1. Zrównoważone wykorzystanie energii

Transkrypt

1 1. Zrównoważone wykorzystanie energii Przez ostatnie stulecia, od początku rewolucji przemysłowej, która rozpoczęła się 250 lat temu, po dzień dzisiejszy i współczesne zastosowania transportu i maszyn, wzrastało zużycie energii. Jednocześnie gwałtownie wzrosła wielkość populacji ludzkiej na świecie. Wynikiem tego jest presja człowieka na zasoby Ziemi, w szczególności paliwa kopalne, oraz na jej ekosystemy i klimat. W tym rozdziale przedstawiono pokrótce najważniejsze z tych oddziaływań i wyjaśniono, dlaczego każdy z nas powinien żyć w sposób bardziej zrównoważony dla zasobów środowiska. Na końcu każdego z działów zamieszczono ćwiczenia praktyczne, aby uczniowie, pracując w małych grupach, mogli przedyskutować i poznać zagadnienia przedstawiane przez nauczyciela. 1.1 Wpływ zużycia energii Energię można określić jako zdolność do wykonania pracy. Przez okres co najmniej 5000 lat człowiek projektował maszyny wykonujące pracę i odkrywał sposoby przekształcania różnych źródeł energii na energię możliwą do wykorzystania jako napęd dla tych urządzeń. Energia zużywana jest również przy produkcji ciepła - do gotowania i ogrzewania. Zużycie energii znacząco wzrosło od początków rewolucji przemysłowej, kiedy skonstruowano maszyny, które przejęły pracę dotychczas wykonywaną ręcznie. Następnie wynaleziono silnik spalinowy, co pociągnęło za sobą motoryzację transportu i początek ery samochodów, pociągów i samolotów. Pojawienie się komputerów elektronicznych w latach 40-tych zapoczątkowało nową generację urządzeń i dalsze zmiany w sposobie życia, nie tylko w domu i w pracy, ale także w na polu łączności. 1.2 Ograniczenia wzrostu zasobów paliw kopalnych Przez ostatnie 250 lat zwiększało się wykorzystanie energii pochodzącej ze złóż paliw kopanych takich jak węgiel, ropa naftowa i gaz. Nagromadziły się one miliony lat temu, ze szczątków martwych roślin i zwierząt. Ich ilość jest zatem ograniczona i niemożliwa do uzupełnienia przez okres, w przeciągu którego są wykorzystywane. Innymi słowy, nieodnawialne źródła energii są zużywane w znacznie szybszym tempie, niż powstają. Rycina 1.1 ukazuje pochodzenie energii na świecie i uwidacznia wysoki udział paliw kopalnych w produkcji energii. Rycina 1.1: Źródła energii na świecie

2 Ćwiczenie: 1.1: Jak wzrastało zużycie energii przez ostatnie 100 lat? Ćwiczenie 1.1: Jak wzrastało zużycie energii przez ostatnie 100 lat? Zadania Pracując w małych grupach przedyskutuj z innymi, jak zmieniło się życie w ciągu ostatnich 100 lat. Określ urządzenia i działania, które zużywają energię Jak różnią się one od tych, które stosowano 100 lat temu? Jak mogą się zmienić w ciągu następnych 50 lat? Uzupełnij poniższą tabelkę wzorując się na podanym przykładzie: rodzaj działalności 100 lat temu obecnie za 50 lat transport koń i powóz samochód pojazd elektryczny Przedyskutuj swoje pomysły z innymi grupami w klasie. Uwagi dla nauczyciela: Kontekst: To ćwiczenie ma na celu zrozumienie znaczenia źródeł energii w codziennym życiu. W naszych domach nie brakuje urządzeń elektrycznych, którzy nigdy nie znali nasi dziadkowie. Uczniowie powinni zastanowić się, czym jest energia, w jakich postaciach występuje oraz w jaki sposób są one wykorzystywane. Można poprosić, by porozmawiali ze starszymi osobami ze swojej rodziny o tym, jak wyglądało życie za ich młodości, a także by zebrali artykuły i zdjęcia przedstawiające życie w latach 50-tych oraz opisujące, jak mogłoby ono wyglądać w przyszłości. Cele ćwiczenia: Zastanowienie się nad różnymi formami energii i miejscem ich wykorzystania. Materiał: Tabelka do uzupełnienia, artykuły z czasopism. Słowa kluczowe: energia, postacie energii, sposoby wykorzystania energii Umiejętności: porozumiewanie się, obserwacja, poszukiwanie i zbieranie informacji Przedmioty w krajowym programie nauczania: przedmioty przyrodnicze, przedmioty związane z wiedzą społeczną, obywatelską i zdrowotną, geografia

3 Największe złoża ropy naftowej (i gazu) są naturalną koleją rzeczy odkrywane i eksploatowane jako pierwsze, ponieważ są stosunkowo łatwe do znalezienia. Obecnie coraz trudniej znaleźć nowe, mniejsze i wobec tego trudniejsze do zlokalizowania złoża - np. leżące na terenie wód przybrzeżnych poza szelfem kontynentalnym. Zobrazowano to na rycinie 1.2, która przedstawia malejącą częstość odkrywania nowych złóż i kontrastujący z nią wzrastający poziom produkcji. Ryc. 1.2: Podaż i popyt na paliwa kopalne Z tego względu światowe wydobycie ropy naftowej jest bliskie osiągnięcia szczytu (ryc. 1.3). Doprowadziło to do trzykrotnego wzrostu ceny ropy w ciągu ostatnich trzech lat, od średnio 18 /baryłkę w 2003, do średnio 56 /baryłkę w roku Ryc. 1.3: Wydobycie ropy naftowej i gazu (scenariusz z roku 2004) Źródło: Association for the Study of Peak Oil and Gas - Źródło: Association for the Study of Peak Oil and Gas -

4 Istnieje zatem granica dla ciągłego wzrostu podaży paliw. Dlatego konieczne będzie przyjęcie reżimu zmniejszonego wydobycia. Na skutek powiększającej się populacji ludzkiej i rosnącego popytu na energię obecna gospodarka energią NIE umożliwia korzystania z jej zasobów zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju nawet przez jedno pokolenie naprzód. Dlatego też należy jak najszybciej zacząć gospodarować energią w sposób bardziej wydajny i przejść z paliw kopalnych na źródła energii odnawialnej. Ćwiczenie 1.2: Informacja o wykorzystaniu paliw kopalnych Ćwiczenie 1.2: Zbieranie informacji o wykorzystaniu paliw kopalnych - ćwiczenie domowe Zadanie - Poszukaj w gazetach, czasopismach lub internecie artykułów i zdjęć dotyczących wykorzystania paliw kopalnych, które mógłbyś przynieść do szkoły do przedyskutowania w klasie. Uwagi dla nauczycieli: Kontekst: To ćwiczenie ma na celu zebranie informacji dotyczących wykorzystania paliw kopalnych: rodzajów, miejsc odkrywania złóż, pozyskania oraz sposobów stosowania. Uczniowie powinni wyszukać i przynieść na lekcję artykuły i zdjęcia z gazet, czasopism oraz internetu, jeśli mają do niego dostęp. Niezbędna w dostarczeniu tych źródeł może być pomoc rodziców. Cele ćwiczenia: Wyszukanie informacji o paliwach kopalnych. Materiał: artykuły, zdjęcia z gazet i czasopism Słowa kluczowe: paliwa kopalne, malejące zasoby Umiejętności: obserwacja, zrozumienie i interpretacja, wiązanie faktów oraz dzielenie się wiedzą Przedmioty w krajowym programie nauczania: przedmioty przyrodnicze, przedmioty związane z wiedzą społeczną, obywatelską i zdrowotną, geografia Zakres wiekowy: 9-12, etap kluczowy Oddziaływanie zużycia energii na środowisko Spalanie paliw kopalnych jest niezbędne do produkcji energii wykorzystywanej do wykonania pracy użytecznej, ale prowadzi także do zanieczyszczenia środowiska. W skład czynników zanieczyszczających wchodzi szereg substancji gazowych, takich jak dwutlenek węgla, tlenek węgla, podtlenki azotu, dwutlenek siarki oraz drobiny, na przykład węglowodory i pyły. Rodzaj i ilość zanieczyszczeń zależy od pochodzenia spalanego paliwa kopalnego oraz zastosowanego procesu spalania. Na przykład spalanie benzyny powoduje powstanie zanieczyszczeń o zupełnie innym składzie, niż w przypadku spalania ropy. Niektóre z tych substancji - drobiny węglowodorów oraz tlenek węgla - są szkodliwe dla ludzi, inne natomiast - dwutlenek siarki i podtlenki azotu - w połączeniu z wodą opadową tworzą kwaśne deszcze i są szkodliwe dla gleby. 1.4 Zmiana klimatu i obieg węgla Powstawanie dwutlenku węgla w procesie spalania paliw kopalnych ma efekty globalne jak i lokalne. Procesy spalania przekształcają węgiel pierwiastkowy ze stanu płynnego, stałego lub gazowego, w których połączony jest z innymi pierwiastkami, na dwutlenek węgla, który gromadzi się w wyższych partiach atmosfery. Proces, w którym węgiel krąży między swoimi różnymi postaciami, nazywany jest obiegiem węgla. Obieg ten wiąże się z wieloma zmianami klimatu na ziemi, które zaszły w czasie geologicznym. Krążenie węgla przedstawiono na rycinie 1.4.

5 Ryc. 1.4: Obieg węgla Dwutlenek węgla może być absorbowany przez rośliny i wykorzystywany w procesie fotosyntezy. Proces ten prowadzi do powstania tlenu, który jest niezbędny ludziom i zwierzętom do oddychania. Dwutlenek węgla jest również pochłaniany przez oceany, gdzie zużywany jest przez organizmy fitoplanktonowe, znajdujące się na początku oceanicznego łańcucha pokarmowego, do wytworzenia materii budującej ich ciała. Węgiel stanowi istotny składnik żywej jak i martwej materii. Wbudowany w związki chemiczne, jest też obecny w postaci stałej w skałach, a w postaci gazowej w atmosferze, głównie jako dwutlenek węgla. Ten gaz, tak jak szereg innych gazów cieplarnianych, przepuszcza promieniowanie słoneczne przez atmosferę do powierzchni ziemi. Gazy cieplarniane posiadają jednak właściwość pochłaniania części podczerwonej promieniowania odbitego, przez co powodują efekt globalnego ocieplenia. Jeśli więcej dwutlenku węgla zostaje pochłonięte, niż uwolnione, jego poziom w atmosferze spada. Wiązane jest to z początkiem poprzednich okresów zlodowacenia, podczas których temperatury globalne uległy obniżeniu. Dzisiejsze pokrywy lodowcowe Grenlandii i Antarktyki, oraz lodowce alpejskie są pozostałością ostatniej epoki lodowcowej. Jeśli z kolei emisja dwutlenku węgla przewyższa jego pochłanianie, stężenie dwutlenku węgla w atmosferze wzrasta. W geologicznej skali czasowej zaobserwowano wyraźne dowody na to, że wzrost ten powodował okresy globalnego ocieplenia. Takie zmiany temperatury są zawsze nierównomierne - w niektórych krajach zmiany są wyższe, niż w innych. Kiedy liczba ludzi na ziemi była niewielka, mogli oni migrować, by uniknąć efektów zmian temperatury. Dzisiaj jednak nie ma już takiej możliwości, ponieważ populacja ludzka ogromnie się rozrosła od czasu ostatniego okresu zlodowacenia, który miał miejsce lat temu. Zmiany temperatury pociągają za sobą zmiany ilości opadów; te z kolei mają wpływ na roślinność i zwierzęta. W przeszłości proces tych zmian był stopniowy, co dawało ekosystemom czas na przystosowanie się do nowych warunków. Obecnie jednak nieprzerwanie wzrastający poziom zanieczyszczenia związany ze współczesnym zużyciem energii znacznie zwiększył tempo zmian klimatu. Ryc. 1.5 ilustruje wzrost poziomu dwutlenku węgla w atmosferze przez okres ostatniego tysiąca lat.

6 Ryc. 1.5: Zawartość dwutlenku węgla w atmosferze w ciągu ostatniego tysiąca lat, mierzona w częściach na milion. części/ milion lata Ćwiczenie: 1.3: Informacja o zmianie klimatu Ćwiczenie 6.2: Zbieranie informacji Zadanie - Zbierz artykuły i zdjęcia z gazet, czasopism i internetu, dotyczące zanieczyszczenia środowiska oraz zmiany klimatu i przynieś do szkoły na następną lekcję. Uwagi dla nauczycieli: Kontekst: Ćwiczenie to ma na celu zebranie informacji dotyczącej globalnego ocieplenia; definicje, przyczyny, następstwa. Uczniowie powinni wyszukać i przynieść artykuły i zdjęcia z gazet, czasopism oraz internetu, jeśli mają do niego dostęp. W udostępnieniu tych źródeł może okazać się niezbędna pomoc rodziców. Cele ćwiczenia Wyszukanie informacji o globalnym ociepleniu Materiał: artykuły, zdjęcia z gazet i czasopism Słowa kluczowe: efekty globalnego ocieplenia, wzrost poziomu mórz, susze, wzrost temperatury, fala cieplna, topnienie pokrywy lodowej Umiejętności: Obserwacja, zrozumienie i interpretacja, łączenie faktów i dzielenie się wiedzą Przedmioty w krajowym programie nauczania: przedmioty przyrodnicze, przedmioty związane z wiedzą społeczną, obywatelską i zdrowotną, geografia Zakres wiekowy: 9-12 lat, etapy kluczowe Gazy cieplarniane i globalne ocieplenie Dzięki spalaniu paliw kopalnych produkowane są użyteczne formy energii. Procesowi temu towarzyszy jednak także emisja zanieczyszczeń do środowiska. Niektóre z tych gazowych zanieczyszczeń, z których najczęstszym jest dwutlenek węgla, gromadzą się w górnej części atmosfery. Gazy te określono mianem gazów cieplarnianych, ponieważ przepuszczają promieniowanie słoneczne do powierzchni ziemi, ale odbijają część powracającej od ziemi energii wywołując efekt globalnego ocieplenia.

7 Zapis temperatury światowej z okresu ostatnich ponad stu lat wskazuje, że odnotowany ostatnio wzrost temperatury o 1ºC może być powodowany zwiększeniem się zawartości dwutlenku węgla w atmosferze. Różnica w porównaniu z poprzednimi okresami wzrostu stężenia dwutlenku węgla polega na tym, że obecne zmiany są wywoływane przez ludzi i przebiegają szybciej, niż zmiany klimatyczne w przeszłości. Tę formę oddziaływania ludzkiego na środowisko dostrzeżono na pierwszym Szczycie Ziemi, który odbył się w Rio de Janeiro w Uczestnicy Szczytu podpisali Ramową konwencję Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu (United Nations Framework Convention on Climate Change). Ostatecznym celem tej konwencji jest stabilizacja stężenia gazów cieplarnianych w atmosferze na poziomie, który zapobiegłby niebezpiecznemu zaburzeniu równowagi klimatycznej przez człowieka. Taki poziom powinien być osiągnięty w czasie, który pozwoli ekosystemom naturalnie przystosować się do zmiany klimatu, aby mieć pewność, że produkcja żywności nie jest zagrożona i aby umożliwić zrównoważony rozwój gospodarki. Sygnatariusze konwencji spotkali się następnie w Kioto, w 1997, i uzgodnili rozpoczęcie realizacji ograniczenia emisji gazów cieplarnianych. Unia Europejska oraz państwa członkowskie już podjęły działania mające na celu wypełnienie zobowiązań wynikających z Protokołu z Kioto i dotyczących ograniczenia emisji gazów cieplarnianych. Ustalona została wartość graniczna globalnego wzrostu temperatury - 2ºC ponad poziom preindustrialny; dotychczas zanotowano już wzrost w wysokości 0,7ºC. Rycina 1.6 ukazuje przebieg temperatur od poziomu notowanego w okresie preindustrialnym w Wstępnym dążeniem UE jako całości jest obniżenie emisji gazów cieplarnianych o 8% do roku 2012, chociaż mogą być wymagane dalsze ograniczenia; możliwe, że wyniosą one nawet 60% do roku 2050, co pozwoli zapobiec wzrostowi temperatury o więcej niż 2ºC. Ryc. 1.6: Zmiany temperatury (ºC) od roku 1860 (wartość zerowa odpowiada poziomowi preindustrialnemu) Odchylenie od poziomu wyjściowego (ºC) poziom wyjściowy rok

8 Ponieważ najważniejszą przyczyną globalnego ocieplenia jest emisja gazów cieplarnianych, które gromadzą się w atmosferze ziemskiej, główną strategią jego ograniczenia jest zmniejszenie zużycia energii, szczególnie tej pozyskiwanej ze źródeł kopalnych. 40% zużycia energii przypada na gospodarstwa domowe. Wobec tego są one najbardziej oczywistym punktem wyjścia w ograniczaniu zużycia zasobów energetycznych; każdy z nas może przyczynić się do wydajniejszego wykorzystania energii. Ćwiczenie 1.4: Następstwa globalnego ocieplenia Ćwiczenie 1.4: Następstwa globalnego ocieplenia Zaprojektuj i wykonaj plakat, który przedstawia efekty globalnego ocieplenia. Zadanie: Przedyskutuj w swojej grupie, które artykuły i zdjęcia wykorzystasz w swoim plakacie. Pomocne mogą okazać się materiały zgromadzone w poprzednim ćwiczeniu (zbieranie informacji). Szczegółowych informacji może też udzielić ci nauczyciel. Każda osoba powinna wybrać dwa lub trzy zdjęcia bądź artykuły. Rozmieść je na plakacie, zostawiając trochę miejsca na tekst i swoje własne rysunki. Nie przyklejaj zdjęć i tekstu od razu, najpierw rozmieść je tak, by plakat dobrze się prezentował. To od ciebie zależy, jak zaprojektujesz i rozplanujesz swój plakat, ale nie zapominaj, że powinien on dotyczyć efektów globalnego ocieplenia. Uwagi dla nauczycieli: Kontekst: Jest to ćwiczenie grupowe, mające na celu uwypuklenie następstw globalnego ocieplenia i zachęcenie ucznia do: zrozumienia, czym jest globalne ocieplenie i jak powstaje zrozumienia następstw i efektów globalnego ocieplenia zrozumienia związków przyczynowo-skutkowych między zużyciem energii a efektami globalnego ocieplenia Jeśli uczniom nie uda się zgromadzić materiałów samodzielnie, nauczyciel będzie musiał je dostarczyć. Istotne jest, by zachęcić uczniów do tworzenia własnych pomysłów, rysunków i tytułów. Uczniowie powinni uświadomić sobie niektóre konsekwencje globalnego ocieplenia. Nie muszą przeczytać wszystkich artykułów, a przejrzeć je i zrozumieć ich ogólny sens. Ponieważ jest to złożone ćwiczenie grupowe, ważny jest zrównoważony podział pracy w grupie. Należy więc przemyśleć odpowiedni podział na grupy. Cele ćwiczenia: Zrozumienie efektów globalnego ocieplenia Materiał: artykuły, zdjęcia, karton papieru, kolorowe długopisy, klej, nożyczki. Słowa kluczowe: efekty globalnego ocieplenia, wzrost poziomu mórz, susze, wzrost temperatury, fala cieplna, topnienie pokrywy lodowej Umiejętności: Obserwacja, praca w grupach, zrozumienie i interpretacja, łączenie faktów i dobór informacji Przedmioty w krajowym programie nauczania: przedmioty przyrodnicze, przedmioty związane z wiedzą obywatelską, plastyka i technika, geografia Zakres wiekowy: 9-12, etap kluczowy 2-3

9 1.6 Energia odnawialna oraz zasada zrównoważonego rozwoju W odróżnieniu od paliw kopalnych, źródła energii odnawialnej są liczne, powszechne i dostępne lokalnie. Powstają bezpośrednio lub pośrednio w wyniku działania słońca i obejmują światło, ciepło i wiatr. Produkcja ciepła, na potrzeby ogrzewania pomieszczeń lub podgrzewu wody, stanowi około 40% zapotrzebowania na energię w domu. Źródła energii odnawialnej mogą być wykorzystywane do bezpośredniej produkcji ciepła, bez potrzeby stosowania konwersji, np. poprzez podgrzewanie wody za pomocą promieniowania słonecznego. Mogą one także służyć do wytwarzania prądu elektrycznego, np. dzięki ogniwom fotowoltaicznym, które przekształcają światło słoneczne na energię elektryczną. Wykorzystanie odnawialnych źródeł energii zwykle powoduje niewielką lub zerową emisję gazów do środowiska. Wprowadzenie takich źródeł do powszechnego użytku może dostarczyć trwałego i zgodnego z zasadą zrównoważonego rozwoju rozwiązania dla realizacji zapotrzebowania na energię, które następnym pokoleniom pozostawi świat o czystszym i bogatszym w zasoby środowisku. Produkcja ciepła i prądu elektrycznego w oparciu o miejscowe źródła energii odnawialnej pozwala uniknąć strat związanych z przesyłaniem i dystrybucją, które mogą stanowić nawet do 25% produkowanej energii. Dalszy zysk wydajności można uzyskać poprzez bezpośredni pobór ciepła, bez potrzeby przekształcania jednej formy energii w drugą, na przykład stosując energię promieniowania słonecznego bezpośrednio do podgrzewu wody. Cechy energii odnawialnej zebrano poniżej. Źródła energii odnawialnej charakteryzują się następującymi cechami: są powszechne są dostępne lokalnie powodują niewielkie zanieczyszczenia lub nie powodują ich wcale mogą być stosowane bezpośrednio w budynku nie potrzeba przesyłać energii od źródła do miejsca jej wykorzystania wymagają niewielkiej konwersji lub nie wymagają jej w ogóle, np. energia cieplna jest wykorzystywana do ogrzewania nie są kosztowne odznaczają się zmiennością dzienną i sezonową 1.7 Poglądy, wartości i zrównoważony rozwój Wyczerpywanie się zasobów, zanieczyszczenie środowiska, globalne ocieplenie oraz zmiana klimatu są wzajemnie powiązanymi i zależnymi od siebie zjawiskami. W czasach, gdy populacja ludzka na ziemi była niewielka i zużycie energii mniejsze, oddziaływanie ludzi na ekosystemy naturalne również było słabe. Obecnie, gdy zużycie energii wzrosło, oddziaływanie to jest znacznie silniejsze i, jak omówiono wyżej, nie przebiega w sposób umożliwiający zrównoważone wykorzystanie zasobów energii nawet przez jedno następne pokolenie. Dlatego zmianie muszą ulec poglądy na wykorzystanie energii, potrzebne jest także uznanie energii za rzadkie i cenne dobro. Może to znaleźć odbicie w naszych codziennych decyzjach, na przykład o tym, czy dotrzeć do szkoły pieszo, rowerem, autobusem, czy samochodem. Powszechną definicją zrównoważonego rozwoju jest rozwój, który odpowiada potrzebom dzisiejszego pokolenia, nie zagrażając możliwościom przyszłych pokoleń, zaspokajając zarówno potrzeby obecne, jak i przyszłe.

10 Ta prosta definicja obejmuje wszystkie formy ludzkiego oddziaływania na środowisko naszej planety. Jest ona czymś więcej, niż tylko wskazaniem działań mogących ograniczyć zużycie energii. Unia Europejska przyjęła zasadę zrównoważonego rozwoju jako jedno z kluczowych kryteriów, którymi kieruje się wprowadzając nowe dyrektywy i przepisy, oraz opracowując działania, jakie Europa podejmuje w odpowiedzi na zaobserwowane zmiany klimatu. Drugi Szczyt Ziemi w Johanesburgu, w roku 2002, podsumowano spostrzeżeniem, że istnieje pilna potrzeba nauczania i propagowania zwyczajów pozwalających na bardziej zrównoważone wykorzystanie energii. UNESCO ogłosiło okres dekadą Edukacji na rzecz Zrównoważonego Rozwoju (Education for Sustainable Development, ESD). Niniejszy podręcznik wraz z towarzyszącą mu witryną internetową został opracowany jako jedna z odpowiedzi na to przedsięwzięcie i ma na celu zachęcenie do włożenia własnego wkładu w ograniczenie zmian klimatu. Ćwiczenie 1.5: Życie bez energii Ćwiczenie 1.5: Życie bez energii Mieszkasz w domu i chodzisz do szkoły, gdzie wykorzystywana jest energia elektryczna, woda i centralne ogrzewanie. Wyobraź sobie życie bez wszystkich tych udogodnień, tak jakby wydarzył się jakiś wypadek i spowodował poważny niedobór energii. Zadania - Zastanów się, jak będzie wyglądał twój dzień bez dostępu do prądu i urządzeń grzewczych, od chwili, gdy się obudzisz do pójścia spać. - Wymień czynności, które wiążą się ze zużyciem energii i przedyskutuj je w swojej grupie. - Znajdź swoje własne rozwiązania problemów, które napotkasz przy braku dostępu do energii. Czy będziesz mógł pójść do szkoły, jeśli twoi rodzice zwykle cię odwożą (nie ma możliwości zdobycia benzyny)? Czy będziesz mógł zamiast tego pojechać rowerem albo pójść do szkoły pieszo? Jak twój dzień różniłby się od normalnego? Uwagi dla nauczycieli: Kontekst: To ćwiczenie ma na celu zrozumienie, jak istotne są konwencjonalne źródła energii w naszym codziennym życiu. W naszych domach jest dużo urządzeń elektrycznych, których nie znali nasi dziadkowie. Wszelki postęp technologiczny, np. w przemyśle, konstrukcji wyrafinowanych maszyn, czy w branży komputerowej wymaga zwiększonych nakładów energetycznych. Dlatego też obecnie zużywamy więcej energii niż w przeszłości. Ponadto, w miarę wzrostu populacji ludzkiej zwiększa się też popyt na energię. Celem ćwiczenia jest: zrozumienie znaczenia i wagi zużycia energii w naszym codziennym życiu, zastanowienie się nad naszym podejściem do wykorzystania energii, przemyślenie, w jaki sposób można ograniczyć nasze uzależnienie od energii Materiał: Arkusz pracy tabelka do wypełnienia Słowa kluczowe: urządzenie, zużycie energii, energia elektryczna, wartości, podejście Umiejętności: porozumiewanie się, interpretacja i rozwiązywanie problemów, obserwacja, wyszukiwanie informacji, analiza, porównywanie i zbieranie danych. Przedmioty w krajowym programie nauczania: przedmioty przyrodnicze, przedmioty związane z wiedzą obywatelską, społeczną i zdrowotną, matematyka, przedmioty omawiające gospodarkę domową Zakres wiekowy: 9-14 lat, etapy kluczowe 2-3

11 Ćwiczenie 1.5: Arkusz pracy dla tematu Życie bez energii Czynność Wykorzystywany rodzaj urządzenia Rodzaj energii zużywanej Alternatywa Budzenie się Radio Elektryczna Poprosić rodziców, by mnie obudzili 1.8 Układ podręcznika W kolejnych dwóch rozdziałach opisano dwa główne sposoby zmniejszenia zmian klimatu - wydajniejsze wykorzystanie energii oraz przejście z paliw kopalnych na odnawialne źródła energii. Dalsze rozdziały omawiają kolejne rozwiązania techniczne umożliwiające zmniejszenie zużycia energii i przedstawiają ćwiczenia praktyczne ukazujące, w jaki sposób technologie te można zastosować w budynkach.