Wyniki analizy SWOT województwa podlaskiego w zakresie rozwoju nanotechnologii

Transkrypt

1 Wyniki analizy SWOT województwa podlaskiego w zakresie rozwoju nanotechnologii dr Ewa Glińska, dr Anna Olszewska, mgr Anna Kowalewska Białystok, 8 marca 2011 r. 1

2 Kilka wstępnych informacji Analiza SWOT województwa podlaskiego z punktu widzenia rozwoju nanotechnologii Identyfikacja metodą burzy mózgów przez członków Zespołu SWOT mocnych stron słabych stron szans zagrożeń Praca kluczowego zespołu projektowego nad wygenerowanymi czynnikami Ocena ważności poszczególnych czynników dla rozwoju nanotechnologii w regionie: dziś w roku 2010 w roku Diagnoza sytuacji w zakresie każdego czynnika. Dalsza klasyfikacja czynników według przyjętej metody. 2

3 Rola SWOT w projekcie wielowymiarowa analiza kontekstu regionalnego Gospodarcze usytuowanie województwa, struktura i kondycja regionalnej gospodarki Kapitał ludzki wykształcenie aktywność zawodowa struktura zatrudnienia Potencjał akademicki Potencjał innowacyjny Czynniki zewnętrzne oddziałujące na region i rozwój nanotechnologii w regionie 3

4 Analiza czynników niezbędnych dla wyboru kluczowych technologii Charakterystyka kluczowych gałęzi przemysłu Potencjał sfery badawczo-rozwojowej Kluczowe klastry i parki technologiczne w województwie Kluczowe projekty innowacyjne i badawczo-rozwojowe w województwie 4

5 Zidentyfikowano. 9 mocnych stron 19 słabych stron 23 szanse 11 zagrożeń 5

6 Średnie oceny mocnych stron w 2020 roku, ale będą ważne w przyszłości Czynniki ważne dziś i jutro i w perspektywie 2020 roku i nie będą ważne w przyszłości, ale nie będą ważne w przyszłości Średnie oceny mocnych stron w 2010 roku 6

7 Czynniki zostały poddane dodatkowej klasyfikacji zgodnie z propozycją metody analizy strategicznej jednostek samorządu terytorialnego zaproponowanej przez A. Sztando. Ostateczne kryteria klasyfikacji czynników: występowanie czynnika w czasie: istniejące bądź potencjalne; źródło pochodzenia: wnętrze układu terytorialnego jakim jest województwo podlaskie oraz otoczenie i czynniki zewnętrzne wpływające na rozwój województwa podlaskiego; rodzaj oddziaływania: oddziaływanie korzystne i niekorzystne. ocena ważności czynników dziś i w przyszłości.

8 Klasyfikacja czynników w analizie SWOT WEWNĘTRZNE ZEWNĘTRZNE POZYTYWNE Mocne strony Szanse NEGATYWNE Słabe strony Zagrożenia 8

9 Klasyfikacja czynników istniejących wpływających na rozwój województwa podlaskiego w zakresie nanotechnologii według kryterium rodzaju ich wpływu na rozwój jednostki terytorialnej Wnętrze układu terytorialne (województwa podlaskiego) i jego właściwości Otoczenie i czynniki wpływające na rozwój województwa podlaskiego Czynniki korzystne Mocne strony Stymulanty Czynniki niekorzystne Słabe strony Destymulanty 9

10 Klasyfikacja czynników istniejących wpływających na rozwój województwa podlaskiego w zakresie nanotechnologii według kryterium rodzaju ich wpływu na rozwój jednostki terytorialnej Wnętrze układu terytorialne (województwa podlaskiego) i jego właściwości Otoczenie i czynniki wpływające na rozwój województwa podlaskiego Czynniki korzystne Szanse wewnętrzne Szanse zewnętrzne Czynniki niekorzystne Zagrożenia wewnętrzne Zagrożenie zewnętrzne 10

11 Klasyfikacja czynników według siły ich wpływu na rozwój województwa podlaskiego w zakresie nanotechnologii w 2010 i w 2020 roku WAŻNE OBECNIE NIEWAŻNE OBECNIE WAŻNE W PRZYSZŁOŚCI NIEWAŻNE W PRZYSZŁOŚCI Nieważne w przyszłości Nieważne w przyszłości 11

12 12

13 Czynniki niekorzystne CZYNNIKI ISTNIEJĄCE Czynniki korzystne Wnętrze układu terytorialnego (województwa podlaskiego) i jego właściwości Otoczenie i czynniki wpływające na rozwój województwa podlaskiego Nieważne w przyszłości Nieważne w przyszłości Nieważne w przyszłości Nieważne w przyszłości Nieważne w przyszłości Nieważne w przyszłości Nieważne w przyszłości Nieważne w przyszłości

14 14

15 Czynniki niekorzystne CZYNNIKI POTENCJALNE Czynniki korzystne Wnętrze układu terytorialnego (województwa podlaskiego) i jego właściwości Otoczenie i czynniki wpływające na rozwój województwa podlaskiego Nieważne w przyszłości Nieważne w przyszłości Nieważne w przyszłości Nieważne w przyszłości Nieważne w przyszłości Nieważne w przyszłości Nieważne w przyszłości Nieważne w przyszłości

16 16

17 Najważniejsze mocne strony Podlasia z punktu widzenia rozwoju nanotechnologii 1. Akademickie zasoby kadrowe 2. Realizowane w regionie projekty badawcze z zakresu nanotechnologii 17

18 Akademickie zasoby kadrowe Odgrywają dwojaką rolę: Determinują strukturę kształcenia w regionie Wpływają na kierunki badań naukowych rozwijanych w regionie Stan zasobów: 19 uczelnie (4,3% ogółu uczelni w Polsce) 3036 nauczycieli akademickich (niewielka tendencja wzrostowa w ostatnich latach) trzecie miejsce pod względem liczby nauczycieli akademickich na 1000 studentów wyższy niż przeciętny dla kraju odsetek osób z tytułem profesora i stopnia doktora hab. W regionie istnieje potencjał dydaktyczny i naukowy na potrzeby realizacji strategii rozwoju nanotechnologii 18

19 Realizowane w regionie projekty badawcze z zakresu nanotechnologii Pierwsze projekty druga połowa lat 90. Rosnące zainteresowanie nanotechnologią obecnie 26 projektów: Zakład Fizyki Magnetyków, Wydział Fizyki UwB Wydział Biologiczno-Chemiczny UwB Politechnika Białostocka Uniwersytet Medyczny w Białymstoku Tematyka infrastruktura badawcza w zakresie nanotechnologii, nanowarstw, nanostruktur magnetycznych, nanodrutów, kompozytów, polimerów utworzonych z nanocząsteczek, nanomateriałów dla zastosowań w elektronice spinowej, rozwój sieci naukowych w zakresie nanotechnologii, a także regionalna strategia rozwoju nanotechnologii. 19

20 Słabe strony Podlasia 1. Niski potencjał badawczo-rozwojowy 2. Mała ilość badań przemysłowych i prac rozwojowych w zakresie nanotechnologii 3. Niski poziom współpracy nauka-biznes-administracja 4. Odpływ wykwalifikowanej kadry z regionu 20

21 Niski potencjał badawczo-rozwojowy regionu Zasoby sfery B+R regionu baza naukowa rozwoju nanotechnologii na Podlasiu W województwie podlaskim w sferze B+R (2007): 26 jednostek (2% ogółu jednostek w Polsce) ok pracowników naukowo-badawczych (2% ogółu zatrudnionych w B+R) nakłady ok. 56 mln zł (0,8% krajowych nakładów) Nie jest to efekt małej bazy Pod względem wskaźników zrelatywizowanych do liczby ludności i PKB województwo również plasuje się na ostatnich miejscach (2005): nakłady na B+R stanowią 0,27% PKB województwa (Polska: 0,57%) 21

22 Mała ilość badań przemysłowych i prac rozwojowych w zakresie nanotechnologii Udział badań przemysłowych (stosowanych) i prac rozwojowych w strukturze nakładów na B+R - miara bliskości do rynku Struktura nakładów na B+R wg rodzajów badań [Źródło: R. Ciborowski, J. Grabowiecki, Uwarunkowania wzrostu innowacyjności województwa podlaskiego w aspekcie tworzenia Regionalnej Strategii Innowacyjności] W badaniach przemysłowych i pracach rozwojowych w regionie nie odnotowano większych projektów związanych z nanotechnologiami. 22

23 Niski poziom współpracy nauka-biznesadministracja Zakres i poziom współpracy między nauką a biznesem nie jest wystarczający: tylko 9% polskich przedsiębiorstw inwestuje w działalność B+R 6% współpracuje ze szkołami wyższymi ale ocenia jakość tej współpracy raczej słabo Bariery świadomościowe, prawno-organizacyjne, ekonomicznofinansowe Także na Podlasiu współpraca występuje w ograniczonym zakresie lub wcale Dodatkowo negatywnie działają: niewielka liczba podmiotów gospodarczych, wysoki udział tradycyjnych branż w gospodarce, niższy udział przedsiębiorstw innowacyjnych 23

24 Odpływ wykwalifikowanej kadry z regionu Kapitał ludzki jeden z ważniejszych zasobów strategicznych regionu. Podlaskie region od lat o bardzo dużych tradycjach migranckich (ujemne saldo migracji). Migracja niejedno ma imię Za granicę: zarobkowe, dotyczą osób o niskich kwalifikacjach korzystne dla wyrównania nierównowagi na lokalnym rynku pracy. Do innych regionów kraju: osoby młode, o większym potencjale obniżają jakość zasobów ludzkich w regionie. Czynniki wypychające: cechy rynku pracy niskie płace bliskość geograficzna Warszawy 24

25 Szanse dziś i w przyszłości Nisze rynkowe na produkty nanotechnologiczne na rynku europejskim dostępne są wyroby wyprodukowane w oparciu o nanotechnologie: w medycynie, chemii, elektronice, motoryzacji, włókiennictwie, optyce; w 2001 roku było ok. 300 nanoproduktów, w 2009 już 2500, szacuje się wzrost ich liczby o 25% w skali roku; w Polsce powstają nanoprodukty w obszarze chemii, elektroniki, funkcjonują także firmy wdrażające nanotechnologię w medycynie, budownictwie, energetyce, przemyśle samochodowym, spożywczym czy też odzieżowym, większość podlaskich firm charakteryzuje się zbyt niską konkurencyjnością by zdobyć pozycję lidera branży, może jednak skutecznie walczyć o opanowanie atrakcyjnych nisz rynkowych, co może stanowić szansę na rozwój gospodarczy regionu. 25

26 Szanse dziś i w przyszłości Udział polskich zespołów badawczych w projektach międzynarodowych dotyczących nanotechnologii 26

27 Szanse dziś i w przyszłości Udział polskich zespołów badawczych w projektach międzynarodowych dotyczących nanotechnologii Instrumentem umożliwiającym udział polskich uczonych w międzynarodowych projektach badawczych są Programy Ramowe UE: 5 PR utworzenie 30 Polskich Centrów Doskonałości realizujących prace w obszarze nano; 2 z nich przekształciły się w Centra Zaawansowanych Technologii (przy IPPT PAN oraz Instytucie Fizyki PAN); 6 PR wśród 219 projektów z udziałem polskich uczonych 41 dotyczyło Priorytetu 3 Nanotechnologie i nanonauki, materiały funkcyjne oparte na wiedzy, nowe procesy produkcyjne i urządzenia ; ich tematyka to: nanometale, nanoproszki, nanokompozyty, nanomateriały; 7 PR możliwość realizacji badań w zakresie Tematu 4 Nanonauki, nanotechnologie, materiały i nowe technologie produkcyjne Programu Szczegółowego Współpraca. 27

28 Szanse dziś i w przyszłości Wzrost dostępu do światowych technologii źródła dostępu do światowych technologii: wewnętrzne i zewnętrzne; nowa forma: udostępnianie przez firmy swoich laboratoriów na realizację badań; sieć ośrodków przekazu innowacji Innovation Relay Centre utworzona przez UE w 1995 r.; bazy informacji o nowych technologiach: AMT, STIM, Baza Danych Technologii, Synaba, CORDIS, Portal Innowacji, itd.; ułatwienia finansowe pozyskiwania i wdrażania światowych technologii (np. kredyt technologiczny); wzrost liczby jednostek świadczących usługi z zakresu transferu technologii w Polsce: wg bazy danych PARP na Portalu Innowacji w 2010 roku funkcjonuje 47 centrów transferu technologii, 38 inkubatorów przedsiębiorczości, 49 akademickich inkubatorów, 16 inkubatorów technologicznych, a także 26 parków naukowo-technologicznych, na Podlasiu - koncepcja utworzenia Centrum Nanotechnologii przy BPNT. 28

29 Szanse dziś i w przyszłości Wzrost dostępu do światowych technologii 29

30 Zagrożenia dziś i w przyszłości Drenaż mózgów z regionu województwo podlaskie od lat notuje ujemne saldo migracji (wewnętrznych i zagranicznych): w latach z Podlasia wyemigrowało ponad 20 tys. osób, w tym 17 tys. do innych województw, a około 3,2 tys. za granicę, z badań realizowanych przez GFK Polonia wynika, że blisko 90% migrantów wewnętrznych to osoby młode, poniżej 25 lat; czyli osoby podejmujące edukację w innych regionach kraju, jak też absolwenci uczelni poszukujący atrakcyjniejszych warunków pracy; migracje młodych specjalistów motywowane lepszą płacą mają charakter dezintegrujący, obniżając jakość zasobów ludzkich w regionie. 30

31 Zagrożenia dziś i w przyszłości Niskie zainteresowanie kształceniem się w naukach ścisłych i przyrodniczych 31

32 Zagrożenia dziś i w przyszłości Niskie zainteresowanie kształceniem się w naukach ścisłych i przyrodniczych niskie zainteresowanie kształceniem się w zakresie nauk ścisłych i przyrodniczych to jeden z głównych problemów systemu edukacji w Polsce; polscy uczniowie wg badań OECD PISA charakteryzują się niskim poziomem umiejętności w myśleniu matematycznym; w latach liczba studentów kierunków fizycznych zmalała o 20%, a matematycznych o 12,5% (podczas gdy ogólna liczba studentów wzrosła o 5%) w Polsce na 1000 mieszkańców przypada średnio 11,1 absolwenta kierunków przyrodniczych i technicznych (w UE 12,9); niski odsetek osób w Polsce studiujących nauki ścisłe i nowe technologie (20%, w UE 35%); jednocześnie jednak specjaliści w tych dziedzinach są kluczowi dla rozwoju gospodarki opartej na wiedzy. 32

33 Zagrożenia dziś i w przyszłości Utrzymujące się niskie nakłady na działalność badawczo-rozwojową 33

34 Zagrożenia dziś i w przyszłości Utrzymujące się niskie nakłady na działalność badawczo-rozwojową wielkość nakładów na B+R uznawana jest za kluczowy czynnik dla budowania gospodarki opartej na wiedzy; wysokość nakładów na B+R w Polsce w latach osiągała poziom 0,6% PKB; Polska nie jest w stanie osiągnąć poziomu 3% PKB na B+R do 2010 r., co było założeniem Strategii Lizbońskiej, gdyż osiągnięcie tego celu wymaga działań systemowych, których efekty mogą być odroczone w czasie; dopełnieniem tego scenariusza są także skutki kryzysu gospodarczego; utrzymywanie się niskiego wskaźnika nakładów na B+R jest zatem i będzie poważnym zagrożeniem dla rozwoju nanotechnologii w Polsce. 34

35 Dziękujemy za uwagę i zapraszamy do lektury publikacji 35