Nastêpstwa biernego tytoniu palenia w œrodowisku domowym

Transkrypt

1 PRACE ORYGINALNE Sylwia KA UCKA Nastêpstwa biernego tytoniu w œrodowisku domowym Consequences of passive smoking in home environment I Zak³ad Medycyny Rodzinnej Uniwersytetu Medycznego w odzi p.o. dr n.med. Przemys³aw Kardas Dodatkowe s³owa kluczowe: palenie papierosów bierny palacz POChP œrodowisko domowe Additional key words: cigarette smoking passive smoker COPD home environment Praca finansowana w ramach pracy w³asnej Uniwersytetu Medycznego w odzi numer Praca zosta³a opublikowana w Przegl¹dzie Lekarskim 27/64/1 w polskiej i angielskiej wersji jêzykowej. Adres do korespondencji: Dr n. med. Sylwia Ka³ucka I Zak³ad Medycyny Rodzinnej Uniwersytet Medyczny ul Narutowicza 96 kl. C 9141 ódÿ Tel.: (+42) Fax: (+42) sylwia.kalucka@gmail.com Bierne palenie oznacza inhalowanie dymu tytoniowego innych palaczy. Bierny palacz wdycha dym tytoniowy pochodz¹cy nie tylko ze strumienia bocznego, ale i dym wydychany przez palacza. Ta wieloletnia inhalacja tytoniu zwiêksza ryzyko wyst¹pienia chorób odtytoniowych (np. POChP, choroby serca) w tym najgroÿniejszych nowotworów, z czego rzadko, który bierny palacz zdaje sobie sprawy. Celem niniejszej pracy by³o sprawdzenie czy inhalowanie dymu tytoniowego w œrodowisku domowym od dzieciñstwa do dojrza³oœci ma wp³yw na uk³ad oddechowy w wieku doros³ym. Badaniem objêto osoby pe³noletnie. W pracy zastosowano dwa podzia³y badanych osób. Wœród 1481 osób wyodrêbniono dwie grupy. Do grupy 1 nale ¹ osoby, w które w œrodowisku domowy nie przebywa³y nigdy z osobami pal¹cymi papierosy, ³¹cznie 465 osób. W grupie 2 znalaz³y siê osoby, które od urodzenia by³y nara one na inhalacje dymu tytoniowego (³¹cznie 116 osób). Za pomoc¹ autorskiego kwestionariusza uzyskano informacje na temat cech demograficznych i na³ogu papierosów. Pacjenci zostali poddani badaniu lekarskiemu. Wykonano u nich badanie spirometryczne oraz radiogram klatki piersiowej. Ró nice istotne statystycznie wystêpuj¹ miêdzy osobami z wy szym wykszta³ceniem nale ¹cymi do dwóch ró nych grup. Liczba dzieci, które mieszka³y w pomieszczeniach wolnych od dymu tytoniowego w okresie dzieciñstwa i okresu m³odzieñczego zdoby³y wy sze wykszta³cenie jest wiêksza, ni liczba dzieci rodziców pal¹cych papierosy (p<,1). Ponad 9% osób nigdy niepal¹cych papierosów od dzieciñstwa wdycha³a dym papierosowy w œrodowisku domowym. Przewlek³¹ obturacyjna chorobê p³uc rozpoznano u 47,5% aktualnych palaczy, 48,3% by ³ych palaczy i u a 44,7% biernych palaczy papierosów. Palenie papierosów i inhalowanie dymu tytoniowego przez ponad 2 lat ma istotny wp³yw na wystêpowanie POChP. Nie odnotowano ró nic istotnych statystycznie miêdzy trzema grupami badanych (). Nale y powa nie braæ pod uwagê wdy Passive smoking means cigarette smoke inhaling by people other than smokers. Passive smoker inhales tobacco smoke coming not only from sidestream, but also smoke exhaled by the smoker. Longterm tobacco smoke inhaling increases the risk of appearance of smoke related diseases (for example COPD, heart diseases), including the most dangerous types of cancer, which only few smokers realize. The aim of this study was to check whether tobacco smoke inhaling in home environment from childhood to adulthood has an influence on respiratory system of adults. The study included adults. In the study two types of participants division were used. Among 1481 persons two groups were separated. Group 1 contains people, who have never lived in home environment with active smokers, altogether 465 persons. Group 2 contains people who from birth have been exposed to cigarette smoke inhaling (altogether 116 persons). With help of the author s questionnaire the information concerning demographic features and smoking habit were gathered. The patients underwent doctor s examination. They had a spirometric test and a chest radiogram. Statistically significant differences appear among persons with higher education who belong to two different groups. The number of children who have lived in smoke free rooms during childhood and adolescence and finished studies is bigger than the number of active smokers children (p<.1). Over 9% of never smokers have inhaled cigarette smoke since childhood in home environment. Chronic obstructive pulmonary disease has been diagnosed at 47.5% of active smokers, 48.3% of exsmokers and up to 44.7% of passive smokers. Cigarette smoking and smoke inhaling for more than twenty years has a significant influence on the appearance of COPD. No statistically significant differences were noted among the three groups of participants. (p>.5).cigarette smoke inhaling at childhood and adolescence should be taken seriously because it causes development of chronic dis 632 Przegl¹d Lekarski 27 / 64 / 1 S. Ka³ucka i wsp.

2 chanie dymu tytoniowego w okresie dzieciñstwa i dojrzewania, gdy wp³ywa na rozwój chorób przewlek³ych w tym POChP. Standardy GOLD 26, przekonuj¹, i na ka dym etapie rozwoju POChP mo na czêœciowo odwróciæ skutki tej choroby, jeœli zaprzestanie siê papierosów. Dlatego w ka dym momencie ycia dziecka nale y uwolniæ go od wdychania dymu tytoniowego w œrodowisku domowym. D³ugotrwa³a inhalacja dymu tytoniowego od najm³odszych lat w œrodowisku domowym wp³ywa na wystêpowanie w takim samym stopniu POChP u biernych palaczy, expalaczy i aktywnych palaczy papierosów. Redukcja konsumpcji tytoniu w danym kraju, wiêksza dba³oœæ o biernych palaczy, zwiêkszanie œwiadomoœci rodziców pal¹cych papierosy w œrodowiskach domowych mo e uchroniæ ich dzieci przed powa nymi skutkami zdrowotnymi w przysz³oœci. eases like COPD. GOLD 26 standards convince that at every stage of COPD development the effects of this disease may be partly reversed if one stops smoking cigarettes. That is why a child should not be exposed to cigarette smoke at any stage of its life. Permanent inhalation of tobacco smoke since early childhood in home environment influences equal occurrence of COPD at passive, ex and active smokers. Reduction of tobacco consumption, better care concerning passive smokers, increasing consciousness of parents smoking in home environment may protect their children from serious health consequences in the future. Wstêp Bierne palenie oznacza inhalowanie dymu tytoniowego innych palaczy. Taka osoba wdycha wiele toksycznych substancji zawartych w dymie tytoniowym, uwalnianych przy zapaleniu papierosa, fajki czy cygara. Niepal¹ce osoby w równym stopniu jak aktywni palacze nara one s¹ na szkodliwy wp³yw biernego wdychania dymu tytoniowego w zadymionych miejscach. Dym tytoniowy zawiera ponad 4. substancji chemicznych, w tym 4 zwi¹zków rakotwórczych. Dym wdychany przez biernego palacza jest mniej skondensowany ni ten wdychany przez pal¹cego, ale zawiera 35 razy wiêcej dwutlenku wêgla i 4 razy wiêcej nikotyny oraz 69 substancji rakotwórczych. Nazywamy go strumieniem bocznym dymu tytoniowego. Bierny palacz wdycha dym tytoniowy pochodz¹cy nie tylko ze strumienia bocznego, ale i ze strumienia g³ównego wydychanego przez palacza [8]. Ta wieloletnia inhalacja tytoniu zwiêksza ryzyko wyst¹pienia chorób odtytoniowych (np. POChP, choroby serca) w tym najgroÿniejszych nowotworów, z czego rzadko, który bierny palacz zdaje sobie sprawy. Boczny strumieñ dymu tytoniowego zawiera równie substancje alergizuj¹ce, powoduj¹ce ³zawienie oczu, podra nienie b³ony œluzowej nosa, kaszel, uczulenia. atwo to dostrzec, gdy po kilkugodzinnym przebywaniu w pomieszkaniu z osobami pal¹cymi zaczynamy kichaæ, kas³aæ, piek¹ nas oczy lub odczuwamy ból g³owy. Bierne palenie jest problemem tak powa nym, e doczeka³ siê angielskiego terminu naukowego second hand smoker, co dos³ownie oznacza palacz z drugiej rêki. Badania epidemiologiczne przeprowadzone w USA wykaza³y, e corocznie biernie palenie jest przyczyn¹ 15 tys. zgonów z powodu nowotworów, oko³o 18 tys. zgonów z powodu chorób uk³adu sercowonaczyniowego i 85 tys. z powodu chorób uk³adu oddechowego. Negatywne skutki biernego zauwa ono równie w Europie, gdzie, co roku umiera prawie 8 tys. osób [4]. W raporcie przygotowanym przez trzy renomowane europejskie instytuty badawcze podkreœlano, e bierne palenie powoduje choroby i zgony w nie mniejszym stopniu ni palenie aktywne. W 27 roku Komisja Europejska przyjê³a Zielon¹ ksiêgê pt. W kierunku Europy wolnej od dymu tytoniowego, która zawiera szerokie konsultacje na ka dym poziomie: politycznymi i publicznym, krajowym i regionalnym, s³u by zdrowia i ochrony œrodowiska oraz ekonomicznym, aby chroniæ przed ujemnymi skutkami biernego [3]. Celem niniejszej pracy by³o sprawdzenie czy inhalowanie dymu tytoniowego w œrodowisku domowym od dzieciñstwa do dojrza³oœci ma wp³yw na uk³ad oddechowy w wieku doros³ym. Materia³y i metody Badaniem objêto osoby pe³noletnie, podopiecznych lekarza podstawowej opieki zdrowotnej. Czynnikiem kwalifikuj¹cym do badania by³o mieszkanie od urodzenia z osob¹ pal¹c¹ papierosy. Osoby mieszka³y na tym samym obszarze miejskim, w mieszkaniach z centralnym ogrzewaniem. Z badania zosta³y wykluczone osoby nara one na gazy, py³y lub inne substancje dra ni¹ce w œrodowisku pracy. W pracy zastosowano dwa podzia³y badanych osób. Wœród 1481 osób wyodrêbniono dwie grupy. Do grupy 1 nale ¹ osoby, w które w œrodowisku domowym nie przebywa³y nigdy z osobami pal¹cymi papierosy, ³¹cznie 465 osób. W grupie 2 znalaz³y siê osoby, które od urodzenia by³y nara one na inhalacje dymu tytoniowego (³¹cznie 116 osób). W badaniu nie bra³y udzia³u dzieci. Drugi zastosowany podzia³ dotyczy³ na³ogu papierosów. Wyró niono trzy grupy: grupa A aktywni palacze papierosów, grupa B byli palacz papierosów (osoba, która co najmniej od 2 lat nie zapali³a papierosa, i nie przebywaj¹ obecnie w œrodowisku dymu tytoniowego) i grupa C osoby, które nigdy nie pali³y papierosów. Za pomoc¹ autorskiego kwestionariusza uzyskano informacje na temat cech demograficznych i na³ogu papierosów. Pacjenci zostali poddani badaniu lekarskiemu. Wykonano u nich badanie spirometryczne oraz radiogram klatki piersiowej. Na postawie standardów ERS (European Respiratory Society) i PTFP (Polskiego Towarzystwa Ftyzjo Pneumonologicznego) badanie spirometryczne jest podstawowym badaniem czynnoœciowym uk³adu oddechowego. Stosunek FEV 1 (forced expiratory volume in the Tabela I Charakterystyka osób bior¹cych udzia³ w badaniu. Characteristics of participants. Grupy first second) do FVC (forced vital capacity) jest ni szy ni 7% (FEV1/FVC <7%), a wartoœæ FEV1 (forced expiratory volume in the first second) po inhalacji leku rozszerzaj¹cego oskrzela wynosi > lub < 8% wartoœci nale nej, wtedy wynik taki wskazuje na POChP [1,6]. Radiogram klatki piersiowej pos³u y³ do wykluczenia innych chorób uk³adu oddechowego, w tym chorób nowotworowych. Na wykonanie badañ otrzymano zgodê Komisji Etyki Uniwersytetu Medycznego w odzi. Analiza statystyczna Dla cech mierzalnych obliczono œrednie z odchyleniem standardowym, a dla zmiennych jakoœciowych podano udzia³ procentowy poszczególnych ich kategorii w badanych próbach. W celu porównania wartoœci przeciêtnych zastosowano test dla dwóch prób niezale nych lub test CochranaCoxa. Do oceny ró nic w czêstoœci wystêpowania poszczególnych wartoœci (kategorii) cech w grupach zastosowano test niezale noœci Chikwadrat lub test niezale noœci Chikwadrat z poprawk¹ Yates a dla dwóch frakcji z du ych prób. Wyniki Dane uzyskane na podstawie autorskiego kwestionariusza. W badaniu wziê³o udzia³ 1481 osób, w tym 777 kobiet (5% badanych) i 74 mê czyzn (47,5% badanych). Ze wzglêdu na œrodowisko domowe osoby podzielono na dwie grupy. ¹cznie do badania zakwalifikowano 465 osób, które nigdy w œrodowisku domowym nie by³y nara one na wdychanie dymu tytoniowego (grupa1) oraz 116 osób, które inhalowa³y dym papierosowy od urodzenia (grupa 2). W poni szych tabelach zastosowano podzia³ na: grupa 1 osoby, które w œrodowisku zamieszkania nie przebywaj¹ z osobami pal¹cymi i grupa 2 osoby, które w œrodowisku zamieszkania przebywaj¹ z osobami pal¹cymi (tabela I III). Liczba osób (116), które od najm³odszych lat by³y nara one na inhalowanie , , c 2 =26,551 p= Przegl¹d Lekarski 27 / 64 / 1 633

3 dymu tytoniowego w œrodowisku domowym by³a dwukrotnie wy sza od liczby osób (465), których mieszkaniach by³o wolne od dymu papierosowego (p=). wieku badanych wynosi³a 5 lat. W grupie pierwszej nieznacznie przewa aj¹ osoby starsze, zarówno wœród kobiet jak i mê czyzn w stosunku do grupy drugiej (p<). Ró nice istotne statystycznie wystêpuj¹ miêdzy osobami z wy szym wykszta³ceniem nale ¹cymi do dwóch ró nych grup. Liczba dzieci, które mieszka³y w pomieszczeniach wolnych od dymu tytoniowego w okresie dzieciñstwa i okresu m³odzieñczego zdoby³y wy sze wykszta³cenie jest wiêksza, ni liczba dzieci rodziców pal¹cych papierosy (p<,1). W dalszych wynikach badañ zastosowano podzia³ na: palaczy papierosów, by ³ych palaczy papierosów i osoby nigdy niepal¹ce papierosów (C) (tabela IVVI). W badaniu dominuj¹ aktywni palacze () nad expalaczami (317) i osobami nigdy niepal¹cymi (199). Nie odnotowano ró nic znamiennych statystycznie miêdzy aktywnymi palaczami, a by³ymi palaczami papierosów zarówno w grupie kobiet, jaki i mê czyzn (). istotnoœci statystycznej odnotowano pomiêdzy grupami aktywnych palaczy i osób nigdy niepal¹cych, a tak e by³ych palaczy i osób nigdy niepal¹cych (p<). Najwiêkszy odsetek osób z wy szym wykszta³ceniem odnotowano w grupie C (26,6%) w œrodowisku osób niepal¹cych, w stosunku do osób by³ych (19,2%) czy aktywnych palaczy (19,3%). Zdecydowanie jednak osoby pal¹ce papierosy by³y z wykszta³ceniem œrednim, zawodowym i podstawowym. Ponad 9% osób nigdy niepal¹cych papierosów od dzieciñstwa wdycha³a dym papierosowy w œrodowisku domowym. Wyniki dotycz¹ce uszkodzenia uk³adu oddechowego na przyk³adzie POChP Przewlek³¹ obturacyjna chorobê p³uc rozpoznano u 47,5% aktualnych palaczy, 48,31% by³ych palaczy i u a 44,7% biernych palaczy papierosów. Palenie papierosów i inhalowanie dymu tytoniowego przez ponad 2 lat ma istotny wp³yw na wystêpowanie POChP. Nie odnotowano ró nic istotnych statystycznie miêdzy trzema grupami badanych () (tabela VII 1A). POChP wystêpowa³o czêœciej u aktywnych palaczy mê czyzn ni kobiet (p<,112). W grupie 1 i 2 nie odnotowano ró nic istotnych statystycznie w wystêpowaniu POChP wœród kobiet i mê czyzn () (tabela VII 2A). W œwietle uzyskanych wyników osoby nale ¹ce do grupy 2 pal¹ krócej (œrednio 33,2 lata), ni osoby, które nie by³y nara one na wdychanie dymu tytoniowego w domu (œrednio 29,1 lat). W obu grupach kobiety pal¹ œrednio krócej o cztery lata od mê czyzn (p<,) (tabela VII 1B). POChP wystêpowa³o czêœciej u by³ych palaczy mê czyzn ni kobiet (p<,54). Nie odnotowano ró nic istotnych statystycznie w wystêpowaniu POChP wœród kobiet i mê czyzn by³ych palaczy papierosów grupie 2 () (tabela VII 2B). Tabela II Wiek badanych osób w dwóch ró nych œrodowiskach domowych. Age of participants in two different home environments. Grupy Na podstawie uzyskanych wyników kobiety œrednio pali³y przez 24 lata zarówno te, które w dzieciñstwie mieszka³y w œrodowisku palaczy papierosów, jak i w domu vs 2 53, 3 14, 5, 7 14, 8 51, 9 14, 7, , 9 5, , , 5 14, 6 5, vs,28 Tabela III wykszta³cenia wœród badanych w dwóch grupach. Level of education among the participants in both groups. Wykszta³cenie 1 vs Wartoœæ c 2 istot. p podstawowe 5 1, 1 8, 8 13, 9,34 Podstawowe 81 17, , 4,56 Zasadnicze zawodowe , , 7,85 Œrednie 18 38, , , 8 1,27 wy sze 12 2, , , 6 6,257,1237 Wy sze , ,641, Tabela IV Palenie papierosów a p³eæ badanych. Cigarette smoking and gender of the participants. A ktywni palacze B yli palacze (C) , , , , istotnoœci ( A) vs ( A) vs (C) Tabela V Wykszta³cenie wœród badanych a palenie papierosów. Level of education of the participants and cigarette smoking. Wykszta³cenie podstawowe 5, 5 5 1, 6 3 1, 5 Podstawowe , , 1 Zasadnicze zawodowe , , 1,6284 Œrednie , , ,16564 wy sze 47 4, 9 7 2, ,,4615,6911 Wy sze , , 39 19, 6 wolnym od dymu tytoniowego (). Podobnie u mê czyzn nie odnotowano ró nicy istotnej statystycznie w liczbie lat w obu œrodowiskach domowych. Kobie p 634 Przegl¹d Lekarski 27 / 64 / 1 S. Ka³ucka i wsp.

4 Tabela VI Badani wg grup w œrodowisku zamieszkania. Groups of the participants according to home environment. Palenie w œrodowisku zamieszkania Nie 24 24, , 19 9, 6 Tak , , 18 9, 4 2 Tabela VII Wystêpowanie POChP a palenie papierosów. Occurrence of COPD and smoking cigarettes. POChP Nie , , 3 Tak , , , 7 Przewlek³¹ obturacyjna chorobê p³uc rozpoznano u 47,5% aktualnych palaczy, 48,31% by³ych palaczy i u a 44,7% biernych palaczy papierosów. Palenie papierosów i inhalowanie dymu tytoniowego przez ponad 2 lat ma istotny wp³yw na wystêpowanie POChP. Nie odnotowano ró nic istotnych statystycznie miêdzy trzema grupami badanych (). Tabela VII1A POChP a aktywni palacze, p³eæ badanych i œrodowisko zamieszkania. COPD and active smokers, gender participants and home environment , , , 4 Kob. vs Mê. Wartoœæ c 2 3,8 3,656 6,421 istotnoœci p,11278 Tabela VII1B POChP a byli palacze, p³eæ badanych i œrodowisko zamieszania. COPD and exsmokers, gender participants and home environment , , 61 4, , , 8 Kob. vs Mê. Wartoœæ c 2 5,183 1,817 7,737 istotnoœci p,2289,541 Tabela VII2A Liczba lat papierosów wœród aktywnych palaczy, p³eæ badanych w dwóch grupach. The number of years smoking cigarettes among smokers, gender participants in two groups. Pe³ æ 1 2 poziom istotnoœci pp 1 vs2 3, 5 14, 8 27, 14, 1 27, 7 14, 3,367 34, 8 16, 3 31, , 4 5,294 33, , 1 14, 7 3, 1 1,3 vs,418 ty w obu grupach pali³y zdecydowanie krócej od mê czyzn œrednio o 8 lat (p<,). Omówienie Odk¹d badania naukowe pokaza³y zwiêkszenie zapalnoœci na choroby odtytoniowe u biernych palaczy tytoniu coraz czêœciej, szerzej wprowadza siê zakazy papierosów w miejscach publicznych (szpitale, urzêdy, dworce, kawiarnie), w miejscach pracy, celem ochrony osób niepal¹cych w wiêkszej liczbie krajów. Wa kim problemem pozostaje œrodowisko domowe, tak czêsto lekcewa one przez rodziców, którzy nara aj¹ swoje dzieci na wdychanie toksycznego dymu przez wiele lat. Pomimo wzrostu œwiadomoœci i wiedzy o nastêpstwach zdrowotnych tytoniu i biernej inhalacji w Polsce nadal notuje siê du y odsetek osób uzale nionych od tytoniu. Obecnie w Polsce nadal pali regularnie 43% mê czyzn i 22% kobiet, którzy œrednio pal¹ 2 papierosów na dobê. Chocia wprowadzenie w naszym kraju zakazów tytoniu w obiektach u ytecznoœci publicznej, w tym w kilkunastu miastach nawet na przystankach komunikacji miejskiej, placach zabaw dla dzieci, w parkach, pozostaje nadal bezkarne palenie papierosów w miejscu zamieszkania. Jak dalece ten problem jest rozpowszechniony pokaza³o prezentowane badanie, gdzie dwukrotnie czêœciej wystêpowa³y osoby których rodzice palili papierosy w domach (tabela I). Skutki biernego obserwujemy na ka dym etapie ycia cz³owieka. Inhalacja dymu tytoniowego przyczynia siê do poronieñ, wewn¹trzmacicznego obumarcia p³odów, obni enia ywotnoœci noworodków. Dziecko nie powinno mieæ w ogóle kontaktu z dymem tytoniowym, jest bardziej wra liwe na dzia³anie zawartych w nim trucizn ni doroœli. Rodzice pal¹cy papierosy nie do koñca zdaj¹ sobie sprawê jak silny ujemny wp³yw ma to na obecne zdrowie dziecka i przysz³ego doros³ego cz³owieka. Dzieci bierni palacze, czêœciej zapadaj¹ na infekcje uk³adu oddechowego, ucha œrodkowego, zatok oraz skar ¹ siê na nieswoiste objawy jak: kaszel, chrypka lub katar. Bierne palenie upoœledza dzia³anie uk³adu odpornoœciowego i os³abia ogóln¹ kondycjê m³odego organizmu. Wp³ywa na obni enie mo liwoœci intelektualnych dziecka (jak czytanie, logiczne myœlenie i rozumowanie), mo e opóÿniaæ jego rozwój umys³owy. W badaniu dzieci, które przez ponad 2 lat by³y nara one na wdychanie dymu tytoniowego w œrodowisku domowym, rzadziej zdoby³y wy sze wykszta³cenie w wieku doros³ym ni dzieci, które mog³y cieszyæ siê domem wolnym od dymu papierosowego (tabela III, V). Bierne palenie to nie tylko kontakt dziecka z dymem tytoniowy, ale tak e z tym, co po dymie zostaje i kumuluje siê w pomieszczeniu. Dym nie zna granic, powietrze wype³nione dymem znajduje siê w ci¹g³ym obiegu. Wietrzenie mo e usun¹æ nieprzyjemny zapach, ale nie eliminuje ca³kowicie truj¹cych substancji chemicznych z otoczenia i organizmu cz³owieka. Szkodliwe substancje kumuluj¹ siê w m³odym organizmie. Badanie próbek w³osów matek pal¹cych papierosy w obecnoœci swoich dzieci pokaza³y, i d³u ej i w wy szym stê eniu kotyni Przegl¹d Lekarski 27 / 64 / 1 635

5 Tabela VII2B Liczba lat papierosów wœród by³ych palaczy, p³eæ badanych w dwóch grupach. The number of years smoking cigarettes among exsmokers, gender participants in two groups. Pe³ æ na (pochodna nikotyny) utrzymywa³a siê we w³osach dzieci ni ich matek [2]. Toksyczne zwi¹zki dymu tytoniowego powoduj¹ uszkodzenie funkcji nab³onka rzêskowego, jednego z najwa niejszych i niezbêdnych mechanizmów obronnych dróg oddechowych przed œrodowiskiem zewnêtrznym [9]. Niesprawny aparat rzêskowy nie oczyszcza ca³kowicie dróg oddechowych, a pobudzony przez szkodliwe substancje zawarte w dymie tytoniowym procesy zapalne nie zostaj¹ wygaszone. Stan zapalny powoduje tak e zwiêkszon¹ liczbê komórek kubkowych przyczyniaj¹cych siê do hipersekrecji wydzieliny oskrzelowej. St¹d poranne kaszle u dzieci, czêste nieswoiste infekcje, rozwój astmy, alergii wielonarz¹dowej. Wykazano, i niemowlêta pochodz¹ce z rodzin gdzie w domu pali siê tytoñ, choruj¹ na infekcje uk³adu oddechowego dwukrotnie czêœciej w tym ryzyko hospitalizacji i zapaleñ p³uc jest o 5% wy sze w porównaniu do niemowl¹t rodziców niepal¹cych papierosy [11]. Czêsto w ogóle nie wi¹ emy obecnego stanu zdrowia z negatywnymi nawykami rodziców w œrodowisku domowych. D³ugotrwa³e ujemne skutki biernego mo emy zauwa yæ po kilkudziesiêciu latach w przyœpieszonym rozwoju mia d ycy (ryzyko zawa³u serca jest o 25% wy sze u biernych palaczy ni u osób nigdy nienara one na wdychanie dymu tytoniowego), powa nych infekcjach dróg oddechowych czy rozwoju POChP [13]. Jest to wynikiem uszkodzenia i/lub zniszczenia komórek przez toksyny pochodz¹ce z dymu tytoniowego. Istniej¹cy ju od wielu lat stan zapalny w p³ucach, pobudza ci¹gle migracjê fagocytów, które uwalniaj¹ du e iloœci aktywnych form tlenu [1] i jeszcze potêguj¹ istniej¹cy stan zapalny w p³ucach [12]. Brak oczyszczania dróg oddechowych, hipersekrescja, nadmiar zwi¹zków proteolitycznych sukcesywnie niszczy utkanie p³ucne. Dochodzi do zachwiania równowagi pomiêdzy oksydantami i antyoksydantami, co w konsekwencji 1 2 istotnoœcip 1 vs2 24, 2 12, 24, 6 12, 2 24, 4 12, 32, 13, 7 31, 6 13, 1 31, 9 13, 4 28, 5 13, 5 27, 9 13, 1 28, 3 13, 3 vs prowadzi do rozwoju przewlek³ej obturacyjnej choroby p³uc (POChP) [12]. Dzieci, które od najm³odszych lat by³y w œrodowisku domowym nara one na wdychanie dymu papierosowego, nawet po 2 latach mog¹ odczuwaæ nastêpstwa biernego nikotynizmu [7]. POChP jest chorob¹ przewlek³¹, gdzie czynnikiem sprawczym w ponad 9% jest dym tytoniowy. Choroba rozwija siê d³ugo bezobjawowo, a pierwsze symptomy pojawiaj¹ siê po 1 latach papierosów, po 4 roku ycia. W badanym materiale nie odnotowano ró nic w wystêpowaniu POChP u aktywnych, by³ych palaczy i osób nigdy niepal¹cych papierosy. Jednak e osoby nigdy niepal¹ce wdycha³y dym tytoniowy przez 2 lat w rodzinnym domu, a negatywne nastêpstwa biernej inhalacji z dzieciñstwa wystêpuj¹ w yciu doros³ym w postaci POChP (tabela VII). Procesy naprawcze i zmiany, jakie zachodz¹ w mi¹ szu p³ucnym i innych narz¹dach s¹ bardzo zahamowane, gdy wymaga do czasu, aby organizm uwolni³ siê od zwi¹zków toksycznych w tym rakotwórczych. One nadal pozostaj¹ w organizmie, gdy w przesz³oœci zosta³y uaktywnione kaskady szeregu nieodwracalnych procesów. Jak bierne palenie jest toksyczne œwiadcz¹ ostatnie doniesienia dotycz¹ce wystêpowania raka piersi u biernych palaczek. D³ugotrwa ³e i regularne bierne palenie zwiêksza ryzyko raka piersi o 27%, a w okresie premenopauzalnym o 68% [5]. Podobnie jest w udokumentowanych badaniach retrospektywnych na temat zwi¹zku pomiêdzy biernym paleniem w wieku rozwojowym a wystêpowaniem raka p³uca w wieku dojrza³y. Zmniejszenie skutków negatywnych wœród biernych palaczy jest walka z nikotynizmem. W Stanach Zjednoczonych palacze papierosów s¹ dyskryminowani od 2 lat. Wprowadzone zakazy papierosów w restauracjach, w pubach w Anglii, Irlandii czy Holandii nie przyczyni³y siê do ich zbankrutowania, ale uwolnienia miejsc publicznych od k³êbów dymu papierosowego. Nale y powa nie braæ pod uwagê wdychanie dymu tytoniowego w okresie dzieciñstwa i dojrzewania, gdy wp³ywa na rozwój chorób przewlek³ych w tym POChP. Standardy GOLD 26, przekonuj¹, i na ka dym etapie rozwoju POChP mo na czêœciowo odwróciæ skutki tej choroby, jeœli zaprzestanie siê papierosów. Dlatego w ka dym momencie ycia dziecka nale y uwolniæ go od wdychania dymu tytoniowego w œrodowisku domowym. Wnioski 1. D³ugotrwa³a inhalacja dymu tytoniowego od najm³odszych lat w œrodowisku domowym wp³ywa na wystêpowanie w takim samym stopniu POChP u biernych palaczy, expalaczy i aktywnych palaczy papierosów. 2. Redukcja tytoniu w danym kraju, wiêksza dba³oœæ o biernych palaczy, zwiêkszanie œwiadomoœci rodziców pal¹cych papierosy w œrodowiskach domowych mo e uchroniæ ich dzieci przed powa nymi skutkami zdrowotnymi w przysz³oœci. Piœmiennictwo 1. ATS/ERS Task Force.: Standards for the diagnosis and treatment of patients with COPD, a summary of the ATS/ERS position paper. Eur. Respir. J. 24, 23, Groner J., Wadwa P., HoshawWoodard S. et al.: Active and passive tobacco smoke exposure: a comparision of maternal and child hair continue levels. Nicotine Tob. Res. 24, 6, life_style/tobacco/documents/gp_smoke_pl.pdf Johnson K.C.: Accumulating evidence on passive and active smoking and breast cancer risk. Int. J. Cancer 25, 117, Kozielski J., Chazan R., Górecka D. i wsp.: Rozpoznawanie i leczenie przewlek³ej obturacyjnej choroby p³uczalecenia Polskiego Towarzystwa Ftizjopneumonologicznego. Pneumonol. Alergol. Pol.: 22, 7, supl 2, Lapperre T.S., Postman D.S., Gosman M.M. et al.: Relation between duration of smoking cessation and bronchial inflammation in COPD. Thorax 26, 61, Malinowski J.: Palenie tytoniu. Wp³yw na zdrowie i program walki z na³ogiem. BiFolium Niedzielski A., Niedzielska G., Kotowski M.: Funkcja aparatu œluzoworzêskowego u dzieci nara onych na bierne palenie. Otorynolaryngologia, 26, 5, Nowak D., Ka³ucka S., Bialasiewicz P. et al.: Exhalation of H 2 O 2 and thiobarbituric acid reactive substances (TBARs) by healthy subjects. Free Radical Biol. Medicine. 21, 3, Szymborski J.: Rola i zadania pediatry w zapobieganiu i zwalczaniu tytoniu. Nowa Medycyna 1996, 14, Tetley T.D.: Macrophages and pathogenesis of COPD. Chest 22, 121(suppl 5), 156S. 13. WHO International Agency for Research on Cancer. Monograph on the evaluation of the risk to humans: tobacco smoke and involuntary smoking. Lyon, France 24, l Przegl¹d Lekarski 27 / 64 / 1 S. Ka³ucka i wsp.