Załącznik do uchwały Nr XX/153/2008 Rady Gminy Kąkolewnica Wschodnia z dnia 30 grudnia 2008 roku

Transkrypt

1

2 Załącznik do uchwały Nr XX/153/2008 Rady Gminy z dnia 30 grudnia 2008 roku 2008

3 2

4 SPIS TREŚCI 1. Cel i zakres oraz horyzont czasowy strategii Ogólne informacje o gminie Diagnoza. Ocena sytuacji społeczno gospodarczej Przestrzeń i środowisko Powierzchnia gminy na tle powiatu i województwa Uwarunkowania ochrony środowiska naturalnego Dziedzictwo kulturowe Strefa społeczna Demografia Bezrobocie Lokalny rynek pracy Strefa gospodarcza Sektor rolniczy Sektor pozarolniczy Rozwój sektora turystyki Infrastruktura techniczna Sieć komunikacyjna Infrastruktura elektroenergetyczna i gazowa Sieć wodociągowa i kanalizacyjna Gospodarka odpadami Infrastruktura społeczna Edukacja Sport Kultura Warunki i jakość życia mieszkańców Jakość rządzenia w gminie Analiza zdolności inwestycyjnej gminy Jakość kapitału społecznego w gminie Planowanie strategiczne i promowanie gminy Bilans strategiczny - analiza SWOT Misja, cele strategiczne, cele operacyjne Misja i wizja strategii Cele strategiczne Główne kierunki działań w ramach celów operacyjnych

5 6. Zgodność ze strategicznymi dokumentami System wdrażania i finansowania strategii Wdrażanie Strategii Źródła finansowania strategii Monitoring, sprawozdawczość i promocja Opis konsultacji społecznych Załącznik nr 1: Wieloletni Plan Inwestycyjny Spis tabel i wykresów

6 1. CEL, ZAKRES ORAZ HORYZONT CZASOWY STRATEGII Strategia Rozwoju Gminy jest zestawem działań, które mają zostać podjęte w określonym otoczeniu i terminie a ich celem jest długotrwały i zrównoważony rozwój Gminy. Strategia została przygotowana na lata Niniejsza Strategia Rozwoju Gminy jest wynikiem troski lokalnego samorządu o rozwój gminy w szybko zmieniającym się i konkurencyjnym otoczeniu ekonomicznym. Planowe i racjonalne działania zwiększają szanse gminy na osiągniecie sukcesu, zamierzonych celów oraz optymalne wykorzystanie potencjału i zasobów gminy. Strategia ta, uchwalona przez Radę Gminy, określa najważniejsze działania i zadania mające na celu systematyczny rozwój gminy oraz wskazuje też przewidywane wyniki tych działań. Warunkiem powodzenia jego realizacji jest współpraca wszystkich podmiotów składających się na całość gminy w szczególności władz samorządu lokalnego, podmiotów gospodarczych a przede wszystkim przez mieszkańców gminy zainteresowanych w sposób najbardziej żywotny jego efektywną realizacją. Strategia Rozwoju Gminy została przygotowana w ramach działań umożliwiających gminie aplikowanie do funduszy strukturalnych o dofinansowanie projektów powodujących i inicjujących zrównoważony rozwój gminy. Konieczność opracowania Strategii Rozwoju Gminy powstaje w celu dobrego rządzenia i wewnętrznej potrzebie określenia wizji rozwoju gminy. Przyjęte przez Radę Gminy założenia programowe niniejszej strategii mają na celu wskazanie mieszkańcom gminy, przedsiębiorcom i urzędnikom kierunków działań prorozwojowych, jak też uświadomienie, że jest wiele elementów tworzących drogę rozwoju i dopiero wszystkie te elementy zrealizowane w sposób prawidłowy dają sukces rozwój gminy. Zadania, które zostaną postawione do realizacji Gminie, muszą być wykonalne technicznie, realne ekonomicznie i akceptowalne społecznie. Jednocześnie należy wskazać, że Samorząd Lokalny nie musi być ich jedynym realizatorem. Wskazanie na społeczny aspekt podczas przygotowania strategii gminy jest przypomnieniem, iż rola mieszkańców to nie tylko oczekiwanie w pozycji roszczeniowej, ale też aktywne uczestnictwo w rozwoju i budowie przyszłości gminy. Jest to również podkreślenie roli wszystkich podmiotów składających się na strukturę Gminy, ich równoprawnego znaczenia w realizacji poszczególnych zadań. 5

7 2. OGÓLNE INFORMACJE O GMINIE jest typowo wiejską gminą. Od 1 stycznia 1999 roku gmina administracyjnie należy do województwa lubelskiego i wchodzi w skład powiatu radzyńskiego. Od południa sąsiaduje z gminą Radzyń Podlaski, od wschodu z gminą Drelów, od północy z gminą Międzyrzec Podlaski, od północnego zachodu z gminą Trzebieszów, od zachodu z gminą Łuków, a z gminą Ulan Majorat od południowego zachodu. Na terenie gminy znajduje się 20 wsi o łącznej liczbie 8834 mieszkańców. Sieć drogowa gminy jest dobrze rozwinięta. Do ważniejszych szlaków komunikacyjnych przebiegających przez teren gminy należy zaliczyć drogę krajową nr 19 Białystok Lublin Rzeszów oraz magistralę kolejową Berlin Moskwa. Sieć dróg jest uzupełniana przez drogi powiatowe, łączące ze sobą sąsiednie gminy oraz przez drogi gminne. Na terenie gminy znajduje się 20 miejscowości. Ich nazwy są następujące: 1. Brzozowica Duża 2. Brzozowica Mała 3. Grabowiec 4. Jurki 5. Południowa 6. Północna Lipniaki 9. Miłolas 10. Mościska 11. Olszewnica 12. Polskowola 13. Rudnik 14. Sokule 15. Turów 16. Wygnanka 17. Zosinowo 18. Żakowola Poprzeczna 19. Żakowola Radzyńska 6

8 20. Żakowola Stara Największe miejscowości na terenie gminy to: Turów i Brzozowica Duża. Mapa nr 1. 7

9 3. DIAGNOZA. OCENA SYTUACJI SPOŁECZNO GOSPODARCZEJ 3.1. PRZESTRZEŃ I ŚRODOWISKO POWIERZCHNIA GMINY NA TLE POWIATU I WOJEWÓDZTWA Powierzchnia gminy wynosi ha, co stanowi 15,30 % powierzchni powiatu radzyńskiego i 0,59% powierzchni województwa lubelskiego. Pod względem powierzchni gmina zajmuje 3 miejsce w powiecie radzyńskim. Wykres nr 1. Powierzchnia gmin wiejskich powiatu radzyńskiego składa się z 20 sołectw, których nazwy i powierzchnie są następujące: 8

10 Wykres nr 2. Procentowy udział sołectw w ogólnej powierzchni gminy Tabela nr 1. Nazwy i powierzchnie sołectw gminy Nazwa sołectwa Powierzchnia w ha Udział poszczególnych sołectw w % w ogólnej powierzchni gminy Brzozowica Duża 1407,4757 9,54 Brzozowica Mała 135,8100 0,92 Grabowiec 892,0141 6,05 Jurki 431,5390 2,93 Płd. 621,0048 4,21 Płn. 375,0630 2,54 Wsch. 962,8035 6,53 Lipniaki 517,9015 3,51 Miłolas 1467,5000 9,95 Mościska 447,7096 3,04 Olszewnica 1307,3468 8,86 Polskowola 1273,7948 8,64 Rudnik 674,0731 4,57 Sokule 305,4400 2,07 9

11 Turów 1693, ,48 Wygnanka 954,2334 6,47 Zosinowo 256,6348 1,74 Żakowola Poprzeczna 224,1073 1,52 Żakowola Radzyńska 228,8427 1,55 Żakowola Stara 571,6500 3,88 Razem 14748, ,00 Mapa nr 2. Rozmieszczenie i powierzchnia sołectw w ha. Do powierzchni wszystkich sołectw należy dodać tzw. powierzchnię wyrównawczą, która wynosi 23 ha. Spośród wszystkich sołectw największą powierzchnię posiada sołectwo Turów, które zajmuje obszar ponad 1693 ha, co stanowi ponad 11% powierzchni gminy. Najmniejsze pod względem powierzchni jest sołectwo Brzozowica Mała, które 10

12 zajmuje powierzchnię niespełna 136 ha, co stanowi 0,92% powierzchni gminy UWARUNKOWANIA OCHRONY ŚRODOWISKA NATURALNEGO zajmuje obszar ha, w tym użytki rolne ponad ha, stanowiące około 70 % powierzchni ogólnej gminy. Lasy zajmują powierzchnię ponad 3600 ha, co stanowi około 25 % powierzchni ogólnej. Teren gminy jest prawie płaski, na którym różnice wysokości nie przekraczają 20 m. Wysokości nad poziom morza wahają się od 148,5 m w części wschodniej do 161,5 m przy zachodniej granicy. część znajduje się najniżej i obejmuje duże kompleksy łąk (część gruntów wsi Wygnanka, Rudnik,, Żakowola Stara). Przez teren ten przebiega Kanał Wieprz - Krzna oraz sieć rowów melioracyjnych. Obszar wypełniony jest przeważnie torfami. posiada duże możliwości w zakresie eksploatacji kruszywa naturalnego (głównie piasku). Obszarem perspektywicznym dla pozyskiwania kruszywa jest pasmo wzgórz w rejonie wsi Wygnanka. Prawdopodobieństwo występowania kruszyw istnieje wzdłuż łańcucha wzgórków z północy na południe gminy od Wygnanki i Berezy. Niewielkie wyrobiska znajdują się również w zachodniej części gminy. Występują tu głównie piaski. posiada korzystne warunki glebowe i klimatyczne dla rozwoju rolnictwa. Na terenie gminy występują gleby średniej jakości łatwe do uprawy mechanicznej. Grunty orne posiadają przeważnie dobry stopień kultury rolnej i dobrą strukturę. Lasy i zadrzewienia w gminie zajmują obszar ponad 3600 ha, co stanowi około 25 % powierzchni gminy. W administracji Lasów Państwowych znajduje się 2319 ha, a pozostałą powierzchnię stanowią lasy prywatne będące pod nadzorem Starostwa Powiatowego w Radzyniu Podlaskim. Cały obszar Lasów Państwowych na terenie gminy należy do Nadleśnictwa Radzyń z siedzibą w Radzyniu Podlaskim. Za lasy szczególnie chronione uznano 279,75 ha lasów - są to lasy wodochronne, mające wpływ na regulację stosunków hydrologicznych w zlewniach i na obszarach wododziałów. Na terenie gminy znajduje się jeden duży kompleks leśny, położony w jej południowo - zachodniej części, oraz dwa mniejsze: jeden na zachód i północ od wsi Brzozowica na obrzeżu gminy i drugi na północ od wsi Grabowiec. Są to główne kompleksy leśne, poza nimi są niewielkie kompleksy lasów prywatnych, porozrzucane wzdłuż cieków wodnych. 11

13 Zachodnia i północna część gminy, obejmująca kompleksy leśne oraz dolinę Krzny proponowane są do objęcia ochroną w formie obszaru chronionego krajobrazu. Obejmowałby on część gminy Radzyń Podlaski i został w projektach nazwany Radzyńskim Obszarem Chronionego Krajobrazu DZIEDZICTWO KULTUROWE Na terenie gminy znajdują się piękne zabytki warte zobaczenia. Są to m. in. budowle sakralne, cmentarze, stare budownictwo drewniane i murowane, kapliczki, aleje. Miejsca, które warto odwiedzić: Las Baran położony w kompleksie leśnym przy drodze łączącej Kąkolewnicę Północną z Lipniakami miejsce tortur i mordów żołnierzy i partyzantów w 1944 roku. Po otwarciu umiejscowionych mogił w kwietniu 1990 r. i ekshumacji szczątków pomordowanych dokonano uroczystego pochówku na cmentarzu parafialnym w Kąkolewnicy. W miejscu kaźni w 1993 r. poświęcono wybudowany pomnik. Rudnik - dawne założenia zespołu dworskiego. Zespół kościoła parafialnego pw. Św. Filipa Nerii w Kąkolewnicy Wschodniej, ze świątynią zbudowaną w 1870 roku, kaplica z 1906 roku, bramą- dzwonnicą z II poł. XIX w. I plebanią z tegoż okresu, Sanktuarium leśne pw. Św. Antoniego w Turowie, składające się z drewnianej kaplicy z 1830 roku, kaplicy murowanej z 1908 roku oraz dwóch kapliczek z 1908 roku, Kościół pw. Św. Antoniego w Turowie z 1937 roku, Drewniany kościół pw. Św. Apostoła w Polskowoli z 1921 roku, Brzozowica Duża - grota jako wotum za uratowanie od pożaru w 1943 roku oraz kopiec J. Piłsudskiego usypany na cześć przemarszu wojsk w tej okolicy. GRABOWIEC Obiekty wpisane do rejestru zabytków na terenie gminy : Cmentarz wojenny z I wojny światowej, założony w 1915 r., nieczynny. KĄKOLEWNICA PÓŁNOCNA Cmentarz rzym.-kat. założony w 1846 r., nieczynny. KĄKOLEWNICA POŁUDNIOWA 12

14 Zespół kościoła paraf., rzym.-kat. p.w. św. Filipa Nereusza: 1. Kościół, mur., 1870 r.. 2. Plebania, mur., 1870 r. 3. Dzwonnica, mur., ok r. 4. Kostnica, drewn., 4 ćw. XIX w. POLSKOWOLA Zespół kościoła paraf., rzym.-kat. p.w. św. Jana Chrzciciela: 1. Kościół, drewn., 1921 r. 2. Kostnica, drewn., 1921 r. WYGNANKA Cmentarz epidemiczny założony w 4 ćw. XIX w, nieczynny. Pozostałe obiekty i zespoły zabytkowe znajdujące się w ewidencji konserwatorskiej na terenie gminy : BRZOZOWICA 1. Kapliczka przydrożna, mur., k. XIX w. GRABOWIEC 1. Kapliczka przydrożna, mur., pocz. XX w. JURKI 1. Kapliczka przydrożna, mur., 1936 r. KĄKOLEWNICA POŁUDNIOWA 1. Cmentarz rzym.-kat., założony w 1922 r., czynny 13

15 2. Kapliczka przydrożna I, mur., pocz. XX w. 3. Kapliczka przydrożna II, mur., pocz. XX w. 4. Dawna karczma, drewn., 4 ćw. XIX w. /dom nr 2/ KĄKOLEWNICA PÓŁNOCNA 1. Mogiła zbiorowa z II wojny światowej. 2. Kapliczka przydrożna I, mur., pocz. XX w. 3. Kapliczka przydrożna II, mur., pocz. XX w. KĄKOLEWNICA WSCHODNIA 1. Kapliczka przydrożna, mur., k. XIX w. 2. Dawna gmina, drewn., 1865 r. /nr 17/, ob. biblioteka LIPNIAKI 1. Kapliczka przydrożna, mur., pocz. XX w. MIŁOLAS 1. Pomnik żołnierzy AK MOŚCISKA 1. Kapliczka przydrożna, mur., pocz. XX w. OLSZEWNICA 1. Kapliczka przydrożna I, mur., pocz. XX w. 2. Kapliczka przydrożna II, mur., XIX/XX w. 3. Kapliczka przydrożna III, mur., XIX/XX w. POLSKOWOLA 1. Cmentarz rzym.-kat., założony w 1920 r., czynny 2. Cmentarz prawosławny założony w XIX w., nieczynny 3. Kapliczka przydrożna, mur., pocz. XX w. 4. Kapliczka przydrożna, mur., 1909 r. 5. Plebania, drewn., okres międzywojenny 6. Wikariat, drewn., okres międzywojenny SOKULE 1. Kapliczka przydrożna, mur., 1909 r. 14

16 TURÓW 1. Zespół kościoła paraf., rzym.-kat. p.w. św. Antoniego: Kościół, mur., 1937 r. Plebania, drewn./otynk./, 1937 r. 2. Kapliczka I, mur., pocz. XX w. 3. Kapliczka II, mur., pocz. XX 4. Kapliczka III, mur., 1934 r. 5. Zespół leśniczówki: Dom, drewn., pocz. XX w. Wozownia, drewn., pocz. XX w. Stodoła, drewn., pocz. XX w. 6. Zagroda nr 60: Dom /dawna leśniczówka/, drewn., pocz. XX w. Spichlerz, drewn., pocz. XX w. 7. Cmentarz rzym.-kat., założony w 1 poł. XX w., czynny WYGNANKA 1. Kapliczka przydrożna, mur., 1879 r. 2. Kapliczka przydrożna, mur., XIX/XX w. 3. Kapliczka przydrożna, mur., 1915 r. 4. Kapliczka przydrożna, mur., ok r. ZOSINOWO 1. Kapliczka przydrożna, mur., pocz. XX w. 15

17 ŻAKOWOLA STARA 1. Kapliczka przydrożna, mur., 1927 r. 2. Kapliczka przydrożna, mur., 1905 r. 3. Kapliczka przydrożna, mur., 1910 r. Na terenie gminy zachowanych jest również wiele zabytków budownictwa ludowego STREFA SPOŁECZNA DEMOGRAFIA Na dzień 31 grudnia 2007 gmina liczyła 8834 mieszkańców. Liczba ludności gminy stale zmniejsza się. Spadek liczby ludności jest spowodowany odpływem ludności. Świadczą o tym poniższe dane: Wykres nr 3. Liczba ludności zameldowanej na pobyt stały Liczba ludności zameldowanej na pobyt stały w poszczególnych latach

18 Tabela nr 2. Liczba ludności zameldowanej na pobyt stały Liczba ludności zameldowanej na pobyt stały w poszczególnych latach mieszkańców mieszkańców mieszkańców mieszkańców Wg danych na dzień 31 grudnia 2004 roku ludność gminy stanowiła 13,81% ogólnej liczby ludności powiatu radzyńskiego oraz 0,39% ogólnej liczby ludności województwa lubelskiego. Wykres nr 4. Gęstość zaludnienia na 1 km 2 gmin wiejskich powiatu radzyńskiego Pod względem liczby mieszkańców wg danych na 31 grudnia 2004 roku gmina zajmowała 2 miejsce w powiecie oraz 52 miejsce w województwie. Jeżeli chodzi o liczbę mieszkańców w poszczególnych sołectwach, to na dzień roku przedstawiała się ona następująco: 17

19 Wykres nr 5. Procentowy udział w ogólnej liczbie mieszkańców gminy Tabela nr 3. Liczba ludności w poszczególnych miejscowościach Lp. Nazwa sołectwa Liczba mieszkańców % udział w ogólnej liczbie mieszkańców gminy 1. Brzozowica Duża ,76 2. Brzozowica Mała 147 1,66 3. Grabowiec 537 6,08 4. Jurki 196 2,22 5. Płd ,80 6. Płn ,92 7. Wsch ,58 8. Lipniaki 243 2,75 9. Miłolas 36 0, Mościska 236 2, Olszewnica 589 6, Polskowola 869 9, Rudnik 828 9, Sokule 100 1, Turów , Wygnanka 336 3,80 18

20 17. Zosinowo 115 1, Żakowola Poprzeczna 208 2, Żakowola Radzyńska 272 3, Żakowola Stara 207 2,34 Razem ,00 Mapa nr 3. Rozmieszczenie ludności w gminie Z powyższych danych wynika, że największymi sołectwami w gminie pod względem ludności są sołectwa Brzozowica Duża i Turów. Każde z nich liczy ponad 1000 mieszkańców i stanowi ponad 13% ogólnej liczby mieszkańców gminy. Najmniejszym sołectwem jest sołectwo Miłolas, które zamieszkuje zaledwie 36 mieszkańców, co stanowi 0,41% ogólnej liczby mieszkańców gminy. Gęstość zaludnienia w gminie wynosi 60 os./km 2, podczas gdy w gminach powiatu radzyńskiego - 64 os/km 2. Świadczy to o tym, że gmina jest średnią gminą w powiecie. Ważna dla sytuacji demograficznej gminy jest struktura wiekowa jej mieszkańców. Poniżej przedstawiono tabelę z danymi na temat liczebności najważniejszych grup wiekowych gminy. 19

21 Wykres nr 6. Struktura wiekowa ludności wg podziału na podstawowe grupy wiekowe Struktura wiekowa ludności 17% 24% 59% Przedprodukcyjny Produkcyjny Poprodukcyjny Tabela nr 4. Struktura wiekowa ludności wg podziału na podstawowe grupy wiekowe Ludność w wieku Liczba ludności W tym kobiety Udział % w ogólnej liczbie mieszkańców Przedprodukcyjnym ,16 Produkcyjnym ,29 Poprodukcyjnym ,55 Razem ,00 Struktura wiekowa mieszkańców naszej gminy jest na podobnym poziomie w porównaniu do całego powiatu czy województwa. Dla porównania w powiecie udział osób w wieku przedprodukcyjnym w ogólnej liczbie mieszkańców wynosi 24,82%, a w województwie 22,22%. Podobna sytuacja panuje wśród osób w wieku produkcyjnym. W tym wypadku udział procentowy osób zaliczanych do tej grupy wiekowej jest w naszej gminie na poziomie 59,29%. W powiecie procent ten wynosi 58,54%, a województwie 61,38%. Jeżeli chodzi o osoby w wieku poprodukcyjnym, to ich udział w ogólnej liczbie mieszkańców jest także podobny do powiatu czy województwa. Dla powiatu procent ten wynosi 16,64%, a dla województwa 16,40%, a dla naszej gminy procent ten wynosi 16,55%. Na dzień 31 grudnia 2007 roku spośród mieszkańców gminy kobiet było 4392, co stanowiło 49,7% ogólnej liczby mieszkańców, natomiast mężczyzn było 4442, co stanowiło 50,3% ogólnej liczby mieszkańców gminy. Średnio dawało to 98,9 kobiet na 100 mężczyzn. Sytuacja w poprzednich latach pod względem liczby kobiet na 100 mężczyzn kształtowała się podobnie. 20

22 Tabela nr 5. Ilość kobiet na 100 mężczyzn w gminie Rok Liczba kobiet na 100 mężczyzn Dla porównania podano poniżej poziom feminizacji w powiecie oraz w województwie na dzień 31 grudnia 2004 roku: Wykres nr 7. Liczba kobiet na 100 mężczyzn Tabela nr 6. Liczba kobiet na 100 mężczyzn Lp. Wyszczególnienie Liczba kobiet na 100 mężczyzn 1. gmina powiat radzyński województwo lubelskie 106 Duży wpływ na sytuację demograficzną gminy ma ruch naturalny ludności. Poniżej przedstawiono najważniejsze dane na temat ruchu naturalnego ludności na terenie gminy w ostatnich latach: 21

23 Tabela nr 7. Ruch naturalny ludności w gminie Rok Liczba małżeństw Liczba urodzeń Liczba zgonów Przyrost naturalny żywych Z powyższych danych wynika, że w ciągu ostatnich lat wzrosła liczba zawartych małżeństw. Jest to pozytywne zjawisko i sprzyja rozwojowi gminy. Liczba urodzeń od wielu lat utrzymuje się raczej na niezmienionym poziomie. Występują tylko niewielkie wahnięcia spadkowe. Jest to bardzo pozytywne zjawisko dla gminy, gdyż zapewnia to młodą strukturę społeczeństwa oraz zapobiega wyludnianiu się gminy niwelując po części skutki ujemnego salda migracji ludności w gminie. Na liczbę dzieci wpływa także negatywnie nowy wzór rodzinny 2+1, który jest szczególnie popularny wśród młodych ludzi. Wynika to z faktu, że posiadanie jednego dziecka jest bardziej ekonomiczne, rodzice mają wówczas więcej czasu na swoje potrzeby, a poza tym jedno dziecko nie jest aż tak dużym problemem w przypadku, gdy oboje rodzice pracują. Liczba zgonów w gminie zmniejsza się, co wpływa na dodatki przyrost naturalny. Przyrost naturalny w gminie w ciągu ostatnich kilku lat ulegał dużym wahaniom, ale zawsze był dodatni. Duży wpływ na liczbę mieszkańców gminy ma także migracja ludności, czyli napływ i odpływ ludności z gminy. Poniżej przedstawiono dane o migracji ludności w gminie z ostatnich lat: Tabela nr 8. Migracje ludności w gminie Rok Napływ ludności Odpływ ludności Saldo migracji Powyższe dane świadczą o tym, że gmina należy do obszarów napływu ludności. Jest to korzystne zjawisko dla naszej gminy. Wg spisu powszechnego z 2002 roku na terenie gminy przeważały osoby z wykształceniem podstawowym ukończonym. Stanowiły one ponad 42% 22

24 wszystkich osób w wieku 13 lat i więcej. Mniej jest osób z wykształceniem zasadniczym zawodowym. Osoby takie stanowią nieco ponad 27% wszystkich osób w wieku 13 lat i więcej. Następne w kolejności są osoby z wykształceniem średnim, które stanowią nieco ponad 16% wszystkich osób w wieku 13 lat i więcej. Najmniejszy odsetek stanowią osoby z wykształceniem wyższym oraz policealnym. Stanowią one w obu przypadkach niespełna 3% osób w wieku 13 lat i więcej. 515 osób było z wykształceniem niepełnym podstawowym i bez wykształcenia. Dokładne dane na temat wykształcenia mieszkańców przedstawia poniższa tabela: Wykres nr 8. Ludność w wieku 13 lat i więcej według poziomu wykształcenia Struktura wiekowa ludności 17% 24% 59% Przedprodukcyjny Produkcyjny Poprodukcyjny 23

25 Wykres nr 9. Wykształcenie w gminie w procentach Tabela nr 9. Wykształcenie w gminie Wykształcenie Liczba osób Odsetek wszystkich osób w wieku 13 lat i więcej Podstawowe nieukończone i 515 7,45 bez wykształcenia szkolnego Podstawowe ukończone ,83 Zasadnicze zawodowe ,86 Średnie ,05 Policealne 198 2,86 Wyższe 204 2,95 Razem ,00 Dla uzupełnienia tych danych należy dodać, że w ostatnich latach coraz więcej osób kończy szkoły średnie oraz rozpoczyna studia. Jest to bardzo pozytywne zjawisko dla gminy, gdyż w ten sposób podnosi się poziom wykształcenia w gminie, co może się przyczynić do szybszego rozwoju gminy. 24

26 BEZROBOCIE Bezrobocie jest w chwili obecnej poważnym problemem społecznym w gminie. W ostatnim okresie bezrobocie w gminie spada, co sprzyja rozwojowi gminy, ale w dalszym ciągu liczby te są niepokojące. Poniżej zaprezentowano dane na temat liczby bezrobotnych w gminie : Wykres nr 10. Wielkość bezrobocia w gminie Liczba bezrobotnych w gminie Liczba bezrobotnych w gminie Tabela nr 10. Bezrobocie w gminie Liczba bezrobotnych w Liczba bezrobotnych w % w ogólnej liczbie Lata gminie powiecie radzyńskim bezrobotnych , , , ,2 25

27 Z powyższych danych wynika, że w ostatnich okresie nastąpił w gminie spadek liczby bezrobotnych. Według stanu na koniec 2007 roku liczba bezrobotnych w gminie kształtuje się na poziomie 353 osób i maleje. Tabela nr 11. Struktura bezrobocia wg płci w gminie Ogółem bezrobotni w Mężczyźni Kobiety Lata gminie Liczba Liczba w % bezrob. bezrob. w % , , , , , , , ,6 Jeżeli dokładnie przyjrzymy się strukturze bezrobocia wg płci to zauważymy, że więcej jest mężczyzn bezrobotnych LOKALNY RYNEK PRACY Ze względu na niewielką liczbę podmiotów gospodarczych oraz niewielkie zatrudnienie w podmiotach, które istnieją, rynek pracy w gminie jest bardzo niewielki. Dlatego najwięcej osób z gminy znajduje zatrudnienie poza terenem gminy, głównie w dużych miastach jak Lublin czy Warszawa STREFA GOSPODARCZA, podobnie jak wiele innych gmin wiejskich w województwie, cechuje się stosunkową niekorzystną strukturą gospodarki, z dominującą pozycją mało efektywnego sektora rolnego i słabo rozwiniętą działalnością pozarolniczą. 26

28 SEKTOR ROLNICZY Podstawą gospodarki gminy jest rolnictwo. Grunty orne zajmują w sumie powierzchnię ponad 7431 ha, co stanowi ponad 50% powierzchni gminy. Do tego należy doliczyć także grunty w inny sposób wykorzystywany przez rolnictwo tj. łąki, pastwiska czy sady, co daje w sumie prawie 70% powierzchni gminy wykorzystywane na cele rolnicze. Dokładną strukturę wykorzystania gruntów na terenie gminy prezentuje poniższa tabela: Wykres nr 11. Struktura wykorzystania gruntów na terenie gminy 27

29 Tabela nr 12. Struktura wykorzystania gruntów w gminie Udział procentowy Rodzaj gruntu Powierzchnia w ha w ogólnej powierzchni gminy Grunty orne 7431, ,39 Łąki trwałe 2546, ,27 Pastwiska trwałe 294,3222 2,00 Lasy i grunty leśne 3633, ,64 Grunty zadrzewione i zakrzewione 3,0770 0,02 Sady 36,1385 0,25 Wody stojące 0,9203 0,01 Wody płynące 18,8300 0,13 Rowy 82,2300 0,56 Użytki kopalne 2,5400 0,02 Drogi 247,6555 1,68 Tereny kolejowe 27,4800 0,19 Tereny zabudowy mieszkalnej 361,7323 2,45 Tereny zurbanizowane 0,8238 0,01 niezabudowane Tereny rekreacyjno-wypoczynkowe 4,3300 0,03 Użytki ekologiczne 12,1200 0,08 Tereny różne 0,8300 0,01 Nieużytki 43,0762 0,29 Razem 14748, ,00 Duże znaczenie w wykorzystaniu gleb na cele rolnicze ma ich klasa bonitacyjna. Na terenie gminy przeważają gleby IVa i IVb klasy bonitacyjnej przy gruntach ornych, oraz gleby IV klasy bonitacyjnej w przypadku łąk trwałych. Mniej jest gleb II, IIIa, IIIb, V, VI i VIz klasy bonitacyjnej w przypadku gruntów ornych, oraz gleb III, V i VI klasy bonitacyjnej w przypadku łąk trwałych. Pozostałe klasy gleb tj. I klasy bonitacyjnej w przypadku gruntów ornych, oraz gleby I i II klasy bonitacyjnej w przypadku łąk trwałych nie występują wcale. Dokładną strukturę gruntów ornych i sadów wg klas bonitacyjnych przedstawia poniższa tabela: 28

30 Tabela nr 13. Struktura gruntów ornych wg klas bonitacyjnych gleby Klasa gleby Powierzchnia w ha Udział procentowy w ogólnej powierzchni gruntów ornych I 0,0000 0,00 II 3,9500 0,05 IIIa 179,1160 2,41 IIIb 1046, ,09 IVa 2149, ,92 IVb 2052, ,62 V 1594, ,45 VI 402,6895 5,42 VIz 2,4166 0,03 Razem 7431, ,00 Wykres nr 12. Struktura gruntów rolnych wg klas 29

31 Tabela nr 14. Struktura łąk trwałych wg klas bonitacyjnych gleby Klasa gleby Powierzchnia w ha Udział procentowy w ogólnej powierzchni łąk trwałych I 0,0000 0,00 II 0,0000 0,00 III 1006, ,52 IV 1320, ,83 V 209,0765 8,21 VI 11,2000 0,44 Razem 2546, ,00 Przewaga gleb średnich klas bonitacyjnych sprawia, że na terenie gminy są średnie warunki do rozwoju rolnictwa, mimo to jednak rolnictwo w gminie jest podstawowym źródłem utrzymania mieszkańców gminy i z roku na rok coraz szybciej się rozwija. Gospodarstwa rolne w gminie są raczej średniej wielkości. Jednak w ostatnich latach, aby dorównać rolnictwu Europy Zachodniej i poprawić ekonomikę rolnictwa, następuje powolny proces zwiększania średniej powierzchni gospodarstw rolnych. Szczególnie dotyczy to gospodarstw nowoczesnych, które postawiły na rozwój. Natomiast powoli upadają małe nieefektywne gospodarstwa, które są przejmowane przez wspomniane wcześniej gospodarstwa. Niska dochodowość produkcji rolniczej zmusiła wiele gospodarstw rolnych do poszukiwania innych dodatkowych źródeł dochodu z działalności poza rolniczej. Wśród gospodarstw prowadzących działalność pozarolniczą przeważała działalność w zakresie budownictwa ogólnego i handlu. W gospodarstwach rolnych zdecydowana większość gruntów zajmują użytki rolne. W ich skład wchodzą grunty orne, łąki, pastwiska i sady. Pozostałe grunty zajmują lasy i grunty leśne oraz inne grunty. Oprócz upraw ważną rolę w rolnictwie gminy odgrywa hodowla zwierząt. Najliczniejsze w hodowli jest bydło, trzoda chlewna oraz drób. Pozostałe zwierzęta hodowlane są zdecydowanie mniej licznie reprezentowane w gminie. Ważną kwestią w gospodarstwach rolnych jest ich wyposażenie w sprzęt rolniczy. Ułatwia on znacznie pracę w gospodarstwie oraz poprawia efektywność gospodarowania. Duża część gospodarstw rolnych posiada ciągnik rolniczy, dosyć często spotykanym wyposażeniem gospodarstw rolnych jest także rozrzutnik obornika, kosiarka ciągnikowa, 30

32 kopaczka oraz sadzarka do ziemniaków. Rzadziej spotykane w gospodarstwach są różnego rodzaju kombajny, ładowacze chwytakowe oraz samochody ciężarowe. W najbliższych latach należy się spodziewać, że poziom zmechanizowania gospodarstw rolnych będzie wzrastał na skutek rozwoju rolnictwa i postępu technicznego, a także dostępności środków unijnych na zakup maszyn. Podsumowując sytuację w rolnictwie w naszej gminie należy stwierdzić, że jest jeszcze dużo do zrobienia, aby dorównało ono rolnictwu Unii Europejskiej. Przede wszystkim gospodarstwa rolne na terenie gminy są zbyt rozdrobnione w porównaniu do gospodarstw w krajach Europy Zachodniej. Jednak od kilku lat trwają przekształcenia w strukturze obszarowej gospodarstw rolnych. Zanikają z mapy gminy małe, nierentowne gospodarstwa, natomiast rozwijają się duże, efektywne gospodarstwa rolne. Z pewnością także poziom zmechanizowania gospodarstw się podniesie. Duże gospodarstwa aby były wydajne i ekonomiczne wymagają wysokiego poziomu zmechanizowania. Poza tym mechanizacja ułatwia pracę w rolnictwie i zachęca ludzi do nie rezygnowania z prowadzenia gospodarstwa rolnego SEKTOR POZAROLNICZY Na dzień 31 grudnia 2007 roku na terenie gminy zarejestrowanych było 290 podmiotów gospodarczych w Rejestrze Ewidencji Działalności Gospodarczej prowadzonym przez Urząd Gminy. Niska dochodowość produkcji rolniczej zmusiła wiele gospodarstw rolnych do poszukiwania innych dodatkowych źródeł dochodu z działalności poza rolniczej. Wśród gospodarstw prowadzących działalność pozarolniczą przeważała działalność w zakresie budownictwa ogólnego i handlu. Biorąc pod uwagę tylko podmioty gospodarcze działające na terenie gminy należy stwierdzić, że ich liczba z roku na rok nieznacznie wzrasta. Świadczą o tym poniższe dane: 31

33 Wykres nr 13. Liczba działających podmiotów gospodarczych w poszczególnych latach Liczba podmiotów gospodarczych Rolnictw o, łow iectw o i leśnictw o Przemysł (przetw órstw o przemysłow e) Budow nictw o Handel i napraw y Hotele i restauracje (gastronomia) Transport, gospodarka magazynow a i łączność Obsługa nieruchomości, ośw iata Pośrednictw o finansow e Pozostałe Tabela nr 15. Liczba działających podmiotów gospodarczych Dział Rolnictwo, łowiectwo i leśnictwo Przemysł (przetwórstwo przemysłowe) Budownictwo Handel i naprawy Hotele i restauracje (gastronomia) Transport, gospodarka magazynowa i łączność Obsługa nieruchomości, oświata Pośrednictwo finansowe Pozostałe Ogółem Wzrost liczby podmiotów gospodarczych na terenie gminy jest pozytywnym zjawiskiem, gdyż przyczynia się do rozwoju gospodarczego gminy oraz podniesienia jakości życia mieszkańców. Podmioty gospodarcze działające na terenie gminy zajmują się głównie usługami ogólnobudowlanymi, handlem oraz usługami w zakresie napraw 32

34 samochodów. Znacznie mniej podmiotów działa w branży związanej z ochroną zdrowia i opieką społeczną oraz w branży związanej z hotelami i restauracjami. Jeżeli chodzi o wielkość podmiotu gospodarczego, to zdecydowanie przeważają mikroprzedsiębiorstwa, w których pracuje praktycznie sam właściciel oraz jego rodzina. Jest tylko kilka przedsiębiorstw, które zatrudniają po kilkanaście lub kilkadziesiąt pracowników ROZWÓJ SEKTORA TURYSTYKI posiada bardzo duże walory turystyczne. Do najważniejszych z nich należy zaliczyć piękne lasy i krajobrazy, czyste powietrze, brak przemysłu, zabytki sakralne, miejsca walki i męczeństwa oraz okolica kanału Wieprz Krzna. ze względu na to, że jest gminą typowo wiejską zachowała jeszcze wiele elementów naturalnego krajobrazu (lasy, łąki, tereny zielone). Dużym atutem naszej gminy jest brak przemysłu, co przyczynia się do tego, że powietrze oraz woda są bardzo czyste. Brak bazy turystycznej i odpowiedniej infrastruktury nie pozwalają na przyciągnięcie turystów i wczasowiczów. Rozwój sektora turystyki może być jedną z form wzmacniania lokalnej gospodarki i tworzenia nowych miejsc pracy poza rolnictwem. Na terenie gminy znajdują się tereny o predyspozycjach do rozwoju turystyki. Zabytki historyczne oraz walory środowiskowe i przyrodnicze sprzyjają rozwojowi czynnego wypoczynku, zwłaszcza w dziedzinie wędrówek pieszych i rowerowych. Rozwój możliwych form turystyki w gminie będzie możliwe poprzez: zwiększenie ilości obiektów turystycznych, w tym bazy gastronomiczno-noclegowej, głównie w oparciu o kwatery agroturystyczne, lokalizację zabudowy letniskowej, głównie w obrębie istniejącej zabudowy, rozwój infrastruktury turystycznej (ścieżki rowerowe, trasy spacerowe, trasy konne, punkty widokowe, urządzenia sportowe, itd.), rozwój zaplecza obsługującego turystykę i związanej z nim infrastruktury technicznej, podniesienie wizerunku turystycznego obszarów poprzez estetyzację zabudowy i wzbogacenie przyrodnicze terenów wiejskich i poprawę stanu sanitarnego, atrakcyjną ofertę turystyczną i efektywne jej promowanie. Szansą dla rozwoju terenów wiejskich jest również Plan Odnowy Miejscowości, którego zadaniem jest korzystne przeobrażenie tych obszarów na poziomie lokalnym i regionalnym. Odnowa wsi jest koncepcją rozwoju pozarolniczych form aktywności mieszkańców wsi oraz promuje wielofunkcyjny rozwój obszarów wiejskich. Jest to proces 33

35 kształtowania warunków życia, którego twórcą i podmiotem jest społeczność lokalna. W najbliższych latach planowana jest odnowa kilku miejscowości z terenu gminy INFRASTRUKTURA TECHNICZNA SIEĆ KOMUNIKACYJNA Podstawą do prawidłowego funkcjonowania transportu jest odpowiednia sieć dróg. Przez teren gminy przebiega również linia kolejowa C-E 20 Kunowice Terespol o znaczeniu państwowym. W skład sieci dróg na terenie gminy wchodzą następujące rodzaje dróg: - droga krajowa; - drogi powiatowe; - drogi gminne; Droga krajowa (nr 19) Przebieg drogi: granica państwa - Kuźnica Białostocka - Białystok - Siemiatycze - Międzyrzec Podlaski - - Radzyń Podlaski - Lubartów - Lublin Rzeszów. Droga krajowa klasy GP główna ruchu przyspieszonego (docelowo kl. S ekspresowa). Drogi powiatowe Na terenie gminy znajduje się dosyć dużo dróg powiatowych i są to następujące drogi: Międzyrzec Podl. - Brzozowica Mała - Brzozowica Duża Grabowiec - Olszewnica - (Strzyżew) Brzozowica Duża - Olszewnica Mała Mościska - Pogorzel Poł. - Lipniaki Kolonia Stok - Gąsiory - Olszewnica Wsch. - Jurki 34

36 Rzeczyca - Wygnanka Wsch. - Bereza Turów - Szóstka - Drelów od dr. kraj. nr 19 - Żakowola Stara Turów - Siedlanów - Białka Drogi gminne Na terenie gminy występują w większości drogi gminne klasy technicznej L i SA to drogi: Sokule - gr. gminy (Szaniawy) Brzozowica Duża - gr. gminy (Trzebieszów) Żakowola Stara - Podworsa Turów - gr. gminy - (Aleksandrówka) Grabowiec - gr. gminy (Przychody) Brzozowica Duża - gr. gminy do dr. powiat. nr 334 Grabowiec - gr. gminy (Międzyrzec Podl.) Wygnanka - gr. gminy (Międzyrzec Podl.) Turów - Zarówie - Zosinowo Turów - Środkowa Turów - Wygon Turów - Nowa Wieś Turów - Koziołkowa Turów - Krawiecka Turów - Zadębita Turów - Ustronie do łąk Turów - Ustronie przez wieś Turów -Wzgórek Turów - Folwark Turów - Sosnowiec Turów - Starawieś Turów - Sosnowiec - Niwki dr. powiat. nr Zosinowo Żakowola Radzyńska do łąk dr. gm. nr 023 dr. gm. nr 026 Jurki - Żakowola Stara - łąki 35

37 Żakowola Poprzeczna do łąk Żakowola Poprzeczna do łąk Żakowola Poprzeczna przez wieś Wsch. - Żakowola Poprzeczna - do łąk - przez wieś dr. gm. nr dr. gm. nr 023 Zosinowo przez wieś kol. Zosinowo - las Południowa gr. gminy - (Główne) Miłolas Miłolas - las Lipniaki - las Lipniaki - gr. gminy (Kownatki) Las - Olszewnica Olszewnica Olszewnica - Dłużnice dr. powiat. nr Lipniaki - gr. gminy Lipniaki gr. gminy - Zarzec Łukowski Olszewnica - Zagościniec Olszewnica - Zagościniec Olszewnica - Stara Wieś Olszewnica - Pogorzel Olszewnica - Rąbierze Olszewnica - Pogorzel Polskowola - Kopinki Olszewnica Mała - Polskowola Olszewnica Mała - Polskowola Mościska do łąk Mościska - do lasu Brzozowica Duża gr. gminy (Strzakły) Brzozowica Mała przez wieś Brzozowica Duża - Brzozowica Mała (graniczna) Rudnik - Kolonia Rudnik - łąki 36

38 Północna - Rudnik (graniczna) Północna - Rudnik (graniczna) Północna - pola Rudnik - Las Polskowolski Grabowiec - Kobylak Grabowiec - Krętawki Grabowiec - Kruszyny Grabowiec - Wygnanka - Zasmuże Wygnanka - Koło Wspólnoty Wsi Wygnanka łąki Wygnanka - Anielki przez wieś Wygnanka - Anielki gr. gm. (Bereza) Wygnanka Anielki - Kolonia Nowiny Wygnanka - Anielki (przez kanał) do łąk Południowa - Wygon Kol. Zosinowo Brzozowica Duża - Stacja PKP Grabowiec - gr. gminy (Przychody) Grabowiec - Stara Wieś dr. kraj. nr 19 - do dr. gminnej nr 062 Rudnik Jedna droga na terenie gminy występuje w klasie technicznej D: Rudnik od dr. powiat. nr dojazd do zabudowy zagrodowej Drogi gminne w większości posiadają nawierzchnię gruntową, chociaż w ostatnich latach coraz więcej przybywa dróg z nawierzchnią utwardzoną. Podsumowując należy stwierdzić, że istniejąca sieć dróg jest w zasadzie wystarczająca do obsługi ruchu komunikacyjnego na terenie gminy. Za korzystny należy uznać fakt, że droga krajowa biegnie przez centrum gminy. Może to w przyszłości ułatwić obsługę ruchu turystycznego czy też usprawnić dotarcie do różnych miejscowości gminy. Natomiast gęsta sieć dróg powiatowych i gminnych zapewnia łatwość penetracji terenu gminy. Minusem istniejącej sieci dróg jest ich nie najlepszy stan. Wymagają one utwardzenia oraz poszerzenia, a niektóre przebudowy i modernizacji. Generalnie należy stwierdzić, że drogi powiatowe są w złym stanie. Jest to skutek wieloletniego braku dostatecznej liczby inwestycji remontów i przebudowy dróg. Także szybko zwiększająca się liczba pojazdów oraz rosnący tonaż transportu drogowego 37

39 powodują coraz większe zużycie dróg. Tylko 34% dróg spełnia kryteria drogi powiatowej, a 70% jest w złym stanie technicznym. Około 90% dróg powiatowych wymaga modernizacji, polegającej na wymianie istniejącej nawierzchni. Niestety środki dostępne w budżecie powiatu na modernizację sieci dróg powiatowych są dalece niewystarczające w stosunku do zidentyfikowanych potrzeb INFRASTRUKTURA ELEKTROENERGETYCZNA I GAZOWA Na obszarze gminy występuje sieć niskiego i średniego napięcia oraz stacje transformatorowe. Całą sieć na terenie gminy obsługuje Zakład Energetyczny Radzyń Podlaski. W planie zagospodarowania województwa lubelskiego projektowany jest przebieg przez teren gminy linii energetycznej 110 kv Międzyrzec Podlaski Radzyń Podlaski po roku Istnieje konieczność modernizacji linii energetycznych średniego napięcia oraz rozbudowa związana z rozwojem gminy. Przez teren gminy przebiega gazociąg wysokiego ciśnienia dn 700 CN 6,3 Mpa o długości 10,5 km. W planie zagospodarowania województwa lubelskiego projektowana jest sieć gazowa wysokiego ciśnienia o kierunku wschód zachód w stronę Drelowa ze stacją redukcyjną na terenie gminy. Rozważana jest możliwość gazyfikacji gminy z ujęcia w Lipniakach, możliwe jest także inne rozwiązanie zasilanie od strony Radzynia Podlaskiego. Zainteresowanych jest ponad 1000 gospodarstw do podłączenia gazu do celów komunalnych i ogrzewania ciepłej wody i około 300 zainteresowanych instalacją gazową do ogrzewania budynków. Jak dotąd zbyt wysokie ceny wykonania przyłączy powstrzymują rozpoczęcie prac projektowych SIEĆ WODOCIĄGOWA I KANALIZACYJNA Długość czynnej rozdzielczej sieci wodociągowej w gminie na dzień wynosiła 63,4 km, natomiast długość przyłączy wynosiła 36,0 km. W tym samym czasie liczba przyłączeń sieci wodociągowej do budynków wynosiła

40 Wykres nr 14. Stopień zwodociągowania gminy na tle powiatu Wykres nr 15. Stopień zwodociągowania gminy pod względem mieszkań przyłączonych do sieci wodociągowej Analizując liczbę przyłączy tylko z liczbą mieszkań w gminie (z pominięciem budynków użyteczności publicznej oraz zakładów produkcyjnych) wynika, że jedynie niecałe 58% mieszkań jest podłączonych do wodociągu. Wyniki te wskazują potrzebę dalszego wodociągowania gminy zwłaszcza w pierwszej kolejności na terenach o zwartej zabudowie. W roku 2006 w gminie dostarczono ogółem 126,2 dam 3 wody, co przy ilości podłączonych do sieci budynków i ilości osób korzystających z wodociągów kształtuje poziom wskaźnika zużycia wody na około 0,10 dam 3 na budynek i 0,028 dam 3 w roku Poniżej przedstawiono tabelę z danymi o sieci wodociągowej w rozbiciu na poszczególne sołectwa, w których jest sieć wodociągowa: 39

41 Tabela nr 16. Dane o sieci wodociągowej na terenie gminy Sołectwo Długość czynnej sieci Długość przyłączy do Liczba przyłączy do wodociągowej w km budynków w km budynków w szt. Brzozowica Duża 4,4 5,7 215 Brzozowica Mała 2,8 0,6 23 Jurki 1,6 0,6 24 Płd. 3,8 4,6 174 Płn. 2,8 2,0 74 Wsch. 3,3 3,5 133 Mościska 0,2 0,1 3 Polskowola 6,8 2,9 107 Rudnik 3,5 3,4 127 Turów 22,3 8,3 238 Zosinowo 4,2 0,7 28 Żakowola 1,6 1,0 35 Poprzeczna Żakowola 4,2 1,5 56 Radzyńska Żakowola Stara 1,9 1,1 42 Razem 63, Planowana jest dalsza budowa sieci wodociągowych do uzyskania 100% zwodociągowania gminy. Poniższa tabela przedstawia długość planowanej sieci wodociągowej na terenie gminy. Tabela nr 17. Dane o planowanej sieci wodociągowej na terenie gminy Nazwa odcinka Długość planowanej sieci wodociągowej w km Długość przyłączy do budynków w km Liczba przyłączy do budynków w szt. Olszewnica Sokule 26,493 9, Rudnik 3,821 1, Jurki 1,283 0, Grabowiec Wygnanka 19,039 7, Miłolas 1,656 0, Północna 1,697 0, Rudnik Osiedle 0,425 0, Turów Niwki 1,367 0,241 4 Rudnik Polskowola 5,546 1,

42 Grabowiec Rudnik Północna 0,731 0,00 1 Przychody Rzeczyca 1, Rudnik K/CPN 0,213 0, Rudnik Wygnanka 0, Razem 63,988 20, Na terenie gminy funkcjonuje jedna oczyszczalnia ścieków typu Hydrocentrum o przepustowości 195 m 3 (max. 254 m 3 /dobę). Istnieje możliwość w II etapie jej rozbudowy uzyskania przepustowości do 500 m 3 /dobę. Oczyszczone ścieki odprowadzane są zgodnie z pozwoleniem wodno-prawnym wydanym przez Starostę Radzyńskiego przez rów melioracyjny R-13 do Kanału Wieprz Krzna. W skład technologii wchodzą: - studnia z sitem pionowym, - przepompownia ścieków surowych, - punkt zlewczy z sitem, - wielofunkcyjny reaktor osadu, - stacja dmuchaw, - zbiornik retencyjno-uśredniający, - pompownia osadu nadmiernego, - pomieszczenie technologiczne w bud. techn.-socjalnym, - studzienka pomiarowa, - filtr powietrza. Zrealizowano I etap budowy kanalizacji sanitarnej o łącznej długości 4,14 km i 140 przyłączy. Poniższa tabela przedstawia dane o długości sieci kanalizacji sanitarnej oraz liczbę przyłączy do budynków. Tabela nr 18. Dane o sieci kanalizacji sanitarnej na terenie gminy Sołectwo Długość czynnej sieci kanalizacji sanitarnej w km Długość przyłączy do budynków w km Liczba przyłączy do budynków w szt. Wsch. 1,62 0,69 38 Płd. 0,27 0,15 7 Rudnik 2,25 1,60 95 Razem 4,14 2,

43 Planowana jest także budowa dalszej sieci kanalizacyjnej w miejscowościach i Południowa o długości około 15 km i 254 przyłączy. Poniższa tabela przedstawia długość planowanej sieci kanalizacji sanitarnej oraz liczbę przyłączy. Tabela nr 19. Dane o planowanej sieci kanalizacji sanitarnej na terenie gminy Nazwa odcinka Długość planowanej sieci kanalizacji sanitarnej w km Długość przyłączy do budynków w km Liczba przyłączy do budynków w szt. Południowa 8,550 0, ,300 0, Rudnik koło stacji paliw 1,216 0, Razem 15,066 1, Przewidywana jest budowa kolejnej wiejskiej oczyszczalni ścieków, która zostanie zlokalizowana w północnej części gminy w miejscowości Polskowola. Będzie ona odbierać ścieki m.in. z Brzozowicy Dużej, Mościsk, Brzozowicy Małej, Polskowoli. Przewidywana jest także budowa oczyszczalni przydomowych, których budowa uzasadniona jest w miejscowościach o zabudowie rozproszonej, a do takich należy m.in. Olszewnica, nie wykluczając innych miejscowości lub ich części spełniających w/w kryteria GOSPODARKA ODPADAMI wprowadziła w 2008 roku system indywidualnych umów na odbieranie odpadów komunalnych czyli każdy właściciel nieruchomości, ma obowiązek zakupić pojemnik i zawrzeć umowę na wywóz odpadów komunalnych. Ponad 90% gospodarstw domowych na terenie gminy przystąpiło już do tego systemu. Także wszystkie instytucje, szkoły i podmioty gospodarcze prowadzące działalność na terenie gminy podpisują stosowne umowy. Wprowadzono także segregację odpadów poprzedzoną szeroką akcją informacyjną, opartą na systemie trzech pojemników o pojemności 1100 l. każdy (zakupiono 25 kpl) oddzielnie na szkło, makulaturę i plastik oraz worków do segregacji odpadów u źródła. Zezwolenie na świadczenie usług w zakresie odbierania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości na terenie gminy posiada: EKOLIDER Jarosław Wyglądała, Lucin 4, Garwolin i Przedsiębiorstwo Usług Komunalnych Spółka z o.o., ul. Parkowa 3, Radzyń Podlaski. 42

44 Przy głównej trasie E-19 ustawiono także 20 koszy metalowych. Na terenie gminy nie prowadzi się działań zmierzających do budowy własnego składowiska odpadów INFRASTRUKTURA SPOŁECZNA EDUKACJA Na terenie gminy funkcjonują 3 zespoły oświatowe (, Brzozowica Duża i Polskowola) 1 gimnazjum (Olszewnica) oraz 3 szkoły podstawowe (Grabowiec, Turów i Żakowola Stara). Największy pod względem uczniów uczęszczających do szkoły jest Zespół Oświatowy w Kąkolewnicy, w skład którego wchodzi Samorządowe Przedszkole, Szkoła Podstawowa i Publiczne Gimnazjum. Następnym pod względem ilości uczniów uczęszczających do szkoły jest Zespół Oświatowy w Brzozowicy Dużej w skład którego wchodzi Samorządowe Przedszkole, Szkoła Podstawowa i Publiczne Gimnazjum. Trzeci Zespół Oświatowy na terenie gminy znajduje się w Polskowoli, a w skład tego zespołu wchodzi Samorządowe Przedszkole i Szkoła Podstawowa. W miejscowości Olszewnica znajduje się placówka, w której jest tylko Publiczne Gimnazjum. Pozostałe placówki oświatowe tj. trzy Szkoły Podstawowe znajdują się w Grabowcu (najmniejsza placówka na terenie gminy), Turowie i Żakowoli Poprzecznej. Łącznie w placówkach oświatowych na terenie Gminy zatrudnionych jest 151 nauczycieli w tym 59 w niepełnym wymiarze zajęć. Poniższa tabela przedstawia liczbę oddziałów oraz liczbę uczniów w poszczególnych placówkach oświatowych na terenie gminy wg stanu na 30 września 2008 roku. Tabela nr 20. Placówki oświatowe na terenie gminy Nazwa szkoły Liczba Zespół Oświatowy Samorządowe Przedszkole w Kąkolewnicy Zespół Oświatowy Szkoła Podstawowa w Kąkolewnicy Zespół Oświatowy Publiczne Gimnazjum w Kąkolewnicy oddziałów Liczba uczniów

45 Zespół Oświatowy 1 31 Samorządowe Przedszkole w Brzozowicy Dużej Zespół Oświatowy Szkoła Podstawowa w Brzozowicy Dużej Zespół Oświatowy 3 60 Publiczne Gimnazjum w Brzozowicy Dużej Zespół Oświatowy 1 21 Samorządowe Przedszkole w Polskowoli Zespół Oświatowy Szkoła Podstawowa w Polskowoli Publiczne Gimnazjum w Olszewnicy 5 97 Szkoła Podstawowa w Grabowcu 6 40 Szkoła Podstawowa w Turowie 7 91 Szkoła Podstawowa w Żakowoli Poprzecznej 5 52 Razem SPORT jest skromnie wyposażona w bazę i urządzenia sportowe. Istnieje potrzeba budowy hal sportowych i stadionu. Sport rozwija się na bazie szkół, a w środowisku piłka nożna w Klubie GROM i strzelectwo sportowe w ramach Klubu Strzeleckiego Ligii Obrony Kraju. Gminny Ośrodek Kultury organizuje różnego rodzaju turnieje sportowe m.in. takie jak: zawody strzeleckie, turniej piłki siatkowej, turniej tenisa stołowego, turniej szachowy i inne KULTURA Działalność kulturalną na terenie gminy prowadzą: Gminny Ośrodek Kultury i Gminna Biblioteka Publiczna. Zasięg działania tych placówek obejmuje całą gminę. Najnowsze osiągnięcie biblioteki to kawiarenka internetowa, ciesząca się dużym zainteresowaniem mieszkańców. Szereg imprez kulturalnych swym zasięgiem obejmuje powiat i województwo m.in. Wojewódzkie Spotkania Kabaretowe "KĄKOLEWISKO", Powiatowe Spotkanie Twórców Wsi, Grand Prix Województwa Lubelskiego w Szachach. 44

46 Aktywnie z Gminnym Ośrodkiem Kultury współpracują Koła Gospodyń Wiejskich, współorganizując wiele cyklicznych imprez np. Festiwal Pierogów, czy biorąc udział w konkursach "Nasze kulinarne dziedzictwo" na najlepszy polski regionalny produkt żywnościowy, które organizuje Urząd Marszałkowski Województwa Lubelskiego. Cztery potrawy stanowiące specjalność tutejszych gospodyń zostały wpisane na krajową Listę Produktów Tradycyjnych. "Prawo do wpisu na Listę Produktów Tradycyjnych mają produkty, które charakteryzują się tradycyjną, ugruntowaną w czasie (jako najkrótszy przyjmuje się okres 25 lat) metodą wytwarzania, których jakość lub wyjątkowe cechy i właściwości wynikają ze stosowania tradycyjnych metod produkcji". Lista ta służy skatalogowaniu i popularyzowaniu wśród konsumentów informacji o danym produkcie tradycyjnym. O dużym zainteresowaniu tą listą świadczy fakt, że znajduje się na niej już ponad 430 produktów. Najwięcej zarejestrowano ich w województwach śląskim (64), podkarpackim (61) i pomorskim (60), najmniej, bo tylko 4, w warmińsko-mazurskim; województwo lubelskie ma 35 takich produktów. Na terenie gminy działa także wiele zespołów śpiewaczych oraz twórców ludowych WARUNKI I JAKOŚĆ ŻYCIA MIESZKAŃCÓW Warunki i jakość życia mieszkańców gminy nie są zbyt dobre. Świadczą o tym dane pochodzące z Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Kąkolewnicy Wschodniej. Wg ich informacji w roku 2006 w ramach zadań zleconych, czyli wynikających z ustawy o pomocy społecznej, z pomocy GOPS skorzystało 21 rodzin. Pozostałe formy pomocy wynikające z ustawy o świadczeniach rodzinnych, o postępowaniu wobec dłużników alimentacyjnych oraz zaliczce alimentacyjnej oraz rozporządzenia w sprawie szczegółowych warunków realizacji programu pomocy dla gospodarstw rolnych w celu złagodzenia skutków suszy i liczba rodzin, które z niej skorzystały przedstawia poniższa tabela: Tabela nr 21. Formy pomocy Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej Lp. Forma pomocy Liczba rodzin 1. Zasiłki stałe 21 W tym składki zdrowotne Zasiłki rodzinne, świadczenia pielęgnacyjne i zasiłki pielęgnacyjne Zaliczki alimentacyjne Zasiłki celowe na pokrycie wydatków związanych z klęską żywiołową lub ekologiczną

47 Wykres nr 16. Wielkość pomocy GOPS W sumie GOPS w Kąkolewnicy Wschodniej w roku 2006 wydał na zadania zlecone kwotę zł. GOPS w Kąkolewnicy Wschodniej oprócz zadań zleconych wykonuje także zadania własne, które obejmowały następujące działania: Tabela nr 22. Formy pomocy GOPS w ramach zadań własnych Lp. Forma pomocy Liczba rodzin, które skorzystały z danej formy pomocy 1. Zasiłki na żywność Zasiłki na odzież Zasiłki na opał Koszty leczenia Artykuły szkolne Schronienie 1 7. Remont 4 8. Zasiłki na opłatę energii elektrycznej 4 9. Dożywianie Sprawienie pogrzebu Zasiłki okresowe 96 46