W kierunku strategii w zakresie zapobiegania poważnym obrażeniom odniesionym w wypadkach drogowych najczęściej zadawane pytania

Transkrypt

1 KOMISJA EUROPEJSKA NOTATKA Bruksela, 19 marca 2013 r. W kierunku strategii w zakresie zapobiegania poważnym obrażeniom odniesionym w wypadkach drogowych najczęściej zadawane pytania Prace nad zwiększeniem bezpieczeństwa drogowego w UE do tej pory były prowadzone z powodzeniem. Podczas ostatniego okresu strategii w latach liczbę ofiar śmiertelnych na drogach UE udało się ograniczyć o 43 proc., dzięki czemu wprawdzie nie osiągnięto strategicznego celu ograniczenia liczby drogowych wypadków śmiertelnych o połowę do 2010 r., ale udało się znacznie do niego zbliżyć. Niemniej jednak na każdą osobę, która poniosła śmierć w wypadku drogowym przypada szacunkowo dziesięć osób, które odniosły poważne obrażenia. Ponadto w przypadku poważnych obrażeń dane dotyczące poprawy stanu nie wyglądają już tak dobrze. Statystyki przekazane przez państwa członkowskie wykazują jedynie 36 proc. spadek między 2001 r. a 2010 r. Oprócz cierpienia ludzkiego spowodowanego wypadkami musimy także pamiętać o kosztach społeczno-ekonomicznych wypadków, których wysokość szacuje się na około 2 proc. rocznego PKB Unii Europejskiej. Strategia w zakresie obrażeń Z tych właśnie powodów Komisja Europejska opublikowała dzisiaj dokument w sprawie poważnych obrażeń odniesionych w wypadkach drogowych. Przedstawiła w nim kolejne kroki zmierzające do stworzenia całościowej strategii UE dotyczącej poważnych obrażeń odniesionych w wypadkach, konkretnie będą to: wspólna definicja poważnego obrażenia odniesionego w wypadku drogowym, wytyczne na przyszłość dla państw członkowskich dotyczące poprawy skuteczności gromadzenia danych w przypadku poważnych wypadków drogowych, zasada przyjęcia na poziomie unijnym celu ograniczenia liczby ofiar, które odnoszą obrażenia w poważnych wypadkach drogowych. Ograniczenie liczby poważnych obrażeń jak przedstawia się obecna sytuacja? Szacuje się, że każdego roku w wypadkach drogowych poważne obrażenia odnosi około 250 tys. osób. W porównaniu do tego w 2012 r. w wypadkach drogowych śmierć poniosło 28 tys. osób. Najczęściej występującymi poważnymi obrażeniami odniesionymi w wypadkach drogowych są urazy głowy, nóg i kręgosłupa. Wiele z nich powoduje cierpienie odczuwane przez całe życie lub trwałe kalectwo. Najsłabsi użytkownicy dróg, tacy jak pieszy, rowerzyści, motocykliści lub użytkownicy należący do określonych grup wiekowych zwłaszcza osoby starsze są szczególnie narażeni na odniesienie poważnych obrażeń. Do wypadków powodujących takie obrażenia dochodzi częściej w miastach niż na drogach wiejskich. MEMO/13/232

2 Co możemy zrobić? Głównym czynnikiem umożliwiającym skuteczne obniżenie liczby śmiertelnych ofiar wypadków jest koncepcja oparta na wynikach, przyjęta w dwóch następujących po sobie dziesięcioletnich strategiach UE w zakresie bezpieczeństwa drogowego. Oczywiste jest, że opierając się na doświadczeniu uzyskanym dzięki skutecznie nakierowanym działaniom można by wiele zyskać stosując podobne podejście do poważnych, ale nie śmiertelnych, wypadków drogowych. Niemniej jednak wymagałoby to dostępu do przejrzystych i dokładnych danych, umożliwiających ocenę skali, charakteru i złożonego mechanizmu powstawania poważnych obrażeń oraz umożliwiających obserwowanie skutków zastosowanych działań. Na czym polega problem z danymi dotyczącymi obrażeń? Brak jednakowych definicji oraz mające w wielu przypadkach miejsce błędne raportowanie lub zaniżanie danych oznaczają, że informacje dotyczące skali i charakteru poważnych obrażeń są niewystarczające, mało szczegółowe i niekompletne. Możliwe jest, że łączna liczba osób, które poważnie ucierpiały w wypadkach drogowych jest znacznie wyższa, niż podają to statystyki. Obecnie państwa członkowskie używają różnych, często nie medycznych definicji poważnych obrażeń oraz stosują różne metody gromadzenia danych. Na przykład niektóre państwa członkowskie definiują osobę, która odniosła poważne obrażenia jako kogoś, kto wymaga leczenia szpitalnego; inne jako osobę, która musi pozostać w szpitalu przez ponad 24 godziny; jeszcze inne stosują definicje krajowe, oparte na listach diagnoz. Równocześnie mamy do czynienia z dużą liczbą przekazywania błędnych raportów oraz przedstawiania zaniżonych statystyk poważnych obrażeń. Do sporządzania błędnych sprawozdań dochodzi, ponieważ często jedyną metodą określenia stopnia obrażeń są wykonywane na miejscu zdarzenia raporty policyjne, z których informacje wprowadzane są do baz danych w zakresie bezpieczeństwa drogowego. W wielu przypadkach nie uzupełnia się tych informacji o dane pochodzące z dokumentacji szpitalnej. Ponadto w ogóle nie informuje się o wielu wypadkach, w których nie było ofiar śmiertelnych (np. nie uwzględnia się wszystkich wypadków ponieważ nie do każdego wypadku wzywana jest policja). O niektórych obrażeniach informuje się jako o poważnych, podczas gdy wcale takie nie są. Z wyników przeprowadzonych badań wynika, że w sprawozdaniach przekazywane są informacje uwzględniające jedynie około 70 proc. przypadków poważnych obrażeń. Braki te należy uzupełnić. Tylko dzięki lepszemu zrozumieniu sytuacji będzie można opracować skuteczne działania i strategie polityczne, umożliwiające ograniczenie liczby ofiar odnoszących poważne obrażenia oraz zminimalizować długoterminowe konsekwencje takich wypadków. Potrzebujemy również bardziej dogłębnej analizy tendencji wypadków drogowych, aby móc porównać sytuacje w różnych krajach. 2

3 Nasze propozycje Dzisiaj Komisja Europejska przedstawiła trzy kroki, które umożliwią opracowanie kompleksowej strategii unijnej w zakresie obrażeń odniesionych w wypadkach drogowych. 1. Wspólna definicja obrażeń odniesionych w wypadkach drogowych Podstawowym warunkiem skutecznego działania jest opracowanie wspólnej definicji poważnych obrażeń. Bez takiej definicji nie będziemy w stanie w pełni poznać ich zakresu i prawdziwego charakteru. Nie będziemy również w stanie dokonać żadnego wiarygodnego porównania. Aby rozwiązać ten problem Komisja zaproponowała, żeby państwa członkowskie przedyskutowały w czerwcu 2012 r. na posiedzeniu grupy wysokiego szczebla ds. bezpieczeństwa drogowego, w której skład wchodzą specjaliści reprezentujący państwa członkowskie, możliwość opracowania wspólnej definicji. Za najbardziej pożądaną podstawę opracowania wspólnej definicji uznano obecnie wykorzystywaną maksymalną skalę ciężkości obrażeń (ang. Maximum Abbreviated Injury Score, MAIS 1 ). Wybór ten potwierdzili członkowie grupy wysokiego szczebla na posiedzeniu w styczniu 2013 r. Na czym polega skala MAIS? Skala MAIS to wykorzystywana przez pracowników służby zdrowia na całym świecie skala ciężkości obrażeń. Daje ona obiektywną i wiarygodną podstawę do gromadzenia danych. Poziom obrażeń określa się w szpitalu na podstawie szczegółowego klucza klasyfikującego. Obrażenia klasyfikuje się przy pomocy stopni (od 1 do 6), przy czym za poważne uważa się obrażenia między trzecim a szóstym stopniem. System MAIS umożliwia również szczegółową klasyfikację obrażeń ze względu na miejsce wystąpienia i poziom zagrożenia życia ofiary. Za wykorzystywaniem systemu MAIS przemawia jego wysoka wiarygodność merytoryczna. Zastosowanie szczegółowego klucza klasyfikującego znacznie zmniejsza ryzyko subiektywnego diagnozowania oraz błędnego raportowania. Ponadto umożliwia przeprowadzenie międzynarodowych porównań. Niektóre państwa członkowskie już zaczęły stosować tę metodę w klasyfikacji obrażeń odniesionych w wypadkach drogowych. System MAIS jest już szeroko wykorzystywany przez pracowników służby zdrowia, dlatego też nie ma potrzeby tworzenia nowego systemu. Dlatego też państwa członkowskie mogłyby przekazywać dane dotyczące zarówno obrażeń poważnych, jak i lekkich, określając ich stopień ciężkości na podstawie wyżej przedstawionej skali. 1 Komisja Europejska oświadcza, że skala AIS (oraz jej wszystkie odmiany) jest własnością Stowarzyszenia na rzecz Rozwoju Medycyny Motoryzacyjnej (AAAM), które jest właścicielem praw autorskich. Skalę ciężkości obrażeń (ang. Abbreviated Injury Scale) przywołano w dokumencie roboczym Komisji jedynie w celach informacyjnych. 3

4 2. Gromadzenie wiarygodnych danych dotyczących poważnych obrażeń Naszym priorytetem jest dokładniejsze określenie łącznej liczby osób, które odniosły poważne obrażenia w wypadkach drogowych oraz bardziej dogłębne poznanie charakteru konkretnych obrażeń. Kwestią o znaczeniu fundamentalnym jest posiadanie wspólnej definicji poważnych obrażeń, niemniej jednak do skutecznego gromadzenia danych można używać różnych metod sprawozdawczości. Grupa wysokiego szczebla ds. bezpieczeństwa drogowego wskazała trzy najważniejsze metody, dzięki którym państwa członkowskie mogłyby poprawić sposób raportowania: Dane szpitalne: po wprowadzeniu wspólnej definicji poważnych obrażeń odniesionych w wypadkach drogowych, ich ocena będzie zazwyczaj dokonywana przez personel medyczny w szpitalu, a następnie przekazywana do bazy danych obejmującej wypadki drogowe. Tę metodę łatwo wprowadzić, umożliwi ona gromadzenie dokładnych i wiarygodnych danych dotyczących obrażeń, jednakże nie uwzględnia dodatkowych informacji na temat przyczyn i charakteru wypadków, które można znaleźć w raportach policyjnych. Połączone dane policyjne i szpitalne: metoda łącząca dane policyjne i szpitalne umożliwiłaby uzyskanie najpełniejszego obrazu. Komisja opowiada się za jej wykorzystaniem, ponieważ daje ona najpełniejszy zbiór informacji. Współczynniki krajowe: istnieje również metoda przejściowa, polegająca na dalszym przesyłaniu danych z raportów policyjnych, jednakże z zastosowaniem krajowego współczynnika korekcyjnego, umożliwiającego uzyskanie prawdziwej wielkości szacunkowej na podstawie danych liczbowych. Jednak, co najważniejsze, taka elastyczność oznaczałaby, że państwa członkowskie powinny być w stanie zastosować jedną z trzech przedstawionych metod gromadzenia informacji oraz wspólną definicję poważnych obrażeń już w 2014 r. Umożliwiłoby to przekazanie pierwszego zbioru danych w rok później. 3. Określenie celu Według wytycznych dotyczących strategii politycznych Komisji Europejskiej na lata strategiczny, realistyczny oraz ambitny cel obniżenia liczby ofiar, które odniosły poważne obrażenia w wypadkach drogowych byłby dobrym uzupełnieniem unijnej strategii w zakresie poprawy bezpieczeństwa na drogach. Realizację celu na poziomie unijnym państwa członkowskie mogłyby uzupełnić odpowiednimi celami krajowymi. Państwa członkowskie same mogłyby przyjąć jeszcze bardziej ambitne cele dotyczące np. określonych grup użytkowników, regionów lub różnych sytuacji na drodze. Opierając się na otrzymanych informacjach, uwzględniających wspólną definicję i systemy gromadzenia danych, Komisja zaproponuje przyjęcie ogólnounijnego celu, np. na lata Wtedy również możliwe będzie określenie działań zmierzających do zmniejszenia stopnia ciężkości wypadków oraz przyjęcie w przyszłości konkretnych środków w tym zakresie. 4

5 Jaki jest koszt wypadków drogowych? Niezmiernie trudno jest dokładnie oszacować wszystkie koszty związane z wypadkami drogowymi. Obejmują one nie tylko wydatki poniesione na leczenie, rehabilitację, dostosowanie do niepełnosprawności, ubezpieczenie i systemy opieki społecznej. Zaliczamy do nich również skutki ekonomiczne, które ponosi społeczeństwo oraz pracodawcy, którzy tracą swoich pracowników. Członkowie rodziny ofiary wypadku również mogą ponieść koszty z jego powodu, jeżeli muszą zapewnić takiej osobie opiekę. Najczęściej szacuje się, że w przypadku UE, łączny koszt wynosi około 2 proc. rocznego PKB Unii 2. W 2012 r. równało się to około 250 mld euro. Dalsze działania Ministrowie transportu omówią stanowisko Komisji na temat strategii dotyczącej poważnych obrażeń odniesionych w wypadkach drogowych w czerwcu 2013 r. Każde państwo członkowskie samo zadecyduje, którą metodę wykorzysta przy gromadzeniu danych oraz ich przekazywaniu. Państwa członkowskie będą mogły stosować nową, wspólną definicję oraz procedury gromadzenia danych na 2014 r. Komisja będzie je mogła opublikować w 2015 r. Przy mocnym poparciu politycznym (Rady i Parlamentu Europejskiego), udzielonym dzięki otrzymanym informacjom, Komisja zaproponuje przyjęcie celu na poziomie UE obejmującego np. lata Wtedy również możliwe będzie określenie działań zmierzających do zmniejszenia stopnia ciężkości wypadków oraz przyjęcie w przyszłości konkretnych środków w tym zakresie. Jakie środki zostaną zaproponowane? W chwili obecnej jest za wcześnie, aby proponować jakiekolwiek konkretne środki. Pierwszy krok polega na zgromadzeniu wiarygodnych danych i informacji na temat zakresu i rodzaju problemu. Wykorzystanie większej liczby porównywalnych danych pomoże w skutecznym przeprowadzeniu przyszłych działań oraz w wyznaczeniu dziedzin priorytetowych. Mogłyby one obejmować: Skutki kolizji: uzupełnienie obecnie realizowanych działań w zakresie zapobiegania wypadkom, skupienie się na narzędziach i technikach, które mogłyby ograniczyć stopień obrażeń, których nie da się uniknąć (chodzi tu zarówno o odpowiednie projektowaniu pojazdów jak i budowanie odpowiedniej infrastruktury). Pogotowie ratunkowe i pierwsza pomoc: pomoc otrzymana w pierwszej godzinie od wypadku jest najważniejsza, jeżeli chodzi o zmniejszenie ryzyka wystąpienia poważnych konsekwencji. Szacuje się, że gdyby udało się skrócić czas oczekiwania na pomoc między zaistnieniem wypadku a przyjazdem służb ratunkowych z 25 do 15 minut, liczba ofiar śmiertelnych spadłaby o jedną trzecią 3. Szczegółowe badania obrażeń powstałych w wypadkach: ich wyniki wspomogą opracowanie środków bezpieczeństwa oraz umożliwią głębsze poznanie złożonych ich mechanizmów powstawania. Strategie polityczne i działania zmierzające do ograniczenia liczby poważnych obrażeń muszą być wsparte dowodami. 2 Raport Światowej Organizacji Zdrowia na temat zapobiegania obrażeniom w wypadkach drogowych, WHO, 2004 r. 3 Rocío Sánchez-Mangas, Antonio García-Ferrrer, Aranzazu de Juan, Antonio Martín Arroyo, Prawdopobobieństwo poniesienia śmierci w wypadkach drogowych. Jak ważne jest udzielenie szybkiej pomocy?,

6 Czy należy spodziewać się wniosków ustawodawczych dotyczących obrażeń odniesionych w wypadkach drogowych? Nie należy zakładać, że wszystkie obszary takiej strategii wymagają ustawodawstwa na poziomie UE. Raczej, tak jak w przypadku wszystkich środków w zakresie bezpieczeństwa na drogach, odpowiedzialność będzie dzielona i będzie wymagać udziału wielu zainteresowanych stron, zgodnie z zasadą pomocniczości i proporcjonalności. Potrzebne będą działania obejmujące prawodawstwo, informowanie społeczeństwa, egzekwowanie prawa, prace konstrukcyjne, współpracę i dzielenie się doświadczeniem pomiędzy zainteresowanymi podmiotami, np. w ramach Europejskiego Obserwatorium Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego. Więcej informacji: IP/13/