Odpowiedzialność odszkodowawcza funkcjonariuszy państwowych w świetle orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego z 4 grudnia 2001 r.
|
|
- Judyta Witkowska
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Agnieszka Myszor-Hofman Odpowiedzialność odszkodowawcza funkcjonariuszy państwowych w świetle orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego z 4 grudnia 2001 r. Odpowiedzialność państwa wobec jednostek za wyrządzone im szkody ma długą tradycję i jest instytucją znaną wszystkim systemom prawnym w krajach demokratycznych. Przy trójpodziale władzy, prawach człowieka oraz istniejących gwarancjach ochrony praw jednostek państwo, jego organy oraz urzędnicy nie mogą liczyć na bezkarność w sytuacji, gdy swoim zachowaniem wyrządzili jednostce szkodę. Władczość państwa w stosunku do jednostki nie sięga bowiem tak daleko, by dawać temu pierwszemu nieograniczoną swobodę kształtowania wzajemnych relacji między podmiotami owego stosunku. 4 grudnia 2001r. Trybunał Konstytucyjny wydał orzeczenie (wyrok sygn. SK 18/2000, Dz. U. z dnia 18 grudnia 2001r., Nr 145, poz. 1638), które rzuciło nowe światło na dotychczasowe przepisy art.417 i art.418 ustawy z dnia r. Kodeks cywilny regulujące odpowiedzialność odszkodowawczą Skarbu Państwa za szkody wyrządzone przez funkcjonariuszy państwowych. W związku z faktem, iż w grę wchodzą przepisy przedkonstytucyjne, budziły one od dnia wejścia w życie Konstytucji RP z dnia r. uzasadnione wątpliwości co do ich zgodności z ustawą zasadniczą. Wyrok Trybunału Konstytucyjnego nie jest także obojętny dla działań organów celnych i funkcjonariuszy celnych, będących, w rozumieniu art k.c., funkcjonariuszami państwowymi. Skutkiem orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego, które, stosownie do art.188 ust.1 pkt 1 i art.190 Konstytucji, ma, podobnie jak ustawa, moc powszechnie obowiązującą i w zasadzie wchodzi w życie w dniu ogłoszenia, będzie możliwość uzyskania od Skarbu Państwa odszkodowania za szkodę wyrządzoną osobie fizycznej, osobie prawnej prawa prywatnego lub osobie prawnej prawa publicznego, o ile działa ona jako podmiot prawa cywilnego 1, poprzez bezprawne zachowanie funkcjonariusza państwowego przy wykonywaniu powierzonych mu czynności. Dotychczasowa, nie wyrażona wprost w art k.c., przesłanka winy funkcjonariusza, którą wykazać musiała strona powodowa dochodząca odszkodowania, straci rację bytu. Oznacza to, że dla uzyskania odszkodowania wystarczy udowodnić jedynie bezprawne działanie lub zaniechanie funkcjonariusza państwowego, szkodę wyrządzoną przy wykonywaniu powierzonych mu czynności oraz związek przyczynowy między zachowaniem a szkodą. Art.417 k.c. jest więc przepisem zgodnym z Konstytucją, pod warunkiem jednak, że pominie się właśnie przesłankę winy. Art.418 k.c., który jednoznacznie określał przyczynę powstania szkody (wydanie orzeczenia lub zarządzenia) oraz wprost mówił o winie funkcjonariusza państwowego, został zaś uznany za przepis niezgodny z Konstytucją i, wraz z opublikowaniem wyroku Trybunału w Dzienniku Ustaw, przestał istnieć ( r.). Żaden bowiem przepis niezgodny z Konstytucją nie może być źródłem praw i obowiązków w państwie demokratycznym. 2 Przyjąć należy również, że roszczenia odszkodowawcze nie będą mogły dotyczyć spraw sprzed wejścia w życie Konstytucji, tj. sprzed dnia r. 3 Wątpliwości co do konstytucyjności wskazanych przepisów kodeksu cywilnego wynikały: ze sformułowań zawartych w Konstytucji, z rozwiązań organizacyjnych państwa oraz z ogólnie pojętego poczucia sprawiedliwości wobec obywateli, którzy, mimo ewidentnej szkody wyrządzonej im przez funkcjonariusza państwowego, mieli często niewielkie szanse na uzyskanie odszkodowania. Z art.77 ust.1 Konstytucji wynika, że każdy ma prawo do wynagrodzenia szkody, jaka została mu wyrządzona przez niezgodne z prawem działanie władzy publicznej. Z normy tej wynika, że dotyczy ona wszelkich działań mieszczących się w kompetencjach danego organu, a więc decyzji, uchwał, zarządzeń, postanowień, orzeczeń oraz zaniechań jak również zachowań należących do sfery dominium państwa prowadzących do powstania szkody. 4 Przepis ten nie wspomina jednak o przesłance winy. Właściwe rozumienie i stosowanie art.77 Konstytucji oraz art.417 i art.418 k.c. wywołało falę dyskusji w literaturze i orzecznictwie sądowym. Z jednej strony wskazywano na zgodność przepisów kodeksu cywilnego 1
2 z ustawą zasadniczą i brak konieczności dokonywania zmian w kodeksie oraz postulowano odpowiednią interpretację norm prawnych; z drugiej zwracano uwagę na konieczność zmian kodeksu i dostosowanie treści ustawy zwykłej do Konstytucji. Zarówno jednak zwolennicy jednego jak i drugiego stanowiska dostrzegali konieczność stworzenia nowego konstytucyjnego ujęcia przepisów kodeksu cywilnego. Prof. Ewa Łętowska 5 wskazywała na rozbieżność przepisów kodeksu cywilnego z przepisami Konstytucji polegającą na ograniczonym zakresie obowiązku reparacyjnego. Konstytucja mówi o szkodach wyrządzonych przez władzę publiczną w sensie konstytucyjnym, kodeks cywilny obejmuje zaś tylko niektóre z nich, w szczególności wyrządzone przez egzekutywę. Z zasady bezpośredniości stosowania Konstytucji (art.8 ust.2 Konstytucji) oraz jej rangi wśród źródeł obowiązującego prawa wynika niestosowanie ograniczającej przesłanki winy zawartej w przepisach kodeksowych. Konstytucyjna podstawa odpowiedzialności opiera się przede wszystkim na przesłance bezprawności działania władzy publicznej, która to bezprawność stanowi swoistą nowość w sferze odpowiedzialności z tytułu czynów niedozwolonych. 6 Bezprawność zaś w świetle ustawy zasadniczej rozumieć należy w sposób ścisły - jako zachowanie niezgodne z aktami normatywnymi, o których mowa w rozdziale III Konstytucji. 7 W związku zaś z tym, że Konstytucja mówi o prawie w ogóle ( niezgodne z prawem ), bez żadnych dodatkowych kwalifikatorów, to w grę wchodzić mogą zarówno przepisy prawa materialnego, procesowego jak i ustrojowego. 8 Wina, nawet pojmowana jako wina anonimowa, nie powinna stanowić przesłanki odszkodowania. Istotne powinno być przede wszystkim zachowanie sprawcze i jego charakter, ustalenie, czy mieści się ono w sferze kompetencji organu władzy publicznej, czy ma swoje podstawy w obowiązujących przepisach prawa. Na plan dalszy zejść zaś powinien formalny charakter powiązań między bezpośrednim sprawcą szkody a władzą publiczną; między konkretnym funkcjonariuszem państwowym a organem, w ramach którego wykonuje on określone czynności. 9 Rezygnacja z przesłanki winy eliminuje zarzut nieoperacyjności stanu prawnego sprzed wydania wyroku Trybunału Konstytucyjnego, wynikającej z konieczności przeprowadzania tzw. "przedsądu, czyli orzekania o winie konkretnego funkcjonariusza w trybie dyscyplinarnym lub karnym, a, wyjątkowo, w ramach procesu odszkodowawczego, co, nie rzadko, było niezwykle trudne. 10 Ograniczenie przesłanek odpowiedzialności odszkodowawczej mogłoby, na co zwracali uwagę przeciwnicy zmian 11, doprowadzić do paraliżu administracji na skutek zalewu spraw odszkodowawczych 12 oraz do zwiększenia liczby powództw kierowanych do sądu przeciwko organom władzy, co mogłoby spowodować wzrost liczby spraw zakończonych orzeczeniami niekorzystnymi dla Skarbu Państwa. Wydaje się jednak, iż zarówno wzrost przegranych przez władzę publiczną spraw oraz, co za tym idzie, realna możliwość wypływu z budżetu państwa większych niż dotychczas sum odszkodowań, nie powinny być traktowane w kategoriach zagrożenia dla państwa i dla ogółu obywateli (!), którzy mogliby odczuć uszczuplenie budżetu państwa i konieczność jego rekonstrukcji z własnej kieszeni. Po pierwsze bowiem, tego rodzaju zdarzenia są trudne do przewidzenia i można je jedynie domniemywać. Po drugie, świadomość tego, że uzyskanie odszkodowania nie będzie wymagało od osoby poszkodowanej udowodnienia przesłanki winy funkcjonariusza państwowego, wpłynie być może mobilizująco na organy władzy, które będą zmuszone dokładniej i z większą ostrożnością załatwiać sprawy indywidualne. Po trzecie, usamodzielnienie się jako osób prawnych jednostek samorządu terytorialnego, a wskutek prywatyzacji i komercjalizacji, także wielu jednostek i organizacji w sferze oświaty lub służby zdrowia, stworzyło możliwość uzyskania odszkodowania w wykonaniu orzeczenia o reparacji z budżetów owych jednostek, nie zaś bezpośrednio z budżetu państwa. Ustalenie zaś już wewnątrz samej jednostki, kto konkretnie spowodował szkodę, może oznaczać przerzucenie odpowiedzialności w sensie majątkowym z budżetu owej jednostki na pracownika ubezpieczonego od odpowiedzialności cywilnej. 13 Po czwarte wreszcie, problem ewentualnych kosztów powinien być rozważany w okresie tworzenia ustawy zasadniczej z 1997r., nie zaś obecnie. 14 Konieczność dostosowywania do Konstytucji przepisów niższej rangi nie powinna być uzależniania od możliwości finansowych państwa. Art.77 Konstytucji ze względu na swoje dość szczegółowe sformułowanie, możliwość dokładnej interpretacji zawartych w nim przesłanek oraz zestawienie z prawem obywatela do ochrony jego praw na drodze sądowej odpowiada wymogom koniecznym, aby przepis mógł być stosowany w sposób bezpośredni (art.8 Konstytucji). 15 Powoływanie się wprost na Konstytucję nie wyklucza jednak równoczesnego stosowania norm ustaw zwykłych regulujących tę samą materię, której dotyczy ustawa zasadnicza i pozostających w zgodzie z Konstytucją. Pojęcie władzy publicznej i pojęcie szkody lub działania, zawarte w ustawie zasadniczej nie są pojęciami o niezdefiniowanej treści. Wprost przeciwnie, zostały one użyte w sensie znanym zarówno Konstytucji oraz kodeksowi cywilnemu jak i dotychczasowemu ustawodawstwu i orzecznictwu sądowemu. Władza publiczna obejmuje w zasadzie organy wszystkich trzech rodzajów władzy w państwie demokratycznym, tj.: organy legislatywy, egzekutywy oraz judykatywy. O ile odpowiedzialność Skarbu Państwa za szkody wyrządzone przez funkcjonariuszy władzy wykonawczej nie budzi wątpliwości, o tyle 2
3 możliwość uzyskania odszkodowania w przypadku szkody spowodowanej przez władzę ustawodawczą bądź sądową nadal wywołuje kontrowersje. 16 Podobna sytuacja istnieje w odniesieniu do form działania władzy publicznej. Działanie jest pojęciem bardzo szerokim i może obejmować zarówno akty indywidualne jak i takie formy działań, które mają charakter ogólny. Niemniej jednak nie ulega wątpliwości, że szkoda wyrządzona aktem indywidualnym władczym, nie mieszczącym się w ramach działań cywilnoprawnych, zawsze stanowić będzie podstawę do odszkodowania. Nie jest to jednak już tak jednoznaczne przy aktach o charakterze abstrakcyjnym i generalnym (np. przy wydaniu ustawy lub przy tzw. zaniechaniu legislacyjnym ). Pojęcie szkody rozumieć zaś należy tak jak określa je prawo cywilne. Chodzi mianowicie o szkodę pełną (szkodę rzeczywistą, utracone korzyści a nawet straty moralne). 17 Konstytucja nie zawiera żadnych ograniczeń co do rozmiaru szkody. Również związek przyczynowy rozumieć należy w kontekście cywilistycznym jako normalny związek przyczynowy, przy którym szkoda jest normalnym następstwem określonego zachowania się funkcjonariusza państwowego. Kwestie ciężaru dowodu powinny zaś być rozstrzygane w sposób właściwy dla spraw cywilnoprawnych (art.6 kodeksu cywilnego). 18 Za jednoznacznym ustaleniem, jak powinna kształtować się odpowiedzialność organów władzy publicznej za szkodę wyrządzoną jednostce przemawiał rozdział kompetencji między poszczególne organy państwa oraz zapewnienie stabilności prawa. Zanim Trybunał Konstytucyjny zajął się sprawą konstytucyjności art.417 i art.418 k.c. zastanawiano się m.in., czy sądy powszechne przy okazji załatwiania spraw nie miałyby uprawnienia do pomijania przy wydawaniu orzeczeń tych przepisów ustawowych, które są niezgodne z ustawą zasadniczą. 19 Oznaczałoby to jednak nic innego jak naruszenie stabilności prawa oraz przepisów kompetencyjnych zawartych w Konstytucji. Zgodnie bowiem z art.178 ust.1 ustawy zasadniczej sędziowie podlegają nie tylko Konstytucji lecz także ustawom; z art.195 ust.1 wynika zaś, że sędziowie Trybunału Konstytucyjnego podlegają tylko Konstytucji. Tylko więc Trybunał ma prawo orzekania o konstytucyjności lub niekonstytucyjności przepisów ustawowych. Orzeczenie Trybunału zaś ma, jak już wskazano, moc powszechnie obowiązującą. Niemniej jednak orzecznictwo sądowe wielokrotnie wykazywało tendencje do takiej interpretacji przepisów odszkodowawczych, która dokonana została w wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 4 grudnia 2001r. W swoim wyroku Trybunał Konstytucyjny dostrzegł nie tylko niezgodność przepisu kodeksu cywilnego z art.77 ust.1 Konstytucji, lecz wskazał także w swoim orzeczeniu na art.64 ustawy zasadniczej. Przepis ten chroni prawo własności oraz inne prawa majątkowe jednostki. Formuła art.418 kodeksu cywilnego ograniczała w niedopuszczalny sposób prawa majątkowe jednostki, do których należy też prawo żądania i otrzymania odszkodowania za szkodę wyrządzoną przez funkcjonariusza państwowego. W związku z tym przepis art.418 k.c. musiał zostać wyeliminowany z systemu prawnego. Kwestię odszkodowania za szkody wyrządzone aktami władzy publicznej należy rozpatrywać także w świetle rozwiązań europejskich. Rekomendacja Rady Europy R/84/15 statuuje jako standard odpowiedzialność opartą na zasadzie bezprawności działań władzy, odrywając ową odpowiedzialność od przesłanki winy. 20 Rekomendacja ta nie ma charakteru bezwzględnego, czego konsekwencją byłaby konieczność dostosowania prawodawstwa wielu państw europejskich do zaleceń Rady Europy. Niemniej jednak koncepcja odpowiedzialności zobiektywizowanej staje się coraz bardziej popularna w nowoczesnych demokracjach i jeśli nawet nie jest wprost zawarta w przepisach, to służy odpowiedniej ich interpretacji przez orzecznictwo właściwych sądów lub trybunałów. Wejście Polski do struktur unijnych oznacza m.in., konieczność implementacji prawa wspólnotowego w naszym kraju. Praktyka ukształtowana w krajach piętnastki poparta orzecznictwem Unii Europejskiej przewiduje odpowiedzialność państwa członka UE wobec obywatela za tzw. zaniechanie legislacyjne. Brak terminowej implementacji dyrektywy UE lub implementacja nieprawidłowa i powstanie wskutek tego szkody po stronie obywatela uprawnia go do wysuwania roszczeń odszkodowawczych. Płaszczyzna, na której prowadzone jest postępowanie w sprawie odszkodowania: jednostka państwo, wyklucza w zasadzie możliwość ustalenia winy konkretnego funkcjonariusza. Połączenie odpowiedzialności z przesłanką winy faktycznie uniemożliwiłoby uzyskanie przez obywatela reparacji za szkodę. Istniejące do czasu opublikowania orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego: art.417 k.c. w dotychczasowym rozumieniu oraz art.418 k.c. nijak by się miały do rozwiązań unijnych. Zmiany przepisów kodeksu cywilnego były więc nieuniknione i stanowią obecnie wyraz uczestnictwa Polski w procesie akcesyjnym do struktur wspólnotowych. Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego ma niewątpliwie charakter przełomowy dla wzajemnej relacji jednostka państwo w sferze odpowiedzialności odszkodowawczej. Możliwość realizacji prawa jednostki do reparacji za szkodę wyrządzoną bezprawnym zachowaniem władzy publicznej bez konieczności dowodzenia winy funkcjonariusza państwowego jest prostą konsekwencją zasady praworządności oraz gwarancji ochrony praw człowieka wynikających z Konstytucji RP. Instytucja prawna odpowiedzialności zobiektywizowanej jest 3
4 również w pełni zgodna z rozwiązaniami panującymi w krajach Unii Europejskiej oraz w każdym państwie demokratycznym. Przepis art.417 k.c., interpretowany w sposób pomijający przesłankę winy, stanowi obecnie dopełnienie art.77 ust.1 Konstytucji. Utrata zaś mocy obowiązującej art.418 k.c. eliminuje istniejący od dnia wejścia w życie Konstytucji chaos prawny oraz przyczynia się do ukształtowania jednolitości orzecznictwa sądów stosujących przepisy kodeksu cywilnego. Równocześnie jednak orzeczenie Trybunału jest krokiem na drodze do dalszych zmian w kwestiach odpowiedzialności państwa za szkody wyrządzone obywatelom. Trybunał spełnił swoje zadanie: orzekł o niekonstytucyjności przepisu niższej rangi niż ustawa zasadnicza. Stworzenie zaś precyzyjnych regulacji prawnych odnoszących się do zasad postępowania cywilnoprawnego i administracyjnoprawnego, trybu dochodzenia praw przez obywateli przed właściwymi sądami (przed sądem powszechnym czy administracyjnym, przy określonych rodzajach aktów władzy publicznej) jednoznaczność przepisów w kwestii odpowiedzialności państwa jak i wyraźne wskazanie organu (lub określonych jednostek organizacyjnych), które będą wykonywać orzeczenia odszkodowawcze należy już do kompetencji właściwych organów władzy ustawodawczej oraz wykonawczej. 21 Ustanowienie normy art.77 Konstytucji RP oraz wydanie orzeczenia przez Trybunał Konstytucyjny zakończyło zapoczątkowany w 1980r. nowelizacją ustawy z dnia r. Kodeks postępowania administracyjnego proces usuwania art.418 kodeksu cywilnego z polskiego systemu prawnego. Równocześnie jednak zwraca się uwagę na niekonstytucyjność innych przepisów, które regulują kwestię odszkodowania Skarbu Państwa za szkody wyrządzone jednostce. Można się więc spodziewać, że w najbliższym czasie przedmiotem prac Trybunału Konstytucyjnego będzie art.160 kodeksu postępowania administracyjnego ze względu na ograniczenie zakresu szkody do szkody rzeczywistej podczas gdy Konstytucja, jak wskazano, nie zawiera żadnych ograniczeń w tej materii. Trybunał będzie się musiał także zastanowić nad konstytucyjnością art.60 ustawy z dnia r. o Naczelnym Sądzie Administracyjnym. Przepis ten bowiem wprowadza dodatkową, ograniczającą prawa poszkodowanego, przesłankę odpowiedzialności odszkodowawczej państwa w postaci umorzenia postępowania administracyjnego przez organ ponownie rozpatrujący sprawę. 22 Bezpośrednie stosowanie Konstytucji, w tym art.77 stanowiącego podstawę przyznania odszkodowania jednostce, nie oznacza, że przepisy ustawy zwykłej dotyczące materii odszkodowawczej i niezgodne z Konstytucją mogą nadal istnieć w systemie prawnym bez jednoznacznego stwierdzenia ich niezgodności z ustawą zasadniczą. Wyrok Trybunału Konstytucyjnego stwarza niewątpliwie nową sytuację prawną o doniosłym znaczeniu zarówno dla jednostki jak i dla Skarbu Państwa. Ograniczenie przesłanek potrzebnych do uzyskania odszkodowania poprzez wykluczenie winy wzmocni sytuację poszkodowanego. Niemniej jednak do rozważenia pozostaje kwestia, czy owe ułatwienie nie spowoduje konieczności większego dyscyplinowania funkcjonariuszy państwowych, by stosowanie przez nich prawa stanowiło proces, który, nawet przy braku zawinienia z ich strony, może doprowadzić do powstania odpowiedzialności odszkodowawczej Skarbu Państwa. Obecnie liczba spraw odszkodowawczych, w których pozwanym jest Skarb Państwa dyrektor urzędu celnego jest, w stosunku do ogółu odpraw celnych i spraw załatwianych przez organ celny, stosunkowo niska. Szkody wyrządzane przez funkcjonariuszy celnych polegają najczęściej na spadku wartości zatrzymanego przez organ celny towaru czego przyczyną jest przechowywanie go w niewłaściwych warunkach lub zbyt długie przechowywaniem. Poza tym zdarzają się, na szczęście sporadycznie, przypadki kradzieży towaru poddanego odprawie celnej z miejsca wyznaczonego przez organ celny do takiej odprawy. Odnotowano także przypadek, w którym towar zatrzymano stawiając importerowi zarzut popełnienia przestępstwa, przy czym czyn, który dał podstawę do zatrzymania, faktycznie w chwili owego zatrzymania nie był już czynem zaliczanym do przestępstw i w ogóle nie pociągał za sobą żadnych konsekwencji prawno-karnych. 23 Zmiany wprowadzone orzeczeniem Trybunału Konstytucyjnego skłaniają do zastanowienia się nad ewentualnym niebezpieczeństwem zbyt drastycznej kontroli indywidualnych rozstrzygnięć administracyjnych przez sądy. 24 Niebezpieczeństwo takie jest jednak pozorne. 25 Z jednej bowiem strony niezawisłość sądów daje gwarancję obiektywnego rozstrzygnięcia spornych spraw odszkodowawczych i ukształtowania jednolitego orzecznictwa sądowego w tej materii. Ochrona sądowa wynika też wprost z art.77 ust.2 Konstytucji. Z drugiej strony, procedura administracyjna daje możliwość weryfikacji niezgodnych z prawem rozstrzygnięć, które mogłyby spowodować szkodę jednostki, zanim sprawa odszkodowania trafi na wokandę sądową. 1 Świderski K., Odpowiedzialność za szkody spowodowane działaniem władzy publicznej, Samorząd Terytorialny, 2001/6/3 t.5, Lex Omega 47/2001; 2 Wyrok SN z dnia r., CKN 204/98; OSNC 2000/5/94; 3 Kroner J. (notowała), Jak uzyskać odszkodowanie od władzy (wypowiedź dr Adama Jankiewicza dyrektora gabinetu prezesa TK), Rzeczpospolita z dnia r. żółte strony ; Kroner J. Kodeks cywilny bez artykułu 418, Rzeczpospolita z dnia r., żółte strony ; 4
5 4 Kroner J., op. cit., żółte strony ; Kępiński M., Szczepaniak R., O bezpośrednim stosowaniu artykułu 77 ust.1 Konstytucji, PiP, 2000r., Nr 3, s. 81; Świderski K., op. cit., Lex Omega, 47/2001; 5 Łętowska E., W kwestii zmian przepisów k.c. o odpowiedzialność za szkody wyrządzone działaniem władzy publicznej, PiP 1999r., Nr 7, s. 75 i n., s. 80; Wyrok SN z dnia r., sygn. akt II CKN 293/00, OSNC 2000/11/209; 6 Kępiński M., Szczepaniak R., op. cit., s. 80; 7 Kępiński M., Szczepaniak R., op. cit., s.79-80; 8 Świderski K., op. cit., Lex Omega 47/2001; 9 Safjan M., Odpowiedzialność państwa na podstawie art.77 Konstytucji RP, PiP 1999r., Nr 4, s. 3 i n., s.8; 10 Łętowska E., op. cit., s. 78; 11 Szpunar A., O odpowiedzialności odszkodowawczej państwa, PiP 1999r, Nr 6, s.86 i n., s.91; 12 Łętowska E., op. cit., s.81; 13 Łętowska E., op. cit., s.77; 14 Kępiński M., Szczepaniak R., op. cit., s. 83; 15 Garlicki L., Bezpośrednie stosowanie Konstytucji. Wprowadzenie do dyskusji [w:] Konferencja naukowa: Konstytucja RP w praktyce, Wydanie Biura RPO, Warszawa 1999r., s.24; 16 Szpunar A., op. cit., s.89: Ustawodawstwo polega na tworzeniu abstrakcyjnie ujętych norm ogólnych. Nie jest ono powiązane z konkretnymi aktami władzy publicznej wobec danego podmiotu. Nie chodzi więc o skierowanie przeciwko niemu działania władzy publicznej, uzasadniające żądanie odszkodowania. ; Równocześnie wskazuje się na możliwość dochodzenia odszkodowania w przypadku szkody wyrządzonej przez władzę ustawodawczą, pod warunkiem jednak, że wykazane zostanie naruszenie interesu indywidualnego osoby poszkodowanej. (Safian M., op. cit., s. 17); Świderski K., op. cit., Lex Omega 47/2001r.; 17 Kroner J., Jak uzyskać..., op. cit.; Graniecki P., Odpowiedzialność cywilna Skarbu Państwa za szkodę wyrządzoną działaniem swojego funkcjonariusza (wybrane zagadnienia), Palestra 2000/11-12/16, t. 6; 18 Kępiński M., Szczepaniak R., op. cit., s. 81; 19 Trzciński J., Normy kompetencyjnej nie można domniemywać, Rzeczpospolita z dnia r., żółte strony ; 20 Łętowska E., op. cit., s. 76; 21 Safian M., op. cit., s.18; Łętowska E., op. cit., s.80; 22 Kępiński M., Szczepaniak R., op. cit., s. 82; 23 Widać to chociażby na przykładzie UC Rzepin, gdzie kwota wypłaconych odszkodowań w stosunku do wpływów z ceł w ostatnich trzech latach ( ), wahała się w granicach 1-2%; 24 Szpunar A., op. cit., s.90; 25 Łętowska E., op. cit., s. 79; 5
Spis treści. III. Odpowiedzialność administracji publicznej za działania legalne. w prawie francuskim... 61
Przedmowa... V Wykaz skrótów... XIII Rozdział I. Geneza i zarys ewolucji odpowiedzialności państwa... 1 1. Uwagi terminologiczne... 4 2. Geneza odpowiedzialności odszkodowawczej państwa od czasów rzymskich
Bardziej szczegółowoUchwała z dnia 13 października 2004 r., III CZP 54/04
Uchwała z dnia 13 października 2004 r., III CZP 54/04 Sędzia SN Irena Gromska-Szuster (przewodniczący) Sędzia SN Mirosław Bączyk (sprawozdawca) Sędzia SN Bronisław Czech Sąd Najwyższy w sprawie z powództwa
Bardziej szczegółowoKonstytucyjne środki ochrony praw. Prawo do sądu Prawo do odszkodowania art. 77 ust. 1 Skarga konstytucyjna RPO
Konstytucyjne środki ochrony praw Prawo do sądu Prawo do odszkodowania art. 77 ust. 1 Skarga konstytucyjna RPO Konstytucyjne prawo do sądu 1) prawo dostępu do sądu, tj. prawo uruchomienia procedury przed
Bardziej szczegółowoWYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Sygn. akt I CNP 32/13 WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 19 marca 2014 r. SSN Tadeusz Wiśniewski (przewodniczący, sprawozdawca) SSN Wojciech Katner SSN Iwona Koper
Bardziej szczegółowoWYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Sygn. akt I CK 273/05 WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Sąd Najwyższy w składzie : Dnia 25 stycznia 2006 r. SSN Tadeusz Wiśniewski (przewodniczący) SSN Gerard Bieniek (sprawozdawca) SSN Irena Gromska-Szuster
Bardziej szczegółowoWYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Sygn. akt IV CNP 99/08 WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Sąd Najwyższy w składzie : Dnia 23 kwietnia 2009 r. SSN Iwona Koper (przewodniczący) SSN Zbigniew Kwaśniewski SSN Dariusz Zawistowski (sprawozdawca)
Bardziej szczegółowoOpinia prawna sporządzona dla Biura Analiz Sejmowych Kancelarii Sejmu w Warszawie
Warszawa dn. 8 stycznia 2016 r. Dr hab. prof. nadzw. Mirosław Karpiuk Opinia prawna sporządzona dla Biura Analiz Sejmowych Kancelarii Sejmu w Warszawie Bezpośrednie stosowanie Konstytucji RP przez Trybunał
Bardziej szczegółowoPrawo gospodarcze i cywilne dla kadr sądów powszechnych apelacji łódzkiej i warszawskiej
CZĘŚĆ SZCZEGÓŁOWA dotycząca modułu CZĘŚĆ OGÓLNA PROGRAM SZKOLENIOWY dla szkoleń z zakresu: Odpowiedzialność za szkody przy wykonywaniu władzy publicznej organizowanych w ramach projektu Prawo gospodarcze
Bardziej szczegółowoSpis treści. Przedmowa... XI
Przedmowa...................................................... XI Wykaz skrótów................................................... XIII Rozdział I. Konstytucyjne zasady prawa i ich znaczenie dla interpretacji
Bardziej szczegółowoOPINIA KRAJOWEJ RADY SĄDOWNICTWA. z dnia 13 grudnia 2016 r. w przedmiocie poselskiego projektu ustawy Przepisy wprowadzające
OPINIA KRAJOWEJ RADY SĄDOWNICTWA z dnia 13 grudnia 2016 r. w przedmiocie poselskiego projektu ustawy Przepisy wprowadzające ustawę o organizacji i trybie postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym i
Bardziej szczegółowoUchwała z dnia 7 grudnia 2007 r., III CZP 125/07
Uchwała z dnia 7 grudnia 2007 r., III CZP 125/07 Sędzia SN Józef Frąckowiak (przewodniczący, sprawozdawca) Sędzia SN Kazimierz Zawada Sędzia SA Michał Kłos Sąd Najwyższy w sprawie z powództwa Bogdana S.
Bardziej szczegółowoUCHWAŁA. SSN Agnieszka Piotrowska (przewodniczący) SSN Antoni Górski (sprawozdawca) SSN Grzegorz Misiurek. Protokolant Bożena Kowalska
Sygn. akt III CZP 91/14 UCHWAŁA Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 3 grudnia 2014 r. SSN Agnieszka Piotrowska (przewodniczący) SSN Antoni Górski (sprawozdawca) SSN Grzegorz Misiurek Protokolant Bożena Kowalska
Bardziej szczegółowo1. Odpowiedzialność majątkowa funkcjonariuszy publicznych za rażące naruszenie prawa
Wykaz skrótów IX Wykaz piktogramów XII I. Odpowiedzialność majątkowa funkcjonariuszy publicznych 1. Odpowiedzialność majątkowa funkcjonariuszy publicznych za rażące naruszenie prawa 1.1. Wstęp 1.2. Zasada
Bardziej szczegółowoOpinia do ustawy o zmianie ustawy Kodeks cywilny, ustawy Kodeks postępowania cywilnego oraz ustawy Prawo upadłościowe i naprawcze (druk nr 900)
Warszawa, dnia 30 czerwca 2010 r. Opinia do ustawy o zmianie ustawy Kodeks cywilny, ustawy Kodeks postępowania cywilnego oraz ustawy Prawo upadłościowe i naprawcze (druk nr 900) I. Cel i przedmiot ustawy
Bardziej szczegółowoSTANOWISKO KRAJOWEJ RADY SĄDOWNICTWA. z dnia 10 marca 2017 r.
STANOWISKO KRAJOWEJ RADY SĄDOWNICTWA z dnia 10 marca 2017 r. w przedmiocie zarzutów grupy posłów na Sejm RP sformułowanych we wniosku do Trybunału Konstytucyjnego dotyczącym wyboru kandydatów na stanowisko
Bardziej szczegółowo- o zmianie ustawy Kodeks cywilny (druk nr 880).
SEJM RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ V kadencja Prezes Rady Ministrów DMPiA - 140-19 (2) /07 Warszawa, 1 lutego 2007 r. Pan Marek Jurek Marszałek Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej Uprzejmie przekazuję stanowisko
Bardziej szczegółowoUchwała z dnia 6 lipca 2006 r., III CZP 37/06
Uchwała z dnia 6 lipca 2006 r., III CZP 37/06 Sędzia SN Marek Sychowicz (przewodniczący, sprawozdawca) Sędzia SN Mirosław Bączyk Sędzia SN Dariusz Zawistowski Sąd Najwyższy w sprawie z powództwa Miasta
Bardziej szczegółowoPOSTANOWIENIE z dnia 27 maja 2003 r. Sygn. akt K 43/02
45 POSTANOWIENIE z dnia 27 maja 2003 r. Sygn. akt K 43/02 Trybunał Konstytucyjny w składzie: Mirosław Wyrzykowski przewodniczący Wiesław Johann Ewa Łętowska Jadwiga Skórzewska-Łosiak Marian Zdyb sprawozdawca,
Bardziej szczegółowoKOSZTY SĄDOWE W POSTĘPOWANIU CYWILNYM
BKS/DPK-134-32474/16 MR Warszawa, dnia 16 czerwca 2016 r. P9-28/16 Nr: 32474 Data wpływu 26 kwietnia 2016 r. Data sporządzenia informacji o petycji 14 czerwca 2016 r. KOSZTY SĄDOWE W POSTĘPOWANIU CYWILNYM
Bardziej szczegółowoU C H W A Ł A SENATU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. z dnia 7 lutego 2008 r.
U C H W A Ł A SENATU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ z dnia 7 lutego 2008 r. w sprawie wniesienia do Sejmu projektu ustawy o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych Na podstawie art. 118 ust.
Bardziej szczegółowoZAWIADOMIENIE o podejrzeniu popełnienia przestępstwa
Warszawa, dnia 20 czerwca 2017 roku Stowarzyszenie KOMITET OBRONY DEMOKRACJI ul. Śniadeckich 21/7, 00-654 Warszawa Prokuratura Okręgowa w Warszawie ul. Chocimska 28, 00-791 Warszawa ZAWIADOMIENIE o podejrzeniu
Bardziej szczegółowo- o zmianie ustawy - Kodeks karny skarbowy.
SEJM RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ VI kadencja Marszałek Senatu Druk nr 3858 Warszawa, 22 grudnia 2010 r. Pan Grzegorz Schetyna Marszałek Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej Szanowny Panie Marszałku! Na podstawie
Bardziej szczegółowoTrybunału odpowiednich do rangi zadań. Temu celowi powinny być podporządkowane wszelkie działania władzy ustawodawczej. Pozycja ustrojowa Trybunału,
Stanowisko Krajowej Rady Sądownictwa z dnia 22 czerwca 2016 r. o przedstawieniu wniosków związanych z pracami legislacyjnymi dotyczącymi projektów ustawy o Trybunale Konstytucyjnym Krajowa Rada Sądownictwa
Bardziej szczegółowoWYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Sygn. akt II CNP 65/11 WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Sąd Najwyższy w składzie : Dnia 11 maja 2012 r. SSN Kazimierz Zawada (przewodniczący) SSN Anna Owczarek (sprawozdawca) SSN Marta Romańska
Bardziej szczegółowoo zmianie ustawy Kodeks postępowania cywilnego.
SENAT RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ VII KADENCJA Warszawa, dnia 2 listopada 2008 r. Druk nr 346 KOMISJA USTAWODAWCZA Pan Bogdan BORUSEWICZ MARSZAŁEK SENATU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Na podstawie art. 85a ust.
Bardziej szczegółowoBL TK/15 Warszawa, 7 lipca 2016 r.
BL-112-265-TK/15 Warszawa, 7 lipca 2016 r. INFORMACJA PRAWNA O WYROKU TRYBUNAŁU KONSTYTUCYJNEGO Z 22 WRZEŚNIA 2015 R. (SYGN. AKT P 37/14) DOTYCZĄCYM USTAWY Z DNIA 6 CZERWCA 1997 R. - KODEKS KARNY I. METRYKA
Bardziej szczegółowoWyrok z 4 grudnia 2001 r., SK 18/00 ODPOWIEDZIALNOŚĆ ODSZKODOWAWCZA PAŃSTWA ZA BEZPRAWNE DZIAŁANIA JEGO FUNKCJONARIUSZY
Wyrok z 4 grudnia 2001 r., SK 18/00 ODPOWIEDZIALNOŚĆ ODSZKODOWAWCZA PAŃSTWA ZA BEZPRAWNE DZIAŁANIA JEGO FUNKCJONARIUSZY Rodzaj postępowania: skarga konstytucyjna Inicjatorzy: osoby fizyczne Skład orzekający:
Bardziej szczegółowoUCHWAŁA. SSN Mirosław Bączyk (przewodniczący) SSN Marian Kocon (sprawozdawca) SSN Bogumiła Ustjanicz
Sygn. akt III CZP 28/12 UCHWAŁA Sąd Najwyższy w składzie : Dnia 21 czerwca 2012 r. SSN Mirosław Bączyk (przewodniczący) SSN Marian Kocon (sprawozdawca) SSN Bogumiła Ustjanicz w sprawie z powództwa A. C.,
Bardziej szczegółowoNa wniosek Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka w Biurze Rzecznika Praw
RZECZPOSPOLITA POLSKA Rzecznik Praw Obywatelskich RPO-632772-XVIII/12/GK 00-090 Warszawa Tel. centr. 22 551 77 00 Al. Solidarności 77 Fax 22 827 64 53 Pan Bartłomiej Sienkiewicz Minister Spraw Wewnętrznych
Bardziej szczegółowoPOSTANOWIENIE. SSN Marta Romańska
Sygn. akt V CNP 59/13 POSTANOWIENIE Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 9 maja 2014 r. SSN Marta Romańska w sprawie ze skargi MZ A. Sp. z o.o. z udziałem zagranicznym w L. o stwierdzenie niezgodności z prawem
Bardziej szczegółowo- o zmianie ustawy o Rzeczniku Praw Dziecka oraz niektórych innych ustaw (druk nr 2266).
SEJM RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ VI kadencja Prezes Rady Ministrów DSPA-140-154(5)/09 Warszawa, 18 lutego 2010 r. Pan Bronisław Komorowski Marszałek Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej Przekazuję przyjęte przez
Bardziej szczegółowoSENAT RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ VII KADENCJA. Warszawa, dnia 10 lipca 2008 r. Druk nr 207
SENAT RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ VII KADENCJA Warszawa, dnia 10 lipca 2008 r. Druk nr 207 KOMISJA USTAWODAWCZA Pan Bogdan BORUSEWICZ MARSZAŁEK SENATU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Na podstawie art. 85a ust.
Bardziej szczegółowoUCHWAŁA Nr 216/2012 KRAJOWEJ RADY SĄDOWNICTWA. z dnia 19 lipca 2012 r.
UCHWAŁA Nr 216/2012 KRAJOWEJ RADY SĄDOWNICTWA z dnia 19 lipca 2012 r. w sprawie wniosku do Trybunału Konstytucyjnego o zbadanie zgodności z Konstytucją: 1) art. 20 pkt 1 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r.
Bardziej szczegółowoFORUM DEBATY PUBLICZNEJ SPRAWNE I SŁUŻEBNE PAŃSTWO VII SEMINARIUM EKSPERCKIE SYSTEM STANOWIENIA PRAWA SYSTEM ŹRÓDEŁ PRAWA
FORUM DEBATY PUBLICZNEJ SPRAWNE I SŁUŻEBNE PAŃSTWO VII SEMINARIUM EKSPERCKIE SYSTEM STANOWIENIA PRAWA SYSTEM ŹRÓDEŁ PRAWA Prof. zw. dr hab. Piotr Winczorek Prof. UW dr hab. Tomasz Stawecki System źródeł
Bardziej szczegółowoZAGADNIENIE PRAWNE U Z A S A D N I E N I E
1 Sygn. akt III CZP 31/12 ZAGADNIENIE PRAWNE W sprawie z powództwa Firmy B. A. M. S. spółki jawnej z siedzibą w G. przeciwko Skarbowi Państwa - Wojewodzie Wielkopolskiemu o zapłatę na skutek apelacji powódki
Bardziej szczegółowoWYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. SSN Barbara Myszka (przewodniczący) SSN Maria Szulc (sprawozdawca) SSN Kazimierz Zawada
Sygn. akt II CSK 716/12 WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 26 września 2013 r. SSN Barbara Myszka (przewodniczący) SSN Maria Szulc (sprawozdawca) SSN Kazimierz Zawada
Bardziej szczegółowoCele odpowiedzialności administracji publicznej:
Cele odpowiedzialności administracji publicznej: 1. wewnętrzny; 2. zewnętrzny. Wewnętrzny cel odpowiedzialności: Doskonalenie funkcjonowania administracji, poprzez: - Zmianę postępowania osób w administracji;
Bardziej szczegółowoWŁADZA SĄDOWNICZA W RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Organizacja wymiaru sprawiedliwości
W RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Organizacja wymiaru sprawiedliwości Sądy są władzą odrębną i niezależną od innych władz. Sądy wydają wyroki w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej. Wymiar sprawiedliwości w Rzeczypospolitej
Bardziej szczegółowoSpis treści. Wstęp... 15 1. Uwagi ogólne... 15 2. Zakres pracy... 16 3. Problemy badawcze i metodologiczne... 18 4. Układ pracy...
Wykaz skrótów... 11 Przedmowa do wydania drugiego... 13 Wstęp... 15 1. Uwagi ogólne... 15 2. Zakres pracy... 16 3. Problemy badawcze i metodologiczne... 18 4. Układ pracy... 20 ROZDZIAŁ 1. Pojęcie, rodzaje
Bardziej szczegółowourzędników Odpowiedzialność Adam Makosz Łukasz Sobiech BiBlioteka
Odpowiedzialność urzędników 1 BiBlioteka Odpowiedzialność urzędników Odpowiedzialność cywilna Odpowiedzialność pracownicza i dyscyplinarna Odpowiedzialność karna Odpowiedzialność majątkowa funkcjonariuszy
Bardziej szczegółowoWyrok z 10 lipca 2000 r., SK 12/99 POJĘCIE SPRAWY CYWILNEJ
Wyrok z 10 lipca 2000 r., SK 12/99 POJĘCIE SPRAWY CYWILNEJ Rodzaj postępowania: skarga konstytucyjna Inicjator: osoba fizyczna Skład orzekający: 5 sędziów Zdania odrębne: 0 Przedmiot kontroli Wzorce kontroli
Bardziej szczegółowoAdministracja a prawo
Administracja a prawo Administracja a prawo PAŃSTWO PRAWNE A PAŃSTWO POLICYJNE. DEMOKRATYCZNE PAŃSTWO PRAWNE Państwo prawne a państwo policyjne Dawniej (np. w tzw. państwach policyjnych - choćby w monarchiach
Bardziej szczegółowoPOSTANOWIENIE. SSN Dariusz Zawistowski (przewodniczący) SSN Dariusz Dończyk (sprawozdawca) SSA Barbara Trębska
Sygn. akt II CZ 59/14 POSTANOWIENIE Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 22 października 2014 r. SSN Dariusz Zawistowski (przewodniczący) SSN Dariusz Dończyk (sprawozdawca) SSA Barbara Trębska w sprawie ze skargi
Bardziej szczegółowoWYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Sygn. akt II CSK 544/14 WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 24 czerwca 2015 r. SSN Henryk Pietrzkowski (przewodniczący, sprawozdawca) SSN Barbara Myszka SSN Krzysztof
Bardziej szczegółowoWniosek. Rzecznika Praw Obywatelskich. r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz ze
Naczelny Sąd Administracyjny Izba Ogólnoadministracyjna Wniosek Rzecznika Praw Obywatelskich Na podstawie art. 264 2 w związku z art. 15 1 pkt 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu
Bardziej szczegółowoPOSTANOWIENIE. Protokolant Bożena Nowicka
Sygn. akt III CZP 46/08 POSTANOWIENIE Sąd Najwyższy w składzie : Dnia 25 czerwca 2008 r. SSN Gerard Bieniek (przewodniczący, sprawozdawca) SSN Marian Kocon SSN Katarzyna Tyczka-Rote Protokolant Bożena
Bardziej szczegółowoUSTAWA z dnia 2013 r. o zmianie Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej
Projekt USTAWA z dnia 2013 r. o zmianie Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej Art. 1. W Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. Nr 78, poz. 483, z 2001 r. Nr 28, poz. 319,
Bardziej szczegółowoPOSTANOWIENIE Z DNIA 15 GRUDNIA 2005 R. I KZP 46/05. Wpis do wykazu, o którym mowa w art. 49a 2 zd. 2 k.k., ma charakter konstytutywny.
POSTANOWIENIE Z DNIA 15 GRUDNIA 2005 R. I KZP 46/05 Wpis do wykazu, o którym mowa w art. 49a 2 zd. 2 k.k., ma charakter konstytutywny. Przewodniczący: Prezes SN L. Paprzycki. Sędziowie SN: K. Cesarz (sprawozdawca),
Bardziej szczegółowoWYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Sygn. akt II CSK 653/11 WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Sąd Najwyższy w składzie : Dnia 19 lipca 2012 r. SSN Irena Gromska-Szuster (przewodniczący) SSN Maria Szulc SSN Dariusz Zawistowski (sprawozdawca)
Bardziej szczegółowoPostanowienie z dnia 7 grudnia 2000 r. III ZP 27/00
Postanowienie z dnia 7 grudnia 2000 r. III ZP 27/00 1. Akt normatywny uznany przez Trybunał Konstytucyjny za niezgodny z Konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub ustawą nie powinien być stosowany
Bardziej szczegółowoPOSTANOWIENIE. Sygn. akt III PO 7/15. Dnia 15 września 2015 r. Sąd Najwyższy w składzie:
Sygn. akt III PO 7/15 POSTANOWIENIE Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 15 września 2015 r. SSN Romualda Spyt (przewodniczący, sprawozdawca) SSN Dawid Miąsik SSN Jolanta Strusińska-Żukowska w sprawie z wniosku
Bardziej szczegółowoDlaczego poprawki do projektu ustawy o Sądzie Najwyższym niczego nie zmieniają?
Dlaczego poprawki do projektu ustawy o Sądzie Najwyższym niczego nie zmieniają? W toczącym się procesie legislacyjnym nad poselskim projektem ustawy o Sądzie Najwyższym (druk sejmowy 1727) zostały zgłoszone
Bardziej szczegółowoSEMESTR LETNI 2018/2019 mgr Anna Kuchciak
PRAWO KONSTYTUCYJNE SEMESTR LETNI 2018/2019 mgr Anna Kuchciak art. 45 Konstytucji RP 1.K a ż d y ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki przez właściwy, niezależny,
Bardziej szczegółowoPOSTANOWIENIE. SSN Mirosław Bączyk (przewodniczący) SSN Dariusz Dończyk (sprawozdawca) SSN Agnieszka Piotrowska
Sygn. akt I CNP 6/15 POSTANOWIENIE Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 28 stycznia 2016 r. SSN Mirosław Bączyk (przewodniczący) SSN Dariusz Dończyk (sprawozdawca) SSN Agnieszka Piotrowska w sprawie ze skargi
Bardziej szczegółowoPostanowienie z dnia 12 lipca 2005 r., I CNP 1/05
Postanowienie z dnia 12 lipca 2005 r., I CNP 1/05 Skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia sądowego wydanego przed dniem 1 września 2004 r. jest niedopuszczalna i podlega odrzuceniu
Bardziej szczegółowoW związku z pytaniami prawnymi Sądu Okręgowego Warszawa-Praga w Warszawie II Wydział Cywilny:
RZECZPOSPOLITA POLSKA PROKURATOR GENERALNY Warszawa, dnia 25 czerwca 2015 r. PG VIII TK 41/15 P 65/15 TRYBUNAŁ KONSTYTUCYJNY W związku z pytaniami prawnymi Sądu Okręgowego Warszawa-Praga w Warszawie II
Bardziej szczegółowoZasada demokratycznego państwa prawnego. Olga Hałub Katedra Prawa Konstytucyjnego
Zasada demokratycznego państwa prawnego Olga Hałub Katedra Prawa Konstytucyjnego Art. 2 Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym państwem prawnym urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej
Bardziej szczegółowoOdszkodowanie z tytułu naruszenia prawa konkurencji
Odszkodowanie z tytułu naruszenia prawa konkurencji walka dla idei, czy o realne wyrównanie szkód? Bernadeta M. Kasztelan-Świetlik Listopad 2010 Biała księga KaŜdy, kto z powodu naruszenia prawa konkurencji
Bardziej szczegółowoU Z A S A D N I E N I E
U Z A S A D N I E N I E 1. Pierwsza z proponowanych zmian dotyczy poszerzenia katalogu organizacji społecznych, które mogą wytaczać powództwa na rzecz obywateli i wstępować za ich zgodą do już toczących
Bardziej szczegółowoPOSTANOWIENIE. SSN Wojciech Katner (przewodniczący) SSN Maria Szulc (sprawozdawca) SSN Bogumiła Ustjanicz
Sygn. akt IV CZ 5/13 POSTANOWIENIE Sąd Najwyższy w składzie : Dnia 27 lutego 2013 r. SSN Wojciech Katner (przewodniczący) SSN Maria Szulc (sprawozdawca) SSN Bogumiła Ustjanicz w sprawie z powództwa T.
Bardziej szczegółowoBL-112-133-TK/13 Warszawa, 30 grudnia 2013 r.
BL-112-133-TK/13 Warszawa, 30 grudnia 2013 r. INFORMACJA PRAWNA O WYROKU TRYBUNAŁU KONSTYTUCYJNEGO Z DNIA 24 WRZEŚNIA 2013 R. (SYGN. AKT K 35/12) DOTYCZĄCYM USTAWY O SYSTEMIE OŚWIATY I. METRYKA ORZECZENIA
Bardziej szczegółowoo zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.
SENAT RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ VII KADENCJA Warszawa, dnia 13 października 2010 r. Druk nr 993 KOMISJA USTAWODAWCZA Pan Bogdan BORUSEWICZ MARSZAŁEK SENATU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Na podstawie art. 85a
Bardziej szczegółowoPOSTANOWIENIE. SSN Władysław Pawlak
Sygn. akt V CSK 620/17 POSTANOWIENIE Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 8 maja 2018 r. SSN Władysław Pawlak w sprawie z powództwa,,u Sp. z o.o. w P. przeciwko,,v... Sp. z o.o. w P. o zapłatę, na posiedzeniu
Bardziej szczegółowoSPIS TREŚCI Wstęp... 9 Wykaz skrótów... 13 Rozdział 1. Prawo podatkowe w systemie prawa... 15 1.1. Uwagi wprowadzające... 16 1.2. Prawo podatkowe jako gałąź prawa... 16 1.2.1. Przesłanki uzasadniające
Bardziej szczegółowoWYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Sygn. akt I CNP 13/12 WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Dnia 17 października 2012 r. Sąd Najwyższy w składzie: SSN Tadeusz Wiśniewski (przewodniczący) SSN Dariusz Dończyk SSA Władysław Pawlak (sprawozdawca)
Bardziej szczegółowoWYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Sygn. akt IV CSK 242/11 WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Dnia 8 grudnia 2011 r. Sąd Najwyższy w składzie : SSN Mirosława Wysocka (przewodniczący) SSN Dariusz Dończyk SSN Kazimierz Zawada (sprawozdawca)
Bardziej szczegółowoPojęcie aktu normatywnego
JUDICIAL REVIEW 1) uniwersalny charakter badania konstytucyjności w zakresie przedmiotowym albowiem odnosi się on do wszystkich aktów prawnych i działań podejmowanych przez wszystkie struktury władzy.
Bardziej szczegółowoPojęcie administracji Administracja oznacza wydzielone w państwie struktury organizacyjne powołane specjalnie do realizacji określonych celów o charak
PRAWO ADMINISTRACYJNE *Pojęcie Administracji *Pojęcie Prawa Administracyjnego *Demokratyczne Państwo Prawa mgr Arkadiusz Łukaszów Zakład Prawa Administracyjnego Instytut Nauk Administracyjnych Pojęcie
Bardziej szczegółowoSystem instytucjonalny i prawny Unii Europejskiej. Autor: Justyna Maliszewska-Nienartowicz CZĘŚĆ I. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA UNII EUROPEJSKIEJ
System instytucjonalny i prawny Unii Europejskiej. Autor: Justyna Maliszewska-Nienartowicz CZĘŚĆ I. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA UNII EUROPEJSKIEJ ROZDZIAŁ 1. CHARAKTER PRAWNY UNII EUROPEJSKIEJ ROZDZIAŁ 2. OSOBOWOŚĆ
Bardziej szczegółowoPOSTANOWIENIE. SSN Bogusław Cudowski
Sygn. akt I BP 5/14 POSTANOWIENIE Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 25 listopada 2014 r. SSN Bogusław Cudowski w sprawie z powództwa A. Z. przeciwko S. Przedsiębiorstwu Produkcyjno-Usługowo-Handlowemu Spółce
Bardziej szczegółowoKarol Pachnik. Możliwość żądania utraconych korzyści po stwierdzeniu nieważności ostatecznej decyzji administracyjnej tryb dochodzenia roszczeń GLOSA
Możliwość żądania utraconych korzyści po stwierdzeniu nieważności ostatecznej decyzji administracyjnej tryb dochodzenia roszczeń Sąd Najwyższy (dalej jako SN) wypowiedział się co do zasad prawa intertemporalnego
Bardziej szczegółowoWarszawa, 12 stycznia 2015 roku NRA Trybunał Konstytucyjny w Warszawie. dot. Sygn. akt: SK 25/14
Warszawa, 12 stycznia 2015 roku NRA.52-2.2.2014 Trybunał Konstytucyjny w Warszawie dot. Sygn. akt: SK 25/14 W imieniu Naczelnej Rady Adwokackiej, na podstawie 29 ust. 2 Regulaminu Trybunału Konstytucyjnego,
Bardziej szczegółowoPOSTANOWIENIE z dnia 20 stycznia 1998 r. Sygn. akt K. 9/97
6 POSTANOWIENIE z dnia 20 stycznia 1998 r. Sygn. akt K. 9/97 Trybunał Konstytucyjny w składzie: Wojciech Sokolewicz przewodniczący Stefan J. Jaworski sprawozdawca Teresa Dębowska-Romanowska Wiesław Johann
Bardziej szczegółowoWarszawa, dnia 15 czerwca 2007 r.
Warszawa, dnia 15 czerwca 2007 r. Opinia do ustawy o zmianie ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych oraz ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym
Bardziej szczegółowo640/II/B/2014. POSTANOWIENIE z dnia 13 maja 2003 r. Sygn. akt Tw 78/02
640/II/B/2014 POSTANOWIENIE z dnia 13 maja 2003 r. Sygn. akt Tw 78/02 Trybunał Konstytucyjny w składzie: Marian Zdyb, po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym wniosku Komisji Krajowej NSZZ Solidarność
Bardziej szczegółowoWyrok z dnia 6 grudnia 2005 r. III PK 96/05
Wyrok z dnia 6 grudnia 2005 r. III PK 96/05 Ostateczne rozstrzygnięcie nadzorcze wojewody stwierdzające nieważność decyzji odwołującej ze stanowiska dyrektora szkoły podstawowej powoduje, że treść stosunku
Bardziej szczegółowoPOSTANOWIENIE. SSN Krzysztof Cesarz
Sygn. akt III KZ 86/14 POSTANOWIENIE Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 14 listopada 2014 r. SSN Krzysztof Cesarz w sprawie T. B. ukaranego z art. 107 k.w. i art. 65 2 k.w. po rozpoznaniu w Izbie Karnej na
Bardziej szczegółowoPOSTANOWIENIE. SSN Iwona Koper (przewodniczący) SSN Anna Kozłowska (sprawozdawca) SSN Zbigniew Kwaśniewski
Sygn. akt V CZ 56/15 POSTANOWIENIE Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 17 grudnia 2015 r. SSN Iwona Koper (przewodniczący) SSN Anna Kozłowska (sprawozdawca) SSN Zbigniew Kwaśniewski w sprawie ze skargi H. F.
Bardziej szczegółowoZastępca Szefa. Kancelarii Sejmu RP
Do druku nr 166 WICEPREZES NACZELNEJ RADY ADWOKACKIEJ Jacek Trela Warszawa, dnia 18 stycznia 2015 r. Pan Adam Podgórski Zastępca Szefa Kancelarii Sejmu RP Dot. GMS-WP-173-296115 NRA -12-SM -1.1.2016 W
Bardziej szczegółowoPOSTANOWIENIE. SSN Maciej Pacuda
Sygn. akt II BP 9/13 POSTANOWIENIE Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 20 grudnia 2013 r. SSN Maciej Pacuda w sprawie z powództwa D. D. przeciwko H. K. Polska Sp. z o.o. w Ł. o ustalenie wypadku przy pracy,
Bardziej szczegółowo- o zmianie ustawy o Policji, ustawy o Straży Granicznej oraz ustawy o Służbie Więziennej.
SEJM RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ VI kadencja Marszałek Senatu Druk nr 4147 Warszawa, 14 stycznia 2011 r. Pan Grzegorz Schetyna Marszałek Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej Szanowny Panie Marszałku Na podstawie
Bardziej szczegółowoArt. 88. - konkretyzacja: - ustawa z dnia 20 lipca 2000 r. ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych
OBOWIĄZYWANIE PRAWA I. Zasady konstytucyjne: 1. Zasada państwa prawa i jej konsekwencje w procesie stanowienia prawa: niezwykle ważna dyrektywa w zakresie stanowienia i stosowania prawa wyrok 9 V 2005
Bardziej szczegółowoWYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Sygn. akt IV CSK 278/10 WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Sąd Najwyższy w składzie : Dnia 7 kwietnia 2011 r. SSN Krzysztof Pietrzykowski (przewodniczący) SSN Teresa Bielska-Sobkowicz SSN Irena
Bardziej szczegółowoPrzepisy wprowadzające kodeks postępowania. sądowego
Ustawa konstytucyjna z dnia Przepisy wprowadzające kodeks postępowania sądowego Art. 1. Wchodzi w życie ustawa Sejmu nr z dnia Kodeks postępowania sądowego. Art. 2. W Konstytucji Księstwa Sarmacji z dnia
Bardziej szczegółowoPOSTANOWIENIE. SSN Henryk Pietrzkowski
Sygn. akt II CSK 428/14 POSTANOWIENIE Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 18 lutego 2015 r. SSN Henryk Pietrzkowski w sprawie z powództwa "P. G." Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w K. i Z. B. przeciwko
Bardziej szczegółowoWYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Sygn. akt I CSK 329/12 WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Sąd Najwyższy w składzie : Dnia 14 marca 2013 r. SSN Krzysztof Pietrzykowski (przewodniczący, sprawozdawca) SSN Irena Gromska-Szuster SSN
Bardziej szczegółowoPOSTANOWIENIE. SSN Bogusław Cudowski
Sygn. akt I PK 51/14 POSTANOWIENIE Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 8 lipca 2014 r. SSN Bogusław Cudowski w sprawie z powództwa B. B. przeciwko P. Spółce Akcyjnej Oddziałowi K. w R. o odszkodowanie, po rozpoznaniu
Bardziej szczegółowoUchwała z dnia 16 listopada 2004 r., III CZP 64/04
Uchwała z dnia 16 listopada 2004 r., III CZP 64/04 Sędzia SN Mirosława Wysocka (przewodniczący) Sędzia SN Henryk Pietrzkowski (sprawozdawca) Sędzia SN Hubert Wrzeszcz Sąd Najwyższy w sprawie z powództwa
Bardziej szczegółowoTRYBUNAŁ KONSTYTUCYJNY
Konstytucja wk 10 TRYBUNAŁ KONSTYTUCYJNY Został ustanowiony nowelą konstytucyjną 26 marca 1982r Ustawa o TK została uchwalona 29 kwietnia 1985r TRYBUNAŁ KONSTYTUCYJNY jest organem władzy sądowniczej, choć
Bardziej szczegółowoo zmianie ustawy Kodeks rodzinny i opiekuńczy.
SENAT RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ VII KADENCJA Warszawa, dnia 8 maja 2008 r. Druk nr 134 KOMISJA USTAWODAWCZA Pan Bogdan BORUSEWICZ MARSZAŁEK SENATU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Na podstawie art. 85a ust. 3
Bardziej szczegółowoPOSTANOWIENIE. U z a s a d n i e n i e
Sygn. akt II PZ 8/11 POSTANOWIENIE Sąd Najwyższy w składzie : Dnia 24 maja 2011 r. SSN Romualda Spyt (przewodniczący, sprawozdawca) SSN Zbigniew Korzeniowski SSN Jolanta Strusińska-Żukowska w sprawie z
Bardziej szczegółowoWYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Sygn. akt II CNP 21/17 WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 28 lutego 2018 r. SSN Marian Kocon (przewodniczący, sprawozdawca) SSN Grzegorz Misiurek SSN Maria Szulc po
Bardziej szczegółowoDZIENNIK USTAW RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
DZIENNIK USTAW RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Warszawa, dnia 6 maja 2015 r. Poz. 620 OBWIESZCZENIE MARSZAŁKA SEJMU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ z dnia 23 kwietnia 2015 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu
Bardziej szczegółowoPOSTANOWIENIE. SSN Dariusz Zawistowski (przewodniczący) SSN Hubert Wrzeszcz (sprawozdawca) SSA Michał Kłos. Protokolant Bożena Kowalska
Sygn. akt III CZP 88/07 POSTANOWIENIE Sąd Najwyższy w składzie : Dnia 23 października 2007 r. SSN Dariusz Zawistowski (przewodniczący) SSN Hubert Wrzeszcz (sprawozdawca) SSA Michał Kłos Protokolant Bożena
Bardziej szczegółowoWYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Sygn. akt III CNP 71/08 WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Sąd Najwyższy w składzie : Dnia 4 czerwca 2009 r. SSN Henryk Pietrzkowski (przewodniczący) SSN Krzysztof Pietrzykowski SSN Marek Sychowicz
Bardziej szczegółowoPOSTANOWIENIE. Sygn. akt II CNP 52/18. Dnia 8 stycznia 2019 r. Sąd Najwyższy w składzie: SSN Monika Koba
Sygn. akt II CNP 52/18 POSTANOWIENIE Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 8 stycznia 2019 r. SSN Monika Koba po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 8 stycznia 2019 r. skargi J. B. i
Bardziej szczegółowoo zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.
SENAT RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ VIII KADENCJA Warszawa, dnia 7 marca 2014 r. Druk nr 579 KOMISJA USTAWODAWCZA Pan Bogdan BORUSEWICZ MARSZAŁEK SENATU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Na podstawie art. 85a ust.
Bardziej szczegółowoPOSTANOWIENIE. SSN Zbigniew Kwaśniewski (przewodniczący) SSN Józef Frąckowiak (sprawozdawca) SSN Marta Romańska
Sygn. akt V CSK 482/14 POSTANOWIENIE.Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 15 maja 2015 r. SSN Zbigniew Kwaśniewski (przewodniczący) SSN Józef Frąckowiak (sprawozdawca) SSN Marta Romańska w sprawie z wniosku
Bardziej szczegółowoPOSTANOWIENIE. SSN Krzysztof Strzelczyk
Sygn. akt IV CSK 154/12 POSTANOWIENIE Sąd Najwyższy w składzie : Dnia 26 czerwca 2012 r. SSN Krzysztof Strzelczyk w sprawie z powództwa A. D. przeciwko K. Ł. i Skarbowi Państwa - Dowódcy Batalionu Dowodzenia
Bardziej szczegółowoWYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Sygn. akt II CSK 195/11 WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Sąd Najwyższy w składzie : Dnia 10 lutego 2012 r. SSN Marian Kocon (przewodniczący) SSN Józef Frąckowiak (sprawozdawca) SSN Marta Romańska
Bardziej szczegółowo