WSPARCIE FINANSOWE ROLNICTWA EKOLOGICZNEGO W POLSCE FINANCIAL SUPPORT OF EKOLOGIC FARMING IN POLAND

Transkrypt

1 288 A. ukomska STOWARZYSZENIE EKONOMISTÓW ROLNICTWA I AGROBIZNESU Roczniki Naukowe l tom IX l zeszyt 1 Agnieszka ukomska Akademia Ekonomiczna w Poznaniu WSPARCIE FINANSOWE ROLNICTWA EKOLOGICZNEGO W POLSCE FINANCIAL SUPPORT OF EKOLOGIC FARMING IN POLAND S³owa kluczowe: rolnictwo ekologiczne, dotacje, przestawianie gospodarstwa Key words: ekologic farming, allocations, farm s transposition Synopsis. Rolnictwo ekologiczne w Polsce, dziêki niskiemu poziomowi zu ycia nawozów mineralnych i produkcji w sposób tradycyjny ywnoœci wysokiej jakoœci staje siê konkurencyjne w stosunku do rolnictwa konwencjonalnego. Dotacje do ekologicznej produkcji rolnej s¹ postrzegane jako czynnik w istotny sposób wp³ywaj¹cy na rozwój rolnictwa ekologicznego w Polsce. Obowi¹zuj¹ca w Polsce od 1 maja 4 r. ustawa o rolnictwie ekologicznym, przez wsparcie finansowe rolnictwa ekologicznego, zapewni³a spe³nienie warunków, jakie Komisja Europejska nak³ada na kraje cz³onkowskie. Wstêp Rolnictwo ekologiczne zosta³o zdefiniowane przez Rozporz¹dzenie Rady EWG 2092/91 z 24 czerwca 1991 r. w sprawie rolnictwa ekologicznego oraz znakowania jego produktów i œrodków spo ywczych. P³ody rolnictwa ekologicznego s¹ produkowane bez chemicznych œrodków ochrony roœlin i ³atwo rozpuszczalnych nawozów mineralnych, natomiast z zastosowaniem naturalnych nawozów zwierzêcych i kompostów, zielonych nawozów oraz zró nicowanego p³odozmianu [Rembia³kowska 6]. W Polsce istniej¹ dogodne warunki do rozwoju tego modelu rolnictwa. Ponadto, bior¹c pod uwagê rosn¹cy popyt na ywnoœæ produkowan¹ metodami ekologicznymi, przed polskimi rolnikami powsta³a niepowtarzalna szansa na rozwój tej bran y i uczynienie z niej specjalnoœci w skali ca³ej Europy. Oprócz dogodnych walorów przyrodniczych oraz dominuj¹cych warunków produkcji, istotnym czynnikiem u³atwiaj¹cym prowadzenie produkcji metodami ekologicznymi w Polsce jest wsparcie finansowe z bud etu krajowego. Zakres merytoryczny artyku³u obejmuje regulacje prawne obowi¹zuj¹ce w zakresie rolnictwa ekologicznego i jego finansowania, krótk¹ charakterystykê jednostek zajmuj¹cych siê rozdzia³em œrodków finansowych dla rolników oraz zasady udzielania i wyp³acania dotacji przedmiotowych dla podmiotów wykonuj¹cych zadania na rzecz rolnictwa ekologicznego w latach Ze wzglêdu na teoretyczny charakter artyku³u wykorzystano metodê analizy logicznej i opisowej. Rolnictwo ekologiczne warunki przydzia³u dotacji ze œrodków krajowych w okresie przedakcesyjnym Pocz¹tki rolnictwa ekologicznego w Polsce siêgaj¹ 1980 roku, a za g³ównego inicjatora wielu dzia³añ uznaje siê prof. dr hab. Mieczys³awa Górnego ze Szko³y G³ównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie. Zarówno w Polsce, jak i w krajach Unii Europejskiej, rolnictwo ekologiczne rozwija³o siê jako ruch oddolny, w znacz¹cy sposób powi¹zany z miêdzynarodowym ruchem tego modelu gospodarowania w rolnictwie, a izolowany i bagatelizowany do koñca lat dziewiêædziesi¹tych przez krajowe instytucje i organizacje. W tym okresie nie odnotowano istotnego zainteresowania rolników tym sposobem produkcji ywnoœci pierwotnej. Dopiero w roku 0 odnotowano znacz¹cy wzrost liczby gospodarstw w trakcie przestawiania na metody ekologiczne oraz certyfikowanych (z 231 gospodarstw w roku 1999 do 391 w 0 roku i 640 w roku 1) [ akowska-biemans, Gutkowska 3]. Zmiany te mo na po³¹czyæ z instytucjonalizacj¹ rolnictwa ekologicznego w tym okresie, stworzeniem regulacji prawnych dla tego modelu prowadzenia gospodarstwa rolnego, a przede wszystkim objêcie go wsparciem finansowym.

2 Wsparcie finansowe rolnictwa ekologicznego w Polsce 289 Polskie rolnictwo ekologiczne po raz pierwszy uzyska³o wsparcie finansowe pañstwa w roku 1998, kiedy wprowadzono dotacje do kosztów kontroli gospodarstw ekologicznych. Dotacja ta by³a udzielana jednostkom kontrolnym. W 1999 roku rozszerzono zakres dotacji, wprowadzaj¹c dotacjê do hektara upraw ekologicznych. Beneficjentami tego wsparcia byli rolnicy, którzy ju prowadzili certyfikowane ekologiczne gospodarstwo rolne lub którzy byli w pierwszym lub drugim roku przestawiania gospodarstwa konwencjonalnego na ekologiczne. Poziom dotacji, zdaniem Lampkin i wsp. [1999] powinien byæ zwi¹zany m. in. z: rzeczywistymi kosztami przestawiania gospodarstw, w tym z uwzglêdnioniem faktu, i produkty z gospodarstw w okresie przestawania nie maj¹ certyfikatu i stosuje siê do nich ceny produktów konwencjonalnych, kosztami kontynuowania gospodarowania metodami ekologicznymi rekompensaty spadku dochodów, jakie obserwuje siê w intensywnych gospodarstwach ogrodniczych i specjalizuj¹cych w produkcji roœlinnej [ akowska-biemans, Gutkowska 3]. Pocz¹wszy od 1998 roku, pomimo braku odpowiednich regulacji prawnych w sektorze rolnictwa ekologicznego, produkcja metodami ekologicznymi by³a dofinansowana dotacjami z bud etu pañstwa. W kolejnych latach, podstaw¹ prawn¹, ustalaj¹c¹ zasady udzielania i wyp³acania rolnikom dotacji by³o wydawane corocznie w porozumieniu z Ministrem Finansów rozporz¹dzenie Ministra Rolnictwa w sprawie wysokoœci stawek dotacji przedmiotowych dla ró nych podmiotów wykonuj¹cych zadania na rzecz rolnictwa oraz szczegó³owych zasad i trybu udzielania oraz rozliczania tych dotacji [Wawiernia 4]. Wykaz aktów prawnych, reguluj¹cych najistotniejsze zagadnienia z zakresu rolnictwa ekologicznego i jego finansowania ze strony pañstwa przedstawiono w tabeli 1. Wysokoœæ p³atnoœci by³a ustalana odpowiednio do kwoty œrodków przeznaczonych w bud ecie pañstwa na rolnictwo, w tym na rolnictwo ekologiczne oraz prognozowanej liczby gospodarstw, które zg³osz¹ siê do kontroli w roku nastêpnym. Stawki te ulega³y corocznym zmianom, szczególnie wysokoœæ stawki do hektara upraw. Zmianie ulega³y równie limity obszarowe gospodarstw, dla Tabela 1. Wykaz aktów prawnych reguluj¹cych najistotniejsze zagadnienia rolnictwa ekologicznego Rok Pe³ny tytu³ aktu prawnego 1998 Rozporz¹dzenia Ministra Rolnictwa i Gospodarki ywnoœciowej zdn. 11 maja 1998 r. wsprawie wysokoœci stawek dotacji dla rolnictwa oraz szczegó³owych zasad i trybu ich udzielania w1998 r. (Dz. U. Nr 71, poz. 461) Œredniookresowa Strategia RozwojuRolnictwa i Obszarów Wiejskich, przyjêta przezradê Ministrów 21 kwietnia 1998 r Najistotniejsze zmiany Dofinansowanie do kosztów kontroli gospodarstw ekologicznych, przeprowadzanychprzez: Stowarzyszenie Agro Bio Test i Polskie Towarzystwo Rolnictwa Ekologicznego Rozszerzenie wsparcia rolnictwa ekologicznego przezbezpoœrednie dop³aty do upraw ekologicznychorazdo kosztów kontroli. Rozporz¹dzenie Ministra Rolnictwa i RozwojuWsi Okreœlenie wysokoœci dotacji zbud etu wsprawie wysokoœci stawek dotacji przedmiotowych dla pañstwa do upraw, jak i do kosztów kontroli podmiotówwykonuj¹cych zadania na rzecz rolnictwa i gospodarstwa ekologicznego w latach szczegó³owych zasad i trybu udzielania oraz rozliczania t ych dotacji. Rozporz¹dzenia zosta³yopublikowane w: Dz. U. Nr 33 z1999 r., poz. 318, Dz. U. Nr 35 z 0 r., poz. 401, Dz. U. Nr 41 z1 r., poz. 468, Dz. U. Nr 65 z2 r., poz. 595, Dz. U. Nr 77 z3 r., poz. 685, Dz. U. Nr 72 z4 r., poz. 655, Dz. U. Nr 99z5 r., poz. 831, Dz. U. Nr 98 z6 r., poz Ustawa zdnia 16 marca 1 r. o rolnictwie ekologicznym (Dz. U. Nr. 38, poz. 452). Art. 15. producentowi posiadaj¹cemu gospodarstwo ekologiczne lub bêd¹cemu w trakcie przestawiania gospodarstwa na produkcjê metodami ekologicznymi przys³uguje dotacja przedmiotowa 4 Rozporz¹dzenie RadyMinistrów zdnia 20 lipca 4 r. wsprawie szczegó³owych warunkówi trybu udzielania pomocy finansowej na wspieranieprzedsiêwziêæ rolno- œrodowiskowych i poprawy dobrostanu zwierz¹t objêtej Dop³atydo poszczególnychrodzajów upraw dla gospodarstw posiadaj¹cychcertyfikat zgodnoœci i bêd¹cychw trakcie przestawiania by³yrealizowane przezagencjê p lanem rozwoju obszarówwiejskich(dz. U. Nr 174, poz. Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa 1809 zpóÿn. zm.). ród³o: opracowanie w³asne na podstawie: Informacja , 1, 2, 4.

3 290 A. ukomska których kwota dotacji by³a pe³na lub ulega³a obni eniu. Dla porównania, w 0 r. pe³na stawka dotacji by³a doliczana za ka dy hektar uprawy ekologicznej w gospodarstwie do 100 ha upraw ekologicznych, a dla powierzchni od 100 do 300 ha upraw ekologicznych stawka dotacji zosta³a obni ona o 50% [Dz. U. z 0 r., Nr 35, poz. 401]. W 2 roku pe³na stawka dotacji obejmowa³a obszar uprawy od 1 ha do 50 ha, dla powierzchni od 50 do 100 ha upraw ekologicznych stawki dotacji by³y obni one o 50%, natomiast dla powierzchni powy ej 100 ha dotacja nie przys³ugiwa³a [Dz. U. z 2 r., Nr 65, poz. 595]. W 4 roku 100% stawki podstawowej na 1 ha by³o przyznawane w³aœcicielowi gospodarstwa, którego obszar mieœci³ siê w przedziale od 1 do 100 ha, 50% stawki dla powierzchni od 100 do 300 ha, natomiast 10% stawki za powierzchniê powy ej 300 ha [Nachtman 4]. Wysokoœæ wyp³aconych dotacji do poszczególnych rodzajów upraw i do kosztów kontroli w kolejnych latach wzrasta³a i wynosi³a m in.: w , 3 tys. z³, w 0 3,8 mln z³, w 1 5,8 mln z³, w 2 3,119 mln z³, w 3 7,081 mln z³. Obni enie wielkoœci wyp³aconych dotacji w 2 r. w porównaniu do roku 1 by³o spowodowane zmniejszeniem stawki dotacji do hektara upraw ekologicznych. Stawki dotacji do hektara upraw ekologicznych zestawiono w tabeli 2, natomiast stawki dotacji do kosztów kontroli gospodarstw rolnych w latach zestawiono w tabeli 3. Tabela 2. Stawki dotacji do 1 ha uprawy ekologicznej dla gospodarstw podejmuj¹cych produkuj¹cych metodami ekologicznymi w latach Rodzaj upraw Uprawywarzywne Uprawyrolnicze Uprawysadownicze Plantacje jagodowe ¹ki, pastwiska Stawka dotacji do 1 ha upraw [z³] w latach dla gospodarstw w kontrolowanym okresie w roku poprzedzaj¹cym uzyskanie certyfikatu zgodnoœci produkcjê i dla kontrolowanych gospodarstw maj¹cych certyfikat zgodnoœci ród³o: opracowanie w³asne na podstawie Rozporz¹dzeñMinistra Rolnictwa i RozwojuWsi (do 0 roku Ministra Rolnictwa i Gospodarki ywnoœciowej) wsprawie stawek dotacji przedmiotowych dla ró nych p odmiotówwykonuj¹cych zadania na rzecz rolnictwa Tabela 3. Stawki dotacji na dofinansowanie kosztów kontroli gospodarstw na zgodnoœæ prowadzenia produkcji metodami ekologicznymi w latach L ata Powierzchnia gospodarstwa [ha] i wysokoœæ dotacji [PLN] do pow ród³o: opracowanie w³asne na podstawie Rozporz¹dzeñMinistra Rolnictwa i RozwojuWsi (do 0 roku Ministra Rolnictwa i Gospodarki ywnoœciowej) wsprawie stawek dotacji przedmiotowych dla ró nych podmiotówwykonuj¹cych zadania na rzecz rolnictwa. W latach zmienia³y siê podmioty, dokonuj¹ce wyp³at dotacji rolnikom prowadz¹cym gospodarstwa ekologiczne lub bêd¹cym w trakcie przestawiania gospodarstwa na produkcjê metodami ekologicznymi. W pierwszych latach dotacje zarówno do hektara upraw ekologicznych, jak i do kosztów przeprowadzanych kontroli by³y wyp³acane przez G³ówny Inspektorat Skupu i Przetwórstwa Artyku³ów Rolnych. Od 0 roku zadanie to wykonywa³y Stacje Chemiczno-Rolnicze po potwierdzeniu wniosku o wyp³acenie dotacji przez upowa nion¹ jednostkê certyfikuj¹c¹. W 4 roku nast¹pi³ rozdzia³ pomiêdzy dwie jednostki: wspomniane wczeœniej Stacje Chemiczno- Rolnicze, które dokonywa³y dop³at do kosztów kontroli gospodarstw, zarówno posiadaj¹cych certyfikat zgodnoœci, jak i bêd¹cych w trakcie przestawiania i Agencjê Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, która przyznawa³a p³atnoœci do poszczególnych rodzajów upraw w ww. gospodarstwach [Informacja... 4]

4 Wsparcie finansowe rolnictwa ekologicznego w Polsce 291 Dostosowanie systemu dotacji dla rolnictwa ekologicznego w Polsce do wymagañ Unii Europejskiej Tabela 4. Wysokoœæ ekologiczne" P³atnoœci za pakiet: p³atnoœci w ramach "Rolnictwo ekologiczne" pakietu "Rolnictwo Uprawyrolnicze bezcertyfikatu Uprawyrolnicze zcertyfikatem U ytki zielone bezcertyfikatu U ytki zielone zcertyfikatem Uprawywarzywnicze bezcertyfikatu Uprawywarzywnicze zcertyfikatem Uprawyspecjalne-sadownicze i jagodowe bezcertyfikatu Uprawyspecjalne-sadownicze i jagodowe zcertyfikatem ród³o: Informacja z³/ha/rok W 4 roku, po przyst¹pieniu Polski do Unii Europejskiej, rolnictwo ekologiczne zosta³o w³¹czone do jednego z siedmiu przedsiêwziêæ rolnoœrodowiskowych, które s¹ wdra ane w ramach Planu Rozwoju Obszarów Wiejskich (PROW). Jest to plan pomocowy, finansowany w 80% z bud etu UE, a w 20% z bud etu Polski. Dla rolników wa ne jest to, e udzia³ w dzia³aniach Planu Rozwoju Obszarów Wiejskich nie wymaga wspó³finansowania ze strony rolnika, tzn. rolnik nic nie musi dok³adaæ z w³asnych œrodków, je eli chce skorzystaæ z programu [Dobrzyñska 4]. P³atnoœci w ramach pakietu Rolnictwo ekologiczne (kod S02) na lata 4-6 przedstawiono w tabeli 4. Dop³aty s¹ wy sze dla gospodarstw bêd¹cych w okresie przestawiania z uwagi na ponoszone w tym okresie straty produkcyjne. P³atnoœæ mo e byæ udzielona w wysokoœci 120% stawki podstawowej, jeœli m. in. wystêpuje zbilansowanie produkcji roœlinnej i zwierzêcej w gospodarstwie (produkcja azotu w nawozach naturalnych zawiera siê miêdzy 51 do 170 kg/ha/rok). Przewidziane s¹ tak e zmniejszenia p³atnoœci rolnoœrodowiskowych ze wzglêdu na powsta³e uchybienia. Dop³aty wynikaj¹ce z pakietu rolnictwo ekologiczne nie przys³uguj¹ rolnikowi w przypadku, gdy nie ma: certyfikatu zgodnoœci wymaganego w produkcji ekologicznej, dokumentu poœwiadczaj¹cego, e gospodarstwo znajduje siê w okresie przestawiania na metodê produkcji ekologicznej, dokumentu œwiadcz¹cego o w³¹czeniu gospodarstwa w plany kontroli. Od roku 7 nast¹pi³a zmiana zasad finansowania rolnictwa ekologicznego zgodnie z przygotowanym przez MRiRW projektem Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata (PROW ). Wed³ug tego projektu rolnictwo ekologiczne musi sprostaæ nastêpuj¹cym wymaganiom: prowadzenie produkcji rolnej musi odbywaæ siê zgodnie z regu³ami okreœlonymi w ustawie o rolnictwie ekologicznym i Rozporz¹dzeniach Rady (WE) Nr 2092/92 i 1804/99, w przypadku realizacji wariantu Trwa³e u ytki zielone (bez certyfikatu zgodnoœci) oraz Trwa- ³e u ytki zielone (z certyfikatem zgodnoœci) istnieje obowi¹zek przeznaczenia plonu na produkcjê ywnoœci ekologicznej, to znaczy bezpoœrednie skarmianie lub produkcjê pasz, zachowanie na terenie gospodarstwa powierzchni trwa³ych u ytków zielonych. Na lata przewidziane s¹ nastêpuj¹ce kwoty p³atnoœci rolnoœrodowiskowych dla pakietu rolnictwo ekologiczne: Uprawy rolnicze (bez certyfikatu zgodnoœci) 800 PLN/ha, Uprawy rolnicze (z certyfikatem zgodnoœci) 750 PLN/ha, Trwa³e u ytki zielone (bez certyfikatu zgodnoœci) 330 PLN/ha, Trwa³e u ytki zielone (z certyfikatem zgodnoœci) 260 PLN/ha, Uprawy warzywnicze (bez certyfikatu zgodnoœci) 1540 PLN/ha, Uprawy warzywnicze (z certyfikatem zgodnoœci) 1300 PLN/ha, Uprawy zielarskie (bez certyfikatu zgodnoœci) 800 PLN/ha, Uprawy zielarskie (z certyfikatem zgodnoœci) 720 PLN/ha, Uprawy sadownicze + jagodowe (bez certyfikatu zgodnoœci) 1800 PLN/ha, Uprawy sadownicze + jagodowe (z certyfikatem zgodnoœci) 1540 PLN/ha, Uprawy sadownicze + jagodowe pozosta³e (bez certyfikatu ) 800 PLN/ha, Uprawy sadownicze + jagodowe pozosta³e (z certyfikatem) 650 PLN/ha. W ramach dop³at rolnoœrodowiskowych na lata rolnik mo e otrzymaæ p³atnoœæ zwiêkszon¹ maksymalnie o 20% na pokrycie kosztów transakcyjnych, czyli kosztów uczestnictwa gospodarstwa w systemie kontroli w rolnictwie ekologicznym. Maksymalne kwoty kosztów

5 292 A. ukomska transakcyjnych w zale noœci od wielkoœci gospodarstwa zosta³y ustalone na nastêpuj¹cym poziomie (w z³ na gospodarstwo): do 5 ha u ytków rolnych, powy ej 5 ha do 10 ha u ytków rolnych 750, powy ej 10 ha do 20 ha u ytków rolnych 800, powy ej 20 ha do 50 ha u ytków rolnych 900, powy ej 50 ha do 100 ha u ytków rolnych 1000, powy ej 100 ha u ytków rolnych Odnoœnie pakietu rolnictwo ekologiczne zmianie uleg³y równie limity obszarowe gospodarstw, dla których kwota p³atnoœci rolnoœrodowiskowej jest pe³na lub ulega obni eniu: ha: 100% p³atnoœci rolnoœrodowiskowej, 100,01- ha: 50% p³atnoœci rolnoœrodowiskowej, ponad ha: 10% p³atnoœci rolnoœrodowiskowej [Nachtman 4]. W zwi¹zku z przyst¹pieniem Polski do Unii Europejskiej zosta³a uchwalona nowa ustawa z dnia 20 kwietnia 4 r. (Dz. U. z 4r., Nr 93, poz. 898) o rolnictwie ekologicznym, która jest regulacj¹ prawn¹ zapewniaj¹c¹ prawid³owe funkcjonowanie regulacji zawartych w rozporz¹dzeniach unijnych. Do znacz¹cych zapisów zawartych w ustawie nale y zaliczyæ mo liwoœæ wsparcia finansowego z bud etu krajowego szeroko pojêtych dzia³añ na rzecz rozwoju rolnictwa ekologicznego w Polsce. Zgodnie z art. 13 ww. dokumentu, z bud etu pañstwa mo na m. in.: dofinansowaæ prowadzenie badañ dotycz¹cych rolnictwa ekologicznego, w tym wykonywanie analiz na zawartoœæ substancji niedozwolonych do stosowania w rolnictwie ekologicznym, dofinansowywaæ dzia³ania promocyjne w rolnictwie ekologicznym, w tym udzia³ w targach krajowych i miêdzynarodowych [Nowicka 4]. Wnioski W opracowaniu przedstawiono analizê systemu przydzielania dotacji dla rolników, którzy prowadz¹ produkcjê roln¹ metodami ekologicznymi lub s¹ w trakcie przestawiania gospodarstwa z metody konwencjonalnej na metody ekologiczne. Na podstawie przeprowadzonej analizy sformu- ³owano nastêpuj¹ce wnioski: 1. Rolnictwo ekologiczne jest zwi¹zane z wykorzystywaniem naturalnych metod ochrony roœlin, naturalnego nawo enia i stosowaniem przyjaznych dla œrodowiska metod produkcji. Wi¹ e siê ono z przestrzeganiem przepisów o rolnictwie ekologicznym i uzyskaniem odpowiedniego certyfikatu. 2. Czyste œrodowisko, niskie zu ycie pestycydów i nawozów sztucznych oraz wysoki udzia³ osób zatrudnionych w rolnictwie s¹ elementami u³atwiaj¹cymi przestawienie gospodarstw w Polsce z produkcji konwencjonalnej na ekologiczn¹. 3. Ogromne mo liwoœci dla polskiego rolnictwa ekologicznego stworzy³o wejœcie naszego kraju w struktury Unii Europejskiej i otwarcie na wielomilionowy zachodni rynek konsumentów, coraz czêœciej preferuj¹cych ywnoœæ zdrow¹ i bezpieczn¹ [Ardanowski 4]. 4. Bardzo istotnym czynnikiem, wp³ywaj¹cym na iloœciowy rozwój ekologicznej produkcji rolnej w Polsce jest przyznawanie p³atnoœci z tytu³u prowadzenia certyfikowanego gospodarstwa ekologicznego lub przestawiania gospodarstwa z metody konwencjonalnej na metodê ekologiczn¹ (przestawianie w pierwszym lub drugim roku). 5. Po przyst¹pieniu Polski do Unii Europejskiej pakiet rolnictwa ekologicznego sta³ siê jednym z 7 przedsiêwziêæ rolnoœrodowiskowych, wdra anych w ramach Planu Rozwoju Obszarów Wiejskich w latach W Programie Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata (PROW ), przygotowanym przez Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi w 7 r. zaplanowano podniesienie stawki dotacji jednostkowej do hektara upraw ekologicznych, szczególnie w grupie upraw warzywniczych i upraw rolniczych. Ma to na celu zachêcenie do kontynuacji b¹dÿ podejmowania praktyk rolniczych prowadz¹cych do ekologizacji produkcji rolniczej. Literatura Ardanowski J.K. 4: Bariery w podejmowaniu dzia³alnoœci w rolnictwie ekologicznym. [W:] Rolnictwo ekologiczne nowe warunki dzia³ania wynikaj¹ce z cz³onkostwa Polski w Unii Europejskiej. Materia³y z seminarium, Warszawa r., 5. Dobrzyñska N. 4: Wsparcie finansowe dla rolników prowadz¹cych gospodarstwa ekologiczne. [W:] Rolnictwo

6 Wsparcie finansowe rolnictwa ekologicznego w Polsce 293 ekologiczne nowe warunki dzia³ania wynikaj¹ce z cz³onkostwa Polski w Unii Europejskiej. Materia³y z seminarium, Warszawa r., 19. Dz. U. Nr 33 z 1999 r., poz Dz. U. Nr 35 z 0 r., poz Dz. U. Nr 41 z 1 r., poz Dz. U. Nr 65 z 2 r., poz Dz. U. Nr 77 z 3 r., poz Dz. U. Nr 72 z 4 r., poz Dz. U. Nr 99z 5 r., poz Dz. U. Nr 98 z 6 r., poz Informacja Rolnictwo ekologiczne w Polsce w latach : G³ówny Inspektorat Inspekcji Skupu i Przetwórstwa Artyku³ów Rolnych [ Informacja Rolnictwo ekologiczne w Polsce w 1 roku. 2: G³ówny Inspektorat Jakoœci Handlowej Artyku³ów Rolno-Spo ywczych [ Informacja Rolnictwo ekologiczne w Polsce w 2 roku. 3: G³ówny Inspektorat Jakoœci Handlowej Artyku³ów Rolno-Spo ywczych [ Informacja Rolnictwo ekologiczne w Polsce w 4 roku. 5: G³ówny Inspektorat Jakoœci Handlowej Artyku³ów Rolno-Spo ywczych [ Nachtman G. 4: Od gospodarstwa konwencjonalnego do ekologicznego. System zbierania i wykorzystywania danych rachunkowych z gospodarstw rolnych [ Nowicka B. 4: Regulacje prawne obowi¹zuj¹ce w rolnictwie ekologicznym. [W:] Rolnictwo ekologiczne nowe warunki dzia³ania wynikaj¹ce z cz³onkostwa Polski w Unii Europejskiej. Materia³y z seminarium, Warszawa r., 10. Rembia³kowska E. 6: Warto spo ywaæ produkty ekologiczne. Roczniki Warszawskiej Szko³y Zdrowia, rok VI, 65. Wawiernia W. 4: Wsparcie finansowe ze œrodków krajowych i Unii Europejskiej dla rolników prowadz¹cych gospodarstwa ekologiczne. [W:] Rolnictwo ekologiczne nowe warunki dzia³ania wynikaj¹ce z cz³onkostwa Polski w Unii Europejskiej. Materia³y z seminarium, Warszawa r., 27. akowska-biemans S., Gutkowska K. 3: Rynek ywnoœci ekologicznej w Polsce i w krajach Unii Europejskiej. SGGW, Warszawa, 28-30, 34. Summary Organic farms, for which environmental protection is one of the principles of farming, had been a marginal phenomenon for a long period of time. The number of organic farms has grown dynamically in the recent years. This growth is linked to the introduction of subsidies towards the cost of the audit system in 1998 and crucially the introduction of subsidies per hectare of organic crop in The Act on Organic Farming was passed in 4; this act regulates the conditions of engaging in agricultural production and food processing utilising organic methods and establishes a system of audit and certification of such production and processed products. In this way, Poland has joined the countries in which organic farming is regulated by law and farmers are encouraged to undertake such activities. This Act has had a favourable influence on the sector. Adres do korespondencji: mgr in. Agnieszka ukomska Akademia Ekonomiczna w Poznaniu Katedra Makroekonomii i Gospodarki ywnoœciowej al. Niepodleg³oœci 10, Poznañ tel. (0 61) kmigz@ae.poznan.pl