieplnej w sezonie grzewczym. Tereny zielone Interesującym kierunkiem mogłoby być zagospodarowanie energetyczne biomasy pochodzącej z wycinki zieleni. Szacuje się przy założeniach: łączna powierzchnia zieleni urządzonej w gminie, z której potencjalnie mogłaby być pozyskiwana biomasa to ok. 60 ha; wskaźnik uzysku biomasy: m 3 /ha/a; wartość opałowa 8 MJ/kg, że potencjał energetyczny tego rodzaju biomasy w gminie wynosi: 5,8 TJ/rok zawartość energii cieplnej w paliwie; 0,60 MW wielkość szczytowej mocy cieplnej w sezonie grzewczym. Jak wynika z powyższych szacunkowych obliczeń, potencjał energetyczny gminy w zakresie wykorzystania biomasy jest niewielki i wynosi łącznie: 8,3 TJ/rok zawartość energii cieplnej w paliwie; 0,87 MW wielkość szczytowej mocy cieplnej w sezonie grzewczym. Na terenie gminy biomasa wykorzystywana jest w celach energetycznych przez Komendę Miejską Państwowej Straży Pożarnej w Rudzie Śląskiej. Budynek Komendy oraz Jednostki Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska 173

174 Ratowniczo-Gaśniczej ogrzewane są za pomocą kotłów na pellet drzewny. Roczne zużycie paliwa biomasy w kotłach wynosi 38 Mg. Sprawność kotłów to ok. 93%. Biogaz Zarówno gospodarstwa hodowlane, jak i oczyszczalnie ścieków, produkują duże ilości wysoko zanieczyszczonych odpadów. Tradycyjnie odpady te używane są jako nawóz oraz w niektórych przypadkach składowane na wysypiskach. Obydwie metody mogą powodować problemy ekologiczne związane z zanieczyszczeniem rzek i wód podziemnych, emisje odorów oraz inne problemy zagrożenia zdrowia. Jedną z ekologicznie dopuszczalnych form utylizacji tych odpadów jest fermentacja beztlenowa. Głównymi surowcami podlegającymi fermentacji beztlenowej są: odchody zwierzęce; osady z oczyszczalni ścieków; odpady organiczne; zboża, nasiona roślin oleistych. Do typowych sposobów wykorzystania biogazu należą: spalanie w kotłach grzewczych, spalanie w silnikach agregatów prądotwórczych, podłączenie do sieci gazu ziemnego, zasilanie silników pojazdów trakcyjnych. Na obszarze gminy nie zinwentaryzowano instalacji do energetycznego wykorzystania biogazu. Energia wiatru Efektywne wykorzystanie energii wiatru do produkcji energii elektrycznej wymaga spełnienia szeregu odpowiednich warunków, z których najważniejsze to stałe występowanie wiatru o określonej prędkości. Elektrownie wiatrowe pracują zazwyczaj przy wietrze wiejącym z prędkością od 5 do 25 m/s, przy czym prędkość od 15 do 20 m/s uznawana jest za optymalną (wysoce zaawansowane wiatraki prądotwórcze mogą pracować przy prędkości wiatru 3 30 m/s). Zbyt małe prędkości uniemożliwiają wytwarzanie energii elektrycznej o wystarczającej mocy, zbyt duże zaś przekraczające 30 m/s mogą doprowadzić do mechanicznych uszkodzeń elektrowni wiatrowej. Ważnym aspektem jest również wybór terenu, charakteryzującego się odpowiednią klasą szorstkości, rzeźbą powierzchni oraz ilością zabudowy. Zakłada się, że na 1 MW zainstalowanej mocy należy przeznaczyć ok. 10 ha. Polska nie należy do krajów o szczególnie korzystnych warunkach wiatrowych. Pomiary prędkości wiatru na terenie Polski wykonywane przez IMiGW pozwoliły na dokonanie wstępnego podziału naszego kraju na strefy zróżnicowania pod względem wykorzystania energii wiatru. Oszacowanie zasobów energetycznych wiatru dla województwa śląskiego można opisać na podstawie mapy opracowanej dla całego terytorium kraju przez prof. Halinę Lorenc (rysunek poniżej). 174 Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska

175 Rysunek 9-1. Strefy energetyczne wiatru na obszarze Polski (wg prof. H. Lorenc) Źródło: Opracowanie własne na podstawie Halina Lorenc, IMGW, 2001 r. Jak wynika z powyższego rysunku, gmina, jak i znaczna część województwa śląskiego, znajduje się w IV strefie energetycznej wiatru, tj. w warunkach niekorzystnych energia użyteczna wiatru na wysokości 10 m w terenie otwartym wynosi od kwh/m², natomiast na wysokości 30 m od kwh/m². Tabela 9-1. Charakterystyka wiatru (wg opracowania ekofizjograficznego dla miasta Rudy Śląskiej) Średnia miesięczna Liczba dni Liczba dni z wiatrem o prędkości Miesiąc prędkość wiatru z ciszą [m/s] > 10 [m/s] > 15 [m/s] I 4,3 2,7 5,1 0,3 II 4,0 3,2 3,4 0,4 III 4,0 3,2 2,9 0,5 IV 3,4 3,9 2,1 0,3 V 3,3 4,0 1,3 0,0 VI 3,0 4,0 0,5 0,1 VII 3,0 4,9 0,9 0,4 VIII 2,9 6,1 1,6 0,3 IX 3,3 4,6 1,2 - X 3,3 5,2 1,9 - XI 3,6 4,1 2,3 0,1 XII 4,0 3,7 3,9 0,3 ROK 3,5 49,6 27,1 2,7 Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska 175

176 Na podstawie powyższych informacji można stwierdzić, że Ruda Śląska generalnie nie posiada dobrych warunków do instalowania siłowni wiatrowych. Energetyka wodna Mała energetyka wodna MEW obejmuje pozyskanie energii z cieków wodnych. Podstawowymi parametrami dla doboru obiektu są spad w [m] i natężenie przepływu w [m 3 /s]. Przed rozpoczęciem działań zmierzających do zagospodarowania danego cieku wodnego należy przeanalizować zarówno uwarunkowania techniczne (natężenie przepływu, spad), jak i uwarunkowania społeczne (np. uciążliwość planowanej inwestycji dla lokalnej społeczności) i prawne. Dlatego też inwestycje w tym zakresie najczęściej czynione są przez inwestorów prywatnych, w oparciu o własne ustalenia w zakresie możliwości i skali wykorzystania danego cieku wodnego dla celów energetycznych. Precyzyjne określenie możliwości i skali wykorzystania cieków wodnych dla obiektów małej energetyki wodnej w województwie wymaga przeprowadzenia szczegółowych lokalnych badań, których charakter wykracza poza granice niniejszego opracowania. Obszar Rudy Śląskiej znajduje się na styku dwóch zlewni rzek: Odry i Wisły. Środkowa część obszaru należy do zlewni potoku Nowobytomka odprowadzającej wody w kierunku wschodnim do rzeki Rawy i dalej do Wisły. Pozostały obszar położony jest w dorzeczu Odry w zlewni rzeki Kłodnicy. Przepływy na poszczególnych ciekach są następujące: rzeka Kłodnica średni z wielolecia przepływ roczny wynosi 0,93 m 3 /s, średnie niskie przepływy wynoszą w sierpniu i wrześniu 0,58 m 3 /s, a w marcu 0,73 m 3 /s. Natomiast średnie wysokie przepływy wynoszą od 1,55 m 3 /s w listopadzie do 7,01 m 3 /s; rzeka Bytomka maksymalny przepływ 2,845 m 3 /s; potok Bielszowicki (Kochłówka) przepływ średni wód wynosi 0,097 m 3 /s, a przepływ niski średni 0,037 m 3 /s. Jednak w rzeczywistości potok prowadzi dużo wyższe wody ze względu na odprowadzane ścieki przemysłowe i komunalne i wynoszą one: średni roczny przepływ wynosi 0,5 m 3 /s, średni niski 0,29 m 3 /s, a średni wysoki 2,2 m 3 /s. Średni roczny przepływ w rejonie kopalni Bielszowice wynosi 0,4 m 3 /s. rzeka Czerniawka charakterystyczne przepływy pomierzone na terenie miasta Zabrze wynoszą: przepływ średni 0,049 m 3 /s, średni niski 0,024 m 3 /s, maksymalne natężenie przepływu 0,868 m 3 /s; potok Jamna maksymalny przepływ sięga 0,63 m 3 /s; potok Żabica średnie przepływy kształtują się na poziomie 0,023 m 3 /s. Na terenie gminy nie zlokalizowano małych elektrowni wodnych i nic nie wiadomo o planowaniu ich budowy w najbliższym czasie. Energetyka geotermalna Źródłem energii geotermalnej jest wnętrze Ziemi o temperaturze ok C, generujące przepływ ciepła w kierunku powierzchni. W celu wydobycia wód geotermalnych na powierzchnię wykonuje się odwierty do głębokości zalegania tych wód. W pewnej odległości 176 Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska

177 od otworu czerpalnego wykonuje się drugi otwór, którym wodę geotermalną po odebraniu od niej ciepła, wtłacza się z powrotem do złoża. Wody geotermalne są z reguły mocno zasolone, jest to powodem szczególnie trudnych warunków pracy wymienników ciepła i innych elementów armatury instalacji geotermalnych. Wody głębinowe mają różny poziom temperatur. Z uwagi na zróżnicowany poziom energetyczny płynów geotermalnych (w porównaniu do klasycznych kotłowni) można je wykorzystywać: do ciepłownictwa (m.in.: ogrzewanie niskotemperaturowe i wentylacja pomieszczeń, przygotowanie ciepłej wody użytkowej); do celów rolniczo-hodowlanych (m.in.: ogrzewanie upraw pod osłonami, suszenie płodów rolnych, ogrzewanie pomieszczeń inwentarskich, przygotowanie ciepłej wody technologicznej, hodowla ryb w wodzie o podwyższonej temperaturze); w rekreacji (m.in.: podgrzewanie wody w basenie); przy wyższych temperaturach do produkcji energii elektrycznej. Należy zaznaczyć, że eksploatacja energii geotermalnej powoduje również problemy ekologiczne, z których najważniejszy polega na kłopotach związanych z emisją szkodliwych gazów uwalniających się z płynu. Dotyczy to przede wszystkim siarkowodoru (H2S), który powinien być pochłonięty w odpowiednich instalacjach, podrażających koszt produkcji energii. Inne potencjalne zagrożenia dla zdrowia powoduje radon (produkt rozpadu radioaktywnego uranu) wydobywający się wraz z parą ze studni geotermalnej. W województwie śląskim najbardziej korzystne warunki do wykorzystania energii geotermalnej występują na obszarze powiatów północnych oraz w mniejszym stopniu w północnej części powiatu cieszyńskiego i bielskiego. Nawet w najbardziej uprzywilejowanych geotermalnie powiatach warunki hydrogeotermalne poszczególnych gmin mogą się różnić w sposób istotny zarówno w wyniku zmian porowatości i przepuszczalności utworów zbiornika, jak i zmiany jego głębokości. Ważnymi czynnikami rzutującymi na efektywność pozyskania energii geotermalnej jest oprócz wartości mocy termicznej położenie zwierciadła wód podziemnych, wartość depresji podczas eksploatacji złoża oraz stabilność wydajności w czasie. Podczas oceny efektywności konkretnej inwestycji geotermalnej czynniki te winny być każdorazowo analizowane i uwzględniane. Na rysunku poniżej przedstawiony został rozkład złóż geotermalnych w Polsce. Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska 177

178 Rysunek 9-2. Rozkład geotermii w Polsce Źródło: Opracowanie własne na podstawie Energia Geotermalna. Świat-Polska-Środowisko, Instytut gospodarki surowcami mineralnymi i energią. Laboratorium geotermalne PAN, Kraków 2000 r. Energię geotermalną podzielić można na głęboką i płytką. Geotermia płytka to zasoby energii pochodzenia geotermicznego, zakamuflowane w wodach znajdujących się na stosunkowo niewielkich głębokościach i zarazem o temperaturach na tyle niskich, że ich bezpośrednie wykorzystanie do celów energetycznych jest niemożliwe (aczkolwiek można je efektywnie eksploatować w sposób pośredni, np. przy użyciu pomp ciepła). Można przyjąć, że graniczną temperaturą jest w tym przypadku poziom 20 C. Geotermia głęboka zaś, to energia zawarta w wodach znajdujących się na znacznych głębokościach (2 3 km i więcej), głównie w postaci naturalnych zbiorników o temperaturach powyżej 20 C. Z uwagi na powyższe zakłada się, że w Rudzie Śląskiej wykorzystanie energii geotermalnej odbywać się będzie za pomocą instalacji płytkich z pompami ciepła i kolektorami gruntowymi poziomymi lub pionowymi. Wykorzystanie energii geotermalnej wód kopalnianych Na terenie gminy jednym z kierunków zastosowania energii geotermalnej może być wykorzystanie energii zawartej w wodach kopalnianych. Są one wydobywane na powierzchnię w efekcie odwadniania wyrobisk byłych kopalni węgla kamiennego i m.in. odprowadzane na podstawie pozwoleń wodno-prawnych np. do pobliskich rzek, innych cieków wodnych lub kanalizacji. Woda ta może być z powodzeniem wykorzystana, przy zastosowaniu pomp ciepła (najlepiej w systemie biwalentnym ze szczytowym i rezerwowym wykorzystaniem np. kotła gazowego), jako źródło energii na potrzeby produkcji ciepła (ogrzewanie pomieszczeń, przygotowanie ciepłej wody użytkowej) lub produkcji chłodu (klimatyzacji). Efekt wykorzy- 178 Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska

179 stania uzyskanego ciepła może jeszcze zwiększyć zastosowanie mechanicznej wentylacji ogrzewanych obiektów z odzyskiwaniem ciepła z wywiewanego powietrza. Pionierem badań nad energią geotermalną w Polsce jest krakowska Akademia Górniczo- Hutnicza i działające przy niej Polskie Stowarzyszenie Geotermiczne skupiające naukowców i praktyków zainteresowanych eksploatacją i wykorzystaniem tych źródeł energii. Jednym z zadań towarzystwa jest upowszechnienie zdobytej wiedzy innym oraz współpraca z gminami z całej Polski. Członkami krakowskiego stowarzyszenia są m.in. badacze pracujący na Wydziale Nauk o Ziemi Uniwersytetu Śląskiego. Prowadzone są badania skupione wokół pozyskiwania energii geotermalnej z wód kopalnianych wypompowywana woda ma temperaturę wyższą od powierzchniowej. Wykorzystywanie energii odnawialnej jest przedsięwzięciem, które mogłoby przyciągnąć do gminy inwestorów zewnętrznych. Zagadnienie energetycznego wykorzystania energii geotermalnej zawartej w wodzie z odwadniania wyrobisk pogórniczych należy poddać głębszej analizie, która wykracza poza zakres niniejszego opracowania. W tym kontekście należy rozważyć w gminie możliwość wykorzystania doświadczeń realizowanego w miastach UE, w tym w Polsce w Czeladzi (tereny byłej KWK Saturn) projektu REMINING LOWEX, który służy rozwojowi technologii energetycznego zagospodarowania wód kopalnianych. Pompy ciepła Pompa ciepła jest urządzeniem pobierającym ciepło niskotemperaturowe lub odpadowe i transformującym je na wyższy poziom temperaturowy. Nie jest ona typowym urządzeniem wytwarzającym energię, spełnia raczej rolę tzw. temperaturowego transformatora ciepła. Do głównych dolnych źródeł ciepła (skąd pobierane jest ciepło niskotemperaturowe) zalicza się: grunt, wody podziemne i powierzchniowe oraz powietrze. Natomiast górne źródło ciepła stanowi instalacja grzewcza budynku. Pompy ciepła są bardzo korzystnym eksploatacyjnie rozwiązaniem w zakresie ogrzewania budynków i przygotowania ciepłej wody użytkowej. Jednak z uwagi na stosunkowo wysokie nakłady inwestycyjne w porównaniu do innych rozwiązań nie są one jeszcze aż tak bardzo popularne. W zależności od rodzaju nośnika ciepła niskotemperaturowego oraz czynnika podgrzewanego w skraplaczu rozróżnia się następujące systemy pomp ciepła: woda-woda (W/W) oraz woda-powietrze (W/P); powietrze-woda (P/W) oraz powietrze-powietrze (P/P); solanka-woda (S/W) oraz solanka-powietrze (S/P). Możliwe są następujące systemy pracy instalacji grzewczej wykorzystującej jako źródło ciepła pompę ciepła: układ monowalentny pompa ciepła jest jedynym generatorem ciepła, pokrywającym w każdej sytuacji 100% zapotrzebowania; Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska 179

180 układ monoenergetyczny pracę pompy ciepła w okresach szczytowego zapotrzebowania wspomaga np. grzałka elektryczna, której włączenie następuje poprzez regulator w zależności od temperatury zewnętrznej i obciążenia; system biwalentny (równoległy) pompa ciepła pracuje jako jedyny generator ciepła, aż do punktu dołączenia drugiego urządzenia grzewczego. Po przekroczeniu punktu dołączenia pompa pracuje wspólnie z drugim urządzeniem grzewczym (np. z kotłem gazowym); system biwalentny (alternatywny) pompa ciepła pracuje jako wyłączny generator ciepła, aż do punktu przełączenia na drugie urządzenie grzewcze. Po przekroczeniu punktu przełączenia pracuje wyłącznie drugie urządzenie grzewcze (np. kocioł gazowy). Wybierając pompę ciepła jako źródło ogrzewania dla budynku należy zastosować instalację grzewczą o jak najniższej temperaturze zasilania (np. ogrzewanie podłogowe lub ścienne temp. zasilania układu to ok. 35 C) wpływa to na podniesienie współczynnika efektywności pracy pompy. Na terenie Rudy Śląskiej Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji sp. z o.o. eksploatuje pompy ciepła w Oczyszczalni Halemba-Centrum i Oczyszczalni Orzegów, wykorzystujące ciepło ścieków oraz w siedzibie w Nowym Bytomiu pompę ciepła powietrzna. Parafia Św. Barbary w dzielnicy Bykowina wykorzystuje pompę ciepła z uzyskiem energii z wnętrza ziemi. W wybudowanym obecnie na terenie dzielnicy Halemba Parku Wodnym Aquadrom wykorzystane są pompy ciepła jako element wewnętrzny central klimatyzacyjnych na basenie oraz w układzie odzysku ciepła z wody pofiltracyjnej i wody spod prysznicy. Ponadto pompy ciepła są coraz częściej wykorzystywane jako źródło ciepła w budownictwie jednorodzinnym. Energia słońca Do Ziemi dociera promieniowanie słoneczne zbliżone widmowo do promieniowania ciała doskonale czarnego o temperaturze ok K. Przed wejściem do atmosfery moc promieniowania jest równa ok. 1,3 kw na 1 m² powierzchni prostopadłej do promieniowania słonecznego. Część tej energii jest odbijana i pochłaniana przez atmosferę do powierzchni 1 m² Ziemi w słoneczny dzień dociera około 1 kw. Ilość energii słonecznej docierającej do danego miejsca zależy od szerokości geograficznej oraz od czynników pogodowych. Średnie nasłonecznienie obszaru Polski wynosi rocznie ~1 MWh/m 2 na poziomą powierzchnię, co odpowiada wartości opałowej ok. 120 kg paliwa umownego. Wykorzystanie bezpośrednie energii słonecznej może odbywać się na drodze konwersji fotowoltaicznej lub fototermicznej. W obu przypadkach, niepodważalną zaletą wykorzystania tej energii jest brak szkodliwego oddziaływania na środowisko. Natomiast warunkiem ograniczającym dostępność stosowania instalacji solarnych są wciąż jeszcze wysokie nakłady inwestycyjne związane z zainstalowaniem stosownych urządzeń. 180 Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska

181 Ruda Śląska położona jest w rejonie, w którym nasłonecznienie jest umiarkowane (rejon górnośląski). Rysunek 9-3. Nasłonecznienie w Polsce Kolektory słoneczne Kolektory słoneczne wykorzystują za pomocą konwersji fototermicznej energię promieniowania słonecznego do bezpośredniej produkcji ciepła dwoma sposobami: sposobem pasywnym (biernym) i sposobem aktywnym (czynnym). Transmisja zaabsorbowanej energii słonecznej do odbiorników odbywa się w specjalnych instalacjach. W systemach pasywnych konwersja energii promieniowania słonecznego w ciepło zachodzi w sposób naturalny w istniejących lub specjalnie zaprojektowanych elementach struktury budynków pełniących rolę absorberów. W systemach aktywnych dostarcza się do instalacji dodatkową energię z zewnątrz, zwykle do napędu pompy lub wentylatora przetłaczających czynnik roboczy (najczęściej wodę lub powietrze) przez kolektor słoneczny. Funkcjonowanie kolektora słonecznego jest związane z podgrzewaniem przepływającego przez absorber czynnika roboczego, który przenosi i oddaje ciepło w części odbiorczej instalacji grzewczej. Podstawowe składniki typowej instalacji solarnej to kolektor słoneczny, pompa obiegowa oraz zasobnik ciepłej wody wraz z elementami pomocniczymi. Na rynku dostępne są obecnie kolektory płaskie oraz próżniowe. Kolektory słoneczne można stosować do: Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska 181

182 ogrzewania wody basenowej; wspomagania przygotowania ciepłej wody użytkowej; wspomagania centralnego ogrzewania; podgrzewania gruntów szklarniowych; suszenia płodów rolnych i ziół. W warunkach krajowych szacuje się, że instalacja z kolektorem słonecznym jest zdolna pokryć około 60 70% rocznego zapotrzebowania na energię do przygotowania ciepłej wody użytkowej oraz 30 50% ogrzewania domu niskoenergetycznego. Główną wadą tych instalacji jest zmniejszenie uzysków energii w miesiącach jesiennozimowych, gdy zapotrzebowanie odbiorcy jest największe. Wyjściem z tego problemu może być m.in. zastosowanie kolektorów próżniowych (są o ok. 30% sprawniejsze w tym okresie od kolektorów płaskich) oraz wykorzystywanie tych instalacji w budynkach o jak najmniejszym zapotrzebowaniu na energię cieplną (tzw. budynki niskoenergetyczne). Decydując się na zastosowanie kolektorów należy mieć na uwadze następujące zalecenia: powinny być one zwrócone możliwie dokładnie w kierunku południowym; w ciągu dnia nie powinny być zacieniane przez sąsiednie budynki, inne obiekty i drzewa; kąt nachylenia powinien być uzależniony od przeznaczenia instalacji oraz szerokości geograficznej (przyjmuje się, że kąt nachylenia kolektorów słonecznych pracujących cały rok powinien wynosić 45 ). Na terenie miasta energia słoneczna wykorzystywana jest głównie w instalacjach solarnych (kolektorowych) w szeregu prywatnych budynków. Ponadto w budynkach Komendy Miejskiej Państwowej Straży Pożarnej wykorzystywane są kolektory słoneczne w celu przygotowania c.w.u. 9 szt. kolektorów płaskich o łącznej mocy cieplnej 11,35 kw. Ogniwa fotowoltaiczne Systemy fotowoltaiczne przetwarzają energię promieniowania słonecznego bezpośrednio w energię elektryczną. Ze względu na powszechną dostępność do promieniowania słonecznego można je stosować praktycznie w dowolnym miejscu. Najpoważniejszym obecnie ograniczeniem w rozwoju fotowoltaiki jest stosunkowo wysoka cena instalacji. Typowy układ fotowoltaiczny, działający niezależnie od sieci elektroenergetycznej składa się z: modułów, paneli lub kolektorów fotowoltaicznych oraz kontrolera ładowania, akumulatora i falownika. Energia wytworzona w ogniwach magazynowana jest w akumulatorze, które dostarczają energię elektryczną do odbiornika energii w czasie, gdy nie ma promieniowania słonecznego lub jest ono niewystarczające. Do racjonalnego wykorzystania akumulatorów służy kontroler ładowania, natomiast zadaniem falownika jest zamiana napięcia stałego na zmienne o stałej częstotliwości. Niektóre odbiorniki prądu można również zasilać bezpośrednio z szyny napięcia stałego. Najczęściej spotykane zastosowania to: 182 Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska

183 zasilanie budynków w obszarach położonych poza zasięgiem sieci elektroenergetycznej; zasilanie domków letniskowych; wytwarzanie energii w małych przydomowych elektrowniach słonecznych do odsprzedaży do sieci; zasilanie urządzeń komunalnych, telekomunikacyjnych, sygnalizacyjnych, automatyki przemysłowej itp. Na terenie gminy zlokalizowana jest elektrownia fotowoltaiczna o mocy 311 kw, zbudowana z 1296 monokrystalicznych paneli fotowoltaicznych. Jest ona zainstalowana na dachu zbiornika wody pitnej Górnośląskiego Przedsiębiorstwa Wodociągów S.A. przy ul. Hallera. Wytworzony prąd służy do zasilania pomp w zbiorniku GWP. Lokalizacja charakteryzuje się bardzo korzystnymi warunkami nasłonecznienia jest to jeden z najwyższych punktów topograficznych Wyżyny Śląskiej. Elektrownia w Rudzie Śląskiej jest największą instalacją fotowoltaiczną na Śląsku, a także największą instalacją dachową w Polsce. Na terenie gminy realizowany jest Program Ograniczania Niskiej Emisji (PONE), który zakłada dofinansowanie inwestycji mających na celu zmniejszenie emisji zanieczyszczeń do powietrza. Dofinansowywane działania obejmują: likwidację indywidualnych źródeł ciepła w celu podłączenia budynków do sieci ciepłowniczej, wymianę niskosprawnych i nieekologicznych źródeł ciepła na źródła niskoemisyjne (np. kocioł węglowy retortowy, kocioł gazowy, kocioł olejowy, ogrzewanie elektryczne) oraz montaż odnawialnych źródeł energii kolektory słoneczne i pompy ciepła. W ramach PONE do 2025 r. przewiduje się montaż średnio jednej pompy ciepła rocznie oraz instalacji kolektorów słonecznych rocznie. Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska 183

184 10. Przedsięwzięcia racjonalizujące użytkowanie ciepła, energii elektrycznej i paliw gazowych środki poprawy efektywności energetycznej 10.1 Uwarunkowania i narzędzia prawne racjonalizacji Unia Europejska konsekwentnie zachęca wszystkie kraje do podejmowania wysiłków w ramach racjonalizacji użytkowania energii, zgodnie ze zróżnicowanymi zobowiązaniami i odnośnymi możliwościami. Rada Europejska podkreśliła, że Unia Europejska zaangażowana jest w przekształcanie Europy w gospodarkę o bardzo zracjonalizowanym wykorzystaniu energii i niskim poziomie emisji gazów cieplarnianych i podejmuje stanowcze, niezależne zobowiązania w tym zakresie. Już w 1993 r. przyjęto Dyrektywę 93/76/WE w sprawie ograniczenia emisji dwutlenku węgla poprzez poprawę charakterystyki energetycznej budynków, potem uchyloną przez dyrektywę 2006/32/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 5 kwietnia 2006 r. w sprawie efektywności końcowego wykorzystania energii i usług energetycznych. Następnie w 2012 r. przyjęto Dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2012/27/UE w sprawie efektywności energetycznej, zmiany dyrektyw 2009/125/WE i 2010/30/UE oraz uchylenia dyrektyw 2004/8/WE i 2006/32/WE. Dyrektywa 2012/27/UE przede wszystkim określa cel strategiczny, którym jest zwiększenie efektywności energetycznej o 20% (zmniejszenie zużycia energii pierwotnej o 20%) do 2020 r. W dokumencie określono obowiązek opracowania przez kraje członkowskie długoterminowej strategii dotyczącej wspierania inwestycji w renowację krajowych zasobów budynków mieszkalnych i użytkowych, zarówno publicznych, jak i prywatnych. Dyrektywa wskazuje, iż obowiązkiem państw członkowskich jest umożliwienie końcowym odbiorcom energii dostępu do audytów energetycznych oraz wdrażanie inteligentnych systemów pomiarowych, po konkurencyjnych cenach, które informują o rzeczywistym czasie korzystania i zużyciu energii. Dodatkowo zapisy w Dyrektywie określają wymagania dotyczące efektywności zaopatrzenia w energię odnoszące się do instalacji chłodniczych i ciepłowniczych o mocy przekraczającej 20 MW, jak również sieci i urządzeń do przetwarzania i dystrybucji energii elektrycznej. Wymogiem zawartym w Dyrektywie jest ustanowienie przez każde państwo członkowskie krajowego celu w zakresie osiągnięcia efektywności energetycznej do 2020 r. Po określonym terminie Komisja Europejska dokona oceny utworzonego planu. W przypadku, gdy wyznaczony cel zostanie określony na poziomie niewystarczającym do zrealizowania unijnego celu 2020 r., Komisja ma prawo do ponownej oceny planu. Ponadto zapisy zawarte w Dyrektywie dążą do zwiększenia przejrzystości odnośnie wyboru energii elektrycznej z kogeneracji a energii elektrycznej wytworzonej w oparciu o inne technologie. W przyjętym przez Radę Ministrów w dniu 10 listopada 2009 r. dokumencie Polityka energetyczna Polski do 2030 roku poświęcono cały rozdział kwestiom związanym z poprawą efektywności energetycznej, stwierdzając, że jest ona traktowana w polityce energetycznej w sposób priorytetowy, a postęp w tej dziedzinie będzie kluczowy dla realizacji wszystkich celów PEP. W związku z tym zostaną podjęte wszystkie możliwe działania przyczyniające się do wzrostu efektywności energetycznej. Jako główne cele polityki ener- 184 Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska

185 getycznej w tym obszarze w przedmiotowym dokumencie wymieniono: dążenie do utrzymania zeroenergetycznego wzrostu gospodarczego, tj. rozwoju gospodarki następującego bez wzrostu zapotrzebowania na energię pierwotną oraz konsekwentne zmniejszanie energochłonności polskiej gospodarki do poziomu UE-15. W wyniku wdrożenia zaproponowanych działań przewidywane jest bardzo istotne zmniejszenie energochłonności polskiej gospodarki, a przez to zwiększenie bezpieczeństwa energetycznego. Przełoży się to też na mierzalny efekt w postaci unikniętych emisji zanieczyszczeń w sektorze energetycznym. Wreszcie, stymulowanie inwestycji w nowoczesne, energooszczędne technologie oraz produkty przyczyni się do wzrostu innowacyjności polskiej gospodarki. Oszczędność energii będzie miała istotny wpływ na poprawę efektywności ekonomicznej gospodarki oraz jej konkurencyjność. Szczególnie istotne z punktu widzenia lokalnych władz samorządowych jest zobowiązanie sektora publicznego do pełnienia wzorcowej roli w oszczędnym gospodarowaniu energią. Osiągnięcie celów polityki energetycznej wymagać będzie działań wielu organów administracji rządowej i lokalnej, a także przedsiębiorstw funkcjonujących w sektorze paliwowoenergetycznym. Niezwykle istotnym elementem wspomagania realizacji polityki energetycznej jest aktywne włączenie się władz regionalnych w realizację jej celów, w tym poprzez, przygotowywane na szczeblu wojewódzkim, powiatowym lub gminnym, strategie rozwoju energetyki. Niezmiernie ważne jest, by w procesach określania priorytetów inwestycyjnych przez samorządy, nie była pomijana energetyka. Co więcej, należy dążyć do korelacji planów inwestycyjnych gmin i przedsiębiorstw energetycznych. Obecnie potrzeba planowania energetycznego jest tym istotniejsza, że najbliższe lata stawiają przed polskimi gminami ogromne wyzwania, w tym między innymi w zakresie sprostania wymogom środowiskowym. Wiąże się z tym konieczność poprawy stanu infrastruktury energetycznej w celu zapewnienia wyższego poziomu usług dla lokalnej społeczności, przyciągnięcia inwestorów oraz podniesienia konkurencyjności i atrakcyjności regionu. Dobre planowanie energetyczne jest jednym z zasadniczych warunków powodzenia realizacji polityki energetycznej państwa. Najważniejszymi elementami polityki energetycznej, realizowanymi na szczeblu regionalnym i lokalnym, powinny być między innymi: rozwój scentralizowanych lokalnie systemów ciepłowniczych, umożliwiający osiągnięcie poprawy efektywności i parametrów ekologicznych procesu zaopatrzenia w ciepło oraz dążenie do oszczędności paliw i energii w sektorze publicznym poprzez realizację działań określonych w Krajowym Planie Działań dotyczącym efektywności energetycznej. Zgodnie z ustawą z dnia 20 maja 2016 r. O efektywności energetycznej (Dz. U poz. 831) Minister Energii co 3 lata, do dnia 31 stycznia danego roku, sporządza i przedstawia do zatwierdzenia Radzie Ministrów krajowy plan działań dotyczący efektywności energetycznej. Pierwszy przyjęty dokument pt. Krajowy Plan Działań dotyczący efektywności energetycznej (w skrócie KPD EE) został przyjęty przez Komitet Europejski Rady Ministrów w 2007 roku i stanowił realizację zapisu art. 14 ust. 2 Dyrektywy 2006/32/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 5 kwietnia 2006 roku w sprawie efektywności końcowego wykorzystania energii i usług energetycznych. Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska 185

186 20 października 2014 r. Rada Ministrów przyjęła Krajowy plan działań dotyczący efektywności energetycznej dla Polski Jest on trzecim krajowym planem, w tym pierwszym sporządzonym na podstawie dyrektywy 2012/27/UE w sprawie efektywności energetycznej (Dz. Urz. L 315 z ). W trzecim KPD EE oszacowano oszczędności energii finalnej uzyskane w 2010 r. na poziomie 9,3% oraz planowane do osiągnięcia w 2016 r. na poziomie 13,9%. Otrzymane wartości przekraczają wyznaczone cele w zakresie oszczędności energii finalnej, które zostały obliczone zgodnie z dyrektywą 2006/32/WE dla 2010 r. na poziomie 2%, a dla 2016 r. na poziomie 9%. W dokumencie wyznaczono także oszczędności energii pierwotnej planowane w 2020 r., które wyniosły 13,33 Mtoe. Do głównych środków poprawy efektywności energetycznej budynków i w instytucjach publicznych w omawianym planie zaliczono: Fundusz Termomodernizacji i Remontów; System Zielonych Inwestycji. Cz. 1 Zarządzanie energią w budynkach użyteczności publicznej; Cz. 5 Zarządzanie energią w budynkach wybranych podmiotów sektora finansów publicznych; Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko na lata Wspieranie efektywności energetycznej, inteligentnego zarządzania energią i wykorzystania odnawialnych źródeł energii w infrastrukturze publicznej, w tym w budynkach publicznych i w sektorze mieszkaniowym; Regionalne programy operacyjne na lata , umożliwiające wsparcie finansowe działań dotyczących obniżenia energochłonności budynków; Poprawa efektywności energetycznej, Cz. 2 LEMUR Energooszczędne Budynki Użyteczności Publicznej; Cz. 3 Dopłaty do kredytów na budowę domów energooszczędnych. Za najważniejsze środki poprawy efektywności energetycznej w przemyśle i MŚP (sektor małych i średnich przedsiębiorstw) uznano: Wsparcie przedsiębiorców w zakresie niskoemisyjnej i zasobooszczędnej gospodarki Cz. 1 - Audyt energetyczny przedsiębiorstwa; Cz. 2 Zwiększenie efektywności energetycznej; Program dostępu do instrumentów finansowych dla MŚP; Poprawa efektywności energetycznej, Cz. 4 Inwestycje energooszczędne w małych i średnich przedsiębiorstwach; Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko na lata Promowanie efektywności energetycznej i korzystania z odnawialnych źródeł energii w przedsiębiorstwach; Regionalne programy operacyjne na lata Racjonalizacja użytkowania energii stanowi element optymalizacji procesu zaopatrzenia gminy w energię. Zaopatrzenie w energię cieplną, elektryczną oraz gaz stanowi, wg ustawy o samorządzie gminnym, zadanie własne gminy. Tak więc racjonalizacja użytkowania energii, w zakresie której nie są w stanie zrealizować przedsiębiorstwa energetyczne, win- 186 Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska

187 na podlegać planowaniu i organizacji ze strony gminy. Gmina może wydatkować środki budżetowe na zadania własne, a więc wydatkowanie środków własnych gminy na racjonalizację użytkowania energii jest jak najbardziej uzasadnione. Podstawowym zadaniem samorządu gminnego w procesie stymulowania działań racjonalizacyjnych jest pełnienie funkcji centrum informacyjnego oraz bezpośredniego wykonawcy i koordynatora działań racjonalizacyjnych, szczególnie tych, które związane są z podlegającymi gminie obiektami (szkoły, przedszkola, domy kultury, budynki komunalne itp.). Funkcja centrum informacyjnego winna przejawiać się poprzez: uświadamianie konsumentom energii korzyści płynących z jej racjonalnego użytkowania; edukacja i promowanie poprawnych ekonomicznie i ekologicznie rozwiązań w dziedzinie zaopatrzenia w ciepło; edukacja i uświadamianie możliwości związanych z dostępnym dla mieszkańców gminy preferencyjnym finansowaniem niektórych przedsięwzięć racjonalizacyjnych. Podstawowymi instrumentami prawnymi gminy w zakresie działań jw. są ustawy: ustawa o zagospodarowaniu przestrzennym; ustawa Prawo ochrony środowiska; ustawa Prawo energetyczne; ustawa o wspieraniu termomodernizacji i remontów; ustawa o efektywności energetycznej. Poniżej zestawiono wybrane narzędzia określone przez ww. ustawy mogące posłużyć stymulowaniu racjonalizacji użytkowania energii na terenie gminy: Ustawa o zagospodarowaniu przestrzennym (poprzez odpowiednie zapisy): miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego; decyzja o ustaleniu warunków zabudowy i zagospodarowania terenu. Ustawa Prawo ochrony środowiska (poprzez odpowiednie zapisy): program ochrony środowiska (obligatoryjny dla gminy); raport oddziaływania inwestycji na środowisko; zapisy samej ustawy, która daje gminie prawo do regulacji niektórych procesów, np. art. 363: Art Wójt, burmistrz lub prezydent miasta może, w drodze decyzji, nakazać osobie fizycznej której działalność negatywnie oddziałuje na środowisko, wykonanie w określonym czasie czynności zmierzających do ograniczenia negatywnego oddziaływania na środowisko i jego zagrożenia; przywrócenia środowiska do stanu właściwego. Ustawa Prawo energetyczne (poprzez odpowiednie zapisy): założenia do planu zaopatrzenia gminy w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe; plan zaopatrzenia gminy w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe. Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska 187

188 Ustawa o efektywności energetycznej określa (poprzez odpowiednie zapisy): zasady opracowywania krajowego planu działań dotyczącego efektywności energetycznej; zadania jednostek sektora publicznego w zakresie efektywności energetycznej; zasady realizacji obowiązku uzyskania oszczędności energii; zasady przeprowadzania audytu energetycznego przedsiębiorstwa; zasady uzyskania i umorzenia świadectwa efektywności energetycznej. W dniu 20 maja 2016 r. Sejm przyjął nową ustawę o efektywności energetycznej (Dz. U poz. 831, data wejścia w życie: r.). Ustawa zawiera zobowiązanie dla sektora publicznego do pełnienia wzorcowej roli w kwestii oszczędności energii. Jednostki sektora publicznego zostały zobowiązane, aby realizując swoje zadania zastosowały co najmniej jeden ze środków poprawy efektywności energetycznej, do których należą: 1. umowa, której przedmiotem jest realizacja i finansowanie przedsięwzięcia służącego poprawie efektywności energetycznej; 2. nabycie urządzenia, instalacji lub pojazdu, charakteryzujących się niskim zużyciem energii oraz niskimi kosztami eksploatacji; 3. wymiana eksploatowanego urządzenia, instalacji lub pojazdu na urządzenie, instalację lub pojazd, o których mowa w pkt 2, albo ich modernizacja; 4. realizacja przedsięwzięcia termomodernizacyjnego w rozumieniu ustawy z dnia 21 listopada 2008 r. o wspieraniu termomodernizacji i remontów (tekst jednolity Dz. U r., poz. 712 ze zm.); 5. wdrażanie systemu zarządzania środowiskowego, potwierdzone uzyskaniem wpisu do rejestru EMAS. Zastosowanie przez jednostkę sektora publicznego danego środka poprawy efektywności energetycznej będzie mogło się odbyć na podstawie umowy o poprawę efektywności energetycznej. Natomiast nakłady inwestycyjne przeznaczone na realizację przedsięwzięcia służącego poprawie efektywności energetycznej na podstawie umowy powinny być spłacane w zależności od poziomu uzyskiwanych oszczędności energii. W celu poprawy charakterystyki energetycznej budynków stanowiących własność instytucji rządowych, ustawa nakłada na organy władzy publicznej obowiązek nabywania efektywnych energetycznie produktów lub budynków lub zlecania wykonania usług albo wynajmowania efektywnych energetycznie budynków lub ich części, albo, w użytkowanych budynkach należących do Skarbu Państwa poddawanych przebudowie zapewnienia wypełnienia zaleceń, o których mowa w ustawie z dnia 29 sierpnia 2014 r. o charakterystyce energetycznej budynków. Ustawa o efektywności energetycznej reguluje również zasady funkcjonowania systemu świadectw efektywności energetycznej (czyli tzw. białych certyfikatów ), którego celem jest uzyskanie wymiernych oszczędności energii w trzech obszarach: zwiększenia oszczędności energii przez odbiorców końcowych, zwiększenia oszczędności energii przez urządzenia potrzeb własnych, służących procesowi wytwarzania energii elektrycznej lub ciepła, 188 Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska

189 zmniejszenia strat energii elektrycznej, ciepła lub gazu ziemnego w przesyle i dystrybucji. Dla wymienionych powyżej trzech kategorii przedsięwzięć służących poprawie efektywności energetycznej są przeprowadzane przetargi na tzw. białe certyfikaty przez Prezesa URE. Pozyskanie białych certyfikatów jest obowiązkowe dla firm sprzedających energię odbiorcom końcowym, w celu przedłożenia ich Prezesowi URE do umorzenia. Podmioty, które w myśl Ustawy o efektywności energetycznej są objęte obowiązkiem pozyskania białych certyfikatów, a nie uzyskają ich i nie umorzą, winny uiścić opłatę zastępczą w odpowiedniej wielkości określonej ww. Ustawą. Prawa majątkowe wynikające ze świadectwa efektywności energetycznej są towarem giełdowym i mogą być zbywane na Towarowej Giełdzie Energetycznej. Białe certyfikaty, są potwierdzeniem deklarowanej oszczędności energii uzyskanej w wyniku realizacji przedsięwzięcia lub kilku przedsięwzięć tego samego rodzaju, służących poprawie efektywności energetycznej (tzw. przedsięwzięcia prooszczędnościowe). Są to w szczególności: izolacja instalacji przemysłowych, przebudowa lub remont budynków wraz z instalacjami i urządzeniami technicznymi, modernizacja lub wymiana: oświetlenia, urządzeń i instalacji wykorzystywanych w procesach przemysłowych lub w procesach energetycznych lub telekomunikacyjnych lub informatycznych, lokalnych sieci ciepłowniczych i lokalnych źródeł ciepła w rozumieniu art. 2 pkt 6 i 7 ustawy z dnia 21 listopada 2008 r. o wspieraniu termomodernizacji i remontów, odzyskiwanie energii, w tym odzyskiwanie energii w procesach przemysłowych, ograniczenie strat: związanych z poborem energii biernej, sieciowych związanych z przesyłaniem lub dystrybucją energii elektrycznej lub gazu ziemnego, na transformacji, w sieciach ciepłowniczych, związanych z systemami zasilania urządzeń telekomunikacyjnych lub informatycznych stosowanie do ogrzewania obiektów lub ich chłodzenia energii wytwarzanej w odnawialnych źródłach energii, ciepła użytkowego w wysokosprawnej kogeneracji w rozumieniu ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. - Prawo energetyczne lub ciepła odpadowego z instalacji przemysłowych. Szczegółowy wykaz przedsięwzięć służących poprawie efektywności energetycznej zawarty został w obwieszczeniu Ministra Gospodarki z dnia 21 grudnia 2012 r. (M.P poz. 15). Przedmiotowa ustawa przyjęta przez RM w dniu r. wprowadzona pewne modyfikacje w zakresie funkcjonowania systemu świadectw efektywności energetycznej, któ- Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska 189

190 ry opisany został we wcześniejszej ustawie o efektywności energetycznej z dnia r., dotyczą one m.in.: począwszy od 2016 r. zakres obowiązku dotyczącego realizacji przedsięwzięcia służącego poprawie efektywności energetycznej lub uzyskania i przedstawienia do umorzenia świadectwa efektywności energetycznej określony został, jako uzyskanie w każdym roku oszczędności energii finalnej w wysokości 1,5%; dopuszczona została możliwość realizacji obowiązku nałożonego na podmioty zobowiązane, w zakresie: 30% tego obowiązku w 2016 r., 20% tego obowiązku w 2017 r., 10% tego obowiązku w 2018 r., poprzez uiszczanie opłaty zastępczej; określona została stała wielkość jednostkowej opłaty zastępczej, która będzie wynosić zł w roku 2016 oraz zł w roku 2017 za tonę oleju ekwiwalentnego, natomiast za rok 2018 oraz za każdy kolejny rok jednostkowa opłata zastępcza zwiększa się o 5% w stosunku do jej wysokości obowiązującej za rok poprzedni; świadectwa efektywności energetycznej nie będą wydawane za przedsięwzięcia, które zostały już zrealizowane; zniesiony został obowiązek przeprowadzania przetargu, w wyniku którego Prezes URE dokonywał wyboru przedsięwzięć służących poprawie efektywności energetycznej, za które można było uzyskać świadectwa. Wydawanie przez Prezesa URE świadectw będzie się odbywać na wniosek podmiotu, u którego będzie realizowane przedsięwzięcie służące poprawie efektywności energetycznej. Dla przyspieszenia przemian w zakresie przechodzenia na nośniki energii bardziej przyjazne dla środowiska oraz prowadzenia działań zmniejszających energochłonność potrzebne są dodatkowe zachęty ekonomiczne ze strony miasta, takie jak np.: formułowanie i realizacja programów edukacyjnych dla odbiorców energii, popularyzujących i uświadamiających możliwe kierunki działań i ich finansowanie; propagowanie rozwiązań energetyki odnawialnej jako najbardziej korzystnych z punktu widzenia ochrony środowiska naturalnego; stosowanie przez określony czas dopłat dla odbiorców zabudowujących w swoich domach wysokiej jakości kotły na paliwo stałe, ciekłe, gazowe lub biomasę, gwarantujące obniżenie wskaźników emisji; stworzenie możliwości dofinansowywania ocieplania budynków. Pewne możliwości stwarza polityka państwa w postaci ustawy o wspieraniu przedsięwzięć termomodernizacyjnych, która umożliwia zaciąganie kredytów na korzystnych warunkach na termomodernizację i otrzymanie 20-procentowej premii wykorzystanej kwoty kredytu (nie więcej niż 16% kosztów na realizację termomodernizacji). Większość możliwych działań związanych z racjonalizowaniem użytkowania energii na terenie gminy (np. termomodernizacja budynków) wymaga ogromnych nakładów. W celu zmaksymalizowania udziału środków zewnętrznych w finansowaniu zadań z zakresu racjonalizacji układu zaopatrzenia w energię, przedsięwzięcia tego rodzaju mogą zostać ujęte w dokumentach strategiczno-operacyjnych miasta, jak na przykład Plan Gospodarki Niskoemisyjnej. 190 Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska

191 Tylko takie przygotowanie przedsięwzięcia i umocowanie go w randze uchwały rady samorządu da wiarogodny obraz woli samorządu w procesie planowania kompleksowego. Przykładowo zaplanowanie i organizacja kompleksowego przedsięwzięcia obejmującego modernizację systemu zaopatrzenia Miasta w energię cieplną pod kątem poprawy standardów ekologicznych może obejmować następujące grupy zagadnień: termomodernizacja i modernizacja układów ogrzewania obiektów miejskich; termomodernizacja i wspomaganie termomodernizacji budynków mieszkaniowych wspólnot, spółdzielni i właścicieli prywatnych Kierunki działań racjonalizacyjnych oraz środki poprawy efektywności energetycznej Do segmentów rynku oraz obszarów użytkowania energii, dla których możliwe jest opracowanie pozytywnych wzorców w tym zakresie, należy zaliczyć nie tylko rynek sprzętu gospodarstwa domowego, techniki informatycznej i oświetleniowy (z uwzględnieniem urządzeń kuchennych, sprzętu elektrycznego i elektronicznego w dziedzinie informacji i rozrywki) lecz również, a nawet przede wszystkim, rynek domowych technik grzewczych, z uwzględnieniem ogrzewania i przygotowania ciepłej wody użytkowej, a także klimatyzacji i wentylacji, jak również właściwej izolacji cieplnej i standardów stolarki budowlanej. Istotne znaczenie w zakresie powszechnego wzrostu efektywności energetycznej odgrywają oczywiście urządzenia dla przemysłu, w tym przede wszystkim rynek pieców przemysłowych i rynek napędów elektrycznych urządzeń przemysłowych. Równie istotne znaczenie wykazuje rynek instytucji sektora publicznego, z uwzględnieniem szeroko pojętej administracji publicznej, instytucji edukacyjnych, szpitalnictwa, obiektów sportowych, a także zagadnień oświetlenia miejsc publicznych i usług transportowych. Istnieje wiele przykładów, jak można tworzyć i wdrażać programy efektywności energetycznej, czyli działania skupione na grupach odbiorców końcowych, które zwykle prowadzą do sprawdzalnej i wymiernej lub możliwej do oszacowania poprawy efektywności energetycznej. W sektorze budynków wielorodzinnych i użyteczności publicznej środki poprawy efektywności energetycznej mogą być związane z: ogrzewaniem i chłodzeniem (np. pompy cieplne, nowe efektywne kotły, instalacja lub unowocześnienie pod kątem efektywności systemów grzewczych i chłodniczych itd.); izolacją i wentylacją (np. izolacja ścian i dachów, podwójne/potrójne szyby w oknach, pasywne ogrzewanie i chłodzenie); wytwarzaniem ciepłej wody użytkowej (np. instalacja nowych urządzeń, bezpośrednie i efektywne wykorzystanie w ogrzewaniu przestrzeni, w pralkach itd.); oświetleniem (np. nowe efektywniejsze żarówki, systemy cyfrowych układów kontroli, używanie detektorów ruchu itp.); gotowaniem i chłodnictwem (np. nowe bardziej sprawne urządzenia, systemy odzysku ciepła itd.); Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska 191

192 pozostałym sprzętem i urządzeniami technicznymi (np. urządzenia do skojarzonego wytwarzania ciepła i energii elektrycznej, nowe wydajne urządzenia, sterowniki czasowe dla optymalnego zużycia energii, instalacja kondensatorów w celu redukcji mocy biernej, transformatory o niewielkich stratach itp.); stosowanie wyposażenia posiadającego wysoką klasę w systemie oznakowania efektywności energetycznej; produkcją energii z odnawialnych źródeł w gospodarstwach domowych i zmniejszenie ilości energii nabywanej (np. kolektory słoneczne, krajowe źródła termalne, ogrzewanie i chłodzenie pomieszczeń wspomagane energią słoneczną itd.). W sektorze przemysłowym można wymienić następujące obszary: procesy produkcyjne (np. bardziej efektywne wykorzystanie mediów energetycznych, stosowanie automatycznych i zintegrowanych systemów, efektywnych trybów oczekiwania itd.); silniki i napędy (np. upowszechnienie stosowania elektronicznych urządzeń sterujących i regulacja przemianą częstotliwości, napędy bezstopniowe, zintegrowane programowanie użytkowe, silniki elektryczne o podwyższonej sprawności itd.); wentylatory i wentylacja (np. nowocześniejsze urządzenia lub systemy, wykorzystanie naturalnej wentylacji lub kominów słonecznych itd.); zarządzanie aktywnym reagowaniem na popyt (np. zarządzanie obciążeniem, systemy do wyrównywania szczytowych obciążeń sieci itd.); wysokoefektywna kogeneracja (np. urządzenia do skojarzonego wytwarzania ciepła lub chłodu i energii elektrycznej). Jako uniwersalne środki poprawy efektywności energetycznej, możliwe do wykorzystania w wielu sektorach, można wskazać: stosowanie standardów i norm mających na celu przede wszystkim poprawę efektywności energetycznej produktów i usług, w tym budynków; inteligentne systemy pomiarowe, takie jak indywidualne urządzenia pomiarowe wyposażone w zdalne sterowanie i rachunki zawierające zrozumiałe informacje; szkolenia i edukacja w zakresie stosowania technologii lub technik efektywnych energetycznie. Racjonalizacja wykorzystania energii umożliwi wykorzystanie potencjalnych oszczędności energii w sposób ekonomicznie efektywny. Środki poprawy efektywnego wykorzystania energii prowadzą bezpośrednio do wymienionych oszczędności, wpływając korzystnie na zmniejszanie kosztów gospodarczego wykorzystania paliw i energii. Ukierunkowanie na technologie efektywniej wykorzystujące energię wywiera pozytywny wpływ na poziom innowacyjności, a co za tym idzie konkurencyjności gospodarki. W ogólnym przypadku poprawa efektywności energetycznej może nastąpić wskutek zwiększenia efektywności końcowego wykorzystania energii w wyniku zmian technologicznych i gospodarczych, jak również dzięki zmianom zachowań końcowych odbiorców energii, tzn. osób fizycznych lub prawnych dokonujących zakupów różnych form energii do własnego użytku. Istotnym przy tym czynnikiem jest dostępność dla odbiorców końcowych (w tym niewielkich odbiorców w gospodarstwach domowych, odbiorców komercyjnych oraz małych i średnich odbiorców przemysłowych) 192 Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska

193 efektywnych, wysokiej jakości programów przeprowadzanego w sposób niezależny audytu energetycznego, służącego określeniu potencjalnych środków poprawy efektywności energetycznej. Równoważna z audytem energetycznym jest certyfikacja budynków dokonana zgodnie z przepisami w sprawie charakterystyki energetycznej budynków. Przedsiębiorstwa energetyczne zajmujące się dystrybucją energii, w tym operatorzy systemów dystrybucyjnych oraz przedsiębiorstwa energetyczne zajmujące się obrotem energią, mogą poprawić efektywność energetyczną oferując usługi energetyczne obejmujące efektywne wykorzystanie energii w takich obszarach, jak zapewnienie komfortu termicznego w pomieszczeniach, ciepłej wody do użytku domowego, chłodzenia, produkcji towarów, oświetlenia oraz mocy napędowej. Dlatego też w celu skuteczniejszego oddziaływania taryf i innych uregulowań dotyczących energii sieciowej na efektywność końcowego zużycia energii, powinno się usunąć nieuzasadnione zachęty do zwiększania ilości przesyłanej energii. Istotne jest doprowadzenie do sytuacji, w której maksymalizacja zysków tych przedsiębiorstw stanie się bardziej związana ze sprzedażą usług energetycznych dla możliwie jak największej liczby klientów, niż ze sprzedażą możliwie jak największej ilości energii dla poszczególnych klientów. Należy starać się unikać zakłóceń konkurencji w tej dziedzinie, w celu zapewnienia równego zakresu działań wszystkim dostawcom energii. Świadczenie takich usług winno stać się obowiązkiem dystrybutorów energii, operatorów systemów dystrybucyjnych, jak również przedsiębiorstw obrotu energią, z uwzględnieniem organizacji operatorów w sektorze energetycznym oraz głównego celu jakim jest polepszenie wdrażania usług energetycznych i środków zmierzających do poprawy efektywności energetycznej Audyt energetyczny, charakterystyka energetyczna budynków, stymulowanie rozwoju budownictwa energooszczędnego Przed podjęciem działań inwestycyjnych, mających na celu racjonalizację użytkowania energii na cele ogrzewania, wymagane jest określenie zakresu i potwierdzenie zasadności działań na drodze audytu energetycznego. Audyt energetyczny to ekspertyza służąca podejmowaniu decyzji dla realizacji przedsięwzięć zmniejszających koszty ogrzewania obiektu. Celem audytu energetycznego jest zalecenie konkretnych rozwiązań technicznych, organizacyjnych wraz z określeniem ich opłacalności, tj. zwrotu nakładów. Audyt energetyczny obiektu budowlanego można najogólniej podzielić na cztery etapy działań: krytyczna analiza stanu aktualnego obiektu; przegląd możliwych usprawnień wraz z określeniem kosztów ich realizacji; analiza ekonomiczna opłacalności uwzględniająca oszczędności wynikające z usprawnień; kwalifikacja zadań i określenie harmonogramu ich realizacji. W audycie energetycznym analizowane są wszystkie możliwe techniczne procesy prowadzące do obniżenia zapotrzebowania cieplnego przez dany obiekt budowlany. Zaznaczyć należy, że przy specyficznych obiektach budowlanych, z pewnych względów technicznych, Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska 193

194 niektóre z ww. działań nie mogą być prowadzone. Przykładem mogą być obiekty objęte ochroną konserwatorską posiadające indywidualną elewację zewnętrzną z istniejącymi formami charakterystycznymi dla danego okresu w architekturze budowlanej, dla których wyklucza się możliwość docieplenia ścian zewnętrznych. Od 9 marca 2015 r. funkcjonuje nowy system oceny energetycznej budynków, wprowadzony ustawą z dnia 29 sierpnia 2014 r. o charakterystyce energetycznej budynków (Dz. U. 2014, poz. 1200). Nakłada on na właścicieli i zarządców nieruchomości, którzy chcą je sprzedać albo wynająć, obowiązek sporządzenia świadectwa charakterystyki energetycznej. Wymóg ten dotyczy również osób posiadających spółdzielcze prawo własnościowe do lokalu. Momentem, w którym świadectwo charakterystyki energetycznej powinno zostać przekazane nabywcy lub najemcy, jest zawarcie umowy sprzedaży lub umowy najmu. Jeśli zbywca albo wynajmujący nie wywiąże się z tego obowiązku, nabywca albo najemca może w terminie 14 dni od dnia zawarcia umowy wezwać pisemnie zbywcę lub wynajmującego do przekazania świadectwa charakterystyki energetycznej w terminie 2 miesięcy od dnia doręczenia wezwania. Nabywca lub najemca nie może zrzec się prawa do tego wezwania. W przypadku, gdy świadectwo charakterystyki energetycznej nie zostanie przekazane w ww. terminie, nabywca albo najemca może w terminie nie dłuższym niż 6 miesięcy w przypadku umowy najmu oraz 12 miesięcy w przypadku umowy sprzedaży zlecić sporządzenie świadectwa charakterystyki energetycznej na koszt zbywcy albo wynajmującego. Świadectwo charakterystyki energetycznej jest wymagane także w przypadku obiektów użyteczności publicznej, tj. budynków o powierzchni użytkowej przekraczającej 250 m 2 zajmowanych przez: ograny wymiaru sprawiedliwości, prokuraturę oraz administrację publiczną, w których obsługiwani są interesanci. W tych budynkach należy ponadto w widocznym miejscu umieścić kopię świadectwa. Obowiązek jej umieszczenia dotyczy także budynków o powierzchni użytkowej przekraczającej 500 m 2, w których są świadczone usługi dla ludności, i dla których wykonano takie świadectwa. Nowe przepisy zakładają, że z przygotowania świadectw charakterystyki energetycznej zwolnione będą domy budowane na własny użytek. Obowiązek sporządzania świadectw nie będzie też dotyczył m.in. zabytkowych kamienic, kościołów, a także budynków mieszkalnych przeznaczonych do użytkowania nie dłużej niż cztery miesiące w roku. Osoby posiadające lub zarządzające budynkami/lokalami, dla których sporządzono świadectwa, będą także zobowiązane do przeprowadzania okresowych kontroli instalacji grzewczych i klimatyzacyjnych. Właściciel lub zarządca budynku jest zobowiązany poddać budynki w czasie ich użytkowania kontroli: okresowej, polegającej na sprawdzeniu stanu technicznego systemu ogrzewania, z uwzględnieniem efektywności energetycznej kotłów oraz dostosowania ich mocy do potrzeb użytkowych: co najmniej raz na 5 lat dla kotłów o nominalnej mocy cieplnej od 20 kw do 100 kw, co najmniej raz na 2 lata dla kotłów opalanych paliwem ciekłym lub stałym o nominalnej mocy cieplnej ponad 100 kw, 194 Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska

195 co najmniej raz na 4 lata dla kotłów opalanych gazem o nominalnej mocy cieplnej ponad 100 kw, okresowej, co najmniej raz na 5 lat, polegającej na ocenie efektywności energetycznej zastosowanych urządzeń chłodniczych o mocy chłodniczej nominalnej większej niż 12 kw. Kontrolą objęty został cały system ogrzewania, tj. kotły wraz z urządzeniami instalacyjnymi. Ponadto obowiązkiem kontroli objęto również urządzenia zasilane paliwem odnawialnym, a nie jak do tej pory, tylko paliwem nieodnawialnym. Podstawowymi przepisami określającymi wymagania dotyczące energooszczędności budynków jest: ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane i wydane na jej podstawie rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (tekst jednolity Dz. U. 2015, poz. 1422). Rozporządzenie to wskazuje, iż budynek i jego instalacje: c.o., wentylacyjne, klimatyzacyjne, c.w.u., a w przypadku budynków użyteczności publicznej, zamieszkania zbiorowego, produkcyjnych, gospodarczych i magazynowych - również oświetlenia wbudowanego, powinny być zaprojektowane i wykonane w taki sposób, aby ilość ciepła, chłodu i energii elektrycznej, potrzebnych do użytkowania budynku zgodnie z jego przeznaczeniem, można było utrzymać na racjonalnie niskim poziomie, który został określony w załączniku nr 2 do tego rozporządzenia. Poziom ten dotyczy zarówno wartości izolacyjności termicznej przegród budowlanych, wyrażonej jako współczynnik przenikania ciepła U [W/(m 2 K)], jak i kształtowania odpowiednio niskiej wartości wskaźnika zapotrzebowania na energię pierwotną EP [kwh/m 2 /rok]. Wymagania (wskaźniki) dotyczące energooszczędności budynków będą sukcesywnie zaostrzane zgodnie z harmonogramem zmian określonym w tym rozporządzeniu tak, aby osiągnąć cel, zgodnie z którym: od dnia 31 grudnia 2020 r. wszystkie nowe budynki będą budynkami o niemal zerowym zużyciu energii; po dniu 31 grudnia 2018 r. nowe budynki zajmowane przez władze publiczne oraz będące ich własnością będą budynkami o niemal zerowym zużyciu energii. Dla zobrazowania skali zmian, jakie winny nastąpić w najbliższych latach, poniżej zestawiono wybrane kryteria izolacyjności przegród zewnętrznych, określone w załączniku 2 do ww. rozporządzenia. Tabela Przykładowe zmiany wartości współczynnika przenikania ciepła Lp. Rodzaj przegrody Współczynnik przenikania ciepła U C(max) [W/(m 2 K)] od r. od r. od * r. 1 Ściany zewnętrzne 0,25 0,23 0, Dachy, stropodachy i stropy pod nieogrzewanymi poddaszami lub nad przejazdami Stropy nad pomieszczeniami nieogrzewanymi i zamkniętymi przestrzeniami podpodłogowymi 0,20 0,18 0,15 0,25 0,25 0,25 Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska 195

196 Lp. 4 Rodzaj przegrody Okna, drzwi balkonowe, powierzchnie przezroczyste nieotwieralne Współczynnik przenikania ciepła U C(max) [W/(m 2 K)] od r. od r. od * r. 1,3 1,1 0,9 5 Okna połaciowe 1,5 1,3 1,1 Wartość współczynnika określona dla temperatury obliczeniowej ogrzewanego pomieszczenia t i 16 o C, * dla budynków zajmowanych przez władze publiczne i będących ich własnością od r. Na maksymalną wartość wskaźnika EP składają się cząstkowe maksymalne zapotrzebowania na nieodnawialną energię pierwotną: na potrzeby ogrzewania, wentylacji i przygotowania ciepłej wody użytkowej (EPH+W ); na chłodzenie (EPC) i oświetlenie (EPL) budynku. Niska wartość wskaźnika EP oznacza, że użyty nośnik energii w małym stopniu wpływa na degradację środowiska naturalnego, a w szczególności na efekt cieplarniany. Jednak na poziom energochłonności budynku wskazuje wartość energii użytkowej, którą należy dostarczyć do pomieszczeń w budynku, aby funkcjonował zgodnie z założeniami projektowymi. O jej wartości decyduje m.in. izolacyjność cieplna przegród przezroczystych i nieprzezroczystych, mostki cieplne, kształt budynku czy strumień powietrza wymienianego w procesie wentylacji. Maksymalne dopuszczalne wartości wskaźnika EPH+W na potrzeby ogrzewania, wentylacji i przygotowania ciepłej wody użytkowej dla poszczególnych rodzajów budynków, określone w ww. rozporządzeniu, zestawiono w tabeli poniżej. Tabela Cząstkowe maksymalne wartości wskaźnika EP H+W na potrzeby ogrzewania, wentylacji oraz przygotowania ciepłej wody użytkowej Cząstkowe maksymalne wartości wskaźnika EP H+W na potrzeby ogrzewania, wentylacji i przygotowania ciepłej wody użytkowej [kwh/(m 2 L.p. Rodzaj budynku rok)] od r. od r. od * r. 1 Budynek mieszkalny jednorodzinny Budynek mieszkalny wielorodzinny Budynek zamieszkania zbiorowego Budynek użyteczności publicznej opieka zdrowotna Budynek użyteczności publicznej - pozostałe Budynek gospodarczy, magazynowy i produkcyjny * dla budynków zajmowanych przez władze publiczne i będących ich własnością od r. Przykłady możliwych do zastosowania działań służących poprawie charakterystyki energetycznej budynków, w tym dostosowania i utrzymania ich zapotrzebowania na energię na racjonalnie niskim poziomie, określa w szczególności załącznik 4 do Krajowego planu działań dotyczącego efektywności energetycznej dla Polski Rekomendowane w nim komponenty instalacji c.o., c.w.u. i wentylacji w podziale na rodzaj zabudowy przedstawia tabela poniżej. 196 Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska

197 Tabela Komponenty instalacji c.o., c.w.u. i wentylacji (bez klimatyzacji) w podziale na rodzaj zabudowy według Krajowego planu działań dotyczącego efektywności energetycznej dla Polski 2014 Rodzaj Instalacja c.o. OZE Instalacja c.w.u. Wentylacja zabudowy Budynki mieszkalne jednorodzinne ogrzewanie wodne niskotemperaturowe: - grzejniki podłogowe lub podłogowo konwekcyjne, - parametry instalacji: 55/45 C lub Kolektory słoneczne ter- 40/30 C, - urządzenia regulacyjne grzejnikowe o dokładności regulacji 1K, miczne - źródło ciepła: kocioł kondensacyjny gazowy, pompa ciepła PC COP 6,0, kocioł niskotemperaturowy Zasilana przez zasobnik biwalentny, instalacja bez cyrkulacji Mechaniczna, nawiewno-wywiewna z wysokosprawnym odzyskiem ciepła, regulowana obciążeniowo ogrzewanie wodne niskotemperaturowe: - grzejniki konwekcyjne lub podłogowo konwekcyjne, Zasilana przez zasobnik biwalentny, instala- Mechaniczna, nawiew- - parametry instalacji: 55/45 C, Kolektory słoneczne ter- 45/35 C lub 40/30 C, cja z cyrkulacją lub no-wywiewna z wysokosprawnym odzy- Budynki - urządzenia regulacyjne grzejnikowe instalacja c.w.u. zasilana z mini stacji mieszskiem ciepła min. 75%, mieszkalne miczne w rozwiązaniach z o dokładności regulacji 1K, wielorodzinne - źródło ciepła: kocioł kondensacyjny kaniowych (instalacje regulowana obciążeniowo zasobnikiem gazowy, węzeł cieplny, mieszkaniowe bez mini CHP kogeneracja (skojarzone wytwarzanie ciepła i energii elek- cyrkulacji) trycznej), pompa ciepła PCCOP 4,2, kocioł niskotemperaturowy ogrzewanie wodne niskotemperaturowe: Mechaniczna, nawiewno-wywiewna z wyso- Zasilana przez zasobnik biwalentny lub zakosprawnym odzy- - grzejniki konwekcyjne lub ogrzewanie płaszczyznowe, Kolektory słoneczne tersobnik pośredni, instalacja z cyrkulacją lub lub wentylacja zdecenskiem ciepła min. 70% Budynki użyteczności pu- 45/40 C lub 40/30 C, miczne w roz- - parametry instalacji: 55/45 C, instalacja c.w.u. zasilana z mini stacji lub skiem ciepła o przetralizowana z odzyblicznej - urządzenia regulacyjne grzejnikowe wiązaniach z o dokładności regulacji 1K, zasobnikiem bezpośrednio (instalacje bez cyrkulacji) zmiennym według pływie powietrza - źródło ciepła: kocioł kondensacyjny gazowy, węzeł cieplny, pompa ciepła potrzeb PCCOP 4,5, kocioł niskotemperaturowy Źródło: załącznik 4 do Krajowego planu działań dotyczącego efektywności energetycznej dla Polski Przedsięwzięcia racjonalizujące użytkowanie ciepła, energii elektrycznej i paliw gazowych Zgodnie z art. 16 ustawy Prawo energetyczne przedsiębiorstwo energetyczne ma obowiązek planowania i podejmowania działań mających na celu racjonalizację produkcji i przesyłu ze skutkiem w postaci korzystniejszych warunków dostawy energii dla odbiorcy końcowego. Rola gminy szczególnie istotna jest w wypadku ciepłowniczych przedsiębiorstw energetycznych, które nie mają obowiązku zatwierdzania w URE swoich planów rozwojowych. Relacje te są szczególnie ważne z uwagi na występującą rozbieżność interesów gminy i przedsiębiorstwa: gmina chce dla swoich mieszkańców minimalizacji zużycia energii i związanej z tym minimalizacji kosztów ogrzewania; przedsiębiorstwo chce sprzedać jak najwięcej ciepła za jak najwyższą cenę. Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska 197

198 Racjonalizacja użytkowania ciepła Systemowe źródła ciepła działania producentów Zgodnie z postanowieniami Dyrektywy Europejskiego Parlamentu i Rady znak 2004/8/EC preferowanymi układami produkcji energii cieplnej mają być układy skojarzonego wytwarzania ciepła i energii elektrycznej. Takie działanie nakierowane jest na wzrost efektywności energetycznej i zwiększenie bezpieczeństwa zasilania. Produkcja ciepła w układach skojarzonych daje poprawę efektywności ekologicznej i ekonomicznej przetwarzania energii pierwotnej paliw. Główne źródło ciepła systemu ciepłowniczego Rudy Śląskiej, tj. EC Mikołaj, pracuje w takim układzie. System dystrybucyjny działania dystrybutorów Działania racjonalizacyjne w obrębie systemu dystrybucji powinny być ukierunkowane przede wszystkim na poprawę efektywności przesyłu ciepła poprzez ograniczenie strat przesyłowych, jak również redukcję ubytków wody sieciowej. Redukcję strat ciepła na przesyle uzyskać można przede wszystkim poprzez: poprawę jakości izolacji istniejących rurociągów i węzłów ciepłowniczych; wymianę sieci ciepłowniczych zużytych i o wysokich stratach ciepła na rurociągi preizolowane o niskim współczynniku strat; likwidację lub wymianę odcinków sieci ciepłowniczych dużych średnic obciążonych w małym zakresie, co powoduje znaczne straty przesyłowe; likwidację niekorzystnych ekonomicznie, z punktu widzenia strat przesyłowych, odcinków sieci; zabudowę układów automatyki pogodowej i sterowania sieci. Redukcję ubytków wody sieciowej uzyskać można przede wszystkim poprzez: modernizację odcinków sieci o wysokim współczynniku awaryjności; zabudowę rurociągów ciepłowniczych z instalacją nadzoru przecieków i zawilgoceń pozwalającą na szybkie zlokalizowanie i usunięcie awarii; modernizację węzłów ciepłowniczych bezpośrednich na wymiennikowe; modernizację i wymianę armatury odcinającej. Zgodnie z przedstawioną wcześniej charakterystyką, system ciepłowniczy gminy jest systematycznie modernizowany, co zostało opisane w rozdziale opisującym system dystrybucji ciepła. 198 Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska

199 Racjonalizacja użytkowania energii w pozasystemowych źródłach ciepła Kotłownie lokalne Racjonalizacja działań w przypadku kotłowni lokalnych powinna być ukierunkowana na likwidację niskosprawnych lokalnych kotłowni oraz podłączenie ich obecnych użytkowników do systemu ciepłowniczego miasta. Alternatywą dla tych działań jest budowa kotłów o wyższym poziomie sprawności. Indywidualne źródła ciepła Indywidualne źródła ciepła zlokalizowane na terenie gminy stanowią w pewnej części niskosprawne kotły opalane paliwem stałym, takim jak węgiel czy miał węglowy. Taki stan rzeczy jest przyczyną występowania zjawiska tzw. niskiej emisji. Działania racjonalizacyjne powinny zostać ukierunkowane na likwidację kotłów węglowych na rzecz efektywniejszych kotłów gazowych bądź też na działaniach mających na celu podłączenie użytkowników kotłów węglowych do miejskiego systemu ciepłowniczego. W przypadku odbiorców zlokalizowanych na obszarach poza zasięgiem oddziaływania systemu ciepłowniczego oraz gazowniczego główne działania powinny zostać ukierunkowane na promocję działań zapewniających wzrost efektywności energetycznej tych obiektów. Takie działania jak termomodernizacje obiektów posiadających indywidualne źródła ciepła, czy też promocja odnawialnych źródeł energii przełożą się na ograniczenie zużycia nośników energii na cele grzewcze. Alternatywnym rozwiązaniem, w sytuacji stale zwiększających się różnic cen nośników energii gazu i węgla, jest modernizacja istniejącego przestarzałego źródła na nowoczesne rozwiązania na bazie węgla. Rozwiązania te wykorzystują technologię: bezobsługowych kotłów wyposażonych w palniki retortowe i automatyczny system dozowania paliwa oparty o podajnik ślimakowy z odpowiednio skonstruowanym zasobnikiem węgla; nowoczesnych kotłów rusztowych, ze specjalnymi wentylatorami wspomagającymi dopalanie paliwa oraz instalacjami redukującymi emisje zanieczyszczeń. Od 2014 r. Urząd Miasta Ruda Śląska udziela dotacji celowych z budżetu Miasta na zmianę systemu ogrzewania na proekologiczne. Program dofinansowania przewidziany jest dla budynków mieszkalnych jednorodzinnych i wielorodzinnych oraz lokali mieszkalnych na terenie miasta. Dotacje przewidziane są na zmianę ogrzewania węglowego na ogrzewanie niskoemisyjne, takie jak: ogrzewanie gzowe, olejowe, elektryczne, węglowe (nowoczesne kotły niskoemisyjne), odnawialne źródła energii (ogrzewanie za pomocą pompy ciepła) oraz podłączenie do systemu ciepłowniczego. Likwidacja źródeł ciepła opalanych paliwem stałym (węgiel, drewno) jest warunkiem otrzymania dofinansowania. W 2014 r. udzielono 37 dotacji, w 2015 r. 63, a w 2016 r. 86. Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska 199

200 Racjonalizacja użytkowania ciepła u odbiorców działania termomodernizacyjne Zabudowa mieszkaniowa wielorodzinna Na podstawie danych otrzymanych od właścicieli i zarządców zasobów mieszkaniowych z terenów gminy, została przeprowadzona analiza liczby obiektów poddanych termomodernizacji, a będących w gestii tych podmiotów. Według posiadanych informacji powyższe podmioty sprawują zarząd nad około 1,9 tys. budynkami, w których znajduje się łącznie około 51 tys. mieszkań, co stanowi około 90% ogólnej liczby mieszkań zlokalizowanych na terenie gminy. Tabela Działania termomodernizacyjne przeprowadzone w budynkach wielorodzinnych Modernizacje w latach Modernizacje do 2011 r. Liczba Właściciele/ Liczba Lp. budynków Zarządcy mieszkań 1 MGSM Perspektywa Docieplone budynki Udział docieplonych budynków Docieplone budynki Udział docieplonych budynków % 45 6% 2 MPGM % % 3 RSM % 80 24% 4 5 GSM Nasz Dom GSM LUIZA Zabrze % 76 75% % b.d. b.d. 6 SM Śląsk % b.d. b.d. 7 ZN Huta Pokój % b.d. b.d. 8 GSM Bytom % b.d. b.d. 9 SM Kochłowice % b.d. b.d. Poniżej przedstawiono charakterystykę przeprowadzonych działań termomodernizacyjnych w obiektach zinwentaryzowanych wg danych uzyskanych od zarządców zasobami mieszkaniowymi z terenów gminy. MGSM Perspektywa przeprowadziła docieplenie 45 budynków (ściany i stropodachy), w tym 4 budynki tylko w zakresie ścian. We wszystkich mieszkaniach zamontowano zawory termoregulacyjne, a w 22 budynkach zamontowano już podzielniki kosztów. Ponadto dokonano wymiany drzwi i okien w częściach wspólnych budynków. MPGM do 2011 r. wykonało ocieplenie 133 budynków, spośród 685 zarządzanych obiektów. Ponadto po 2011 r. ocieplono kolejnych 112 budynków. RSM do 2011 r. przeprowadził kompleksową termomodernizację 132 swoich budynków. Dodatkowo w latach ocieplono kolejnych 80 budynków. Według szacunków 200 Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska

201 w poszczególnych budynkach jest wymienionych około 60 90% okien. Natomiast do końca 2000 r. zamontowano we wszystkich zasobach zawory termoregulacyjne wraz z podzielnikami kosztów. GSM Nasz Dom przeprowadził do 2011 r. termomodernizacje swoich 34 budynków, natomiast po 2011 r. wykonał docieplenie 76 budynków. Ponadto w 102 budynkach wymieniono okna okna na klatkach schodowych, w piwnicach oraz u lokatorów. W latach we wszystkich budynkach zamontowano zawory termoregulacyjne i podzielniki kosztów. GSM Zabrze przeprowadził do 2011 r. termomodernizację 10 swoich budynków, które zostały ocieplone oraz zostały wymienione okna i drzwi, a także zamontowano zawory termoregulacyjne i podzielniki kosztów. SM Śląsk wykonał docieplenie 5 swoich budynków, wymienił w 14 budynkach okna na klatkach schodowych, a w 13 budynkach wymienił drzwi wejściowe. W 1998 r. we wszystkich budynkach zamontowano zawory termoregulacyjne i podzielniki kosztów. ZN Huta Pokój wykonała dotychczas docieplenie jednego swojego budynku oraz wymieniła w nim okna na klatce schodowej i drzwi zewnętrzne. Natomiast w drugim budynku zamontowano zawory termoregulacyjne wraz z podzielnikami kosztów. GSM Bytom przeprowadził kompleksową termomodernizację całych swoich zasobów budynki zostały ocieplone, wymieniono okna i drzwi, a także zamontowano zawory termoregulacyjne i podzielniki kosztów. Zabudowa mieszkaniowa jednorodzinna Zgodnie z terminologią zawartą w art. 3 punkt 2a ustawy Prawo budowlane przez budynek mieszkalny jednorodzinny należy rozumieć budynek wolnostojący albo budynek w zabudowie bliźniaczej, szeregowej lub grupowej, służący zaspokajaniu potrzeb mieszkaniowych, stanowiący konstrukcyjnie samodzielną całość, w którym dopuszcza się wydzielenie nie więcej niż dwóch lokali mieszkalnych albo jednego lokalu mieszkalnego i lokalu użytkowego o powierzchni całkowitej nie przekraczającej 30% powierzchni całkowitej budynku. Indywidualny użytkownik budynku jednorodzinnego może przeprowadzić analogiczne działania w zakresie racjonalizacji użytkowania ciepła w zakresie termorenowacji, jaką przedstawiono w stosunku do obiektów wielorodzinnych. Ogólna dostępność i szeroka możliwość wyboru na rynku różnych systemów ogrzewania budownictwa indywidualnego oraz możliwość korzystania z form wspomagających finansowo procesy modernizacyjne i remontowe spowodowała, że od połowy lat 80 obserwuje się proces wymiany np. indywidualnych wyeksploatowanych kotłów na kotły nowe o większym wskaźniku sprawności, wymiany systemu zasilania (np. przejście z paliwa stałego na gazowe), wymiany grzejników itp. Należy zaznaczyć, że nowe kotły są wsparte pełną automatyką, która umożliwia indywidualną korektę oczekiwanej temperatury w pomieszczeniu. System automatyki umożliwia również wprowadzenie programu umożliwiającego pracę systemu w określonym przedziale czasowym. System pozwala dostosować zmienne oczekiwane temperatury w pomieszczeniu w różnych okresach dobowych. Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska 201

202 Właściciele obiektów jednorodzinnych, mają szeroki zakres dostępności do nowych technologii w zakresie działań wpływających na zmniejszenie zapotrzebowania cieplnego budynku i zmniejszenie kosztów eksploatacji przy zachowaniu efektu komfortu cieplnego. W nowym budownictwie jednorodzinnym zwiększa się udział obiektów, które wykorzystują niekonwencjonalne źródła energii. Właściciele obiektów jednorodzinnych również mogą ubiegać się o istniejące formy wsparcia przedsięwzięć termomodernizacyjnych. Możliwości wsparcia finansowego działań w zakresie racjonalizacji ciepła: zakres wsparcia wynikający z ustawy z dnia 21 listopada 2008 r. o wspieraniu termomodernizacji i remontów (tekst jednolity Dz. U poz. 712 z późn.zm.); szeroki rynek kredytowy (np. tzw. kredyty remontowe) istniejący na rynku bankowym; dofinansowanie z budżetu gminy w zakresie modernizacji źródeł ciepła oraz zabudowy OZE w ramach realizacji Programu Ograniczenia Niskiej Emisji. Obecnie indywidualny inwestor-właściciel, sam podejmuje decyzję o prowadzeniu działań w zakresie modernizacji własnego źródła ciepła oraz działań w zakresie termomodernizacji. Przy podjęciu decyzji o określonym sposobie realizacji indywidualny inwestor ma możliwość korzystania z informacji udzielanych przez przedstawicieli technicznych poszczególnych firm działających na rynku w zakresie systemów ogrzewania i docieplania budynków indywidualnych oraz z istniejącego rynku medialnego specjalistycznych wydawnictw z zakresu budownictwa. Budynki użyteczności publicznej Zlokalizowane obiekty użyteczności publicznej w obszarze gminy charakteryzują się szerokim zakresem architektonicznym. Przy tego typu budynkach należy przeprowadzić indywidualne audyty energetyczne, które uwzględnią indywidualne zapotrzebowanie cieplne dla danego typu obiektu oraz możliwości ich realizacji z punktu widzenia architektury. W poniższej tabeli przedstawiono obiekty użyteczności publicznej zlokalizowane na terenie gminy poddane działaniom termomodernizacyjnym w latach i Tabela Zestawienie przeprowadzonych działań w obiektach użyteczności publicznej gminy Lp. Nazwa obiektu 1 Przedszkole nr 4 Przeprowadzone działania termomodernizacyjne w latach termomodernizacja budynku + wymiana instalacji c.o. + wymiana wszystkich okien i drzwi wejściowych 2 Przedszkole nr 8 zmiana systemu ogrzewania 3 Przedszkole nr 9-4 Przedszkole nr 12 docieplenie ścian + wymiana okien + wymiana drzwi wewnętrznych - Wymiana stolarki okiennej, ocieplenie ścian i stropu, kapitalny remont dachu, wymiana instalacji c.o. Wymiana stolarki okiennej, ocieplenie ścian i stropu, kapitalny remont dachu, wymiana instalacji c.o. 5 Przedszkole nr 21 - Wymiana stolarki okiennej, ocieplenie ścian i stropu, kapitalny remont dachu, wymiana instalacji c.o. 6 Przedszkole nr 24 Wymiana stolarki okiennej i drzwi wejściowych, ocieplenie budynku, kapitalny remont dachu, wymiana instalacji c.o Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska

203 Lp. Nazwa obiektu 7 Przedszkole nr 32-8 Przedszkole nr 34-9 Przedszkole nr Przedszkole nr Przedszkole nr Przedszkole nr Przedszkole nr Przedszkole nr Zespół Miejskich Przedszkoli nr 1 MP 7, MP 38 Szk. Podst. nr 2 + Gimn. nr 6 Przeprowadzone działania termomodernizacyjne w latach częściowe ocieplenie budynku + wymiana okien i drzwi wejściowych ocieplenie budynku + wymiana okien + wymiana instalacji c.o. termomodernizacja budynku + wymiana okien i drzwi wejściowych - ocieplenie budynku + wymiana okien + wymiana instalacji c.o. Wymiana stolarki okiennej, ocieplenie ścian i stropu, kapitalny remont dachu, wymiana instalacji c.o. Wymiana stolarki okiennej, ocieplenie ścian i stropu, kapitalny remont dachu, wymiana instalacji c.o. Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska Wymiana stolarki okiennej, ocieplenie ścian i stropu, kapitalny remont dachu, wymiana instalacji c.o. Wymiana stolarki okiennej, ocieplenie ścian i stropu, kapitalny remont dachu, wymiana instalacji c.o. - - Wymiana stolarki okiennej, ocieplenie ścian i stropu, kapitalny remont dachu, wymiana instalacji c.o. Wymiana stolarki okiennej, ocieplenie ścian i stropu, kapitalny remont dachu, wymiana instalacji c.o. 17 Szkoła Podstawowa nr 3 - Wymiana stolarki okiennej, ocieplenie ścian i stropu, kapitalny remont dachu, wymiana instalacji c.o. 18 Szkoła Podstawowa nr 4 - Wymiana stolarki okiennej, ocieplenie ścian i stropu, kapitalny remont dachu, wymiana instalacji c.o. 19 Szkoła Podstawowa nr 6 termomodernizacja budynku + wymiana okien i drzwi wejściowych - 20 Szk. Podst. nr: 7, 23, 36 zmiana systemu ogrzewania - 21 Szkoła Podstawowa nr 8 ocieplenie budynku + wymiana okien i drzwi wejść. + wymiana instalacji c.o Wymiana stolarki okiennej, ocieplenie Szkoła Podstawowa nr - ścian i stropu, kapitalny remont dachu, 15 wymiana instalacji c.o. 23 Szkoła Podstaw. nr 40 ocieplenie budynku + wymiana okien + wymiana instalacji c.o Gimnazjum nr 2 - Wymiana stolarki okiennej, ocieplenie ścian i stropu, kapitalny remont dachu, wymiana instalacji c.o. 25 Gimnazjum nr 5 ocieplenie budynku + wymiana okien + wymiana instalacji c.o Gimnazjum nr: 8 i 9 ocieplenie budynku + wymiana okien + wymiana instalacji c.o Gimnazjum nr 11 docieplenie ścian i stropodachów + wymiana okien i drzwi + wymiana instalacji - c.o. 28 Zespół Szkół nr 1 ocieplenie budynku + wymiana okien i drzwi - 29 Zespół Szkół nr 2 Specjalnych 30 Zespół Szkół nr Zespół Szkół nr 6 zmiana systemu ogrzewania - 32 Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych nr Wymiana stolarki okiennej, ocieplenie ścian i stropu, kapitalny remont dachu, wymiana instalacji c.o. Wymiana stolarki okiennej, ocieplenie ścian i stropu, kapitalny remont dachu, wymiana instalacji c.o. Wymiana stolarki okiennej, ocieplenie ścian i stropu, kapitalny remont dachu, wymiana instalacji c.o.

204 Lp Nazwa obiektu Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych nr 6 Zespół Szkół Muzycznych I i II stopnia - - Przeprowadzone działania termomodernizacyjne w latach Świetlica Środowisk. + Dom Zakonny SS św. zmiana systemu ogrzewania - Elżbiety 36 POD - Bielszowice zmiana systemu ogrzewania - 37 Siedziba KM Pol.Zw.Niew. zmiana systemu ogrzewania - 38 PSP ul. Strażacka wymiana kotła - 39 KSTP Jastrząb wymiana na piec ekologiczny - 40 Pow. Urząd Pracy modernizacja kotłowni - 41 MOPS wymiana instalacji c.o PSP ul. Hlonda wymiana kotła - 43 DPS ul. OMP zmiana systemu ogrzewania Jadłodajnia św. Zyty + świetlica + kościół Centrum Kształcenia Ustawicznego zmiana systemu ogrzewania - - Wymiana stolarki okiennej, ocieplenie ścian i stropu, kapitalny remont dachu, wymiana instalacji c.o. Wymiana stolarki okiennej, ocieplenie ścian i stropu, kapitalny remont dachu, wymiana instalacji c.o. Wymiana stolarki okiennej, ocieplenie ścian i stropu, kapitalny remont dachu, wymiana instalacji c.o. Ponadto w ramach przyjętego w 2016 r. przez Radę Miasta Ruda Śląska Planu gospodarki niskoemisyjnej w perspektywie do 2020 roku przewidziano do realizacji działania termomodernizacyjne w obiektach użyteczności publicznej, m.in. w filii Miejskiej Biblioteki Publicznej (wymiana instalacji c.o., wymiana stolarki okiennej i drzwiowej, ocieplenie ścian i stropodachu) oraz szeregu obiektów oświatowych. Planowane działania uwzględniają także wymianę źródeł ciepła na bardziej efektywne oraz montaż OZE. Działania te przełożą się na wzrost efektywności energetycznej obiektów użyteczności publicznej, co pozwoli na ograniczenie kosztów eksploatacyjnych w tych obiektach Racjonalizacja użytkowania paliw gazowych Przy rozpatrywaniu działań związanych z racjonalizacją użytkowania paliw należy wziąć pod uwagę cały ciąg logiczny operacji związanych z ich użytkowaniem: pozyskanie paliw, przesył do miejsca użytkowania, dystrybucja, wykorzystanie paliw gazowych, wykorzystanie efektów stosowania paliw gazowych. W tym ciągu pozyskanie paliw pozostaje całkowicie poza zasięgiem Rudy Śląskiej (zarówno pod względem geograficznym, jak i organizacyjno-prawnym), a co więcej w znacznej mierze poza granicami Polski, stąd kwestia ta została całkowicie pominięta. Również problemy związane z długodystansowym przesyłem gazu stanowią zagadnienie o charakterze ponadlokalnym, które powinno być analizowane w skali nawet ponadwojewódzkiej. Pozostałe problemy są natomiast zagadnieniami, które winny być analizowane z punktu widzenia polityki energetycznej miasta Ruda Śląska stąd też zostały one omówione poniżej. 204 Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska

205 Zmniejszenie strat gazu w systemie dystrybucji działania dystrybutorów Działania związane z racjonalizacją użytkowania gazu wiążą się z jego dystrybucją i sprowadzają się do zmniejszenia strat gazu. Straty gazu w sieci dystrybucyjnej spowodowane są głównie następującymi przyczynami: nieszczelności na armaturze dotyczą zarówno samej armatury, jak i jej połączeń z gazociągami (połączenia gwintowane lub przy większych średnicach kołnierzowe) zmniejszenie przecieków gazu na samej armaturze w większości wypadków będzie wiązało się z jej wymianą; sytuacje związane z awariami (nagłymi nieszczelnościami) i remontami (gaz wypuszczany do atmosfery ze względu na prowadzone prace) modernizacja sieci wpłynie na zmniejszenie prawdopodobieństwa awarii. Należy podkreślić, że zmniejszenie strat gazu ma znaczenie trojakiego rodzaju: efekt ekonomiczny: zmniejszenie strat gazu powoduje zmniejszenie kosztów operacyjnych przedsiębiorstwa gazowniczego, co w dalszym efekcie powinno skutkować obniżeniem kosztów zaopatrzenia w gaz dla odbiorcy końcowego; metan jest gazem powodującym efekt cieplarniany, a jego negatywny wpływ jest znacznie większy niż dwutlenku węgla, stąd też ze względów ekologicznych należy ograniczać jego emisję; w skrajnych przypadkach wycieki gazu mogą lokalnie powodować powstawanie stężeń zbliżających się do granic wybuchowości, co zagraża bezpieczeństwu. Generalnie całość odpowiedzialności za działania związane ze zmniejszeniem strat gazu w jego dystrybucji spoczywa na PSG Sp. z o.o. Oddział w Zabrzu. Ze względu na fakt, że w warunkach zabudowy miejskiej, zwłaszcza na terenach śródmiejskich, bardzo istotne znaczenie mają koszty związane z zajęciem pasa terenu, uzgodnieniem prowadzenia różnych instalacji podziemnych oraz zwłaszcza z odtworzeniem nawierzchni, jest rzeczą celową, aby wymiana instalacji podziemnych różnych systemów (gaz, woda, kanalizacja, kable energetyczne i telekomunikacyjne itd.) była prowadzona w sposób kompleksowy. Racjonalizacja wykorzystania paliw gazowych Paliwo gazowe na terenie gminy wykorzystywane jest głównie do następujących celów: wytwarzanie ciepła (w postaci gorącej wody lub pary); bezpośrednie przygotowywanie ciepłej wody użytkowej; przygotowywanie posiłków w gospodarstwach domowych i obiektach zbiorowego żywienia; cele bezpośrednio technologiczne. Sprawność wykorzystania gazu w każdym z powyższych sposobów uzależniona jest od cech samych urządzeń oraz od sposobu ich eksploatacji. Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska 205

206 W przypadku wytwarzania ciepła w kotłach gazowych efekty można uzyskać poprzez wymianę urządzeń. Wzrost sprawności dla nowych urządzeń wynika z uwzględnienia następujących rozwiązań technicznych: lepsze rozwiązanie układu palnikowego oraz układu powierzchni ogrzewalnych kotła pozwalające na zwiększenie nominalnej sprawności kotła, a co za tym idzie sprawności średnioeksploatacyjnej; stosowanie zapalaczy iskrowych zamiast dyżurnego płomienia (dotyczy to przede wszystkim małych kotłów gazowych stosowanych jako indywidualne źródła ciepła), efekt ten ma szczególnie istotne znaczenie przy mniejszych obciążeniach cieplnych kotła; lepszy dobór wielkości kotła - unikanie przewymiarowania; stosowanie kotłów kondensacyjnych, pozwalających odzyskać ze spalin ciepło parowania pary wodnej zawartej w spalinach (stąd sprawność nominalna odniesiona do ciepła spalania gazu jest większa od 100%). Jednak ich stosowanie wymaga niskotemperaturowego układu odbioru ciepła oraz układu do neutralizacji i odprowadzenia kondensatu. Brak jest danych na temat stanu technicznego i rozwiązań projektowych kotłów gazowych stosowanych przez małych odbiorców, jednakże biorąc pod uwagę tempo przyrostu liczby kotłów w ostatnim dziesięcioleciu można szacować, że co najmniej połowa kotłów gazowych stanowiących indywidualne źródło zasilania to nowoczesne kotły o wysokiej sprawności. Oznacza to, że potencjał oszczędności gazu w przypadku tych odbiorców nadal istnieje. W przypadku przygotowywania ciepłej wody użytkowej w podgrzewaczach przepływowych największe możliwości oszczędności należy wiązać z: lepszym rozwiązaniem układu palnikowego oraz układu powierzchni ogrzewalnych podgrzewacza; stosowanie zapalaczy iskrowych zamiast dyżurnego płomienia. W przypadku gazowych podgrzewaczy przepływowych brak jest danych na temat ich stanu technicznego - można jednak szacować, że zdecydowana większość wyposażona jest jeszcze w znicze dyżurne. Udział gazu zużywanego na przygotowywanie posiłków w gospodarstwach domowych i obiektach zbiorowego żywienia jest stosunkowo wysoki (w związku z bardzo dużą ilością mieszkań, gdzie kuchnia gazowa jest jedynym odbiornikiem gazu). Określenie możliwych oszczędności związanych z poprawą sprawności urządzeń jest trudne, jednak jego efekt będzie dużo mniejszy niż skutki zmniejszania zapotrzebowania gazu ze względu na zmianę technologii przygotowania posiłków. Zmiany zapotrzebowania gazu na cele bezpośrednio technologiczne, spowodowane podwyższeniem sprawności wytwarzania, wymagają indywidualnych ocen dla każdego z odbiorców. Jednak będą mniejsze od zmian zapotrzebowania gazu związanych z wahaniami produkcji. Reasumując, najważniejsze kierunki zmian zapotrzebowania gazu będą polegały na: działaniach racjonalizujących zużycie gazu na cele ogrzewania u istniejących odbiorców (zarówno po stronie samego wytwarzania ciepła, jak i w dalszej kolejności poprawa efektywności ogrzewania); 206 Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska

207 przechodzeniu odbiorców korzystających z innych rodzajów ogrzewania na ogrzewanie gazowe będzie się ono odbywać stopniowo i ze względu na rozproszony charakter tego procesu, nie zostanie w pełni zrealizowane. Ponadto dla części przypadków odbiorcy zostaną przyłączeni do systemu ciepłowniczego; stopniowym odchodzeniu od wykorzystania gazu do celów przygotowania posiłków będzie to wynikało z kilku przyczyn: konieczność remontów wewnętrznych instalacji gazowych spowoduje koszty, które przy wykorzystaniu gazu tylko na cele kuchenne nie będą miały uzasadnienia ekonomicznego (taniej będzie przystosować instalację elektryczną), cena gazu dla odbiorców grupy taryfowej W-1 będzie rosła szybciej niż przeciętna dla gazu, a udział opłaty stałej może się zwiększyć, istniejące urządzenia elektryczne, zwłaszcza specjalistyczne, stanowią atrakcyjną konkurencję wobec kuchni gazowych czy nawet gazowo-elektrycznych; przyłączaniu odbiorców nowo wybudowanych Racjonalizacja użytkowania energii elektrycznej Przy rozpatrywaniu działań związanych z racjonalizacją użytkowania energii elektrycznej należy wziąć pod uwagę cały ciąg operacji związanych z użytkowaniem tej energii: wytwarzanie energii elektrycznej; przesył w krajowym systemie energetycznym, dystrybucja, wykorzystanie energii elektrycznej, wykorzystanie efektów stosowania energii elektrycznej. Ruda Śląska nie ma wpływu na długodystansowy przesył energii elektrycznej w krajowym systemie energetycznym i z tego względu zagadnienie to pominięto w dalszych analizach. Pozostałe problemy są natomiast zagadnieniami, które winny być analizowane z punktu widzenia polityki energetycznej miasta Ruda Śląska. Stąd też zostały one omówione w kolejnych punktach. Źródła energii elektrycznej działania producentów Koncesjonowana działalność w zakresie wytwarzania energii elektrycznej na terenie gminy prowadzona jest jedynie przez EC Mikołaj. Zgodnie z powyższym wszelkie działania mające na celu racjonalizację wytwarzania energii elektrycznej w tym źródle powinny być realizowane przez jego właściciela tj. Węglokoks Energia ZCP sp. z o.o. (dawniej ZCP Carbo-Energia sp. z o.o.). Podmiot ten wytwarza energię elektryczną na potrzeby własne przedsiębiorstwa i przekazuje nadwyżki do systemu dystrybutora Węglokoks Energia ZCP sp. z o.o. oraz systemu OSD TAURON Dystrybucja S.A. Ograniczenie strat energii elektrycznej w systemie dystrybucyjnym działania dystrybutorów Najważniejszymi kierunkami zmniejszania strat energii elektrycznej w systemie dystrybucyjnym są: Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska 207

208 zmniejszenie strat przesyłowych w liniach energetycznych; zmniejszenie strat jałowych w stacjach transformatorowych. W przypadku stacji transformatorowych zagadnienie zmniejszania strat rozwiązywane jest poprzez monitorowanie stanu obciążeń poszczególnych stacji transformatorowych i gdy jest to potrzebne na skutek zmian sytuacji, wymienianie transformatorów na inne, o mocy lepiej dobranej do nowych okoliczności. Działania takie są na bieżąco prowadzone przez TAURON Dystrybucja S.A. Generalnie należy stwierdzić, że podmiotami w całości odpowiedzialnymi za zagadnienia związane ze zmniejszeniem strat w systemie dystrybucji energii elektrycznej na obszarze gminy są przedsiębiorstwa dystrybucyjne (Tauron Dystrybucja S.A., PKP Energetyka S.A.). Najistotniejsze sposoby wykorzystania energii elektrycznej to: napędy silników elektrycznych; oświetlenie; ogrzewanie elektryczne; zasilanie urządzeń elektronicznych. Z punktu widzenia poprawy efektywności wykorzystania energii elektrycznej, działania dotyczące modernizacji samych silników elektrycznych są mało atrakcyjne. Należy zwracać uwagę raczej na wymianę całego urządzenia, które jest napędzane tym silnikiem, a to należy zaliczyć do działań związanych z poprawą efektów stosowania energii elektrycznej. W przypadku napędów elektrycznych należy zwrócić uwagę na możliwość oszczędzania energii elektrycznej poprzez zastosowanie napędów z regulacją obrotów silnika w zależności od aktualnych potrzeb (np. przy pomocy falowników) oraz na dbałość, aby napędy elektryczne nie były przewymiarowane i pracowały z optymalną sprawnością. Okresy pracy większych odbiorników energii elektrycznej należy, w miarę możliwości, przesuwać na godziny poza szczytem w strefach pozaszczytowych zmniejszają się koszty ponoszone w związku z użytkowaniem energii elektrycznej. Poprawienie efektywności wykorzystania energii elektrycznej inteligentne opomiarowanie Zgodnie z postanowieniami tzw. trzeciej dyrektywy klimatycznej (Dyrektywa 2006/32/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 5 kwietnia 2006 r. w sprawie efektywności końcowego wykorzystania energii i usług energetycznych) państwa członkowskie są zobowiązane do zainstalowania 80% tzw. inteligentnych systemów pomiaru do 2020 r. Na mocy dyrektywy obowiązek wprowadzenia inteligentnych systemów uzależniony jest od przeprowadzenia ekonomicznej oceny wszystkich długoterminowych kosztów i korzyści dla rynku oraz indywidualnego konsumenta lub od oceny, która forma inteligentnego pomiaru jest uzasadniona z ekonomicznego punktu widzenia i najbardziej opłacalna oraz w jakim czasie wdrożenie jest wykonalne. Obecnie można wyróżnić dwa systemy inteligentnego wykorzystywania energii: Smart Grid, Smart Metering. 208 Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska

209 Smart Grid technologia pozwalająca na integrację sieci elektroenergetycznych z sieciami IT w celu poprawy efektywności energetycznej, aktywizacji odbiorców, poprawy konkurencji, zwiększenia bezpieczeństwa energetycznego i łatwiejszego przyłączenia do odnawialnych źródeł energii. Smart Metering wprowadzenie nowoczesnych urządzeń pomiarowych na każdym etapie pracy sieci elektroenergetycznych, w tym wymianę istniejących systemów liczników na liczniki wyposażone w możliwość dwustronnej komunikacji. Do największych zalet Smart Meteringu zaliczyć można możliwość naliczania kosztów za rzeczywiście zużytą ilość energii. Wraz z uruchomieniem systemu obliczanie kosztów energii elektrycznej na podstawie prognoz przestanie funkcjonować, w zamian koszty zostaną wyliczane na podstawie rzeczywistego zużycia. Wprowadzenie systemu da również możliwość elastycznego dostosowania taryfy dla indywidualnych potrzeb odbiorców. Smart Metering pozwoli również na sprawną zmianę dostawcy energii elektrycznej, co pozwoli na wzrost poziomu konkurencji rynku elektroenergetycznego. Uproszczony schemat funkcjonowania systemu inteligentnego opomiarowania przedstawiono na rysunku poniżej. Rysunek Uproszczony schemat funkcjonowania systemu inteligentnego opomiarowania Źródło: Wdrożenie inteligentnego opomiarowania w Polsce. Ernst&Young, luty 2010 Prowadząca działalność w zakresie elektroenergetyki na terenie gminy TAURON Dystrybucja S.A. szeroko zaangażowana jest we wdrażanie i rozwój nowych technologii, w szczególności w zakresie Smart Grid i Smart Metering. W tym pierwszym obszarze dotyczącym sieci przesyłowych spółka zamierza m.in. wdrażać na całym terenie swego działania system dynamicznego obciążenia linii wysokie- Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska 209