PSPO - XX LAT DLA ROZWOJU PIELĘGNIARSTWA ONKOLOGICZNEGO

Transkrypt

1

2 SPONSORZY GŁÓWNI

3 JUBILEUSZOWA XX Ogólnopolska Konferencja Naukowo-Szkoleniowa PSPO PSPO - XX LAT DLA ROZWOJU PIELĘGNIARSTWA ONKOLOGICZNEGO MATERIAŁY KONFERENCYJNE REDAKCJA Małgorzata Pasek WARSZAWA 2016

4 KOMITET HONOROWY prof. Irena Wrońska prof. Maciej Krzakowski prof. Jan Walewski dr n. med. Anna Koper dr n. med. Janusz Meder dr n. o zdr. Anna Skura Madziała mgr Zofia Cwalina mgr Małgorzata Matczuk mgr Marzena Pyk mgr piel. Zenona Radwańska mgr piel. Raisa Sapieżyńska mgr Beata Szeszko mgr Barbara Włodarczyk mgr Maria Białas mgr Elżbieta Wach KOMITET NAUKOWY dr n. med., mgr piel. Małgorzata Pasek Przewodnicząca doc. PhDr. Mgr. Helena Kadučáková dr n. med., mgr piel. Janina Książek mgr Ewa Szukała mgr Jolanta Tworowska mgr Raisa Sapieżyńska mgr Beata Barańska mgr Marzanna Milczarek KOMITET ORGANIZACYJNY mgr Jolanta Tworowska - Przewodnicząca mgr Barbara Jobda mgr Dorota Kowal mgr Mirosława Jendryczko mgr Urszula Czyżykowska mgr Katarzyna Nowak-Rzepko mgr Alina Flejszer mgr Marzanna Milczarek

5 Szanowni Goście Drogie Koleżanki i Koledzy Serdecznie witam na XX Jubileuszowej Konferencji Naukowo-Szkoleniowej pt.: PSPO - XX LAT DLA ROZWOJU PIELĘGNIARSTWA ONKOLOGICZNEGO Jesteśmy razem z Państwem już dwadzieścia lat, w minionych dwudziestu latach wspólnie obserwowaliśmy jak zmieniała się onkologia i pielęgniarstwo onkologiczne, zarówno w Polsce jak i na świecie, jak te zmiany wpływały na pracę pielęgniarek. Za nami dwie dekady działalności, w imieniu własnym, obecnych a także przyszłych członków Zarządu PSPO chciałabym zapewnić, że robimy wszystko aby Stowarzyszenie jak najlepiej służyło rozwojowi naszej specjalności a także wspierało każdą z pielęgniarek - realizującą się w tej trudnej i zarazem fascynującej dziedzinie jaką jest Pielęgniarstwo Onkologiczne. Nasz jubileusz jest dla mnie również okazją, aby podziękować wszystkim którzy służyli Stowarzyszeniu w latach poprzednich i którzy są ze mną obecnie to dzięki Wam to, co wydawać by się mogło niemożliwe, staje się możliwe. Dziękuję za Wasze wsparcie oraz zaangażowanie i życzę Wam wszelkiej pomyślności w życiu prywatnym i sukcesów zawodowych! To już XX ogólnopolska konferencja, w tym roku powróciliśmy do dawnej formuły powierzając organizację i prowadzenie sesji Oddziałom Terenowym. W ten sposób najbardziej aktywne z nich mają okazję zaprezentować się jako całość. Tegoroczna konferencja wzbudziła ogromne zainteresowanie, to ogromna dla nas radość, że coroczne spotkania organizowane przez PSPO postrzegane są jako doskonałe miejsce w którym pielęgniarki onkologiczne mogą zaprezentować wyniki swoich prac naukowych, badawczych a także podzielić się doświadczeniami z ich zastosowania w codziennej praktyce zawodowej. Mam nadzieję, że obecność znakomitych wykładowców oraz interesujący program naukowy, sprawi, że czas spędzony na konferencji będzie dla wszystkich Państwa ważnym wydarzeniem, okazją do wymiany pomysłów, do dzielenia się doświadczeniami a także odnowienia dawnych i nawiązania nowych przyjaźni. Na zakończenie słowa wdzięczności kieruję do Pań Przewodniczących oraz Członków Komitetów Naukowego i Organizacyjnego za ogromny wkład pracy bez, którego konferencja nie mogłaby się odbyć. Dziękuję także wszystkim Instytucjom i Firmom za okazaną życzliwość i wsparcie bez którego zrealizowanie tak dużego przedsięwzięcia nie byłoby możliwe. Barbara Jobda Prezes Polskiego Stowarzyszenia Pielęgniarek Onkologicznych

6

7 SPIS TREŚCI Kinga Bielska: Samoleczenie pacjentów leczonych onkologicznie Magdalena Mielech: Jakość życia pacjentów leczonych chemioterapią podawaną drogą dożylną i po założeniu portu dożylnego Kinga Bielska: Subiektywna ocena objawów somatycznych towarzyszących chorobie nowotworowej Katarzyna Klaudia Pyra: Sfera intymna pacjentów z chorobą nowotworową Beata Barańska: Żywienie dojelitowe i pozajelitowe pacjentów onkologicznych w praktyce pielęgniarskiej Małgorzata Kędra: Krwioupust- stara/nowa procedura pielęgniarska wspomagająca leczenie czerwienicy prawdziwej w oddziale hematologii onkologicznej Ewa Nycz: Częstość występowania cukrzycy, nadciśnienia i chorób sercowo naczyniowych u pacjentów z chorobą nowotworową hospitalizowanych w Oddziale Radioterapii Grażyna Maciejczyk: Czynniki wpływające na ocenę jakości życia pacjentów nowotworami głowy i szyi Irena Kańtoch: Biologiczne i psychologiczne aspekty leczenia operacyjnego pacjentek z nowotworem piersi poddanej amputacji z rekonstrukcją wolnym płatem naczyniowym Izabela Wierzbicka, Aleksandra Łuczycka: Brachyterapia w raku prącia Grażyna Ścieszka: Przeszczep twarzy, jako alternatywa nowego życia, jej aspekt psychologiczno-etyczny Barbara Owcorz: Jakość życia pacjentów, onkologicznych po zabiegach operacyjnych w obrębie głowy i szyi z jednoczasową rekonstrukcją ubytków poresekcyjnych wolnym płatem tkankowym

8 Małgorzata Stola: Świadomość profilaktyki raka piersi wśród personelu pielęgniarskiego Witold Kycler: Czynniki ryzyka i profilaktyka raka jelita grubego Witold Kycler: Chirurgia onkologiczna raka jelita grubego Maciej Krajewski: Psychoonkologia jako źródło integracji i wsparcia w psychofizycznej rehabilitacji pacjenta z wyłonioną stomią jelitową Arkadiusz Spychała: Świadczenia finansowe z ubezpieczenia społecznego (ZUS i KRUS) oraz możliwości pomocowe instytucji pomocy społecznej dla osób ze zdiagnozowaną chorobą nowotworową Agnieszka Sobkowiak: Opieka pielęgniarska nad pacjentem z powikłaniami wokół stomii studium przypadku Lucyna Miara, Krystyna Roszak: Rola pielęgniarki w uśmierzaniu cierpienia osób chorych onkologiczne Katarzyna Nowak, Magdalena Bertrandt Łasińska: Paliatywna brachyterapia HDR przełyku Celina Drozd, Aneta Poteralska, Barbara Susfał: Powikłania ogólne i miejscowe w przebiegu zabiegów onkologicznych z wykorzystaniem procedury HIPEC Małgorzata Pasek: Wynaczynienia leków przeciwnowotworowych. Profilaktyka postępowanie terapeutyczne-edukacja pacjentów. Rekomendacje Polskiego Stowarzyszenia Pielęgniarek Onkologicznych Wioletta Miśta, Leszek Miszczyk: Ocena skutków ubocznych po implantacji złotych znaczników Gold Anchor TM do gruczołu krokowego u chorych na raka stercza leczonych promieniami Janina Książek: Wyzwania w procesie leczenia i pielęgnowania pacjenta operowanego z powodu raka płuca Małgorzata Derwis, Marzena Orłowska: Opieka nad pacjentem z powierzchownym nowotworem pęcherza moczowego Renata Piotrkowska, Janina Książek: Procedury przygotowania do operacji chorych z chorobą nowotworową

9 PROGRAM KONFERENCJI r. Środa Od Rejestracja uczestników GALA JUBILEUSZOWA Z OKAZJI XX - LECIA POLSKIEGO STOWARZYSZENIA PIELĘGNIAREK ONKOLOGICZNYCH Uroczyste otwarcie konferencji mgr Barbara Jobda, Prezes Polskiego Stowarzyszenia Pielęgniarek Onkologicznych Wystąpienia zaproszonych Gości LAT POLSKIEGO STOWARZYSZENIA PIELĘGNIAREK ONKOLOGICZNYCH mgr Barbara Jobda PIELĘGNIARSTWO ONKOLOGICZNE W SYSTEMIE OCHRONY ZDROWIA mgr Marzena Pyk O STAROŚCI prof. Zbigniew Szawarski r. Czwartek SESJA I Terenowy Oddział PSPO w Białymstoku LECZENIE ONKOLOGICZNE - ŻYCIE PACJENTÓW Z CHOROBA NOWOTWOROWĄ Prowadzący: mgr Maria Puchalska, Katarzyna Marciszewska Subiektywna ocena objawów somatycznych towarzyszących chorobie nowotworowej 15 minut mgr Kinga Bielska Sfera intymna pacjentów z chorobą nowotworową 15 minut mgr Katarzyna Pyra Jakość życia pacjentów w trakcie chemioterapii podawanej drogą dożylną po założeniu portu naczyniowego 15 minut mgr Magdalena Mielech Samoleczenie pacjentów leczonych onkologicznie 15 min mgr Kinga Bielska Marihuana w leczeniu przeciwbólowym. Prawda i mity dr n.med. Jerzy Jarosz Dyskusja 10 minut Prezentacja Firmy EGIS: Problemy intymne u pacjentek leczonych onkologicznie, dr n. med. Agnieszka Jagiełło-Gruszfeld, Centrum Onkologii-Instytut im. Marii Skłodowskiej - Curie, Warszawa Prezentacja Firmy SKAMEX SESJA II Terenowy Oddział PSPO w Gdańsku PROCES PIELĘGNOWANIA PACJENTA ONKOLOGICZNEGO Prowadzący: dr Janina Książek, dr Renata Piotrkowska Procedury przygotowania do operacji pacjentów z chorobą nowotworową 15 minut dr Renata Piotrkowska 7

10 Wyzwania w procesie leczenia i pielęgnowania pacjentów operowanych z powodu raka płuca 15 minut dr Janina Książek Proces pielęgnowania pacjenta z powierzchniowym nowotworem pęcherza moczowego 15 minut mgr Małgorzata Derwis Nowotwory złośliwe a cukrzyca. Podobieństwa i różnice w profilaktyce mgr Jadwiga Zapała, mgr Marzena Pyk, Świętokrzyskie Centrum Onkologii Aktywizacja zawodowa kobiet po zabiegu mastektomii mgr Marzena Kaczmarek, Zachodniopomorskie Centrum Onkologii, Dyskusja 10 minut Prezentacja Firmy BAXTER: Rola pielęgniarki w edukacji chorych otrzymujących chemioterapię z wykorzystaniem infuzora, mgr Danuta Rojewska-Wierzbicka, Centrum Onkologii w Warszawie Prezentacja Firmy ROCHE: Terapie podskórne w leczeniu chłoniaków nieziarniczych dr n. med. Witold Tomaszewski SESJA III Terenowy Oddział PSPO w Poznaniu INTERDYSCYPLINARNA OPIEKA NAD PACJENTEM Z ZAKRESU RAKA JELITA GRUBEGO Prowadzący: dr Witold Kycler, mgr Zofia Cwalina, Ewa Ceglarska Profilaktyka i wczesna diagnostyka nowotworów jelita grubego. Leczenie chirurgiczne - rola chirurgii małoinwazyjnej 30 minut dr Witold Kycler Opieka pielęgniarska nad pacjentem z powikłaniami wokół stomii studium przypadku 15 minut mgr Agnieszka Sobkowiak Psychoonkologia, jako źródło integracji i wsparcia w psychofizycznej rehabilitacji pacjenta z wyłonioną stomią jelitową 15 minut mgr Maciej Krajewski Świadczenia finansowe z ubezpieczenia społecznego (ZUS i KRUS) oraz możliwości pomocowe instytucji pomocy społecznej dla osób ze zdiagnozowaną chorobą nowotworową 15 minut mgr Arkadiusz Spychała Prezentacja Firmy NUTRICIA - Wsparcie żywieniowe jako integralny element terapii onkologicznej - mgr Agnieszka Ueberhan Rola pielęgniarki w uśmierzaniu cierpienia osób chorych onkologiczne, Lucyna Miara, Krystyna Roszak, Wielkopolskie Centrum Onkologii, Poznań Paliatywna brachyterapia HDR przełyku, Katarzyna Nowak, Magdalena Bertrandt Łasińska, Wielkopolskie Centrum Onkologii, Poznań Dyskusja 10 minut SESJA IV Terenowy Oddział PSPO w Gliwicach WYZWANIA WSPÓŁCZESNEJ OPIEKI PIELĘGNIARSKIEJ W ONKOLOGII Prowadzący: Joanna Kiwic-Szmuc; Jolanta Tworowska Biologiczne i psychologiczne aspekty leczenia operacyjnego pacjentek z nowotworem piersi poddanej amputacji z rekonstrukcją wolnym płatem naczyniowym 15 minut mgr Irena Kańtoch Brachyterapia w raku prącia - 15 minut lic. piel. Izabela Wierzbicka, Aleksandra Łuczycka Przeszczep twarzy jako alternatywa nowego życia, jej aspekt psychologiczno-etyczny 15 minut mgr piel. Grażyna Ścieszka 8

11 Jakość życia pacjentów onkologicznych po zabiegach operacyjnych w obrębie głowy i szyi z jednoczasową rekonstrukcją ubytków poresekcyjnych wolnym płatem tkankowym 15 minut mgr piel. Barbara Owcorz Świadomość profilaktyki raka piersi wśród personelu pielęgniarskiego 15 minut mgr piel. Małgorzata Stola Ocena skutków ubocznych po implantacji złotych znaczników Gold Anchor TM do gruczołu krokowego u chorych na raka stercza leczonych promieniami 15 minut - Wioletta Miśta, Leszek Miszczyk Dyskusja 10 minut Prezentacja Firmy LOCK PHARMA - Citra-Lock 4% jako skuteczne zabezpieczenie przeciwzakrzepowe oraz przeciwbakteryjne u pacjentów onkologicznych z portami naczyniowymi - Jan Boroń Prezentacja Firmy EUSA PHARMA - Oral mucositis - co robić? Rekomendacje Polskiej Grupy Specjalistów ds. leczenia i profilaktyki OM Katarzyna Bogucka r. Piątek WARSZTATY SZKOLENIOWE 1/ BAXTER: Pozytywna psychologia opieki nad pacjentem onkologicznym dr Paweł Fortuna 2/ NUTRICIA: Żywienie pacjentów onkologicznych w praktyce pielęgniarskiej 3/ AESCULAP CHIFA: Zamknięte systemy do przygotowania i podaży cytostatyków SESJA V Terenowy Oddział PSPO w Rzeszowie i Podkarpacki Ośrodek Onkologiczny w Brzozowie WIELOASPEKTOWOŚĆ OPIEKI PIELĘGNIARSKIEJ WŚRÓD PACJENTÓW ONKOLOGICZNYCH LECZONYCH NA PODKARPACIU Prowadzący: mgr piel. Zenona Radwańska, mgr piel. Grażyna Miksiewicz Żywienie dojelitowe i pozajelitowe pacjentów onkologicznych w praktyce pielęgniarskiej 15 minut mgr piel. Beata Barańska Krwioupust - stara/nowa procedura pielęgniarska 15 minut mgr piel. Małgorzata Kędra Częstość występowania cukrzycy, nadciśnienia i chorób sercowo naczyniowych u pacjentów z chorobą nowotworową hospitalizowanych w Oddziale Radioterapii 15 minut mgr piel. Ewa Nycz Czynniki wpływające na ocenę jakości życia pacjentów nowotworami głowy i szyi 15 minut mgr piel. Grażyna Maciejczyk Powikłania ogólne i miejscowe w przebiegu zabiegów onkologicznych z wykorzystaniem procedury HIPEC mgr piel. Celina Drozd, mgr piel. Aneta Poteralska, mgr piel. Barbara Susfał, Dolnośląskie Centrum Onkologii we Wrocławiu Wynaczynienia leków przeciwnowotworowych. Profilaktyka, postępowanie terapeutyczne, edukacja pacjentów. Rekomendacje Polskiego Stowarzyszenia Pielęgniarek Onkologicznych Dyskusja - 10 minut SESJA VI dr Małgorzata Pasek, Centrum Onkologii Instytut Oddział w Krakowie Terenowy Oddział PSPO w Warszawie UDZIAŁ PIELĘGNIARKI W LECZENIU FARMAKOLOGICZNYM Prowadzący: mgr Teresa Janus, mgr Marzanna Mielczarek Wieloletnie podawanie leków ukierunkowanych molekularnie (przeciwciał monoklonalnych) u pacjentów COI z rozpoznaniem nowotworów układu chłonnego z perspektywy pracy pielęgniarek 10 minut mgr Katarzyna Nowak-Rzepko 9

12 Rola pielęgniarki w realizacji procedur z zakresu medycyny nuklearnej 10 minut mgr Elżbieta Jakubczak Wczoraj i dziś w dziedzinie rozpuszczania i podawania cytostatyków 10 minut mgr Jolanta Żywczyk Pembrolizumab nowy lek stosowany u pacjentów w CO w leczeniu czerniaka 10 minut mgr Urszula Czyżykowska Lipotransfer i przeszczep komórek macierzystych po zabiegach operacyjnych u pacjentek z nowotworem gruczołu piersiowego 10 minut mgr Grażyna Dawidziuk Rola pielęgniarki w opiece nad pacjentem z rakiem piersi leczonych TRASTUZUMAB 10 minut mgr Alina Flejszer Opieka pielęgniarska nad pacjentem z ostrą białaczką 10 minut mgr Wioletta Sobieszek Zastosowanie aferez w immunoterapii 10 minut mgr Beata Wiśniewska Dyskusja - 10 minut PODSUMOWANIE I ZAKOŃCZENIE KONFERENCJI 10

13 Kinga Bielska mgr pielęgniarstwa Oddział Onkologia Kliniczna, Białostockie Centrum Onkologii Samoleczenie pacjentów leczonych onkologicznie Podczas leczenia lekami cytostatycznymi pacjenci sięgają równolegle po domowe sposoby leczenia wspomagającego. Samoleczenie jest zjawiskiem niemalże tak starym jak ludzkość. Z pokolenia na pokolenie przekazywano sobie różne metody zwalczania różnorodnych dolegliwości - gorączki, bólu, wymiotów typowych dolegliwości pacjentów onkologicznych. Kiedyś zbierano zioła i sporządzano z nich preparaty, dziś wystarczy pójść do apteki i kupić potrzebne medykamenty. Choć niegdyś ludzie nie kojarzyli leków z tabletkami, pigułkami i syropami w kolorowych opakowaniach, to w każdej kulturze istniały domowe sposoby na różnorakie dolegliwości. Dziś część leków jest dostępnych wyłącznie na receptę, jednak wiele preparatów można nabyć bez recepty, a niektóre z nich można znaleźć nie tylko w aptece, ale też na stacjach benzynowych, półkach w supermarkecie, kioskach, jak i w internecie. Warto słuchać własnego organizmu, który zawsze daje sygnały, gdy dzieje się z nim coś złego. Jeśli pacjent onkologiczny dodatkowo prowadzi nieodpowiedni tryb życia i nieprawidłowo się odżywia, jego organizm na pewno szybko da o tym znać w postaci dyskomfortu psychicznego lub fizycznego, a nawet innej choroby. Warto również wiedzieć, co je powoduje, aby w razie konieczności zastosować środki zaradcze. W Polsce samoleczenie niemalże każdej jednostki chorobowej rozwinęło się gwałtownie w latach 90- tych, wraz ze zmianami społeczno-politycznymi, powstaniem szybko rozwijającego się wolnego rynku i pojawieniem się wielu nowych, ogólnodostępnych wyrobów farmaceutycznych. Medycyna naturalna i samoleczenie powróciły w naszym kraju do łask. Ponadto pacjent, który już leczy się onkologicznie szuka zawsze dodatkowego źródła pomocy. Dzieje się tak prawdopodobnie, dlatego, że medycyna konwencjonalna, coraz skuteczniej leczy poważne choroby, ale do końca nie spełnia oczekiwań osób cierpiących na przewlekłe dolegliwości. Leczenie, które wykorzystuje naturalne środki, zmianę trybu życia, domowe środki, jest dużo łagodniejsze niż takie, które polega na zażywaniu silnych środków farmaceutycznych. Lecząc się samemu, przyjmuje się odpowiedzialność za własne samopoczucie, ale w razie potrzeby można zwrócić się do lekarza. Medycyna naturalna zajmuje się człowiekiem i jego zdrowiem jako całością. W ostatnim czasie wśród pacjentów onkologicznych obserwuje się rosnącą tendencję do samoleczenia, czyli podejmowania na własną rękę terapii za pomocą różnego rodzaju leków dostępnych bez recepty (OCT) różnych dolegliwości (trwających zazwyczaj dłużej niż jedną dobę) będących skutkiem leczenia cytostatykami, aczkolwiek nie zawsze tak jest. Przyczyną samoleczenia są różne dolegliwości, 11

14 zaczynając od kaszlu, bólu (stawów, kości, głowy), poprzez zaparcia, zgagę, na trudnościach z zasypianiem kończąc. Stosowanie samoleczenia jest możliwe także w przewlekłych chorobach po początkowym postawieniu rozpoznania przez lekarza, który zachowuje rolę prowadzącego leczenie. Wśród głównych metod niekonwencjonalnego leczenia, które również stosują pacjenci leczeni onkologicznie, można wyróżnić: terapię Gersona (opierającą się na specjalnie dobranej diecie antyrakowej i oczyszczaniu organizmu oraz podawaniu wysokich dawek witaminy C i witaminy D); homeopatię (polegającą na stosowaniu leków, które są przepisywane na podstawie określonej farmakologii homeopatycznej); metodę B.S.M.; (polegającą na przykładaniu dłoni do głowy w określonych miejscach - nad ośrodkami kory mózgowej, które zawiadują chorymi częściami organizmu. Promieniowanie, które wysyła żywa tkanka komórkowa dłoni człowieka pobudza te ośrodki do rozpoczęcia procesów samowyleczenia); jogę (starożytny system praktyk pochodzący z Indii, których celem jest integracja w sferę umysłu, ciała i ducha, aby zachować lub poprawić zdrowie i dobrą formę); akupunkturę (służącą do przywracania równowagi energii qi organizmu, będącej warunkiem jego sprawnego funkcjonowania, co w efekcie ma dawać poprawę u pacjenta objawową taką, jak np. redukcja bólu); akupresurę (bezigłową akupunkturę, czyli nieinwazyjną metodę leczenia wielu chorób i dolegliwości, stosowaną od 5000 lat zalecana do samodzielnego wykonania dla każdego, kto dba o swoje zdrowie i chce walczyć z bólem), a także ziołolecznictwo. Współczesna cywilizacja, szybki rozwój techniki, a także powszechny w dzisiejszym świecie materializm zapewniają człowiekowi z jednej strony łatwiejsze życie, ale z drugiej narażają go na niebezpieczeństwo utraty zdrowia. Także współczesna medycyna często okazuje się bezradna. Celem pracy było zbadania zjawiska samo leczenia w domu przez pacjentów onkologicznych leczonych jednocześnie w Oddziale Onkologii w Łomży. Badania przeprowadzono w okresie styczeń-marzec 2015 r. na grupie 60 osób - 20 kobiet i 40 mężczyzn. W badaniu posłużono się anonimowym kwestionariuszem ankiety skonstruowanym na potrzeby niniejszej pracy, oraz standaryzowanymi skalami: Skalą Akceptacji Z Życia AIS oraz Skalą Dinnera. Jak pokazują wyniki powyższych badań ponad 90% ankietowanych stwierdziło, że oprócz ukierunkowanego leczenia onkologicznego w szpitalu, stosują niekonwencjonalne metody leczenia, głównie leki dostępne bez recepty i ziołolecznictwo, ponad połowa respondentów stosowało także leczenie homeopatyczne i terapię Gersona. Wnioski z badań są następujące: co trzeci ankietowany przed zażyciem leków OCT kontaktował się z lekarzem prowadzącym leczenie onkologiczne lub lekarzem POZ, natomiast respondenci wiedzę czerpali głównie z internetu lub literatury. Chorzy byli jednak osobami w różnym stopniu niezadowolonymi z jakości swojego życia. Ponadto respondenci, mieli niski stopień akceptacji choroby. 12

15 Magdalena Mielech magister Oddział Chirurgii, Białostockie Centrum Onkologii Jakość życia pacjentów leczonych chemioterapią podawaną drogą dożylną i po założeniu portu dożylnego Światowa Organizacja Zdrowia jakość życia definiuje jako postrzeganie przez jednostkę swojej pozycji w życiu, w kontekście systemów wartości i kultury, w których żyje, oraz w odniesieniu do jej celów, oczekiwań i zainteresowań. Choroba nowotworowa niesie ze sobą wiele reakcji negatywnych oddziałujących na jakość życia pacjentów zarówno w sferze fizycznej, psychicznej oraz behawioralnej. Ważnym elementem w leczeniu pacjenta onkologicznego jest objęcie go terapią psychologiczną. Nie należy również pomijać bliskich, rodziny a w szczególności dzieci i współmałżonków, którzy towarzyszą w procesie chorobowym. Wyróżnić można cztery elementy jakości życia, dzięki którym pacjent jest w stanie określić stopień funkcjonowania, są to: funkcjonowanie fizyczne i sprawność ruchowa, funkcjonowanie emocjonalne, funkcjonowanie społeczne oraz objawy choroby i skutki leczenia. Jakość życia jest odczuciem subiektywnym, zdeterminowanym przez indywidualne potrzeby, przekonania, wartości i postawy. Zaburzenia emocjonalne wywołane diagnozą raka i związanym z tym leczeniem, które nie są leczone utrzymują się u pacjenta latami, utrudniając adaptację do zmienionej sytuacji zdrowotnej, małżeńskiej i rodzinnej. Lękowi towarzyszy interpretowanie choroby jako zagrożenia dla własnego życia, związku partnerskiego, pozycji społeczno-zawodowej, zaś depresji towarzyszy przekonanie o utracie dotychczasowej roli społecznej, bycie ciężarem dla rodziny oraz niemożności bycia rodzicem w sytuacji kobiet z nowotworem narządu rodnego. Leki cytostatyczne posiadają ogromne działanie toksyczne nie tylko działające na komórkę nowotworową, lecz przede wszystkim na naczynia żylne, przez które podawane są owe leki. Implantacja podskórnego stałego dostępu naczyniowego pozwoliła na poprawę bezpieczeństwa pacjenta podczas przyjmowania chemioterapii. Powoduje to zmniejszenie odsetka wynaczynienia leków do przestrzeni okołonaczyniowej oraz do zapewnienia szybkiego dostępu do naczynia żylnego. Założony port dożylny spełnia nie tylko funkcję podczas podawania cytostatyków. Może być wykorzystywany do podawania płynów infuzyjnych i preparatów krwi, w sytuacji niemożności przyjmowania pokarmów służy do żywienia pozajelitowego oraz jest wykorzystywany do pobierania krwi do badań laboratoryjnych. Zmniejsza to problemy ze znalezieniem dostępu do żył obwodowych oraz łagodzi dolegliwości bólowe zadawane pacjentowi. 13

16 Celem pracy jest porównanie komfortu pacjenta podczas przetaczania cytostatyków podawanych droga dożylną i po założeniu portu oraz ocena jakości pacjenta w trakcie choroby nowotworowej. Grupę badaną przeprowadzonych badań stanowiło 100 pacjentów Białostockiego Centrum Onkologii poddanych leczeniu chemioterapią podawaną drogą dożylną oraz po implantacji portu dożylnego. Badania zostały przeprowadzone w oparciu o autorki kwestionariusz ankiety i wystandaryzowane skale Akceptacji Choroby AIS, Skalę Nasilenia Bezsenności oraz Jednowymiarową Skalę Jakości Życia. Wśród badanych najbardziej reprezentatywną grupą byli pacjenci w wieku i powyżej 60 roku życia, najwięcej 67% kobiet. Ankietowani zamieszkiwali głównie obszary miejskie (59%) i posiadali wykształcenie średnie (45%) lub wyższe (36%). Wyróżnia się trzy sfery funkcjonowania pacjenta w trakcie trwania choroby nowotworowej leczonego chemioterapią: psychiczną (odnoszącą się do emocji i procesów poznawczych), fizyczną (dolegliwości związane z chorobą), oraz behawioralną (dotyczącą sposobów raczenia sobie z chorobą i jej akceptacją). Dokonując oceny akceptacji choroby przez pacjenta onkologicznego posłużono się skalą AIS, zgodnie, z którą akceptację choroby należy rozumieć jako brak kłopotów z adaptacją do ograniczeń narzucanych przez chorobę, poczucie niezależności i samowystarczalności mimo choroby, zachowane i nieobniżone poczucie własnej wartości oraz brak przeświadczenia, że własna choroba może negatywnie wpływać na otoczenie. Ponadto akceptacja choroby przejawia się w małym nasileniu reakcji i emocji negatywnych powiązanych z chorobą oraz w mniejszym poczuciu dyskomfortu psychicznego. Przeprowadzono szczegółową analizę jakości życia w zależności do płci, wieku, rodzaju trwania choroby nowotworowej. Tab. I. Zależność pomiędzy jakością życia a płcią ankietowanych Płeć Jakość życia Niska (1-3 pkt) Średnia (4-7 pkt) Wysoka (8-10pkt) Razem Kobieta Mężczyzna N % 19% 70% 10% 100% N % 12% 85% 3% 100% 14

17 Tab. II. Zależność między jakością życia a wiekiem pacjentów Wiek lat lat lat >60 lat Jakość życia Razem Niska (1-3 pkt) Średnia (4-7 pkt) Wysoka (8-10pkt) N % 8% 69% 23% 100% N % 0% 86% 14% 100% N % 10% 83% 7% 100% N % 36% 64% 0% 100% Tab. III. Zależność między jakością życia, a rodzajem choroby nowotworowej Jakość życia Rodzaj nowotworu Razem Niska (1-3 pkt) Średnia (4-7 pkt) Wysoka (8-10pkt) N Rak piersi % 6% 83% 11% 100% Rak jelita Rak płuc Rak trzustki Rak narządów rodnych Inne N % 35% 65% 0% 100% N % 8% 92% 0% 100% N % 20% 60% 20% 100% N % 21% 63% 16% 100% N % 17% 83% 0% 100% Wnioski Badani pacjenci objęci chorobą nowotworową oceniają jakość swojego życia na poziomie średnim. Oceniając poziom akceptacji choroby za pomocą skali AIS wykazano, że osoby młode do 45 roku życia wykazują niski poziom akceptacji choroby. Pacjenci oceniają, że podawanie cytostatyków przez implantowany port dożylny sprawiło, iż odczuwali oni mniejsze obawy z powodu wynaczynienia się leku poza naczynie. Komfort pacjentów w trakcie podawania chemioterapii uległ poprawie po implantacji portu dożylnego. Z analizy przeprowadzonych badań nie można jednoznacznie określić wpływu sposobu podawania chemioterapii na jakość życia. Badania wymagają dalszej kontynuacji i rozwinięcia. 15

18 Kinga Bielska magister pielęgniarstwa Oddział Onkologia Kliniczna, Białostockie Centrum Onkologii Subiektywna ocena objawów somatycznych towarzyszących chorobie nowotworowej Nowotwory budzą najczęściej skojarzenie z umieraniem i powodują bezpośrednie odniesienie myśleniowe do śmierci. Osłabnąć może ufność jednostki w jej dalszy rozwój, powstaje uczucie rezygnacji i braku nadziei, pojawia się lęk przed śmiercią. Chorobom nowotworowym najczęściej towarzyszą różnego rodzaju objawy somatyczne. Do objawów wegetatywnych należą m.in. przyspieszenie akcji serca, wzrost ciśnienia tętniczego, hipermetabolizm, potliwość. Związane są one ze wzmożonym wydzielaniem niektórych hormonów, głównie adrenaliny i noradrenaliny w rdzeniu nadnerczy (bezpośrednio odpowiedzialnej za aktywację współczulną) oraz hormonów kory nadnercza - kortyzolu (zwłaszcza w sytuacji stresu). Głównym objawem somatycznym jest ból. Ból jest to odczucie subiektywne, może być jednak inaczej definiowany przez każdego człowieka. Różne są progi odczuwania bólu przez każdego człowieka. Emocje towarzyszące bólowi potęgują go lub wyciszają oraz mają wpływ na stopień przeżywania bólu. Na niektórych pacjentów ból ma wpływ motywujący - uruchamia mechanizmy obronne pomagające prowadzić aktywną walkę z chorobą, na innych działa odwrotnie: osłabia zdolność radzenia sobie w sytuacjach zagrożenia. Aktualnie dostępne metody postępowania i leczenia, przy dobrej współpracy lekarza, pielęgniarki z pacjentem, dogłębnej i szerokiej analizie zgłaszanych dolegliwości, znajomości metod postępowania, jak również rozpoznania bólów przebijających i skrupulatnym stosowaniu się do zaleceń lekarskich, pozwalają skutecznie radzić sobie z bólem większości chorych. Kolejnym objawem somatycznym są nudności i wymioty. Nudności to nieprzyjemne uczucie potrzeby zwymiotowania, często z towarzyszącymi objawami zmian wywołanych przez układ nerwowy autonomiczny: bladość powłok skórnych, zimny pot, ślinotok, tachykardia i biegunka. U ponad połowy chorych z zaawansowaną chorobą nowotworową występują takie objawy. Stanowią one ważny problem terapeutyczny, nie tylko ze względu na wiążące się z nimi bardzo duże ryzyko rozwoju groźnych dla życia powikłań, ale także dlatego, że niewystarczające ich opanowanie może w znaczący sposób obniżyć jakość życia pacjentów. Złożony mechanizm powstawania nudności i wymiotów powoduje, iż ich prawidłowe leczenie jest sporym wyzwaniem dla personelu opiekującego się pacjentem, zarówno w warunkach lecznictwa stacjonarnego i niestacjonarnego. Depresja i przygnębienie jest kolejnym objawem choroby nowotworowej. Choroba nowotworowa jest sytuacją dużego stresu psychologicznego. Burzy dotychczasowy porządek zarówno zewnętrznego jak i wewnętrznego świata stawiając pacjenta w obliczu zupełnie nowych przeżyć. Przyczyny takich stanów psychicznych mogą wynikać z nieprawidłowego funkcjonowania OUN, jak również z indywidualnej 16

19 reakcji na stres związany z zaistniałą sytuacją życiową. Najczęściej przygnębienie objawia się płaczem, pesymistycznymi myślami, ogólnym, a także smutnym wyrazem twarzy i drżeniem rąk. Kolejnym, bardzo często występującym objawem somatycznym jest lęk- lęk przed chorobą, przed leczeniem, powikłaniami, ale też lęk przed reakcją otoczenia. Pacjent odczuwa lęk przed śmiercią i cierpieniem z tym związanym. Chory potrzebuje wtedy przede wszystkim wsparcia i pomocnej dłoni od rodziny i najbliższych, często nie obejdzie się bez pomocy psychologia i terapeuty, a także grup wsparcia. Strach przed rakiem jest czasem tak duży, że pacjenci i ich rodziny nie chcą przyjąć złych informacji do wiadomości. Celem niniejszej pracy jest ocena stopnia występowania głównych objawów somatycznych u pacjentów leczonych onkologicznie. Celem identyfikacji stopnia natężenia objawów somatycznych zastosowano ocenę według skali ESAS (skala 10-stopniowa, od 0 dana dolegliwość nie występuje, do 10 dolegliwość występuje bardzo dużym stopniu) w kwestionariuszu ankiety własnego autorstwa. W przypadku, kiedy chory był zbyt osłabiony by dokonać samodzielnej oceny stanu swoich dolegliwości, dokonano tego przy pomocy personelu medycznego lub rodziny. Badaniem objęto grupę 30 pacjentów Oddziału Onkologii Klinicznej Wojewódzkiego Szpitala w Łomży w okresie listopad-grudzień 2015r. Uśrednione wyniki w badanej grupie pacjentów świadczą o wysokim nasileniu bólu. Jak wynika z przeprowadzonych badań chorzy odczuwali ból umiarkowany i wyższy na poziomie średnio 5-6. Ponadto istnieje silny związek między odczuwaniem bólu a innymi dolegliwościami somatycznymi. W grupie badanych osób, chorzy określili poziom dotykających ich nudności na 3 punkty (w skali od 0 - brak nudności do 10 - bardzo nasilone). Przygnębienie pacjenci ocenili na poziomie niskim. Żaden chory nie stwierdził, że ma depresję, podobnie było z odczuwaniem lęku. Wyniki badań wskazują, że zasadne jest poszerzenie opieki pielęgniarskiej duchownej (wszyscy pacjenci wierzący) nad pacjentem z bólem nowotworowym o opiekę psychologiczną i socjalną w celu poprawy jakości życia chorych z chorobą nowotworową oraz pośrednio w celu obniżenia postrzeganego nasilenia bólu nowotworowego i innych dolegliwości somatycznych. Należy jeszcze dodać, że u pacjentów onkologicznych występuje również nadzieja. Chęć wiary, ze cierpienie ma sens, że warto jeszcze trochę wytrzymać, że jest jeszcze szansa na wyzdrowienia która pozwala zachować spokój, znieść uciążliwe zabiegi terapeutyczne i zabiegi medyczne. Nawet ci chorzy pogodzeni z losem i realistycznie nastawieni do swojej choroby pielęgnują okruchy nadziei pozwalające przetrwać kolejne dni, miesiące, czasem i lata. Nadzieja w cud. Wiara w Boga. 17

20 Katarzyna Klaudia Pyra mgr pielęgniarstwa i położnictwa Oddział Onkologii Klinicznej, Białostockie Centrum Onkologii Sfera intymna pacjentów z chorobą nowotworową Celem pracy jest poznanie zjawiska sfery intymnej pacjentów leczonych onkologicznie. Sfera intymna stanowi jeden z istotnych aspektów życia człowieka. Pojęcie to nie ogranicza się jedynie do kontaktu seksualnego, ale przede wszystkim wiąże się z identyfikacją i tożsamością płciową, orientacją seksualną, intymnością, erotyzmem i reprodukcją. Seksualność stanowi czynnik motywujący do podejmowania więzi i kontaktów interpersonalnych, wypływa z potrzeby bliskości, dotyku, czułości i przyjemności. Seksualny potencjał człowieka ulega kształtowaniu poprzez doświadczenia życiowe. Wystąpienie choroby nowotworowej, stwarza nową, nieznaną sytuację, która stanowi dla pacjentów źródło stresu. Obawa o własne życie i zdrowie oddala na drugi plan potrzeby seksualne. Zaburzenia psychoseksualne stwierdza się u ok. 50% pacjentów leczonych onkologicznie, zarówno w okresie progresji, jak i remisji choroby. Do zaburzeń seksualnych wg klasyfikacji Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego (DSM-IV) zaliczamy: zaburzenia lub brak pożądania seksualnego, zaburzenia podniecenia seksualnego, zaburzenia orgazmu oraz zaburzenia seksualne związane z bólem. Wyróżnia się następujące przyczyny zaburzeń seksualnych: medyczne, psychologiczne i społeczne. Zaburzenia sfery seksualnej u chorych leczonych onkologicznie, mają związek z wyborem metody leczenia nowotworu i jej następstwami. Operacje chirurgiczne powodują trwałe okaleczenia, zaburzając obraz własnego ciała i poczucie wartości, co nie pozostaje bez wpływu na relacje intymne. U pacjentów, poddanym zabiegom chirurgicznym, pojawiają się obawy o utratę cech kobiecości, męskości i atrakcyjności dla partnera, trudności z podjęciem współżycia płciowego oraz kłopoty z prokreacją. Co trzecia kobieta po operacji usunięcia sromu zaprzestaje kontaktów seksualnych. Zmiany seksualności po operacji usunięcia macicy wiążą się głównie z zaburzeniami lubrykacji, spadkiem libido oraz dyspareunią, spowodowaną skróceniem długości pochwy. Powyższe zaburzenia mogą nasilać się, jeśli histerektomii towarzyszy wycięcie jajników. Zdarza się, że kobiety po zabiegu histerektomii czują się mniej kobiece i postrzegają siebie jako pustą muszlę. Usunięcie gonad wyklucza lub ogranicza prokreację, odbierając przy tym pacjentom poczucie kobiecości i męskości. U mężczyzn po prostatektomii i cystektomii radykalnej dochodzi do zaburzenia ejakulacji. Badania donoszą, że od 65% do 90% pacjentów po radykalnej prostatektomii, stanie się w zależności od wieku, impotentami. Pacjenci po amputacji penisa maja niską samoocenę i zazwyczaj wycofują się z życia erotycznego. Natomiast leczenie radioterapeutyczne może spowodować u mężczyzn zaburzenia erekcji na skutek uszkodzenia mięśni i naczyń krwionośnych lub też zaburzenia gospodarki hormonalnej. U pacjentek z rakiem szyjki macicy, po leczeniu 18

21 radioterapeutycznym, najczęściej stwierdza się następujące powikłania: brak lub zaburzenia nawilżenia pochwy przed stosunkiem, krótka nieelastyczna pochwa, zaburzenia wrażliwości warg sromowych, dyspareunia, brak seksualnej satysfakcji. Badania dowodzą, iż kobiety leczone chirurgicznie z powodu raka szyjki macicy, mają mniej dysfunkcji seksualnych niż leczone radioterapią. Leczenie onkologiczne w znaczącym stopniu wpływa na gospodarkę hormonalną organizmu, przyczyniając się do zaburzeń w życiu intymnym. U kobiet może wystąpić przedwczesna menopauza, w czasie której dochodzi do obniżenia poziomu estrogenu oraz zmniejszenia stężenia androgenów, co negatywnie wpływa na odczuwanie pożądania i przyjemności seksualnej. U mężczyzn dochodzi do zmniejszonego wydzielania testosteronu, przyczyniając się do zaburzeń erekcji i spadku libido. Sam pobyt w szpitalu jest dla pacjenta źródłem zmian emocjonalnych, gdyż hospitalizacja wymaga wyłączenia na pewien czas z pełnienia ról w rodzinie, życiu społecznym i zawodowym, przyczyniając się do obniżonego poczucia własnej wartości, co znajduje swoje odbicie w sferze intymnej. Zdrowie seksualne pacjentów, leczonych onkologicznie wciąż stanowi temat tabu, dlatego tak ważne jest przygotowanie personelu medycznego do udzielania pomocy pacjentom i ich partnerom w tej sferze życia. Pielęgniarki oprócz realizowania funkcji zawodowych w zakresie terapii oraz czynności opiekuńczych, podejmowanych w celu zaspokojenia potrzeb biologicznych, powinny dostarczać wsparcia emocjonalnego, które pozwoli pacjentom na odkrycie na nowo swojej seksualności, a tym samym przywróci pełnię zdrowia bio-psycho-społecznego. Znajomość sposobów rozwiązywania problemów natury seksualnej, przyczyni się do poprawy zdrowia psychoseksualnego pacjentów, leczonych onkologicznie. 19

22 Beata Barańska mgr pielęgniarstwa, specjalista w dziedzinie pielęgniarstwa chirurgicznego i onkologicznego pielęgniarka oddziałowa Oddziału Ortopedii Onkologicznej Szpitala Specjalistycznego Podkarpackiego Ośrodka Onkologicznego w Brzozowie Żywienie dojelitowe i pozajelitowe pacjentów onkologicznych w praktyce pielęgniarskiej Enteral feeding and parenteral of cancer patients in the nursing internship Słowa kluczowe: stan odżywienia, wyniszczenie nowotworowe, leczenie żywieniowe Key words: nutritional status, cancer cachexia, nutritional treatment Stan odżywienia większości pacjentów z chorobą nowotworową jest nieprawidłowy już w momencie jej rozpoznania, a postępująca utrata masy ciała stanowi jeden z najczęstszych przejawów obecności nowotworu złośliwego. Zaburzenia w stanie odżywienia są jedną z przyczyn słabszej odpowiedzi na zastosowane leczenie przeciwnowotworowe, częstszego występowania jego skutków niepożądanych i poważnych powikłań oraz gorszej jakości życia chorych. Postępowanie w zakresie interwencji żywieniowych rozpoczyna się od oceny stanu odżywienia, której powinno się dokonywać odpowiednio często, aby w razie potrzeby podjąć właściwe działania. Leczenie żywieniowe polega na planowanym dostarczaniu ściśle określonych i prawidłowo zbilansowanych składników odżywczych, odpowiednio dobranych i dostosowanych do indywidualnych potrzeb pacjenta. Może być ono prowadzone poprzez przewód pokarmowy i/lub drogą pozajelitową i niekiedy wymaga wsparcia farmakologicznego, ponieważ samo zwiększenie podaży składników odżywczych jest często niewystarczające do odpowiedniej redukcji procesów katabolicznych, niezbędnej do uzyskania przyrostu masy ciała. Leczenie żywieniowe jest nieodłącznym elementem kompleksowej opieki nad pacjentami onkologicznymi. Przygotowanie pacjenta zarówno do żywienia dojelitowego czy pozajelitowego należy rozpocząć możliwie jak najwcześniej. Należy zawsze liczyć się z dezaprobatą i niechęcią pacjenta związaną ze zmianą sposobu i częstości odżywiania, lecz w większości przypadków są to obawy, które mijają wraz z rozpoczęciem pierwszych cykli karmienia. Pacjent wyniszczony chorobą po przebytej głodówce niezależnej od własnej woli a wynikającej z progresji choroby jest wymagającym podopiecznym, potrzebującym i oczekującym wsparcia psychicznego jak i edukacji oraz pomocy w samopielęgnacji. Przestrzeganie zasad aseptyki, profesjonalna opieka pielęgniarska zminimalizuje występowanie powikłań powstających najczęściej na skutek braku lub niedostatecznej wiedzy, co z pewnością przyczyni się do poprawy jakości życia ocenianej przez samych pacjentów, znacznego ograniczenia wydatków związanych na potencjalne leczenie, skrócenie czasu pobytu w szpitalu. 20

23 Małgorzata Kędra magister pielęgniarstwa, specjalista pielęgniarstwa onkologicznego, pielęgniarka oddziałowa oddziału hematologii onkologicznej Szpital Specjalistyczny Podkarpacki Ośrodek Onkologiczny w Brzozowie Krwioupust- stara/nowa procedura pielęgniarska wspomagająca leczenie czerwienicy prawdziwej w oddziale hematologii onkologicznej Phlebotomy - the old /new procedure nursing auxiliary treatment of polycythemia vera in department of hematology oncology Słowa kluczowe: krwioupust, czerwienica prawdziwa, istota opieki nad chorym. Celem pracy jest omówienie procedury krwioupustu wykonywanej w oddziałach hematologii onkologicznej. Jest to jedna z najstarszych procedur medycznych. Wcześniej wykonywanych przez medyków obecnie przez pielęgniarki. Na przełomie wieków technika wykonania jak i wskazania oraz sam przebieg flebotomii znacznie zmieniły się, chociaż istota zabiegu pozostała ta sama. Zmianie uległa również istota opieki nad chorym poddawanym temu zabiegowi. Jest to pacjent onkologiczny, który oprócz wykonywania krwioupustów poddawany jest również leczeniu cytostatykami. Krwioupust (flebotomia) jest często wykonywany u pacjentów z czerwienicą prawdziwą w celu zmniejszenia liczby krwinek czerwonych, obniżenia lepkości krwi i utrzymania prawidłowego poziomu hematokrytu stosownie do wieku i płci. Czerwienica prawdziwa jest rzadką chorobą komórek krwiotwórczych w szpiku kostnym, wynikającą głównie z przewlekłej nadmiernej produkcji komórek krwi głównie krwinek czerwonych (erytrocytów), ale również krwinek białych (leukocytów) i płytek krwi, dochodzi do zwiększenia stężenia hemoglobiny (HGB) i hematokrytu (HCT) a co za tym idzie zmniejszenia płynności krwi. W konsekwencji może dojść do zaburzeń krążenia, takich jak zakrzepica i zatorowość. Czerwienica prawdziwa jest chorobą z którą spotkać możemy się już u bardzo młodych osób- doświadczenia własne z badań przeprowadzonych na grupie maturzystów. Kompleksowa opieka nad pacjentami polega również na edukacji zdrowotnej i zapobieganiu powikłaniom czerwienicy. Według kryteriów Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) nadkrwistość określa się jako stężenie hemoglobiny (HGB) większe niż 18,5 g/dl u mężczyzn oraz 16,5 g/dl u kobiet. Według wytycznych Brytyjskiego Komitetu do spraw Standaryzacji w Hematologii (BCSH) należy podejrzewać nadkrwistość, gdy HCT jest większy niż 52% u mężczyzn i 48% u kobiet w czasie dłuższym niż 2 miesiące. Flebotomia nie wpływa jednak na trwałe ustępowanie objawów oraz nie skutkuje efektywną kontrolą nadprodukcji krwinek czerwonych, nie może więc stanowić długoterminowej opcji terapeutycznej. 21

24 Ewa Nycz mgr pielęgniarstwa Klinika Radioterapii, Kliniczny Szpital Wojewódzki nr 1 im. Fryderyka Chopina Podkarpackie Centrum Onkologii w Rzeszowie Częstość występowania cukrzycy, nadciśnienia i chorób sercowo naczyniowych u pacjentów z chorobą nowotworową hospitalizowanych w Oddziale Radioterapii The prevalence of diabetes, hypertension and cardiovascular disease in patient with cancer hospitalized in the Ward of Radiotherapy. Słowa kluczowe: choroba nowotworowa, cukrzyca, nadciśnienie tętnicze, choroby sercowo-naczyniowe. Key words: cancer, diabetes, hypertension, cardiovascular disease. Cukrzyca została uznana za epidemię XXI wieku i jest najczęstszą obok nadciśnienia tętniczego chorobą przewlekłą. Zaburzenia gospodarki węglowodanowej i lipidowej oraz otyłość stanowią istotny czynnik ryzyka chorób sercowo-naczyniowych o podłożu miażdżycowym i sprzyjają rozwojowi powikłań mikro-i makronaczyniowych. W cukrzycy zaobserwowano większy odsetek nowotworów, zwłaszcza po wielu latach trwania choroby i u pacjentów leczonych insuliną. Cukrzyca zwiększa o 25% ryzyko śmierci z powodu nowotworów. Choroby nowotworowe w ostatnich latach wysunęły się na pierwsze miejsce wśród przyczyn zgonów w krajach Unii Europejskiej, a częstość ich występowania ciągle się zwiększa. Cukrzyca, nadciśnienie, choroby sercowo- naczyniowe i nowotwory to choroby współistniejące ze sobą. Cel Badania przeprowadzono celem oceny częstości występowania cukrzycy, nadciśnienia i chorób sercowo- naczyniowych u pacjentów z chorobą nowotworową hospitalizowanych w Oddziale Radioterapii w Podkarpackim Centrum Onkologii w Rzeszowie. Materiał i metody Część badawczą pracy stanowi analiza dokumentacji medycznej głównie historii choroby pacjentów leczonych w Oddziale Radioterapii w okresie od r. do r. Liczebność całej grupy badanej wynosiła 918 pacjentów, a po odrzuceniu chorujących na nowotwory skóry, z wyjątkiem czerniaka, w analizie uwzględniono 830 pacjentów, a grupę kontrolną stanowiła populacja ogólna. Wykorzystano technikę klasyczną polegającą na próbie jakościowej interpretacji danych zawartych w dokumentach z wykorzystaniem analizy wewnętrznej i zewnętrznej. Zastosowano również technikę nowoczesną ilościową analizę dokumentów. 22

25 Wyniki Wykazano znamiennie częstsze występowanie raka płuc u osób z cukrzycą. Najczęstszymi schorzeniami współistniejącymi z nowotworem było nadciśnienie tętnicze i choroba wieńcowa. Wnioski Uzyskane wyniki wskazują na związek cukrzycy, nadciśnienia i chorób sercowo-naczyniowych z ryzykiem rozwoju nowotworów różnych narządów, a częstość ich występowania jest istotnie większa niż w populacji ogólnej. Grażyna Maciejczyk mgr pielęgniarstwa Kliniczny Szpital Wojewódzki Nr 1 w Rzeszowie Podkarpackie Centrum Onkologii Klinika Radioterapii Czynniki wpływające na ocenę jakości życia pacjentów nowotworami głowy i szyi Factors affecting the quality assesment of life of patients with head and neck cancer Słowa kluczowe: nowotwory głowy i szyi, jakość życia, działania niepożądane Nowotwory głowy i szyi stanowią poważny problem kliniczny, epidemiologiczny i społeczny. Nowotwory te w ok. 70% są wykrywane w zaawansowanym III i IV stopniu, co powoduje konieczność wdrożenia złożonego, niekiedy agresywnego leczenia z wysokim ryzykiem nasilonych objawów ubocznych. Wiążą się z koniecznością długiego przebywania chorego w szpitalu, wyłączając go z pełnionych funkcji społecznych, rodzinnych i zawodowych. Nowotwory głowy i szyi związane są nieodzownie z bólem i cierpieniem zarówno fizycznym jak i psychicznym, znacząco obniżając jakość życia chorych. Leczenie powoduje często oszpecenia, okaleczenia, zaburzenia podstawowych funkcji życiowych jak mowa, odżywianie, oddychanie, upośledzenie zmysłów węchu, smaku, wzroku. Chorzy znacząco odczuwają spadek atrakcyjności fizycznej oraz zaniżają samoocenę, która jest bardzo niepożądana w aspekcie jakości życia. Cel pracy Ocena czynników wpływających na jakość życia chorych z nowotworem w obrębie głowy i szyi. 23

26 Materiał i metody Badaniem objęto grupę 100 chorych leczonych radykalnie w Podkarpackim Centrum Onkologii Klinicznego Szpitala Wojewódzkiego nr 1 w Rzeszowie z powodu nowotworów głowy i szyi. Zastosowano metodę sondażu diagnostycznego, w postaci autorskiego kwestionariusza ankiety oraz dwóch kwestionariuszy standaryzowanych EORTC QLQ C30 i EORTC QLQ H&N35. Wyniki Jakość życia pacjentów leczonych z powodu nowotworów głowy i szyi jest na niskim poziomie. Wraz ze wzrostem stopnia zaawansowania choroby, liczby dni terapii, stosowaniem leczenia skojarzonego nasilały działania niepożądane i obniżała się jakość życia. Również nasilający się odczyn popromienny oraz starszy wiek skutkował pogorszeniem stanu zdrowia. Uzyskana wiedza na temat choroby i leczenia oraz otrzymane wsparcie społeczne wpłynęły na lepsze poznanie istoty choroby, obniżyły poziom lęku, oraz przyczyniły się do poprawy jakości życia chorych. Duże znaczenie w zmniejszeniu negatywnych emocji związanych z chorobą miała też opieka pielęgniarska. Wnioski Leczenie nowotworów głowy i szyi powoduje szereg niekorzystnych dolegliwości, znacznie obniżających jakość życia pacjentów. Wraz z wiekiem, zwiększały sie problemy chorych, co skutkowało pogorszeniem funkcjonowania fizycznego pacjentów. Pacjenci, którzy byli poddani zabiegom operacyjnym oraz radiochemioterapii wykazywali istotnie niższą jakość życia. Wraz ze wzrostem stopnia zaawansowania choroby, dni radioterapii oraz odczynów na skórze i błonie śluzowej, nasilały się działania niepożądane obniżające istotnie jakość życia. Uzyskana wiedza na temat choroby, leczenia, działań ubocznych raz otrzymane wsparcie społeczne wpłynęły na obniżenie lęku i przyczyniły się do poprawy jakości życia pacjentów. 24

27 Irena Kańtoch mgr pielęgniarstwa, specjalista pielęgniarstwa operacyjnego pielęgniarka instrumentariuszka - Blok Operacyjny Centrum Onkologii Instytut im. Marii Skłodowskiej-Curie Oddział w Gliwicach Biologiczne i psychologiczne aspekty leczenia operacyjnego pacjentek z nowotworem piersi poddanej amputacji z rekonstrukcją wolnym płatem naczyniowym Biological and psychological aspects of surgical treatment of patients with breast cancer treated with amputation reconstruction of vascular free flap. Słowa kluczowe: rak piersi, rekonstrukcja, tkanki własne. Key words: breast cancer, reconstruction, autogenous tissues. Wstęp W świetle wieloletnich doświadczeń nie budzi wątpliwości bezpieczeństwo onkologiczne wykonywanych dzisiaj procedur rekonstrukcyjnych, jak również ich pozytywny wpływ na jakość życia. Jeśli konieczny jest zabieg mastektomii- to alternatywą jest chirurgia rekonstrukcyjna zapewniająca lepszy efekt kosmetyczny. Odtworzenie gruczołu piersiowego pozwala pacjentkom uporać się z problemami psychicznymi i fizycznymi, a idąc dalej pacjentki lepiej radzą sobie z dalszym, szerokim i wieloaspektowym leczeniem. Rekonstrukcje sutka przy użyciu wolnych płatów wymagają umiejętności mikrochirurgicznych, stwarzają możliwość przeniesienia dużej objętości tkanki tłuszczowej i skóry przy równoczesnym ograniczeniu powikłań i deformacji miejsca dawczego. Do rekonstrukcji piersi używa się następujących wolnych płatów: TRAM, MS TRAM, DIEP, GAP. Najważniejszym wskaźnikiem skuteczności zabiegów odtwórczych jest samoocena chorej. Cel Celem pracy była ocena jakości życia pacjentek pod względem psychologicznym i fizycznym bezpośrednio po zabiegu operacyjnym i w przyszłości po odtworzeniu gruczołu piersiowego. W pracy zwrócono uwagę na wyjaśnienie istoty choroby, przedstawienie profilaktyki, sposobów leczenia z wykorzystaniem najnowocześniejszych technik operacyjnych w tym rekonstrukcji wolnymi płatami, uwzględniając utrzymanie pomimo radykalności zabiegu atrybutu kobiecości, jakim jest gruczoł piersiowy. Materiały i metody Badaniem objęto 100 osobową grupę pacjentek leczonych w Instytucie Onkologii w Gliwicach, u których zdiagnozowano nowotwór piersi oraz przeprowadzono zabieg amputacji gruczołu piersiowego z jednoczesną bądź odroczoną rekonstrukcją piersi. 25

28 W celu przeprowadzenia badań wykorzystano kwestionariusz ankiety. Uwagę skupiono na zagadnieniach tj. wiedza na temat profilaktyki, diagnostyki, zabiegu rekonstrukcyjnego, rekonwalescencji, stanu psychicznego i stylu życia po przeprowadzonym zabiegu. Wyniki Na nowotwory piersi najczęściej zapadają kobiety między 51 a 60 rokiem życia- 44%, w następnej kolejności plasuje się wiek okołomenopauzalny między 41 a 50 r. ż. -38 %, 10 % badanych stanowiły kobiety w młodszym wieku tj lat. Mężatki stanowiły 86% badanej grupy. Wśród respondentów dominowały pacjentki ze średnim wykształceniem- 44 %, następnie kolejno z wykształceniem wyższym 36 % oraz zawodowym 20 %. Ponad połowa kobiet do momentu zabiegu operacyjnego była aktywna zawodowo. Analizując dalsze dane wynika, iż 59 % badanych nie przeprowadzało samokontroli badania piersi jako działania profilaktycznego. Wizyty u ginekologa raz w roku zadeklarowało 46 kobiet, raz na 3 lata - 30, pozostałe 24 jeszcze rzadziej konsultowane były przez specjalistę. 71 % kobiet podczas wizyty u ginekologa nie miała przeprowadzanego badania piersi. Prawie 90 % badanej grupy miała wykonywane badanie mammograficzne, badanie USG gruczołu sutkowego wykonano u 98 % pacjentek, które miały podejrzenie zmiany nowotworowej. Długość trwania choroby nowotworowej kształtuje się następująco: 37 % respondentek choruje powyżej 5 lat, 20 %- 4-5 lat, 9%- 2-3 lat, 34 %-1-2 lat. Pacjentki oceniają swoją wiedzę na temat zachorowania na nowotwór gruczołu piersiowego za bardzo dobrą i dobrą. Analizując czas zgłoszenia się do lekarza od stwierdzenia niepokojących objawów uzyskano w 100% odpowiedź- natychmiast. Prawie połowa badanej grupy pacjentek z nowotworem piersi zetknęła się wcześniej w swojej rodzinie. Sposobem wykrycia zmiany chorobowej były: w 10% badania profilaktyczne, wizyta lekarska- 22% oraz najwięcej przypadków pacjentki wykryły same. W zdecydowanej większości reakcją na postawioną diagnozę było załamanie i obawa o przyszłość. Co ciekawe- wszystkie badane osoby okaleczającą amputację gruczołu kojarzą z bezkompromisową walką o swoje życie. Również cała badana grupa jest zgodna co do decyzji na temat operacji z jednoczasową rekonstrukcją, podając, iż zrobiły to dla własnego dobrego samopoczucia. Psychiczne odczucia po zabiegu prezentowały się następująco: ból (45%), strach przed efektem zabiegu (27%), zadowolenie (24,7%). 76% ankietowanych jest zadowolona z efektu odtwórczego, 19% nie jest w pełni zadowolona, z reguły ta grupa pacjentek poddawana jest zabiegom korekcyjnym, a 5% nie jest zadowolona z efektu po zabiegu. Ponad 80% kobiet poleciłaby swojej znajomej z podobnym problemem- zabieg z rekonstrukcją piersi. 61% ankietowanych przynależy do różnych grup wsparcia związanych z rozpoznaną jednostką chorobową. Ponad połowa badanych przyznaje, że korzystała lub korzysta ze wsparcia psychologicznego. Po przebytym leczeniu powróciło do pracy 26 % kobiet. 26

29 Wnioski 1. Nie stwierdzono istotności statystycznej pomiędzy stanem cywilnych ankietowanych, a reakcją emocjonalną związaną z chorobą, stwierdzono jednak, że wykształcenie ma wpływ na reakcję emocjonalną. 2. Wykazano istnie statystyczny związek pomiędzy wykształceniem ankietowanych, a ich wiedzą na temat badań profilaktycznych (np. kobiety z wyższym wykształceniem poddają się częściej badaniu piersi u ginekologa). 3. Zadowolenie pacjentek po zabiegu rekonstrukcyjnym było wyższe u pacjentek z wykształceniem zawodowym. 4. U pacjentek z wyższym wykształceniem nie wzrosło poczucie własnej kobiecości. Ta grupa pacjentek jest bardziej wymagająca, częściej wykonywane są u nich korekty płata. 5. Mężatki poddane rekonstrukcji piersi znamiennie częściej odczuwały wzrost poczucia własnej kobiecości, niż kobiety żyjące w związku nieformalnym. 6. Mężatki, kobiety z wyższym wykształceniem i kobiety do 30 roku życia znacznie częściej nie należą do żadnych grup wsparcia. 7. Rekonstrukcje piersi powodują, że pacjentki dzięki utrzymaniu swojego atrybutu kobiecości, macierzyństwa lepiej znoszą leczenie i w rezultacie powrót do zdrowia i normalnego trybu życia jakie prowadziła przed chorobą. Odtworzony gruczoł piersiowy spowodował wzrost poczucia własnej wartości. 8. Jakość życia pacjentek w znacznym stopniu uległa poprawie dzięki przeprowadzonemu zabiegowi z rekonstrukcją sutka. Fakt ten przyczynił się do szybszego powrotu do normalnego i szczęśliwego życia. 27

30 Izabela Wierzbicka Aleksandra Łuczycka licencjat pielęgniarstwa pielęgniarka Zakład Brachyterapii, Centrum Onkologii Instytut im. Marii Skłodowskiej Curie Oddział w Gliwicach Brachyterapia w raku prącia Brachytherapy in cancer of the penis Słowa kluczowe: rak prącia, brachyterapia, opieka pielęgniarska, dyskomfort Key words: penile cancer, brachytherapy, nursing care, discomfort. Celem pracy jest przedstawienie wybranych aspektów opieki nad chorym z rakiem prącia w trakcie leczenia promieniowaniem jonizującym odnoszących się do sfery fizycznej, psychicznej i społecznej. Rak prącia jest dość rzadkim nowotworem. W większości przypadków rozpoznaje się go w zaawansowanym stadium, gdyż wstyd i strach przed wizytą u lekarza bywa silniejszy niż zadbanie zawczasu o własne zdrowie. Niejednokrotnie przyczyną zaawansowanego stadium jest też brak wiedzy na temat choroby. Głównymi przyczynami raka prącia są: brak higieny intymnej, stulejka, nikotynizm, przewlekłe stany zapalne, zakażenie wirusem brodawczaka ludzkiego. W diagnostyce, poza wywiadem i badaniem lekarskim, wykonuje się biopsję, ocenia się węzły chłonne i przeprowadza się badania obrazowe. Do głównych form terapii należy: leczenie chirurgiczne, radioterapia i chemioterapia. Brachyterapia we wczesnych stopniach zaawansowania stanowi alternatywną do zabiegu operacyjnego metodę postępowania, ponieważ pozwala uzyskać trwałe wyleczenie przy satysfakcjonujących efektach kosmetycznych i czynnościowych. Do powikłań brachyterapii w nowotworze prącia można zaliczyć: martwicę tkanki miękkiej, zwężenie cewki moczowej, zaburzenia potencji. Lokalizacja nowotworu wywołuje przeróżne reakcje psychiczne. Niewątpliwie rak prącia wzbudza zażenowanie oraz obniża poczucie własnej wartości i akceptacji. Tym samym obniża się jakość życia, która jest pojęciem dynamicznym, jako że przeistacza się w czasie i przestrzeni jednocześnie z modyfikacją standardów, przymiotów i oczekiwań jednostki. W sferze fizycznej zwraca się uwagę na aktywność i możliwość samoobsługi. W sferze psychicznej skupia się zainteresowanie na etapie zaadaptowania do choroby, występowaniu konstruktywnych i destrukcyjnych emocji, jak również potencjalnych zaburzeń psychicznych. Natomiast sferę socjalną analizuje się na podstawie chęci podtrzymywania kontaktów społecznych i rodzaju zależności międzyludzkich. W sferze somatycznej uwzględnia się dolegliwości fizyczne towarzyszące choremu, zaś szczególnego znaczenia nabiera dla pacjenta sfera seksualna. Zatem ocena jakości życia pozwala skonkretyzować możliwości ulepszania formy opieki nad chorym człowiekiem. Pacjentom onkologicznym towarzyszy ogromny stres, a jego redukcja jest jednym z najważniejszych kryteriów w postępowaniu psychoonkologicznym. Newralgicznym momentem u progu choroby jest diagnoza, która przynosi zazwyczaj kryzys egzystencjonalny. Po nim następuje 28

31 proces przystosowania do choroby o charakterze wieloetapowym, którego zwieńczeniem jest zaakceptowanie danych okoliczności i przywrócenie równowagi psychicznej. W tak trudnej sytuacji nieocenione jest wsparcie z zewnątrz, zwiększające odporność na stres i umożliwiające zachowanie satysfakcji z życia. Grażyna Ścieszka mgr pielęgniarstwa pielęgniarka koordynująca Centrum Onkologii Instytut im. Marii Skłodowskiej- Curie Oddział w Gliwicach Przychodnia Przykliniczna Przeszczep twarzy jako alternatywa nowego życia, jej aspekt psychologiczno-etyczny Face transplant as an alternative to a new life of psychological and ethical aspects. Słowa kluczowe: przeszczep twarzy, psychologiczne aspekty, religia, etyka Key words: face transplant, psychologicalaspects, religion, ethics Sam temat transplantacji budzi wiele kontrowersji, zarówno w wymiarze etycznym, medycznym jak i społecznym. Moralność stanowi tu niezwykle istotny aspekt. Ludzie poddający się procedurom transplantacyjnym, stają wobec konieczności podejmowania trudnych, życiowych decyzji. Niejednokrotnie osoby te nie posiadają odpowiedniej wiedzy medycznej, a przede wszystkim wyboru terapeutycznego. Dlatego też bardzo często odwołują się do uznawanego przez nich autorytetu, jakim jest wspólnota wyznaniowa. W zasadzie wszystkie wiodące religie świata wykazują przychylny stosunek do przeszczepiania narządów. Definicja śmierci mózgu przyjęta przez większość krajów budzi jednak wątpliwości diagnostyczne z powodu zachowanych niektórych funkcji układu nerwowego. Problem dawstwa organów i tkanek wywołuje szerokie dyskusje w gronach etyków i teologów świata. Złożoność problemu polega na wielu aspektach takich jak kryteria pierwszeństwa w transplantologii, prawne aspekty, naruszanie integralności organizmu dawcy, wykorzystywanie narządów zwierzęcych w transplantologii, pobieranie narządów od więźniów i skazanych na śmierć czy wreszcie handel przeszczepionymi narządami. W transplantologii człowiek poddany jest nie tylko prawom biologicznym, ale również prawom etycznym, których nie wolno lekceważyć. Do nich należy bez wątpienia przeszczep twarzy. Na świecie wykonano 30 zabiegów rekonstrukcyjnych twarzy. Pierwszego przeszczepu 80 % twarzy dokonano w USA. Operację przeprowadzono w Klinice w Cleveland pod kierunkiem prof. Marii Siemionow. W Polsce pierwszego, całkowitego przeszczepu twarzy dokonano w Centrum Onkologii w Gliwicach. Na podstawie tego przypadku podjęłam się zbadania problematyki przeszczepu twarzy w jej aspekcie psychologiczno-etycznym. Materiał badawczy zgromadzono 29

32 w oparciu o analizę dokumentacji medycznej pacjenta przyjętego w trybie pilnym do Zakładu Anestezjologii i Intensywnej Terapii Centrum Onkologii w Gliwicach celem przeprowadzenia ratującego życie zabiegu przeszczepu twarzy. Analizę dokumentacji rozpoczęto od pierwszego dnia pobytu pacjenta tj do Analiza dokumentacji medycznej pacjenta oraz przeprowadzony wywiad z pacjentem wykazuje jak istotne są cechy charakteru samego biorcy, wsparcie rodziny, przyjaciół- w tak wielkim przedsięwzięciu jakim jest przeszczep twarzy. Wsparcie udzielone biorcy przez bliskich, przyjaciół w momencie konfrontacji z nowym wizerunkiem jest jednym z najważniejszych czynników, które wpływają na proces samoakceptacji i efekt leczenia. Co tak naprawdę daje człowiekowi siłę do dalszej walki o swoje życie? Osobowość charakter wiara wola walki religia A może po prostu ludzka siła, która jest niepowtarzalna i jednostkowa. Nauka wspiera ludzkie wybory i na odwrót. Bez nauki nie istnieje człowiek jak i bez człowieka nie istnieje nauka. To, co mieści się w kanonach dzisiejszej wiedzy nie zawsze idzie w parze z jednostkową istotą ludzką i jej wyborami. W stanie zagrożenia życia żadna teoria naukowa nie jest w stanie przewidzieć zachowania człowieka. Człowiek jako jednostka zawsze pozostanie indywidualny w swoich decyzjach i zawsze będzie zaskakiwał najpotężniejsze nawet umysły tego świata. Cel Głównym celem pracy było wykazanie różnorodności problemów związanych z przeszczepem twarzy dokonanego po raz pierwszy w Polsce w Centrum Onkologii w Gliwicach. Materiały i metody Badanie przeprowadzono na podstawie analizy dokumentacji medycznej pacjenta oraz przeprowadzonego wywiadu z pacjentem. Wyniki Na podstawie przeprowadzonej zebranego materiału można wywnioskować, iż osobowość pomogła zaakceptować pacjentowi nową twarz. Cechy charakteru takie jak upór, buta nie zanikły wraz z nowym wizerunkiem, a wręcz przeciwnie, nabrały jeszcze większej mocy. Pacjent podejmuje nowe wyzwania i konsekwentnie je realizuje. Wnioski Przeszczep twarzy jest skomplikowaną procedurą medyczną o wyjątkowej złożoności problemów. Wiąże się niewątpliwie z ogromną wiedzą personelu medycznego, popartą żmudnymi i długoterminowymi przygotowaniami do każdego tego typu zabiegu. Każdy najdrobniejszy zabieg operacyjny powiązany jest ze stresem pacjenta. W przypadku przeszczepu twarzy powiązany jest zarówno ze stresem jak i ogromną determinacją samego biorcy. Osobiste cechy charakteru biorcy mają niezaprzeczalnie istotny wpływ na przejście trudnej drogi po wypadku urazowym, samego zabiegu operacyjnego i procesu zdrowienia. Cechami szczególnymi biorcy są: upór, zawziętość, hart ducha i ogromna wola życia, nabyte przez doświadczenia przeżytego do tej pory życia. 30

33 Barbara Owcorz mgr pielęgniarstwa pielęgniarka instrumentariuszka- Blok Operacyjny Centrum Onkologii Instytut im. Marii Skłodowskiej Curie Oddział w Gliwicach Jakość życia pacjentów onkologicznych po zabiegach operacyjnych w obrębie głowy i szyi z jednoczasową rekonstrukcją ubytków poresekcyjnych wolnym płatem tkankowym Quality of life of cancer patients after surgery in the head and neck with simultaneous reconstruction of defects poresekcyjnych free flap tissue Słowa kluczowe: rak okolicy głowy szyi, zabiegi operacyjne, rekonstrukcja, jakość życia. Key words: cancer of the head neck, surgery, reconstruction, quality of life. Nowotwory złośliwe z regionu głowy i szyi - ze względu na znaczną częstość ich występowania oraz ich dużą niejednorodność pod względem klinicznym - stanowią ważny problem medyczny. Należą do szóstych pod względem częstości występowania nowotworów na świecie. Do niedawna jednak grupa osób chorujących na rozległego, zaawansowanego raka regionu głowy i szyi była grupą najbardziej zaniedbaną pod względem terapeutycznym. Złe wyniki leczenia chorych na nowotwory głowy i szyi skłoniły do poszukiwania i wdrażania w praktyce klinicznej bardziej agresywnych metod postępowania terapeutycznego. Wstęp Mikronaczyniowa chirurgia rekonstrukcyjna stworzyła obiecujące perspektywy, gdyż stosowane w niej techniki umożliwiają przeprowadzanie bardziej rozległych i radykalnych resekcji guzów. Zamiast dotychczas stosowanych zabiegów cytoredukcyjnych, zaczęto stosować zabiegi radykalne z jednoczasową rekonstrukcją ubytków poresekcyjnych. Dzięki wprowadzenia do praktyki medycznej wolnych płatów tkankowych zaczęto uzyskiwać korzystniejsze efekty funkcjonalne, estetyczne i psychospołeczne. Cel Celem pracy była ocena jakości życia pacjentów onkologicznych po zabiegach operacyjnych w obrębie głowy i szyi z jednoczasową rekonstrukcją ubytków poresekcyjnych wolnym płatem tkankowym pod kątem: analizy jakości życia fizycznego analizy jakości życia społecznego analizy problemów sfery życia psychicznego 31

34 Materiał i metody Oceny jakości życia dokonano na grupie 100 pacjentów onkologicznych będących w trakcie lub po leczeniu uzupełniającym tj. chemioterapia i radioterapia oraz po przebytym zabiegu operacyjnych w obrębie głowy i szyi z jednoczasową rekonstrukcją ubytków poresekcyjnych wolnym płatem tkankowym - wykonanych w Klinice Chirurgii Onkologicznej i Rekonstrukcyjnej Instytutu Onkologii w Gliwicach. W przeprowadzonym badaniu posłużono się kwestionariuszem ankiety. Badaną grupę stanowili w zdecydowanej mierze mężczyźni- 65 osób oraz 35 kobiet. Spośród wszystkich badanych 69 % stanowiły osoby czynne zawodowo przed zabiegiem operacyjnym. Zbadano korelację między takimi zmiennymi jak: wiek, płeć, wykształcenie, miejsce zamieszkania, stan cywilny, czas trwania choroby nowotworowej, rodzaj przeprowadzonego zabiegu operacyjnego. Wyniki Największą grupę badanych stanowią osoby w wieku lat- 45 %, kolejną 40 %- osoby po 60 - tym roku życia, osoby młode od roku życia - 15 %. 70 % pacjentów po rekonstrukcji to osoby żyjące w związku małżeńskim. Tylko 10 % spośród nich zamieszkuje wieś, natomiast 80 % mieszka w mieście. Ponad połowa badanych to osoby ze średnim wykształceniem, 10 osób posiada wyższe wykształcenie. Analizując czas trwania choroby, największa grupa 20 osób choruje 3-4 lata, 27 osób 2-3 lata. Grupę 9 osób stanowią pacjenci chorujący powyżej 5 lat. Tylko 15 chorych zgłosiło się natychmiast do lekarza po zauważeniu zmiany chorobowej, 40 % w okresie 1 miesiąca, 26 % - do 3 miesięcy, 8 osób zwlekało z wizytą u lekarz do 6 miesięcy. Przyczynami opóźnienia wizyty u lekarza był strach przed rozpoznaniem choroby nowotworowej - aż u 60 % chorych. Pierwszymi objawami zauważonymi przez pacjentów była narośl - u 69 % badanych, kolejno ból - 16 % oraz pojawiające się problemy w prawidłowym funkcjonowaniu narządów mowy, upośledzenia funkcji jedzenia i żucia. Długość hospitalizacji związana z zabiegiem rekonstrukcyjnym wynosiła do 2 tygodni u połowy badanych, 43% - do 1 miesiąca, 8% dłużej niż 1 miesiąc. U 69 % pacjentów założono tracheotomię na czas zabiegu i rekonwalescencji, u 6% rurka tracheotomijna pozostała po zakończonym leczeniu szpitalnym ze względu na zapewnienie prawidłowej funkcji oddychania. Zabiegi chirurgii rekonstrukcyjnej w głównej mierze dotyczą takich obszarów jak: jama ustna 80%, nos i szyja - po 5%. Najczęściej wykorzystywanymi płatami w przeprowadzonych rekonstrukcjach były płaty promieniowe przedramienia (prawie 70 %), kolejno płaty strzałkowe pobierane z podudzia (12%), płaty udowe ( 9%) oraz w mniejszym stopniu płaty biodrowe. 69 pacjentów jest zadowolona z wyglądu zewnętrznego po zabiegu rekonstrukcyjnym. Prawie 70% chorych zgłasza występowanie momentów załamania psychicznego na tle współistniejącej choroby nowotworowej. Na 69 pacjentów aktywnych zawodowo przed zabiegiem operacyjnym, tylko 1 osoba podjęła się pracy zawodowej po przeprowadzonej operacji. U ponad jednej trzeciej pacjentów znacznemu pogorszeniu uległo życie i kontakty towarzyskie. 32

35 Wnioski 1. Pacjenci mają szansę na skuteczne leczenie onkologiczne, umożliwiające im względnie prawidłowe funkcjonowanie w aspekcie fizycznym, somatycznym. 2. Pacjenci często borykają się z problemami w zależności od miejsca operowanego związanymi z poprawną mową, żuciem, jedzeniem. Nieznaczna część z nich odczuwa ból w miejscu operowanym. W większości są zadowoleni z wyglądu zewnętrznego miejsca pozabiegowego. 3. Osoby po zabiegach rekonstrukcyjnych zgłaszają potrzebę pomocy w codziennych czynnościach życiowych ze strony najbliższych, jednak znacząca grupa osób mimo poważnej choroby potrafi poprawnie funkcjonować w społeczeństwie. 4. Znaczna ilość badanych zauważa negatywną zmianę w sferze życia osobistego podając za powód lokalizację zmiany choroby nowotworowej. 5. W sferze psychicznej w chwili trudnej potrzebują; pomocy duchowej, osób bliskich szukają pomocy wśród przyjaciół, niewielki odsetek korzysta z używek, natomiast bardzo niewielka grupa korzysta z pomocy specjalisty. 6. Większość z badanych uważa zabiegi rekonstrukcyjne za szansę na normalną egzystencję. 33

36 Małgorzata Stola mgr pielęgniarstwa mgr pedagogiki Centrum Onkologii-Instytut im. Marii Skłodowskiej-Curie w Gliwicach Przychodnia Przykliniczna Świadomość profilaktyki raka piersi wśród personelu pielęgniarskiego Nursing staff awareness of breast cancer prevention Słowa kluczowe: rak piersi, profilaktyka, pielęgniarki Key words: breast cancer, prevention, nurses Rak piersi to najczęstszy nowotwór występujący u kobiet. Rokowanie w tej chorobie w dużej mierze uzależnione jest od jej zaawansowania. Diagnostyka nowotworu piersi opiera się przede wszystkim na badaniach obrazowych (mammografia, usg piersi, rezonans magnetyczny, PET) oraz biopsji gruczołu piersiowego. Leczenie choroby to proces żmudny i długotrwały, opierający się przede wszystkim na leczeniu operacyjnym (leczenie oszczędzające gruczoł piersiowy bądź jego amputacja), radioterapii, chemioterapii i hormonoterapii. Istotną rolę w procesie leczeniu i powrocie do sprawności fizycznej i psychicznej odgrywa również rehabilitacja (fizyczna, psychiczna, społeczna, seksualna i zawodowa). Wstęp Nowotwór piersi to schorzenie, któremu można skutecznie zapobiegać poprzez odpowiednio prowadzone działania profilaktyczne, w zakresie profilaktyki pierwszorzędowej, drugorzędowej, a także w razie nawrotu choroby - trzeciorzędowej. W profilaktyce raka piersi bardzo ważną rolę odgrywa personel pielęgniarski, który powinien kształtować wśród społeczeństwa odpowiednie postawy w stosunku do chorób nowotworowych, uświadamiać znaczenie wczesnego wykrycia raka piersi, a także uczyć kobiety samobadania piersi. Cel pracy Celem pracy było zbadanie świadomości pielęgniarek w zakresie profilaktyki raka piersi. Materiał i metody W pracy wykorzystano jako metodę sondaż diagnostyczny. Narzędziem badawczym był kwestionariusz ankiety. W badaniu wzięło udział 100 pielęgniarek pracujących w Centrum Onkologii - Instytucie w Gliwicach. Wyniki 98% pielęgniarek zdeklarowało, że zna metody profilaktyki raka piersi. Jedynie 2% badanych uznało, iż nie posiada takiej wiedzy. Najbardziej znanym badaniem przesiewowym według 71 ankietowanych pielęgniarek jest mammografia, 15 z nich uważa, że jest to usg piersi, a 18 stwierdza, że najpopularniejszym badaniem przesiewowym jest samobadanie piersi. Pomimo tego, że połowa 34

37 ankietowanych pielęgniarek uczestniczyła w szkoleniu / kursie z zakresu profilaktyki raka piersi, aż 62% z nich nie miała możliwości, aby prowadzić edukację w tym zakresie. 38% respondentek w swojej pracy zawodowej taką działalność prowadziła. 75 ankietowanych pielęgniarek w celu ochrony siebie przed rakiem piersi regularnie prowadzi samobadanie piersi. 30 badanych kobiet regularnie wykonuje badania mammograficzne/usg piersi, 27 prowadzi zdrowy styl życia. 7 spośród 100 zbadanych pielęgniarek stwierdziło, że nie stosuje żadnych zachowań profilaktycznych. Raz na rok lub rzadziej zgłasza się na wizytę kontrolną do lekarza ginekologa 63% ankietowanych pielęgniarek, 27% bada się 2 razy do roku, 10% więcej niż 2 razy do roku. Nie było takiej ankietowanej pielęgniarki, która nie badałaby się wcale. Aż 36% ankietowanych pielęgniarek nie wykonuje badań mammograficznych / usg piersi, 26% bada się raz na 3 lata lub rzadziej. Najmniejszy odsetek respondentek wynoszący 16%, przeprowadza wyżej wymienione badanie raz na 2 lata. 95% pielęgniarek deklaruje, że zna techniki samobadania piersi i potrafi takie badanie przeprowadzić. Raz w miesiącu wykonuje je 73% badanych pielęgniarek. Większość ankietowanych - bo aż 69 osób, zna czynniki ryzyka zachorowania na raka piersi i potrafi je wskazać. Wnioski Pielęgniarki mają pewne braki w zakresie wiedzy na temat profilaktyki, a także badań przesiewowych. Należy więc zachęcać je do poszerzania swojej wiedzy i umożliwić im szkolenia w przedmiotowym zakresie. Nie wszystkie pielęgniarki, mimo znajomości technik samobadania piersi, wykonują to badanie regularnie. Pomimo wykształcenia medycznego i lepszego dostępu do placówek służby zdrowia, część pielęgniarek nie wykonuje regularnie badań profilaktycznych (mammografii / usg piersi). Mimo że połowa badanych odbyła szkolenia w zakresie profilaktyki raka piersi, niewielki odsetek prowadzi działania edukacyjne i prewencyjne wśród pacjentek, a trzeba zaznaczyć, że pielęgniarki w przeważającej mierze znają czynniki ryzyka predysponujące do zachorowania na nowotwór gruczołu piersiowego. Źródłem wiedzy na temat profilaktyki dla większości pielęgniarek jest literatura oraz media. Podjęcie działań profilaktycznych przez odpowiednio przygotowane i wyszkolone pielęgniarki może w znacznym stopniu przyczynić się do zmniejszenia liczby zachorowań na nowotwór piersi. 35

38 Witold Kycler dr n med. p.o. ordynator Oddziału Chirurgii Onkologicznej II, Wielkopolskie Centrum Onkologii Czynniki ryzyka i profilaktyka raka jelita grubego Risk factors and prevention of colorectal cancer. Słowa kluczowe: rak jelita grubego, profilaktyka, wczesne wykrywanie Key words: colorectal cancer, prevention, early detection Rak jelita grubego jest na drugim miejscu pod względem częstości zachorowań na nowotwory złośliwe w Polsce. W ostatnich 30 latach zaobserwowano ponad 3 krotny wzrost zachorowań u kobiet i blisko 4 krotny u mężczyzn. U podłoża wzrostu zachorowań znajdują się liczne czynniki środowiskowe i genetyczne. Prawie wszystkie związane są z procesami tworzenia i przemiany nowotworowej gruczolaków jelita grubego oraz dysplazji. Gruczolaki klasyfikowane są ze względu na budowę histopatologiczną na cewkowe, cewkowo-kosmkowe, kosmkowe oraz ząbkowane klasyczne (Traditional Serrated Adenoma) i przysadziste (Sessile Serrated Adenomas). Wśród polipów ząbkowanych tylko te zawierające dysplazję (tradycyjne) lub przysadziste (SSA) nawet bez dysplazji klasyfikuje się jako gruczolaki czyli polipy o potencjale nowotworzenia. Wśród zespołów polipowatości wyróżniamy również takie, w których dominują np.: polipy hiperplastyczne nienależące do gruczolaków, ale na ich podłożu wzrasta również istotnie ryzyko pojawienia się gruczolaków, dysplazji i raka. Wysiłki w celu obniżenia liczby zgonów skoncentrowane są na wczesnym wykryciu choroby, a zredukowanie liczby nowych przypadków można osiągnąć poprzez odpowiednią profilaktykę. Diagnostyka genetyczna w przypadku dziedzicznych zespołów predysponujących do zachorowania na raka jelita grubego została opracowana i jest częścią rutynowego postępowania z osobami chorymi i członkami ich rodzin. Większość nowotworów ma charakter sporadyczny i rozwija się z polipów jelita grubego. Ciąg zdarzeń genetycznych opisany w latach 90-tych przedstawiający transformację gruczolak/rak długo był modelowym przykładem transformacji nowotworowej. Obecnie wiadomo, że są również inne możliwości transformacji nowotworowej. Wiedza na temat czynników ryzyka raka jelita grubego jest istotna ze względu na modyfikowalny charakter tych czynników związanych ze stylem życia i dietą. Wśród metod wczesnego wykrywania raka jelita grubego w profilaktyce wtórnej złotym standardem jest kolonoskopia. Jest nie tylko narzędziem diagnostycznym ale również leczniczym we wczesnych stadiach zaawansowania. Realizowany w Polsce program badań przesiewowych wczesnego wykrywania raka jelita grubego potwierdza jej skuteczność. Podnoszenie świadomości społecznej i propagowanie idei profilaktyki i wczesnego wykrywania nowotworów jelita grubego jest najskuteczniejszym środkiem mogącym zmniejszyć zachorowalność i umieralność w Polsce. 36

39 Witold Kycler dr n med. p.o. ordynator Oddziału Chirurgii Onkologicznej II, Wielkopolskie Centrum Onkologii Chirurgia onkologiczna raka jelita grubego Oncological surgery for colon cancer Słowa kluczowe: rak jelita grubego, chirurgia onkologiczna, leczenie interdyscyplinarne Key words: colorectal cancer, oncological surgery, interdisciplinary treatment Najskuteczniejszą metodą leczenia nowotworów jelita grubego jest leczenie chirurgiczne polegające na usunięciu guza wraz z regionalnym układem chłonnym. W zależności od zaawansowania guza pierwotnego i lokalizacji stosuje się coraz bardziej zaawansowane metody leczenia. Zdecydowana większość zabiegów wykonywanych jest klasycznie poprzez otwarcie jamy brzusznej. Rozwijające się małoinwazyjne techniki operacyjne mają porównywalną skuteczność do metod otwartych oferując korzystne dla pacjentów elementy takie jak mniejsza rana pooperacyjna, zmniejszenie dolegliwości bólowych i krótszy czas hospitalizacji. Techniki laparoskopowe są obecnie stosowane coraz częściej, zwłaszcza u chorych z małym stopniem zaawansowania. Ich kontynuacją jest wprowadzenie do chirurgii kolorektalnej technik robotowych. Bardzo istotnym elementem leczenia nowotworów jelita grubego jest wielodyscyplinarność. Połączenie kilku specjalności z wykorzystaniem klasycznych metod takich jak radioterapia w raku odbytnicy, chemioterapia, chirurgia w polaczeniu ze wsparciem psychoonkologicznym, rehabilitacyjnym, socjalnym na wielu płaszczyznach potrzeb pacjenta powinno być realizowane w wielospecjalistycznych centrach skupiających wszystkie potrzebne elementy. Powstające unity colorectalne uzyskują lepsze wyniki leczenia w porównaniu z ośrodkami, w których rak jelita grubego nie jest podstawowym leczonym nowotworem. Leczenie w warunkach wysokospecjalistycznych ośrodków odbywa się z zachowaniem najwyższych standardów diagnostycznych i leczniczych oraz podlega regularnej kontroli i ocenie wyników leczenia, co przekłada się na rozwój i doskonalenie. Nowe, małoinwazyjne techniki chirurgiczne wymagają innych metod doskonalenia zawodowego od personelu medycznego. Przyszłość chirurgii onkologicznej przewodu pokarmowego wiąże się z koniecznością spełniania coraz wyższych kryteriów technicznych, sprzętowych i umiejętności zawodowych osób zajmujących się leczeniem tej grupy pacjentów. 37

40 Maciej Krajewski magister Oddział Chirurgii Onkologicznej i Ogólnej I, Wielkopolskie Centrum Onkologii Psychoonkologia jako źródło integracji i wsparcia w psychofizycznej rehabilitacji pacjenta z wyłonioną stomią jelitową Psychooncology as a source of integration and support in psycho-physical rehabilitation of patients with newly appointed intestinal stoma Słowa kluczowe: rak jelita grubego, stomia jelitowa, terapia onkologiczna, psychoonkologia, rehabilitacja, Key words: colorectal cancer, intestinal stoma, oncology therapy, psychooncology, rehabilitation Współczesna terapia i opieka onkologiczna wobec pacjenta z rakiem jelita grubego za swój główny cel stawia sobie nie tylko powstrzymanie rozwoju choroby nowotworowej i próbę likwidacji jej następstw, poprzez udrożnienie zwężonego lub całkowicie zablokowanego pasażu przewodu pokarmowego, ale także wsparcie pacjenta w powrocie do codziennego życia, mimo poddania zabiegowi okaleczającemu wyłonienia stomii. Akceptacja pacjenta zmian w swoim ciele i jego funkcjonowaniu oraz odnalezienie się w nowej, tak dramatycznej sytuacji jest procesem i wymaga wiele wysiłku zarówno osobistego, jak i jego bliskich. Wieloaspektowa rehabilitacja pacjenta z wyłonioną stomią, przekładająca się bezpośrednio na jego teraźniejszą i przyszłą jakość życia, winna być przedmiotem interdyscyplinarnej troski całego zespołu terapeutycznego. Niestety, jak wynika ze wspomnień wielu pacjentów, a także z naszego osobistego zawodowego doświadczenia, terapii i opiece onkologicznej w Polsce brakuje nierzadko komplementarności działań a także w pełni holistycznego, empatycznego podejścia. Psychoonkologia jako nowa dziedzina medycyny, zwraca uwagę personelu medycznego na zaniedbywane dotąd aspekty: psychologiczne, duchowe i socjalne terapii, determinujące proces zdrowienia i rehabilitacji pacjenta. Personel ośrodków onkologicznych, korzystający ze szkoleń i warsztatów z zakresu psychoonkologii, ma szansę zintegrować swoje interdyscyplinarne działania, unikać błędów jatrogennych oraz udzielać pacjentowi wszechstronniejszego, skuteczniejszego wsparcia. Personelowi medycznemu wykorzystanie w swojej pracy wiedzy i umiejętności z zakresu psychoonkologii może pomóc podwyższyć poziom satysfakcji zawodowej, a tym samym zapobiec emocjonalnemu wyczerpaniu. 38

41 Arkadiusz Spychała magister, pracownik socjalny Pracownia Psychologii Klinicznej, Wielkopolskie Centrum Onkologii Świadczenia finansowe z ubezpieczenia społecznego (ZUS i KRUS) oraz możliwości pomocowe instytucji pomocy społecznej dla osób ze zdiagnozowaną chorobą nowotworową Financial benefits gained from social insurance (managed by ZUS and KRUS ) and the possibilities of assistance provided by social welfare institutions for people diagnosed with cancer Słowa kluczowe ubezpieczenie, pomoc społeczna, ZUS, KRUS, świadczenia Key words: insurance, social assistance, ( managed by ZUS and KRUS), benefits Wraz z przewlekłą choroba nowotworową zmienia się możliwość wykonywania pracy zawodowej, a koszty leczenia i opieki stanowią duże obciążenie dla domowego budżetu. W opracowaniu przedstawiam opis świadczeń i pomocy finansowej, jaka dostępna jest dla osób chorych onkologicznie (i nie tylko) w ramach środków instytucjonalnych pochodzących z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (ZUS). Są to przede wszystkim takie świadczenia jak: zasiłek chorobowy, świadczenie rehabilitacyjne, renta z tytułu niezdolności do pracy, renta szkoleniowa, renta socjalna oraz prawo do otrzymania dodatku pielęgnacyjnego. Powyższe świadczenia są dla osób, które są ubezpieczone w ZUS bądź KRUS. Warto również poruszyć sytuację osób nieubezpieczonych bez uprawnień do świadczeń. Wtedy instytucja orzekającą jest Powiatowy Zespół ds. Orzekania o Niepełnosprawności. Instytucja ta orzeka stopień niepełnosprawności i jedynym warunkiem ażeby go otrzymać jest stan naszego zdrowia. Wydaje mi się, że osoba, która jest w kryzysie zwłaszcza zdrowotnym, ma wyłonioną stomię i przez resztę życia będzie musiała akceptować ten fakt, potrzebuje rozwiązań konkretnych związanych z jego sytuacją życiową. Tymi rozwiązaniami są informacje, które pomogą na sprawne poruszanie w gąszczu przepisów orzecznictwa rentowego i pozarentowego. Oprócz pomocy dla osób ubezpieczonych ważną kwestią, którą należy poruszyć jest temat związany z pomocą dla osób nieubezpieczonych, a które znalazły się w kryzysie zdrowotnym. W zależności od sytuacji życiowej, w jakiej się znajdujemy funkcjonuje kilka rozwiązań dla osób nieubezpieczonych. Są to: zgłoszenie do ubezpieczenie przez najbliższego członka rodziny, zarejestrowanie się w Powiatowym Urzędzie Pracy, objecie ubezpieczeniem zdrowotnym przez gminę na okres 90 dni. Wszelkie formy pomocy zastosowane i przynoszące skuteczne rozwiązanie dają bardzo duże poczucie bezpieczeństwa i pozwalają pacjentowi oraz jego rodzinie skupić się przede wszystkim na leczeniu. 39

42 Agnieszka Sobkowiak mgr pielęgniarstwa, pielęgniarka stomijna Wielkopolskie Centrum Onkologii w Poznaniu Opieka pielęgniarska nad pacjentem z powikłaniami wokół Stomil studium przypadku Nursing care of a patients with complications around the stoma the case study. Słowa kluczowe: stomia, powikłania, opieka pielęgniarska, Key words: intestinal stoma, complications, nursig care Opieka pielęgniarska nad pacjentem z przetoką jelitową opiera się przede wszystkim na asystowaniu, nauczaniu i przygotowaniu pacjenta do samoopieki. Pielęgniarka stomijna udziela choremu wsparcia, uczy go samodzielności i niezależności w codziennym pielęgnowaniu i funkcjonowaniu z przetoką jelitową. Główne problemy pacjenta ze stomią to przede wszystkim dobranie odpowiedniego sprzętu stomijnego, wzajemne relacje w rodzinie i miejscu pracy oraz ograniczenia w codziennych czynnościach życiowych. Podstawowym celem opieki nad pacjentem ze stomią jest zapewnienie mu dobrej jakości życia. Cel ten można osiągnąć dzięki odpowiedniej opiece przed zabiegiem operacyjnym, po nim, prawidłowemu wyznaczeniu miejsca stomii, właściwemu jej wykonaniu, a także przez pomoc pacjentowi w szybkim powrocie do pełnej aktywności życiowej. Powikłania stomii mogą mieć charakter miejscowy (chirurgiczne i dermatologiczne), oraz ogólnoustrojowy (psychosocjalne, seksualne i metaboliczne). Chirurgiczne powikłania miejscowe mogą mieć też charakter wczesny i późny. Poza powikłaniami chirurgicznymi istotną rolę odgrywają również powikłania dermatologiczne, a dochodzi do nich na skutek podrażnienia skóry przez treść jelitową, co prowadzi do powstania stanu zapalnego, mogą też wystąpić reakcje alergiczne na składniki sprzętu stomijnego oraz zakażenie zmian bakteriami lub grzybami. Aby uniknąć powikłań należy stosować właściwy i szczelny sprzęt stomijny. Powikłania stomii to stany chorobowe, wynikające z nieprawidłowo wykonanego zabiegu wytworzenia stomii lub z jej niewłaściwego zabezpieczenia. Główne przyczyny powikłań stomii to niedoskonała technika operacyjna i brak przygotowania chorego do zabiegu. Stomia może być ostateczna, czasowa, jednolufowa lub dwulufowa, samoistna i planowa (lecznicza). Powikłania wczesne stomii są bezpośrednio związane z zabiegiem lub występują w okresie kilku dni, ewentualnie 4 tygodni po operacji. Do najczęstszych powikłań wczesnych zaliczamy: obrzęk, krwawienie z błony śluzowej, wyprysk kontaktowy skóry, zakażenia okołostomijne, martwicę stomii lub jej niedokrwienie, owrzodzenia skóry i powikłania dermatologiczne (kontaktowe i alergiczne podrażnienia). Powikłaniem, które zmusza chirurga do natychmiastowej interwencji jest martwica stomii, często też koniczne jest w takim przypadku wytworzenie nowej przetoki. W miarę upływu czasu od zabiegu 40

43 prawdopodobieństwo powikłań rośnie, a jednym z najczęstszych późnych powikłań stomii jest przepuklina okołostomijna. W celu uniknięcia powikłań należy pamiętać, że prawidłowo wytworzona stomia powinna być uwypuklona, by nie dochodziło do jej wciągnięcia, kanał stomijny powinien być odpowiednio szeroki, aby zapobiec niedokrwieniu stomii, a skórę i tkankę podskórną wokół kanału należy odpowiednio wyciąć, aby nie doszło do zwężenia stomii. Operatorzy podczas zabiegu bezwzględnie muszą przestrzegać wszystkich zasad sztuki chirurgicznej. Należy pamiętać też, że źle usytuowana stomia to bardzo istotny czynnik ryzyka powikłań i dlatego tak ważne jest wyznaczenie miejsca stomii przed zabiegiem. Wiele powikłań dermatologicznych do których dochodzi wskutek podrażnienia skóry przez treść jelitową i w efekcie do powstania stanu zapalnego, można obecnie łatwo wyleczyć stosując właściwie dobrany sprzęt stomijny. Pomimo licznych powikłań należy stwierdzić, że zewnętrzna przetoka jelitowa jest przydatnym i powszechnie stosowanym w praktyce elementem leczenia chirurgicznego wielu schorzeń jamy brzusznej. Edukacja pacjentów i ich rodzin, co do charakteru choroby i terapii ma duże znaczenie w podnoszeniu jakości życia. Im więcej wiemy na temat danej choroby, tym mniejszy odczuwamy lęk przed nieznanym. Im większa będzie edukacja pacjenta stomijnego, tym większe będzie otwarcie się tych osób na otoczenie. Znikną nurtujące ich obawy. Dlatego należy zwrócić większą uwagę na szkolenie pacjenta i jego rodziny już w samym szpitalu. Powinniśmy dążyć do stanu, aby w każdym oddziale gdzie wykonuje się wyłonienia stomii była wykwalifikowana pielęgniarka stomijna, która w prawidłowy sposób przekaże pacjentowi wiedzę. Dobrze przekazana wiedza przez pielęgniarkę charakteryzuje się tym, że pacjent opuszczając szpital będzie umiał sam lub przy pomocy bliskich pielęgnować i zaopatrywać stomię. Będzie wiedział jak obserwować przetokę i co powinno budzić jego niepokój. 41

44 Lucyna Miara Krystyna Roszak mgr pielęgniarstwa mgr pielęgniarstwa Oddział Chemioterapii, Wielkopolskie Centrum Onkologii, Poznań Rola pielęgniarki w uśmierzaniu cierpienia osób chorych onkologiczne The role of a nurse in suffer soothing that concerns people with oncological diseases Słowa kluczowe: rak, cierpienie, empatia, pomoc, Key Words: cancer, disease, empathy, help, Choroba nowotworowa staje się powszechnym problemem we współczesnym świecie. Wraz z rosnącą liczba zachorowań na raka, wzrasta zapotrzebowanie na świadczenia specjalistycznej opieki i pielęgnacji tej grupy osób. Pielęgniarka odgrywa ważną rolę w czasie walki z chorobą. Pacjenci trafiający do szpitala onkologicznego są pełni obaw o swój byt i niepewni jutra. Czują się oszukani przez los, zagubieni, samotni, pełni obaw i lęków. Oczekują wsparcia nie tylko od najbliższych, ale również od personelu medycznego. Dla osób opiekujących się chorymi onkologicznie priorytetem powinna być profesjonalna opieka medyczna, w tym również wsparcie duchowe chorego oraz jego rodziny. Otaczając pomocą i opieką ludzi chorych na raka, wiele wysiłku wkłada się w to, aby ta pomoc była skuteczna, oparta na wieloletnim doświadczeniu, wiedzy, dostosowana do potrzeb indywidualnych każdego podopiecznego. Uwaga osób pomagających jest najczęściej skoncentrowana na wyżej wymienionych zadaniach. Rzadko ci, którzy pomagają, uświadamiają sobie, jaki wpływ na własne życie mają spotkania z chorymi na raka. Pacjenci starając się określić swoje położenie życiowe i chcąc odzyskać kontrolę nad tym, co się z nim dzieje, zaczynają poszukiwać informacji na temat choroby, korzystając z różnych źródeł, począwszy od ludzi dotkniętych chorobą, poprzez masowego przekazu, literaturę fachową, internet, a także lekarzy. Wszystkie wymienione źródła wiedzy na temat choroby są ważne każde z nich zaspokaja odpowiednie obszary ciekawości. Jednak najbardziej uznanym i niekwestionowanym sposobem pozyskiwania wiedzy jest lekarz onkolog. Lekarz postrzegany jest jako osoba, która ma rozległa wiedzę z zakresu wielu dziedzin medycyny, którą wykorzystuje podczas walki z chorobą. Również nasza rola pielęgniarki w uśmierzaniu cierpienia jest znacząca. Pielęgniarka poprzez empatię, życzliwość, prawdziwość, pomocna dłoń, holizm podnosi poczucie wartości osoby chorej onkologicznie. Cierpienie doświadczane jest przez osoby, a nie przez ciało. Bezradność i beznadzieja są potężnymi przyczynami cierpienia. Jest ono uzależnione od czynników psychologicznych, które zakorzenione są w rysach i postawach chorych lub są wynikiem zaburzonych reakcji interpersonalnych. Każdy człowiek jest inny. Posiadamy różne temperamenty, pochodzimy z różnych rodzin, wpojono w nas wiele odmiennych idei. Ale każdy człowiek w mniejszym lub w większym stopniu potrzebuje bliskości drugiej osoby. Swoją emapitę. 42

45 W pracy pielęgniarek onkologicznych bardzo ważną role spełnia właściwa komunikacja. Umiejętność rozmowy z człowiekiem cierpiącym. Cierpiącym nie tylko fizycznie, ale i psychicznie i duchowo. W rozmowie z chory ważna rzeczą jest jak udzielamy informacji na nurtujące pytania. Chory potrzebuje informacji i często niezadowolenie z opieki medycznej dotyczy właśnie tego. Prawidłowe przekazywanie informacji powinny być zrozumiałe. Należy pamiętać, że język lekarza lub pielęgniarki może być zupełnie niejasny dla chorego. W praktyce proces komunikacji z pacjentem w okresie daleko zaawansowanej choroby nowotworowej sprowadza się również do umiejętnego przeprowadzenia wywiadu lub rozmowy, rozmowy zarówno terapeutycznej, jaki i rozmowy o bycie, egzystencji, samopoczuciu Przeprowadzone badania miały na celu uzyskanie odpowiedzi na pytanie: Jaka jest rola pielęgniarki w uśmierzaniu cierpienia u osób chorych onkologicznie? Przebadano 59 pacjentów oddziału chemioterapii i ginekologii. Na pierwsze pytanie o oczekiwania wobec świadczonej opieki pielęgniarskiej twierdząco odpowiedziało ponad 93% pytanych. Blisko 95% odpowiedziało, że pod wpływem właściwej opieki czują się lepiej. Na pytanie jaki jest poziom opieki 55% zdeklarowało, że jest na dobrym poziomie, a 34% że na bardzo dobrym. Na zadane pytanie o reakcje emocjonalne najczęściej towarzyszyły słowa: rozdrażnienie, depresja, lęk, waleczność, pozytywne przewartościowanie a także bezradność. Dzięki przeprowadzonym badaniom można stwierdzić, iż pacjenci oczekują od pielęgniarki wsparcia psychicznego, pomocy w rozwiązywaniu problemów pielęgnacyjnych zaistniałych z powodu swojej choroby. 43

46 Katarzyna Nowak mgr pielęgniarstwa Magdalena Bertrandt - Łasińska mgr pielęgniarstwa Zakład Brachyterapii, Wielkopolskie Centrum Onkologii, Poznań Paliatywna brachyterapia HDR przełyku Palliative high dose rate brachytherapy of esophageal cancer Słowa kluczowe: HDR brachyterapia, rak przełyku, leczenie paliatywne, brachyterapia endoluminalna Key words: high dose rate brachytherapy, esosphageal cancer, palliative treatment, endoluminal brachytherapy Brachyterapia jest to metoda leczenia nowotworów, w której źródło promieniowania jonizującego wprowadza się bezpośrednio do tkanki zmienionej chorobowo lub w jego najbliższe sąsiedztwo. Brachyterapia PDR jest to promieniowanie podawane w postaci impulsów, trwająca od kilku do kilkunastu godzin gdzie źródłem promieniowania jest iryd 192. Brachyterapia HDR jest terapią z zastosowaniem izotopu o wysokiej mocy dawki promieniowania, oparta na kilkuminutowej aplikacji pierwiastka promieniotwórczego. Brachyterapia wewnątrzprzełykowa jest metodą leczenia paliatywnego chorego z miejscowo zaawansowanym rakiem przełyku i przy odpowiedniej kwalifikacji obarczoną niewielkim odsetkiem powikłań. Celem tego leczenia jest ustąpienie lub zmniejszenie stopnia dysfagii, bólu, krwawienia z przełyku oraz poprawa stanu ogólnego. Jest jednym z elementów terapii umożliwiających podwyższenie dawki na obszar guza z oszczędzeniem sąsiadujących tkanek zdrowych. Zabieg brachyterapii raka przełyku przeprowadza się poprzez założenie aplikatora, weryfikację jego położenia, planowanie leczenia i napromienianie. Zaplanowana przez lekarza dawka promieniowania jest precyzyjnie podawana na określony obszar wewnątrz przełyku. Podczas leczenia personel zakładu monitoruje jego przebieg pozostając w ciągłym kontakcie z pacjentem. Po podaniu odpowiedniej dawki w obrębie guza, system wycofuje źródło radioaktywne z aplikatorów do aparatu w sposób bezpieczny, zarówno dla chorego, jak i personelu. Po skończonej brachyterapii chory może kontaktować się z najbliższymi i nie jest zagrożeniem radioaktywnym dla otoczenia. Proces leczenia ma na celu osiągnięcie jak najlepszego efektu terapeutycznego, przy jednoczesnym zminimalizowaniu powikłań. Samodzielna paliatywna brachyterapia śródprzełykowa pomimo że nie poprawia w sposób statystycznie znamienny odsetka przeżyć chorych, to u większości wpływa na jakość życia. Większość autorów podkreśla, że brachyterapia jest to skuteczna metoda postępowania paliatywnego, zwłaszcza u chorych którzy nie są w stanie znieść kilkutygodniowej teleradioterapii. 44

47 Celina Drozd 1, Aneta Poteralska 2, Barbara Susfał 3 1 magister pielęgniarstwa, Dolnośląskie Centrum Onkologii we Wrocławiu, oddział Chirurgii Onkologicznej 2 magister pielęgniarstwa, specjalistka w dziedzinie pielęgniarstwa chirurgicznego, Dolnośląskie Centrum Onkologii we Wrocławiu, oddział Anestezjologii i Intensywnej Terapii 3 magister pielęgniarstwa, Dolnośląskie Centrum Onkologii we Wrocławiu, oddział Chirurgii Onkologicznej Powikłania ogólne i miejscowe w przebiegu zabiegów onkologicznych z wykorzystaniem procedury HIPEC General and local complications in the treatment of cancer using the HIPEC procedure. Słowa kluczowe: dootrzewnowa chemioterapia w hipertermii, rakowatość otrzewnej, powikłania miejscowe, powikłania ogólne Key words: hiperthermic intraperitoneal chemotherapy, peritoneal carcinomatosis, local complications, general complications Każda technika leczenia chirurgicznego niesie za sobą zwiększone ryzyko powikłań. Powikłania leczenia chirurgicznego z wykorzystaniem metody HIPEC można podzielić na powikłania miejscowe i ogólne. W poniższej pracy zaprezentowano wyniki badań przedstawiających wielkości statystyczne oraz rodzaje powikłań, które wystąpiły po zabiegu z zastosowaniem dootrzewnowej chemioterapii perfuzyjnej w hipertermii. Podawana chemioterapia nie oddziałuje na cały organizm, a jedynie wzmacnia i koncentruje leczenie w jamie otrzewnej oraz poprawia wchłanianie chemioterapii i podatność komórek nowotworowych. Metoda ta podnosi skuteczność terapii oraz wiąże się z mniejszymi obciążeniami dla pacjenta. HIPEC stwarza szanse leczenia chorych z przerzutami do otrzewnej w przebiegu raka jelita grubego, raka jajnika oraz u chorych na międzybłoniaka lub śluzaka rzekomego otrzewnej. Daje realną szansę długoterminowego przeżycia chorych w dobrym stanie ogólnym, z ograniczonym zrakowaceniem otrzewnej, u których można osiągnąć doszczętność operacji cytoredukcyjnej. Cytostatyki stosowane dootrzewnowo w połączeniu z hipertermią niszczą minimalne zmiany resztkowe. W celu uzyskania prawidłowych wyników odległych, wskazana jest proceduralna całkowita cytoredukcja zmian widocznych makroskopowo. Średnica guzów pozostawionych po operacji nie może przekraczać 2,5 mm. Perfuzja cytostatyku w podgrzanym roztworze do temperatury 42 o C może trwać od 30 do 90 minut. Cały zabieg ma na celu dokładne obmycie wszystkich miejsc w otrzewnej i zniszczenie minimalnych zmian resztkowych. 45

48 Cel pracy 1. Analiza danych epidemiologicznych chorych z nowotworem kwalifikującym się do leczenia metodą HIPEC. 2. Ocena częstości występowania powikłań ogólnych i miejscowych w badanej populacji. 3. Określenie czynników wpływających na występowanie powikłań. Materiał i metody Przedmiotem badań była grupa 52 chorych, kobiety stanowiły 86,5%, a mężczyźni 13,5% badanych. Chorych leczono operacyjnie z wykorzystaniem procedury HIPEC. Dane statyczne uzyskano na postawie analizy dokumentacji medycznej Dolnośląskiego Centrum Onkologii we Wrocławiu w okresie od 2014 do 2016 roku. Ocenie podano dane epidemiologiczno - kliniczne, wykryte powikłania miejscowe oraz ogólne z podziałem na układy (oddechowy, krążenia, pokarmowy, moczowy). Całość uzyskanych wyników odniesiono do stanu ogólnego chorego przy użyciu skali ASA. Wnioski Dootrzewnowa chemioterapia w hipertermii jest zalecaną metodą leczenia pacjentów z przerzutami do otrzewnej w przebiegu raka jajnika lub raka jelita grubego, jak również w przypadku międzybłoniaka lub śluzaka rzekomego otrzewnej. Procedura HIPEC jest metodą czasochłonną i wymaga doświadczenia oraz zaangażowania ze strony całego zespołu interdyscyplinarnego, w tym również pielęgniarskiego. Zabieg operacyjny z wykorzystaniem metody HIPEC może skutkować powikłaniami, do których najczęściej należą: zaburzenia układu krążenia, zaburzenia krzepnięcia, nudności oraz wymioty. Najliczniejszą grupę badanych stanowiły kobiety, u których podstawową jednostką choroby był rozpoznany nowotwór jajnika. 46

49 Małgorzata Pasek dr n. med., mgr piel., specjalista pielęgniarstwa onkologicznego i epidemiologicznego Centrum Onkologii-Instytut im. Marii Skłodowskiej-Curie w Krakowie Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Tarnowie Wynaczynienia leków przeciwnowotworowych. Profilaktyka postępowanie terapeutyczne - edukacja pacjentów. Rekomendacje Polskiego Stowarzyszenia Pielęgniarek Onkologicznych Extravasation of anticancer drugs. Prevention - therapeutic management - patients education. Recommendations Polish Nurses Association of Cancer Słowa kluczowe: wynaczynienia, profilaktyka wynaczynień, pielęgniarka, edukacja pacjenta Key words: extravasation, prevention of extravasation Wynaczynienie jest to niezamierzone podanie lub wydostanie się leku poza naczynie żylne do otaczających tkanek, które może prowadzić do miejscowych stanów zapalnych, owrzodzeń i martwicy. Częstość występowania wynaczynień u pacjentów leczonych systemowo waha się na poziomie 0,1-7% ogółem leczonych lekami przeciwnowotworowymi drogą dożylną, a u 1% chorych mają miejsce poważne komplikacje. Wynaczynienia leków przeciwnowotworowych oraz niejednoznaczne procedury postępowania w tym zakresie stanowią problem dla pielęgniarek pracujących w oddziałach chemioterapii. Na konieczność ujednolicenia wytycznych zwracały uwagę pielęgniarki onkologiczne. Polskie Stowarzyszenie Pielęgniarek Onkologicznych również dostrzegając problem oraz biorąc pod uwagę opinię pielęgniarek onkologicznych powołało w 2015 r. Zespół ds. opracowania rekomandacji dotyczących wynaczynień leków przeciwnowotworowych, do którego zaproszono specjalistów z ośrodków onkologicznych w Polsce: pielęgniarki, lekarza, farmaceutę. Rekomendacje będą wydane w wersji papierowej i elektronicznej. Zawierają następujące treści: 1. Wynaczynienie podstawy kliniczne: definicje, objawy leczenie, podział leków przeciwnowotworowych, specyficzne antidota, zestaw do zaopatrzenia wynaczynienia. 2. Zasady postępowania. 3. Czynniki powodujące wzrost ryzyka wynaczynienia. 4. Profilaktyka wynaczynień. 5. Algorytm postępowania po wynaczynieniu leku przeciwnowotworowego. 6. Edukacja pacjenta na temat wynaczynienia leków przeciwnowotworowych. 7. Załączniki. 47

50 Wioletta Miśta, Leszek Miszczyk Zakład Radioterapii, Centrum Onkologii - Instytut im. Marii Skłodowskiej Curie, Oddział w Gliwicach Ocena skutków ubocznych po implantacji złotych znaczników Gold AnchorTM do gruczołu krokowego u chorych na raka stercza leczonych promieniami Cel pracy Celem pracy jest ocena efektów ubocznych po implantacji złotych znaczników Gold Anchor TM do gruczołu krokowego u chorych na raka stercza leczonych promieniami. Materiał i metoda Grupę badaną stanowiło 1606 chorych na raka stercza, zakwalifikowanych do radykalnego leczenia promieniami, u których od października 2009 r. do kwietnia 2015 r. założono złoty znacznik do gruczołu krokowego, umożliwiający prowadzenie radioterapii sterowanej obrazem (IGRT Image Guided Radiotherapy). W celu zmniejszenia ryzyka wystąpienia infekcji pacjenci przed zabiegiem są odpowiednio przygotowywani. Podawane są środki przeczyszczające oraz antybiotyki. Implantacja znacznika odbywa się drogą przezodbytniczą pod kontrolą obrazu z endorektalnej głowicy ultrasonograficznej. Wiek chorych zawierał się w przedziale od 41 do 88 lat (średnia - 68, mediana - 69). 1-2 tyg. po implantacji, oceniano toksyczność zabiegu w oparciu o przygotowany kwestionariusz ankiety. Oceniano w nim: ból przy wkłuciu oraz jego nasilenie w skali od 0 do 10 (0-brak bólu, 10-największy wyobrażalny ból) krwawienie po wkłuciu (z odbytnicy, z dróg moczowych) objawy zapalenia stercza po implantacji znacznika (bóle stercza, gorączka, częstomocz, pobierane z tego powodu leki przeciwzapalne i przeciwbakteryjne) inne objawy uboczne. Wyniki 1064 (66,2%) chorych nie odczuwało żadnego bólu w trakcie implantacji znacznika, 542 (33,8%) odczuwało ból oceniany w skali VAS od 1-10 (średnia odczuwanego bólu 0,8). Krwawienie z odbytnicy po zabiegu wystąpiło u 68 (4,2%) pacjentów, krwiomocz u 49 (3%), bóle stercza u 63 (3,9%), gorączka u 50 (3,1%), a częstomocz u 105 (6,5%). U 8 chorych po implantacji złotego markera wystąpiło zapalenia jądra, u 17 zakażenie dróg moczowych, u 4 doszło do zatrzymania moczu. W związku z wystąpieniem powyższych objawów u 36 (2,2%) pacjentów wdrożono leczenie przeciwbakteryjne oraz u 40 (2,5%) przeciwzapalne i przeciwbólowe 48

51 Wnioski Implantacja znaczników Gold Anchor TM jest małoinwazyjną i bezpieczną metodą obarczoną niewielkim ryzykiem powikłań. Janina Książek dr n. med. Kierownik: Zakład Pielęgniarstwa Chirurgicznego GUMed Wyzwania w procesie leczenia i pielęgnowania pacjenta operowanego z powodu raka płuca Challenges in the treatment and care of the surgical patient lung cancer Słowa kluczowe: pielęgnowanie, operacja, rak płuca Celem pracy jest analiza wybranych zadań i wyzwań w procesie leczenia i pielęgnowania pacjenta operowanego z powodu raka płuca. Praca ma charakter teoretyczny. W oparciu o analizę piśmiennictwa przedstawiono wyzwania procesu leczenia i pielęgnowania pacjenta operowanego z powodu raka płuca. Do leczenia chirurgicznego raka płuca kwalifikują się pacjenci, u których nie ma przeciwwskazań do resekcji tkanki płucnej wraz z guzem. Wyniki leczenia chirurgicznego zależą od stopnia zaawansowania nowotworu. Operacja wycięcia miąższu tkanki płucnej rozpoczyna się od wykonania otwarcia klatki piersiowej, czyli torakotomii. Towarzyszą temu, duże dolegliwości bólowe we wczesnym okresie pooperacyjnym. Ważnym zadaniem w procesie pielęgnowania jest ocena miejsca wyprowadzenia drenu, ocena jakości i ilości drenowanej treści. Pamiętajmy, że drenaż opłucnej stanowi duży dyskomfort dla pacjenta. W zestawach tradycyjnych oprócz dolegliwości bólowych w miejscu wyprowadzenia drenu, obciążeniem jest ciężar zestawu drenującego utrudniający mobilizację, hałas wytwarzany przez reduktor ssania, lęk związany ze znaczną objętością krwistej treści. W przypadku kompaktowych drenaży oraz drenażu cyfrowego wymienione niedogodności są mniejsze. Drenaż ten umożliwia stosowanie ciągłego ssania, bez konieczności unieruchamiania pacjenta przy stacjonarnej próżni. Większość systemów drenażowych zapewnia monitorowanie postępów leczenia oraz alarmuje o niebezpiecznych sytuacjach np. rozłączeniu drenażu, zagięciu drenu. W każdej z omówionych sytuacji pacjent wymaga wsparcia informacyjnego i emocjonalnego. Za powikłanie uznaje się każde zaburzenie prawidłowego przebiegu śródoperacyjnego i pooperacyjnego. Śmiertelność okołooperacyjna i jakość życia chorych zależy nie tylko od selekcji chorych do zabiegu i doświadczenia chirurga ale w znacznej mierze od standardów procesu pielęgnowania. 49

52 Prowadząc edukację zdrowotną będącą elementem kompleksowej opieki po resekcji miąższu tkanki płucnej, trzeba uwzględnić trudności, jakie napotyka pacjent świadomy, że był operowany z powodu raka płuca. W dalszym ciągu słowo rak, budzi strach, przerażenie, niepewność, a kontakt z osobą chorą często stwarza bariery natury psychologicznej. Małgorzata Derwis, Marzena Orłowska magister Klinika Urologii Centrum Medycyny Inwazyjnej w Gdańsku Opieka nad pacjentem z powierzchownym nowotworem pęcherza moczowego Care of the patient wiwth non-invasive urinary blader cancer Wstęp Nowotwór pęcherza moczowego w Polsce jest najczęstszym nowotworem układu moczowego. Postać powierzchowna nienaciekająca błony mięśniowej pęcherza występuję u około 75 % chorych zgłaszających się do lekarza. Przyczyny rozwoju nowotworu są nie do końca poznane lecz głównym czynnikiem jest palenie tytoniu. W leczeniu tej postaci nowotworu stosujemy zabieg endoskopowy elektroresekcję (TURSBT- trans urethrea resection of bladder tumor). Następnym etapem jest włączenie chemioterapii lub immunoterapii. Cel Celem pracy jest analiza procesu pielęgnowania pacjenta z powierzchownym nowotworem pęcherza moczowego. Materiał i metody Materiał stanowi pacjent z powierzchownym nowotworem pęcherza moczowego leczony w Klinice Urologii CMI w latach Zastosowane metody to: analiza dokumentacji medycznej, analiza piśmiennictwa, studium indywidualnego przypadku. Wyniki badań Opisywany przypadek wskazuje, że stała i systematyczna kontrola urologiczna oraz włączenie chemioterapii i immunoterapii pozwala na osiągnięcie wysokiej skuteczności leczenia, chroni przed radykalną metodą leczenia jaką jest usuniecie pęcherza moczowego. Wnioski Dzięki wnikliwej obserwacji rozpoznano wszystkie problemy pielęgnacyjne u pacjenta. Rozpoznano również deficyt wiedzy pacjenta dotyczący zabiegu operacyjnego oraz postępowania w okresie okołooperacyjnym, co umożliwiło właściwe wyedukowanie w zakresie wiedzy o chorobie. 50

53 Renata Piotrkowska Janina Książek dr n. med. dr n. med. Zakład Pielęgniarstwa Chirurgicznego, Gdański Uniwersytet Medyczny Procedury przygotowania do operacji chorych z chorobą nowotworową Procedures for preparing for surgery patients with cancer Słowa kluczowe: procedura, operacja, choroba nowotworowa. Celem pracy jest analiza przygotowania do operacji chorych z chorobą nowotworową w oparciu o realizację procedur. Praca ma charakter teoretyczny, a zastosowane metody to analiza piśmiennictwa i procedur obowiązujących w Uniwersyteckim Centrum Klinicznym w Gdańsku. Chory zakwalifikowany do operacji wymaga starannej przedoperacyjnej oceny i przedoperacyjnego przygotowania z zachowaniem obowiązujących procedur. Zastosowanie się personelu medycznego do wytycznych WHO w sprawie Listy wytycznych bezpieczeństwa chirurgicznego może istotnie przyczynić się do poprawy bezpieczeństwa operowanych chorych. W przygotowaniu do operacji chorych z chorobą nowotworową pielęgniarki wykorzystują opracowane i wdrożone do praktyki procedury. Ostatnie lata przyniosły szereg zmian w procedurach przygotowania przewodu pokarmowego i skóry. Znacznej poprawie uległy procedury przygotowania jamy ustnej i leczenia bólu pooperacyjnego. Obecny system wymaga jednak opracowania i wdrożenia systemu monitorowania jakości i bezpieczeństwa chorego, co podyktowane jest także brakiem norm zatrudnienia. 51

54 NOTATKI: 52

55 DARCZYŃCY i SPONSORZY