Współwystępowanie zespołu miospor Corollina meyeriana, z megasporą Striatriletes ramosus sp.n. * w osadach najwyższego triasu Polski

Transkrypt

1 Kwartalnik Geologiczny. t. 29, nr 3/4, t985 L, str Teres. MARCINKIEWICZ. I Teres. ORLOWSKA-ZWOLlŃSKA I Współwystępowanie zespołu miospor Corollina meyeriana, z megasporą Striatriletes ramosus sp.n. * w osadach najwyższego triasu Polski Przedstawiono wyniki badań mega- i miosporowycb osad6w najwyższego triasu w rejonie Gostynia. Podano ocenę taksonomiczną megaspor, kt6re w pracy T. Marcinkiewicz (1969) otrzymały nazwę Er v lansonisporites ramosils (nomen nudum). Obecnie przeklasyfikowano je do rodzaju Striarrileles (van der Hammen 1954) Potanić 1956, nadając im nazwę gatunkową Striatriletes ramosus sp.n. Współwy stępowanie megaspory Strialriletes rarnosij.s sp.n. z zespołem miosporowym Coro/lilJQ meyeriana, do kumentującym w Polsce osady wyższej części warstw jarkawskich łącznie z niższą częścią warstw zbą szynieckich, umożliwiło ustalenie pozycji stratygraficznej tego gatunku. WSTĘP Obszar badań znajduje się w obrębie rowu Gostynia (fig. I). Badania geologiczne prowadzone tu przez Z. Deczkowskiego i l. Gajewską (1983) wykazały, że podłoże trzeciorzędu podzielone jest na bloki zbudowane z utworów najwyższego triasu i dolnej jury (fig, 2). Dla udokumentowania nawierconych utworów dla niektórych odcinków profili wykonano szereg analiz mega- i miosporowych. Interesującego materiału do badań megasporowych dostarczyły tylko dwa profile: 45 G i 46 G, usytuowane w północno-zachodnim odcinku rowu Gostynia, Miospory współwystępujące z megasporami, m.in. z Striatr;letes ramosus sp. n., stwierdzono w profilu 46 G, ponadto tak samo wykształcony zespół miosporowy znaleziono w profilach 5 G, 27 G, 40 G, 41 G. Epikontypentalne osady najwyższego triasu, leżące między górnymi warstwami gipsowymi kajpru a liasem, określane są w powszechnie stosowanym podziale lo Kreatorem gatunku jesl T. Marcinkiewicz.

2 692 Teresa Marcinkiewicz, Teresa Orlowska-Zwolińska Fig. t. Lokalizacja miejsc wystpowania miospor i megaspor w osadach najwyższego triasu Miospore and megaspare localities in the uppennosł Triassic l - rejon Gostynia: Olwory wiertnicze S G, 21 G, ]9 G, 40 G, 41 G, 4S G. 46 G; Olwory wiertnicze; P - Praszka 3/lU, W - Wrę:ezyca 3/81 l - GOSlyń region : boreboles 5 G, 27 G, 39 G, 40 G. 41 G, 4S G aad 46 G; boreholes P - Praszka 3/lU, W - Wręczyca 3/81 litostratygraficznym W Polsce mianem "retyku". W zachodniej części Polski w obrębie osadów "retyku" zostały wyróżnione kolejno od dołu: warstwy drawnieńskie, jarkowskie, zbąszyneckie i wielichowskie (R. Dadlez, 1. Kopik, 1963)'. Nazwa "retyk" (Rhaetic) w znaczeniu litostratygraficznym nie odpowiada ściśle piętru retyk (Rhaetian) w znaczeniu chronostratygraficznym. Osady "retyku" mieszczą się w zakresie alpejskich pięter noryku i retyku. Zespoły palinologiczne pięter noryku i retyku, zdefiniowanych na podstawie poziomów amonitowych Rhabdo-.. sw m.,...,. li,41 n,g(; 14, ,< 416 4) Q " - """..,. J4, 15,5 10,0 \::,... '''2 300,O,, \ T'>, "--I i'-3 i2,o JJ.1 O ' ,3 -loo J, ]4,5 J, /' r 77,11 2,0 NE - 223,5- rl 275,0 Fig. 2. Przekrój poprzeczny przez r6w Gostynia według Z. DeczkowskiegO i l. Gajewskiej (1983) Tr80sversal section through the Gostyń trough. after i. Deczkowski aod 1. Gajewska (1983) Q _czwartol'7(d ; PI - pliocen; M+O! - miocen i oligocen; J, - jum dolna; Trel - warstwy wielichowskie; Tre, - warstwy zbąnyae ck1.e i jarkowskie Q - Quatemary; PI - Pliocene; M Miocene and Oligocene; J, - Lowu Jurauic; Trel - Wielich6w Beds; Tre, - Zbąszynek and Jark6w Beds, Warstwy drawnieda\cie wiu Z wytej Iclącymi wal'1lwami jarkowskimi, zgodnie Z propozycją komisji formalizujęc ej podzla.!.litostratygraficzny lriuu w Polsce, dll 5taDowiry formacj jarkow ską.

3 Corollina z Striatritetes ramo$us n... ceras suessi - górny noryk i Choristoceras marshi - retyk, jak wykazały badania H. MosUera i in. (1978), są bardzo podobne. Z drugiej strony sama granica między norykiem i retykiem nie jest obecnie jednoznacznie stawiana na obszarach geosynklinalnej sedymentacji najwyższego triasu. Wysuwane w tym względzie propozycje są wyrażnie przeciwstawne. J. Wiedman i in. (1979) proponują rozszerzenie zakresu piętra retyk o najwyższe pod piętro noryku czyli sewat, zaś ET. Tozer (1979) udowadnia słuszność rozszerzenia pojęcia noryk przez włączenie do niego także piętra retyku. Dlatego też występowanie miospor w osadach najwyższego triasu rozpatrywane jest w powiązaniu z dotychczas stosowanym podziałem lito stratygraficznym w Polsce z jednoznaczną sugestią, iż odpowiadają one piętrom noryku i retyku. Bliższe sprecyzowanie pozycji stratygraficznej tych osadów zależy od ustaleń stratotypowych na obszarach geosynklinalnych. Przedstawiony materia! dokumentacyjny (megaspory i miospory) przechowywany jest w Pracowni Pałeobotanicznej Instytutu Geologicznego. Autorki wyrażają podziękowanie dr J. Gajewskiej i drowi z. Deczkowskiemu za przekazanie próbek do badań mega- i miosporowych z rejonu Gostynia, a Pani J. Modrzejewskiej z Laboratorium Fotografii Naukowej Instytutu Geologicznego za wykonanie fotografii megaspor. UWAGI O WYSTĘPOWANIU STRIATRILETES RAMOSUS sp.n. W czasie wstępnych studiów nad pionowym rozprzestrzenieniem megaspor w osadach "retyku" i dolnej jury na obszarze Jury Krakowsko-Wieluńskiej, w otworze wiertniczym Praszka 3/III (głęb. 154,95 m) znaleziono kilka megaspor, które w tym czasie trudno było oznaczyć ze względu na brak materiału porównawczego, jak i odpowiedniej literatury. W rezultacie zaliczono je z pewnymi zastrzeżeniami do gatunku Erlansonisporiles sparassis (Murray) Potonii: (T. Marcinkiewicz, 1960, tab. 5, fig. 4- (1). Megaspory te napotkano w szarych osadach mulowcowych występujących w obręhie pstrej serii ilastej z wkładkami zlepieńców brekcjowatych, które J. Znosko (1955) wyróżni! jako warstwy gorzowskie. W wyniku dalszych badań ujawniono istotne różnice pomiędzy wzmiankowanymi WYLej megasporami a typowymi okazami Erlansonisporites sparassis (Murray) Potonie prezentowanymi przez N. Murraya (19,39) i T.M. Harrisa (1961) ze środkowojurajskich warstw deltowych Anglii.. W konsekwencji tego wniosku J. Marcinkiewicz (1969, p. 108; 1971, p, II) uznala, że megaspory pochodzące z warstw gorzowskich reprezentują nowy gatunek, który nazwala Erlansonisporiles ramoslas, W cytowanych pracach nie zamieszczono jednak ilustracji okazów, jak również nie podano opisu, co kwaliąkowało nowokreowany gatunek jako nomen nudum. Wysunięto jedynie przypuszczenie, że występowanie tego gatunku związane jest z warstwami gorzowskimi, które w ujęciu J. Kopika (1967) odpowiadają wyższej części warstw zbąszyneckich. Mimo systematycznych poszukiwań megaspor w ramach rozszerzania badań megasporowych na cały dostępny profil "retyku" nie udało się w minionym 20-leciu potwierdzić występowania tego gatunku w polskich profilach, co wynikało zapewne ze znikomej ilości pozytywnych analiz z niższej, pstrej części "retyku". Dopiero nowsze badania megasporowe, przeprowadzone w 1980 r: na materiałach wiertniczych z rejonu Gostynia (monoklina przedsudecka), pozwoliły na zebranie nowych okazów Eriansonisporites ramosus sp."" przeklasyfikowanych

4 694 Teresa Marcinkiewicz. Teresa Or!owska-Zwolińska obecnie do rodzaju Striatriletes (van der Hammen 1954) Potonie 1956', Badania te uzupełnione wynikami badań miosporowych umożliwiły dokładniejsze umiejscowienie Slrialrile.tes ramosu$ sp.n. w profilu osadów "retyku". WYNIKI BADAŃ MIOSPOR W REJONIE GOSTYNIA W ŚWIETLE PALINOSTRATYGRAFII NAJWYŻSZEGO TRIASU ZACHODNIEJ POLSKI W kilkudziesięciu profilach najwyższego triasu zachodniej Polski prześledzono występowanie mikroflory uzyskując stosunkowo płny schemat palinóstratygraficzny tych osadów (T, Orłowska-Zwolińska, 1983), Schemat ten przyjęto jako porównawczy przy opracowaniu stratygrafii w profilach O zaburzonym lub niepełnym wykształceniu osadów, Stanowi On także podstawę dla określenia pozycji stratygraficznej osadów z rejonu Gostynia, Według dotychczas poznanej sukcesji mikroflory w osadach najwyższego triasu można wyróżnić dwa charakterystyczne zespoły miospor - starszy i młodszy, ' Z e s pół s t a r s z y - określony mianem Corol/ina meyeriana - stwierdzono w ciemnoszarych iłowcach najwyższej części górnych warstw gipsowych kajpru a następnie w leżących wyżej warstwach drawnieńskich, jarkowskich izbąszyneckich, Mikroflorę tego zespołu charakteryzuje duży udział procentowy gatunków Corollina meyeriana (Klaus), Venkalachala et Góczan, C, zwolinskai Lund, Granuloperculal1jJol/is rudis Venkatachala et Góczan, Cla.ssopollis ciassoides (Pl1ug) Pocock et Jansonius, ziarn pyłku rodzajów Enzonalasporiles. Ovalipol/is, Brachysaccus i innych. W obrębie tego zespołu można wydzielić, 3 podzespoły charakteryzujące: a - najwyższą część warstw gipsowych górnych, b - wyższą część warstw jarkowskich i niższą zbąszyneckich oraz c - wyższą część warstw zbąszyn ec kich. Podzespół a odznacza się dominacją Granu/opercu/alipol/is rudis Venkatachala et Góczan, Corollina" sp.sp" licznym udziałem Ovalipol/is sp,sp, i obecnością pojedynczych okazów rodzajów Enzona/asporiles. Anapicu/alisporiles, Triadispora Oraz gatunków Cedripiles microrelicu/alus Orłowska-Zwolińska i C/a.ssopol/is c/ossoides (Pflug) Pocock et Jansonius, Podzespół b jest bardziej zróżnicowany gatunkowo niż podzespół leżący niżej. Zmniejsza się ilość ziarn Granuloperculatipo/lis rudis, wzrasta natomiast ilość ziarn C/assopol/is classoides (Pflug) Pocock et Jansonius, Stałymi elementami podzespołu b obok Enzona/asporiles sp.sp. są gatunki Brachysaccus neomundanus (Leschik) Madler, Labiisporiles Iriossicus Orłowska-Zwolińska (pojedynczo notowany w kajprze osiąga w opisywanym zespole dużą wartość procentową), Tourocusporiles verrucalus Schulz, Polycingulatisporiles reduncus (Bolchovitina) Playford et Dettmann, Carnisporites granu/ąi:tls Schulz, Foveosporites crassus Orłowska -Zwolińska, Nevesisporiles limalulus Plliyford. Pojawiają się po raz pierwszy gatunki Ricciisporiles luberru/alus Lundbland i Heliosporiles a/tmarkensis Schulz. P9dzespół c wyróżnia się wskutek pojawienia się gatunku RhaelljJollis germanicus Schulz, Eucommiidi/es major Schulz, charakteryzuje się dużym udziałem C/assopollis c/ossoides (Pl1ug) Pocock et Jansonius, Corol/ina meyeriana (Klaus) 7 Obecność megaspor Slrialril"es ramosus sp.n. stwierdzono także w profilu Wrczyca 3/81 (monoklina przedsudecka) w obrbic osadów, które w wyniku analizy miosporowej zostały zdefiniowane jak.o wyższa część warstw jarkowskic (ląc.zie z niższą ckią warstw zbąszyneekich).

5 ._-..!! it ::;W fi!l ag i'? o -,, 'O. Q;j' i,iiif S o!:!,, - if" " " - 3, g ;in I. "" _. o 1:1.I ';" """ N-,I 0 'gg Q.;::: _. " p g ;,"" o fl, Et It' '" o " g"g g. ga...,5 ;'g _.. '" o'g =. [; p 2r,, o '" p. l " i'! li' ł 8, i fl, g. lir e. li? ';;;;' l ł Q S- I jf ':'. T R ł:.k!i"er o " 1 $ i< A S G (I II.r e t k lf"l ł. n,r :1'- ;-:"-e:..:: :;'= r-- II Y!. "., _. p podzior lililstrntygruficzny 9- E " & r- Gr-anulClpCf'cuiaripotlis f'f../dis Venhatochcla el GOcIcin -- CoN}!iino meyeriana tkic:ljs) V&!lkofl:!chaic er ÓĆGldń CO!'oliina lwalinskai Lund Ricciispof'łires JJfflbanahls Felf et eul'bf'i<ige cmcnataspontes maf'gi1u.1lis {LeschikJ Schulz Enl()fl(Jlaspof'i(ę$ Y!!}ens Lescmk Enzt:,ln4faspof'ites maflifes7us Lssc/1ik 8rachysotxVs neomuflooilus {LeKillkj Mi:id/ęf' O'WJlipoUis QY/llis Kf'Ufzsch OV/llipoUis bf'ewfot<mis Kf1UUSch O'ld1ipalfis min/mus 5cheUf'ing irwu7lspdi'o suspecttf 5cheUf'ing Pof'celispor><J {l1ngdcn<fllsis {Ciarkę} 5chelJf'ing i..j:biispcf'ites fl'ia.ssicus ONowsko -lwoltnska rauracuj:'cf'im!i v6rrucatvł schulz I Po/ycing<fio"''''''''hlS "","no"' 1&""""i"O) Pld)'ford " D,""""" i PotrcingutaltsPOf'ltos licssicus SchulZ J NeYesi,p,""" """,tulus Playfo"" Foveoloti(riletes cra.ssus Orłr.mtsko -lwaiiarka, Ccmisporl/es gronuf(ifus Schulz l.jeliqspof'ires altmof'kensis Schull Clo$JopoJfis c/(j.'!.'wii:tes (Pflug) PO(;fX;}( et JomanirJS Taenf(Je$pOr>ites f'naetlcljs SChlil1!-1onasu/cifł!.l minimu.i COn Ricr;iispr;rites fvb2f'cu{atus UJndbfand ir>«:hysporites fu$cu. Nii$.SCfl Rhaelipallis f}fjf'manicus SchulJ CJngulhOl'lOfes I"h{lericus (Reinhardt) SChui.z Limbo:sfxirl"'s lundbtan(jii Nifsscn PotypodiiJpot>lffM pcłymic:r'o!of'atus (Or!(JlIłi1kc -lwo{if,ska) LI.me! C!HV!UlisptJfłites seebergensif SclJull Triancuf'Oesporirl1s ancof'ae {Reinhordf} Schulz Triancof'aespol'itęs reticu/atus ScłW/l Den50ispcriteJ ffssus (Reinhardt} 5dnJlz Semir-etis{XIf1is golhae Retnk.irdt Semiretispo"is wiełichoflensis Ortcwsko-lwcltAska Paf'iJ'JOSpo!'ires fhijf.jllgioc.vs Schul1 f.fcoosulcites pljl!l:tatvs Ortowska-l'WolińJKe ZebroslXU'ites intef'5cipfvs (Thiergaf't) Klaus Cyathidjs miool" Coupe!" Cyorllidftes /lusti'q/il C;oufNfr Concovilpo!'ites połyyonalis KedYes et 5imMCSłcs._, MI C(}J}Gavispcrires ju!"iensjj Baimc Lycapodium.fpcrites semimuns.darue - Corsin et LlHein.e LycopoclJumsparires rtlticutl./mspaf'ittu (RouseJ Qettmann r w " Chasm«tospor>ites opertjjs (fłogolskoj NlIssan Chasmatosporites I'imctvs Nifsson AralJcGriacites sp. Mo.t>affisJ»l'ifeS scobrotus Couper Dsmuf1fioaidites wellmonii Coupe!' - Carollino mąj!"lano Quodf'aewiino ane({a.efarmis Malia'lkino J : Wyt'Ói:r1Jdńe Ulspofy politjoi.agicwe " 2.,.._-..

6 Corolfina l Srria!rileleS ramosus Venkatachala et Góczan, Monosuiciles minimus Cookson, Ricciisporiles luber' cu/a/us Lundblad i Enzonalasporites sp.sp., przy jednoczesnym zmnicjszeniu wartości procentowej Granulopercu/atipollis rudls Venkatachala et GÓczan. Z e s p ó! m l o d s z y Rjccii'poriJes tl/bercu/atus - obejmuje mikroflorę warstw wiclichowskicb. Odznacza się zanikiem gatunków regularnie występujących w Coroliina meyeriana oraz pojawieniem się licznych taksonów nieznanych w osadach starszych. Zanikają następl\jące miospory: Enzonalasporiles sp.sp., Lab/sporltes triassicus Orlowska-Zwolińska, Nevesisporiles limalu/us Play, ford, Granuloperculatlpollis rudis Venkalachala et Góczan (sporadycznie notowane są tylko pojedyncze oll;azy). Wyraźnie zmniejsza się ilość okazów Corollinct meyeriana (Klaus) Venkatachala et Gócz{m, C/assopollis classoides (Pflug) Pocock et Jansonius i Ovalipo/II;,' oeali, Krutzsch. Wzrasta wybitnie ilość Rieciisporites ruberculatus Lundblad oraz pojawiają się gatunki o zasięgach stratygraficznych ograniczonych najczęściej tylko do warstw wielichowskich. Spośród najwainiejszych nalezy wymienić: Cingulizonates rhaeticus Schulz, Cornulisporites seebergensls Schulz, Densosporites fissus (Reinhardt) Schulz, Llmbosporites /undbladii Nilsson, Polypodiisporites polymicrojoralus (Orlowska-Zwojińska) Lund, Triancoraesporites aneorae (Reinhardt) Schulz, T. relicu/alus Schulz, Semirelisporis go/hoe Reinl:lardt, S, wielichoviensis Orlowska-Zwolińska. Wśród miospor O większych zasięgacb wyróżniają się gatunki regularnie znajdowane w omawianym zespole, jak: Camarozonosporites rudis (Leschik) Klaus, Rogalskaisporiles eieotricosus (Rogalska) Danze Corsin et Laveine, Zebrosporites in/erscriptus (Thiergart) Klaus, Z. lacvigalus (Schulz) Schulz, Cechę charakterystyczną zespołu stanowi ponadto nagły wzrost procentowej zawartości gładkich spor o zarysie trójkątnym, zaklasyfikowanych do gatunków Cyalhidiles minor Couper, C ous/rolis Couper, Coneavisporites palygonalis Kedves et Simoncslcs i C juriensis Balme. Pojawiają się tu już pojedyncze okazy gatunków, które licznie i regularnie występują dopiero w wyżej leżących osadach liasu, jak: Chasmatosporiles aper/us (Rogal ska) NiJsson, Ch. rimotus Nilsson, Maraltisporites scabra/us Couper, Os' mundacidites welimanii Couper, Quadraeculino anel/aejormis Maliavkina. Zespól Ricciisporiles lubereulalu, wykazuje w niekt6rych profilach zróżnicowanie. Obserwuje się bowiem stopniowe i konsekwentne wzbogacanie zespolu bez wyrainej granicy zmienności, co można zaobserwować w sukcesji mikroflory w profilu Raducz lg 1 (T, Orlowska-Zwolil\ska, 1983, lab!. 9). W nizszej części zespolu dominują gatunki Ricciisporites tuberculotus Lundblad, Monosulciles minimus Cookson, a regularnie występują Limbosporites lundbladii Nilsson i Rhaeti, pollis germanicus Schulz, W wyższej części zespołu zanika gatunek Rhaelipollis germanieus Schulz, a 5topniowo pojawiają się wyżej cytowane miospory wskaźnikowe z rodzajów Triancoraesporites, Cornutisporites i Semiretisporis, Miospory znalezione w profilach wiertniczych z obszaru Gostynia wchodzą w skład dwóch wyż.ej scharakteryzowanych zespolów: Corollina meyeriana i Ricciisporites luherculalus, z tym że reprezentowane są przez stosunkowo małą ilość okazów i gatunków. Zespół starszy Coroliina meyeriana stwierdzono w profilach' 5 G na głębokości 363,Om, 27 G na głębokości 315,O-316,Om, 40G 321,5m, 41 G - od 243,0 do 244,0 m oraz w profilu 46 G w interwale 235,0-236,0 m i 242,0-243,Om. Zespół Corollina meyeriana w promach z rejonu Gostynia reprezentują gatunki: Brachysaccus neomundanus (Leschik) Madler, Corollino meyeriana (Klaus) Venkatchala et G6czan, Coroliina zwolinskoi Lund, Classopollis classoides (Pf1ug) Pocock et Jansonius, Camisporites granula/us Schulz, Enzonalasporites v(ens

7 696 Teresa Marcinkiewicz, Teresa Or1owskaZwoJióska Leschik, Granulopereulatipol/is rudis Venkatachala et Góczan, Heliosporites altmarkensis Schulz, Nevesisporites limatulus Playford, Polyeingulizonates reduneus (Bolchovitina) Play ford et Dettmann, Labiisporites triassieus Orlowska-Zwolińska, Monosulciles minimus Cookson, Ovalipollis DvaUs Krutzsch, Taurocusporites verrucatus Schulz, Taeniaesporiles rhaeticus Schulz. Na podstawie przedstawionego składu miospor można stwierdzić, iż reprezentuje on w zespole Corollino meyeriana podzespół b charakteryzujący w profilach zachodniej Polski mikroflorę wyższej części warstw jarkowskich OraZ niższej części warstw zbąszyneckich. Poza Połską wykazuje on podobieństwo do mikroflory Steinmergelkeuper w NRD (E. Schułz, ł967), a także do mikroflorystycznej zony Corollino Enzonalasporites wyróżnionej przez J. Lunda (1977) zarówno na obszarze RFN w osadach Postera-Schichten, jak i na obszarze'danii w osadach retyku dolnego (sensu germanico). J.R. Pedersen i J. Lund (1980) wiek zony Corollina Enzonalasporites określają jako noryk. W profilu 46 G (głęb. 242,0-243,0 m) poza miosporami znaleziono liczne fragmenty skórek liści z aparatami szparkowyrhi. Podstawowe cechy znalezionych fragmentów mikroskamieniałości roślinnych, takie jak sposób rozmieszczenia aparatów szparkowych, poligonalny kształt komórek towarzyszących, ułożenie silnie skutynizowanych komórek szparkowych (od 5 do 8), z wydatnymi papiliami skierowanymi promieniście do środka aparatu szparkowego, pozwalają przypuszczać, że należą one do paproci nasiennej Lepidopteris ottonis. Nie znaleziono jednak większego fragmentu pozwalającego na poznanie kształtu całego liścia, dlatego też przypisanie znalezionych aparatów szparkowych do Lepidopteris ottonis Goeppert może być przypuszczalne i wymaga potwierdzenia. Zespół Rieeiisporites tubereulatus w rejonie Gostynia, stwierdzony w profilu 39 G (głęb. 254,0 m), reprezentują następujące gatunki: Rieciisporites tuberculatus Lundblad, Cyathidites australis Couper, Classopollis ciassoides (Pflug) Pocock et Jansonius, Coneavisporites polygonalis Kedves et Simoncsics, Limbosporites lundbladii Nilsson, Ovalipollis ovalis Krutzsch, Monosuleites minimus Cookson, Thaeniaesporites rhaetieus Schulz, Rhaetipollis germanicus Schulz, Rieeiisporites tuberculalus Nilsson, Araucariacites sp. Mikroflora ta, mimo małego stosunkowo zróżnicowania gatunkowego, może być przyrównana do mikroflory zespołu Rieeiisporites tubereulatus ze względu na przewagę ilościową gatunku nominalnego. Duża ilość Rieeiisporites tubereulotus, obecność Rhaetipollis germanieus Schulz, przy jednoczesnym braku spor rodzajów Triancoraesporites, Semirelisporis i Cornulisporites wskazuje na paralelizację tej mikroflory z niższą częścią zespołu Ricciisporites tuberculatus. Porównując tę mikroflorę z opisaną z poza obszaru Polski należy zwrócić uwagę na wyraźne jej podobieństwo do mikroflory "retyku" środkowego i górnego (sensu germanico) w profilach NRD (E. Schulz, 1967). Cechy wspólne wykazuje ona także z mikroflorą zony palinologicznej Rhaetipol/is- Limbosporites opisanej przez J. Lunda (1977) z "retyku" środkowego oraz zony Rieciisporites - Polypodiispol'ites z "retyku" górnego (sensu germanico) w RFN i południowej Danii. H. Achilles (1981) podobną mikroflorę określił jako zonę palinologiczną Rhaetipollis germanieus wyróżnioną zarówno w osadach środkowego, jak i górnego "retyku" (sensu germanico). W stosunku do podziału standardowego, mimo rozbieżnych poglądów na temat zasięgu dwóch najrnłodszych pięter triasu noryku i retyku w Alpach, można wysunąć przypuszczenie, iż wiek tej mikroflory jest rwnotzesny retykowi.

8 Współwystępo wanie Corol/ina meyeriano 2 Striatriletes ramosus sp. n l li 5 li 1. I I U - " U I l ł l I I 1,- ":, ; g ; j I ł lłlłl. too"siwr wie/icho.vsk.ie Ił $ """'wy zbaszyneckie H!,II i I i [, I, I+<lIStHo)' jarjt&wskis,i I I I I I; J Fig, 4. Wyst ę:po wani e megaspor w osadach najwyższego triasu Polski Occurrences of megaspores in st rata of Ihe uppermost Triassic in Poland z mer;jc15pofony Trilei/es pinguis I - zasię:gi megaspor wyr6żnionych w. osadach najwyższego triasu Polski : I - wys t powa n ie przypuszczalne (mesaspor nie s1wierdzono), 2 - pojedyncze, 3 - rzadkie, 4 - dość liczne, 5 - liczne, 6 - obfite; dane dotyczące zespołu Tri/eites pitlguis pocb od zą z obszaru Niżu Polskiego według T. Marcinkiewicz, 1971; dane dotyczące zespołu mesasporawego stwierdzonego w warstwach jarkowskich i zbąszyn ec kich oparte są (].B analizie próbek Z Ol worów wiertoicl.ych): 46 G - rejon Oostyoia, 3/ rejon Gorzowa ŚliłSkiego - Praszki i WrzyQ 3/81 - rejon Częstochowy; I( - wyscę:powanie megaspor: a - w rejonie GOl"lowa Ślą s kiego- Pra szk i, b - w rejonie Ctochowy r - ranges or megaspore$ found in strata or lhe uppcrmost Triassic in Poland: I - inferrcd occurrences (megaspores hitherto not recorded), 2 - single, 3 - innumerous fairly numerous, 5 - numerous, 6 - eommon (data concerning the Trileires pitlguis assemblage come from the Polish Lowlands - ofter T. Marcinkiewicz, 197 1, and those conceming ruegaspore assemblage found in Ihe Jarków and Z bąszynek ' Beds - from onalysis oc sam pies from Ihe boreholes): 46 G - GO!ńy6 region, 31m - Gorzów Śląski-Praszka region. and Wl"fCZYca Csloc howa region); 11 - occurreoce o r megaspores; a - in Gorzów Ślą$ki-Praszka. region. b - in C zę: slochowa region ; i I WYNIKI BADAŃ MEGASPOR W REJONIE GOSTYNIA W profilu 46 G pod utworami trzecior zę du nawiercono (głęb. 223,5 m) szare osady mułowcowo - ila ste ze szczątkami roślin, leżąc e powyżej iłowców wiśni ow o -brunatnych, wapnistych, miejscami gruzlowatych. Z osadami tymi wiąże się występowanie int eres ującego, choci aż niezbyt bogatego w taksony, zespołu megasporowego stwierdzonego w interwale 233,0-247,0 m. W śr ód oznaczonych megaspor uwagę zwracają m.in. dwa gatunki : Tri/ei/es pinguis (Harris) Potonie i Bacu/rile /es tylo/us (Harris) Pownie. Znane są one ze wschodniej Grenlandii z retyckiego poziomu florystycznego Lepidop/eris ol/onis (T.M. Harris, 1935) oraz z obszaru Europy (NRD - H.J. Will, 1969; RFN - W. Jung, 1960; Dania - F. Berteisen, O. Michelsen, 1970 ; Polska - T. Marcinkiewicz, 1971 ), gdzie były znajdowane w osadach "retyku" górnego, rzadziej zaś w n iżs zej części " retyku",

9 698 Teresa Marcinkiewicz, Teresa Orlowska-Zwolińs:ka Ważnych danych porównawczych dotyczących maksymalnego zasięgu tych gatunków w całym profilu Rhatkeuper i Steinmergel keuper dostarczają wspomniane badania H:J. Willa (1969). Autor ten notuje bowiem występowanie Tri/eiles pinguis (Harris) Potonie i Baculri/eles Iy/otus (Harris) Potonie począwszy już od wyższej części Postera-Schichten poprzez Contorta-Schichten aż do Triletes Schichten i Praplanorbis, przy czym optimum ich występowania stwierdza w Triletes - Schichten. W zbadanych profilach z obszaru Polski liczne występowanie T. pinguis (Harris) Potonie i Baculrileles ly/oius (Harris) Potonil: przy jednoczesnym udziale wielu innych gatunków charakteryzuje zespól Tri/eiees pinguis, wyróżniony w osadach warstw wielichowskich. Mimo stwierdzenia tych dw6ch gatunków wspólnych, korelacja omawianych zespołów wydaje się utrudniona. Brakuje tu bowiem innych gatunków wskaźnikowych warstw wielichowskich, jak : Tasmanilri/eles pedinacroll (Harris) Jux et Kempf, Verl'ull'i1eles lilchi (Harris) Potonie, Minerisporiles a/es (Harris) Potonie, a poza tym pojawiają się gatunki nowe, które nadają temu zespołowi pewnych cech odrębności. Należy tu wymienić Slrialrileles ramosus sp. n. i Talchiref/a granifera sp.n. Oraz inne, które ze względu na niewielką liczbę okazów mogą być oznaczone jedynie rodzajowo jako Slrialrileles sp. i El'iallsonisporiles sp. (fig. 4). Szczególne znaczenie wydaje się mieć gatunek S. ramasus sp.n., mimo iż jest on ilościowo nikłym składnikiem zespołu. Gatunek ten, notowany już poprzednio (T. Marcinkiewicz, 1969) w osadach warstw gorzowskich będących częściowym ekwiwalentem warstw zbąszyneckich, nabiera tutaj wartości wskaźnika stratygraficznego, wskazującego na występowanie zespolu starszego od zespołu Trilei/es pinguis. Ustalenie dokładniejszej pozycji stratygraficznej badanych osadów w rejonie Gostynia umożliwiły przeprowadzone równocześnie hadania miosporowe. Wykazały one bowiem obecność :niospor - charakteryzujących w obrębie zespołu Corof/ina meyeriana podzespoł b - dzi ęki którym odcinki proftju 46 G znajdujące się w interwałach 235,0-236,0 m i 242,0-243,0 m zostały określone jako wyższa część warstw jarkowskich łącznie z niższą częścią warstw zbąszyneckich. Biorąc pod uwagę datowanie zbadanych odcinków proftju, ustalone na podstawie występowania miospor, można przyjąć, że wystl'powanie omawianego zespołu megasporowego związane jest z sedymentacją wyżej wymienionych warstw. Jednocześnie trzeba nadmienić, że zespół ten z uwagi na ma łą ilość znalezionych okazów jest zapewne niepełny i słabo poznany pod względem taksonomicznym. Przedstawione wyniki badań poszerzają jednak zakres wiadomości o rozmieszczeniu stratygraficznym megaspor w profilu najwyższego triasu w Polsce. OPIS MEGASPOR' Rodzaj Ta/chirella Pant, Srivastava, 1961 emend. Bharadwaj, Tiwari, 1970 Ta/chirella granifera sp.n. (Tab!. IV, fig. 3) H o lot y P u s: Tabl. IV, fig. 3. L OC U9 typicus: rejon Gostynia, Otwór wiertniczy 460, głęb, 246,O-247,Om. l Opis megaspor wykonała T. Marcinkiewicz.

10 Wsp61występowanie Corollina meyerlana z Slriarriletes ramosus sp. n S t r a t U m t y P i c u m: warstwy jarkowskie - warstwy zbąszyneckie (.,retyk"). D e r i vat i o n o m i n i s: od słowa łac, granifera - niosąca ziarna. M a t e r i a ł: 8 okaz6w, W y m l a r y: średnica j.lm. O p i s. Megaspory w zarysie okrągławe. Ramiona trój promienistego znaku zrostowego. w postaci niskich listew, osiągają 0,8 długości promienia spory. Brak listew lukowych. Cała powierzchnia spor równomiernie pokryta drobnymi brodawkami. Brodawki miejscami zlewają się ze sobą tworząc wydłużone i płaskie elementy ornamentacji; występują także na listwach trójpromienistego znaku zrostowego. Powierzchnia spor nieco lśniąca, o barwie zółto-brunatnej. U wag i. T. granifera sp.n. ze względu na typ urzeźbienia egzyny (gęsto uło.żone drobne brodawki) wykazuje duże podobieństwo do spor z gatunku Pusulosporlles permotr/assicus FugI. Porównanie badanych okazów z okazami P. permotriassicus zilustrowanymi przez R. Fuglewicza (1977, tab. 29, fig. l, 2) ujawnia jednak istotne różnice w ornamencie powierzchni spor oraz wykształceniu listew trójpromienistego znaku zrostowego. T. granifera sp.n. wykazuje też pod o bieństwo do Ta/chirella daciae Antonescu et Taugourdeau.Lamz, znanej ze środkowego pstrego piaskowca Polski, NRD i Rumunii (E. Antonescu, J. Taugourdeau Lantz, 1973), od której różni się wyraźnie charakterem elementów ornamentacji. W y s t ę P o w a n i e. Monoklina przedsudecka - wyższa część warstw jarkowskich i niższa część warstw zbąszyneckich. Rodzaj Striatriletes (Van der Hammen, 1954) Potonie, 1956 Striatriletes ramosus sp.n. (Tab!. Ill, fig. 1-4) [960 Erlansonisporites sparassis (Murray) Potonie; T. Marcinkiewicz: tab!. 5, fig Erlansonisporites ramosus sp.nov. (nomen Iludum); T. Marcinkiewicz: p H o lot Y P li s: TabL III, fig. la, b. L o c li S t Y P i c u s: rejon Gorzowa Śląskiego - Praszkj, otwór,wiertniczy 3/Ul, glęb. 154,95 m. S t r a t u m t y P i c u m: warstwy gorzowskie ("retyk"). D e r i vat i o n o m i n i s: od słowa łac. ramosus - gałęzisty. Materiał: 15 okazów. Wymiary: średnica j.lffi. o p i s. Megaspory okrągławo-trójkątne. Ramiona trój promienistego znaku zrostowego zaopatrzone w listwy o krawędzi falistej, wysokości "m (niekiedy m). Powierzchnie zetknięcia na ogół nie wyróżniają się. Listew łukowych brak. Cała powierzchnia spor pokryta jest wijącymi się listewkami o zaokrąglonej linii grzbietowej, wysokości firn i grubości 20-25Ilffi. Na powierzchni dystalnej listewki mają tendencję do tworzenia siatki o dużych, wydłu Ż011Ych oczkach. Przy przechodzeniu na powierzchnię proksymalną listewki biegną mniej więcej promieniście w kierunku wierzchołka spory, gdzie zanikają. Na ich miejsce - u niektórych okazów - pojawiają się małe wyrostki. Powierzchnia spor błyszcząca, barwy brunatnej. U wag i. Opisany gatunek zbliżony jest rodzajem urzeźbienia do kredowego gatunku Striatriletes rad/alis (Gunther, Hills) Sweet (P.R. Gunther, L.V. Hills, 1972; A.R. Sweet, 1979). Różni się od niego nieco większymi rozmiarami oraz masywniej wykształconymi listewkami występującymi na powierzchni spory. Znaleziono jedną tetradę spor Slr/alriletes ramosus sp.n.

11 700 Teresa Marcinkiewicz, Teresa Orłowska-Zwolińska, w y S t ę P O W a n i e. Monoklina przedsudecka - wyższa część warstw jarkowskich - warstwy zbąszyneckie. Slrialriletes sp. (Tab!. IV, fig. 7a, b) Materiał: l okaz. W y m i a r y: średnica 500 1ilD o p i s. Megaspora w zarysie okrągławo-trójkątna. Ramiona tr6jpromienistego znaku zrostowego zaopatrzone są w listwy o jednakowej wysokości na całej d.tugości. Powierzchnie zetknięcia wyraźne, pokryte drobniutkimi wyrostkami, które stają się bardziej wydtużone w szczytowej części spory. Pozostała częś ć powierzchni spory pokryta jest krótkimi, wałeczkowatymi garbkami, które nie stykają się ze sobą i nie tworzą żadnej siatki. W y s t ę P o w a n i e. Monoklina przedsudecka - wyższa część warstw jarkowskich i niższa część warst,,:, zbąszyneckich. M a t e r i a I: 10 okazów rm:nie zachowanych. W y m i a r y: średnica J.UD. Rodzaj Erlansonispori/es Potonie, 1956 Erlansonisporites sp. (Tabl. IV, fig. 6) o p i s. Megaspory w zarysie trójkątno-okrągławe lub okrągławe. Ramiona trój promienistego znaku zrostowego zaopatrzone są w listwy o krawędzi falistej, wysokości m. Powierzchnie zetknięcia pokryte są stożkowatymi wyrostkami lub grzbiecikami, które przechodząc na powierzchnię dystalną mają tendencję do łączenia się ze sobą i tworzą nieregularną siatkę, niekiedy o wydtużonych oczkach. U wag i. Wymienione cechy pozwalają zaliczyć opisane okazy do rodzaju Erlansonisporiles. Z powodu złego stanu zachowania większości okazów nie zdecydowano się na wyróżnienie nowego taksonu. W y s t ę P o w a n i e. Monoklina przedsudecka - wyższa część warstw jarkowskich i niższa część warstw zbąszyneckich. WNIOSKI Omówione w artykule wyniki badań mio- i megasporowych skłaniają do przyjęcia następujących wniosków: I. Miospory stwierdzone w zbadanych odcinkach profili wiertniczych pozwoliły na wyróżnieni e dwóch zespołów miosporowych: Corollina meyeriana i Ricciispor;les lubercula/us, dokumentujących w Polsce zachodniej osady najwyższego triasu - warstwy jarkowskie, zbąszyn eck i e i wielichowskie. 2. Współwystępo wa nie megaspor z zespołem Corollina meyeriana pozwoliło na dokładniej sze ustałeni e za s ięgu stratygraficznego Slrwlrileles ramosus sp.n. oraz innych taksonów jemu towarzyszących. 3. Wyrażono przypuszczenie, że gatunek Slrialrileles ramosus sp.n. może być

12 Współwystępo wa nie Corollilla meyeriana z Striatrileles ramojw sp. D 701 wykorzystany przy określaniu warstw zbąszyneckich łącznie z wyższą częścią warstw jarkowskich. 4. Określono pozycję s tratygraficzną zbadanych osadów. jako naj wyższy trias (warstwy jarkowskie,. zbąszyneckie i wielichowskie) i najniższa jura dolna. Zaklad Stratygrafii, Tektoniki i Paleogeografii Instytutu Geologicznego Warszawa, ul. Rakowiecka 4 Nadesłano dnia 24 stycznia 1985 r. PISMIENNICTWO ACHILLES H. (1981) - Die R!tiscbe uod Liassische Mikroflora. Frankens. Palaeontographica (BJ, 179 (1-4). ANTONESCU E., TAUGOURDEAU LANTZ J. (1973) - CODsiderations sur des Megaspores et Microspores du Trias. inferieur et Moyen de Roumanie. Palaeootographica (B), 144 (1-2). BERTELSEN F. MUCHELSEN O. (1970) - Megaspores and Ostracods from the Rhaeto-Liassic Seclion.io the boring R dby No l, Southem Deomark. Deom. Geol. Unders. II senes, 94. DADLEZ R., KOPIK J. ( 1963) - Problem retyku w zachodniej Polsce na tle profilu w Ksiąi.u Wi eikopolskin.. Kwart. Geol., 7, p , Dr 1. DECZKOWSKI Z., GAJEWSKA I. (1983) - Budowa geologiczna podłoża trzeciorzlydowego w rowach Z/oezowa i Gostynla (moookjid-a przed sudecka). Kwart. Geol., 27, p , nr 3. FUGLEWICZ R. (1977) - New species of Megaspores from the Trias of Poland. Acta Palaeont Pol., 22, p l. GUNTHER P.R., HILLS L.V. (1972) - Megaspores and other Palynomorphs of thc Brazeau Formation (Upper Cretaceous), Nordegg Area, Alberta. Geoscience Man, 4 (I), p HARRIS T.M. (1961) - The Yorkshire Jurassie flora L Thal1ophytaPteridophyta. Brit. Mu s. (Nat. Hist.). JUNG W. (1960) - Die dispersen Megasporen der Frankischen Rhiit-Lias Grenzschichten. Palaeon togcaph;ca [Bl, 107 (4-6). p LUND J. (1977) - Rhaetic to Lower Liassic palynology of the onsbore south-westem North Sea Basi n. Danm. GeoL Unders. li Raekke, nr 109. KOPIK J. (1967) - Granica mię:dzy epikontynentalnymi osadami trjasu i jury w Polsce. Biul. 10s1. Gcol., 203, p MARCINKIEWICZ T. (1%0) - Analiza megasporowa osadów jurajskich okolic Gorzowa Śląski e go-prasui. Kwart. Geol., 4, p , nr 3. MARCINKIEWICZ T. (1969) - Granica między retykiem i liasem w Polsce pozakarpackiej na pod4 stawie badań florystycznych. Kwart. Geol., 13, p , nr L MARCINKIEWICZ T. (1971 ) - Stratygrafia retyku i liasu w Polsce na podstawie badań megasporowych. Pc. Insi. GeoL, 65. MOSTLER H., SCHEURING B.W., URLlCHS M. (1978) - Zur Mega-, M;kro[auna uod M;kroflora der Kossener Schiehten (Alpine Obertrias) vom Weissloferbacb in Tirol unter besonderer Berticksichtingung der in der suessi- und roarshi Zone auftretenden Conodonten. <Jsterreichische Akademie der Wissenschaften Schriftenreiche der Erdwissenschaftlichen Kommissionen. 4. Beitriige zur Biostratigraphie der Tethys - Trias. Wien, New York. MURRAY N. (1939) - The microflora ofthe Upper and Lower Estuarine Series ofthe East Midlands. Gcol. Mag., 76 (905), p ORŁOWSKA-ZWOLIŃSKA T. (1983) - Palinostratygrafia epikontynentalnych osadów wyższego triasu w Polsce. Pc. InsL GeoL, 104.

13 702 OtlowskaZwolińska PEDERSEN KR, LUND J. (l980) - Palyoology of the plant-bearing Rhaetian to Hettangian Kap Stewart Formation, Scoresby Sund. East Greenland, Rev" PalaeoboL Palynol., 31, SCHULZ E. (1967) - Sporenpali1ontoiogische Untersucbungen rłttoliassiscber schichten lm Zentralteil des Germanischen Beckens. Palaont. A bh. B, 2, z. 3. SWEET A.R. (1979) - JUts&'Iic and Crecaceous megaspores. AASP Contributions Series, nr 5R TOZER E.T. (1979) - Latest Triassk ammonoid faunas und blochronology, western Caoada. Geo!' Sury. Can. Pap., p. 79 -I ]3. WrEDMANN J" FABRrC!US F., KRYSTYN L, REITNER J" URLlCHS M, (1979) - Dber Umfang npd Stellung des RhaeL Discussionsbeitrag zur Sittung der Intemationalen Subkomroiss:on fur Trias Strarigraphle in Munchen, Juli Newst Strarigr., 8, nr 2. WILL HJ. (1969) - Untersucbungen zur Strntigraphie und Genese des Oberkeupers jn NQrdwestdeutschland Belh. Oeal., Jb., 54. ZNOSKO 1, (i 955) - Retyk i lias Ulię.dzy Krakowem LI Wie!uniem, Pc lnsr. Geol., 14. COIIMECTHOE 3AJlErAHI<1E KOMnJlEKCOI! MI<10CnOp COROWNA MEYERIANA C MErACnOPO STRJATRILETfS RAMOSUS sp, n. II CAMPIX IIEPXAX TPHACA II nojlbwe PeHOMe :::101.H{OHTMHeHTaJlbHbJe OTno;>teHflfl B pxoa... pmaca, 3aIlertl,fOU.l\; He)l(A)' r.mah'bjm>1 <.norm01 Ke&:inepa 11 JlMaCOM 110 mnoctpatl.1rpacpw.. lcckow HOHeHKoaType B noj"1m.j.lc HaJBaH.. pnom" (Rhaet!c). H33- BaH)',e "Rhactic" He COOT!HTCTByeT B To'"!HOCTM "PYC;' Rhaetian a XpOHoc;paTHrpa$HY CKOH lhayeh'h1. OTJ"10>«CHHJI "Rhaetic" HeCTflTCfI B npettenax 2JlbnHHCKHX Rp)'COB HOpHI( \II MeX,1iy H01H QCTaeTGI HcpeWeHHb!H eonpocoh. pn, HO TO'"lHafl rpahh!a B CTaTbC npeactabj1 Hhl pe1yj1btatbl H3yyeHi'HI MYlOCnOp H Męrac;;op e C3MbIX BepXHHX OTnom:e O1I1f1::< TpfiaClI. a pahohe roct\>ihfi (npe,1icyn.etckap MOHOKOił\HaIlb), Ha OCHone nenhom nani1hoctpat>łrp<l* $11"eCI(O WKaJ1bl 3ana,aHo nonbluiol <1 onpe,aeneha CTpaTflrpacpl1'oICCKait n03>łlthp OTI"l(;\)$(CHHH B pa OHe roctbihf" B p3:3:perx 5 G, 27 G, 4Q G. 41 G, 46 G yctahoeneho nphc}'tctbl1e KOHnneKCOB, coonet CTe)'I-OW01X no nam>honorw", "::KO CXeMe KOMnni!Kcy Coroliino meyeriana, 2) TO"Hee ee noakohnnekcy "a", B COCTIlB KOHnn KCa KpOHC HOM>łHilllbHOro BI1AJ1 SXO,D,T TIlKCOHb! CoroJiino zwalioskal Luno, CI0$"50- pow5 dassoide. (f'tlug) Pocok et JanonJtJs, Gfaflu[operculatipoW5 rudis Venkatachala et Gaczan, Eni'or;a[as.porites vigeos Leschlk M Apyrl-ie {n6, I). 3TOT KOMnneKC Xi'lpaKTepHbl AnR Sblcweił '-IaCTH RP KOSCKI1X <.nos I-l HI1}KHe 36oHlli1-lHeUKl1x. KpOM : noj"1bw>ł atot KOMnn KC C)(O:a( c MI-lKpocpnopow Steln'l"lergelkeuper B rap (3. Wynbu. 1967) Vi C MHKpoqmopoH 30Hbl Corcllina Eflzono}aspcrites ebj AeneHHo» vi. nfoh,1i (1977) KaK s Postera SchlchCEn e q:.pr, TaK li Ha TCpp!ł!TOpIolM AaHlilo1 a HliXHeM "p3 Te"" K.P. nmepceh w vi. ntoh,q OTHoCPT ny 10Hy K HOpiiKy. B pajpel 39 G SbIAe.neH KaMooec Ricdis.porites Wberculotv$ c BliAal'''m: RnoetipollJs germonicus Schulz, Umbospcrites!undbladii Nilsson, Cyothidjte. oustrajis Couper 101 tlp. (Ta6. I), :::hot KOHOJ1e",C xapaktepha,cnr M>1Kpocpnopbl HHJKHeW '"'acti-i B fiiixoe.ckl1x COO B. y HM MHoro o6wero c MYlKPOifI110-?O Cpe,ilHCrO J.j eepxhero "p;.in" rap (3, LUynhtJ,. 1967) Ił c M!olKpo4mopoY! JOHb! RhoetJpo!lis Limbosporne:; (cpeahj.j "pn") li 30Hb' Riccjjsporites Pciypodfisporitf:5 (aepxhhi1 "pn") e <l">pf M tj,lhii1m {M.

14 Streszczenie 703 J1HJH,Q, 1977) B OTHOWeHHW CT3HlI,apTHOro p:ic'-1nęhęhh1'. HecMoTpIl Ha cyli\ectayłoli\he pajhornachi'i OTHOC»TenbHO pacnpoctp:ihehhr RpyCO$ HopWKa H pta, HO}l(HO npeanonojł'.:\iitb, "ito solpacr TOH!1»KPOtilnOPbl OtVIOBpeMeHHO w p.ltck»» (Rhaetian). B pajpeje 46 G Ha rny6hhe 133,0-247,0 M laner:aet KOMnRęKC Meracnop, B COCHa KOToporo SXOART: Triie{tes pingujs (Harris) Potonie, BOG.itrHetes tylclus (Harrls) Potonie. e JlIneparype {T,M. rapp;.!c, 1935; B. tohr, 1960; LA, BVlflRb, 1969; 41. 5epTeJibCeH, Q. M,ł){enbCeH, 1970; T. MapT'rlHKe" BVI'{, 1971) OHi'! "'''li\e scero nphs$l'uhbi K aepx>-lehy "pt;ty" li pe:jke K ero HIi);lIM, B atom KOHnReJ{cę 14:iCTa.yK>T Ta(lKe Hohle Ih'l,ilb!: Toichirelo gwnifero sps\., Striotri!ere$ ramosu!> sp.n. H Ap. nphhhha?! BO SHHM'aHHe,... TO AaTV.poaaHHe Hl)'''IaeMoro lppa.rmehtj. pwpela 6wHpyeTcR Ha MV.Ocnopax, 6\:>1nO np»hllto, 4TO ctputwrpaq,h'-iecki; pacnpocrpahei-!l1e :ttoro HeracnopOBOrO KOMm'!eKca OXtH1TblBaeT sepxa i'lpkobcki4'x cnoea, BKJlIO"{rUI Hi-!)KHłOlO "{aetb 150HWHHeUK14X Cfloea. Teresa MARCINKrEWICZ, I Teres. ORŁOWSKA-ZWOLlŃSKA I COOCCURRENCE OF THE COROLLINA MEYERIANA MlOSPORE ASSli:MI!LAGli: AND MEGASPORE STRJATRILEIES RAMOSUS sp,n, IN THE UPPERMOsr TlUASSIC OF POLAND Summar}' Epicontinental roch of (he uppermost.triassic, occurring between the Gypsum Bed.s ofthe Keuper and Lias. sre assigned to "Rhaetic" in lithos.tratigraphlc subdivlsion used in Poland. So :nterpreted "Rhaetic" faus to correspond clos.e!y lo the range of the Rhaelian chronostratlgrapbic stagc. "Rbactic" strata. fau wirhin the range or AJpine Notian and Rhaetian srages bur tbe quesrion where to place boun dary of thesc stages remains open, The paper presents results of miospore and megaspore studies: on rocks: of the uppermo$1. Trias:sic from the Gostyń region, Fore-Sudetic Monodine. Stratlgraphic position of (hese rocks was defined On lhe basis or relatively complete palynostratigraphic scbeme estabhshed for western Poland. An assemblage corresponding to the Coroi!ina n1(veriana as.semblage, mon; preds.e!y its subassemb)age "b' in the aboye palyno!ogical scheme, ha.'l been found in the borcholes. 5 G, 27 G, 40 (j, 41 CI, and 49 G. The assemblage comprises its nomina] species and the taxa CoroWrra zwobnskai Lund, Ctassopollis classoides (Pi1ug) pocock et Jansonius., Granuloperwfatipollis rudis Venkatachala et Gocun, EnzonaJasporites vigens Leschik, and others (Table l), being characteris1ic of upper part of the Jarków Beds and lower part or the Zbąszynek Beds. 11 appears similar to rnicronora of the Sleinmergelkeuper er the G.D.R, (E Schulz, 1967) and [he Corolliila Enzollalasporiles lone differentiated in bolh [he Postem Schichten or the F.R.G. and Lower "Rhaetic" ar Denmark by J. Lund (1977). K.R. Pe dersen and J. Lund dated that zone at lhe Norian. in the borehoie eoiumn 39 G there was dif(erentiated {he Ricciispori/es ruberculofus assemblage with the species Rhaehpollis germant'cus Schulz, Limbosporiles /undbladii NiI-sson, Cyalhidiles ausfl'ans Couper, and others (Table I). It characteraes microflora or Jowcr part or the Wielichowo Beds, which displays some features in common with those or the Middle and Upper "Rhaetic" or {he G.D,R, (E. Schulz, 1967), the Rltaetipollis Limóospori1es {Middle "Rhaetic"} and Ricciisporites Polypodiisporites (Upper "Rhaetic") of (he F. R.G, and Denmark (J, Lund, 1977), Despite of djfferences in views on range of thc Norian and Rhaetian stages it may be assumed that age of this microoora corrcsponds to {he Rhaclian in tbe standard subdivision. At depths 233, m in the borehole column 46 G there was found megaspore assemb!a.ge

15 704 Teresa Teresa OrlowskawZwolińska compnsing Tri/ejles pinguis (HaITi:» Potonie, Barutr({eles tylollis (HaITis) P<.ltoniĆ and o(hcr laxa, In the literalurc (T.M. Hams, 193:5; w. Jung, 1960; H.J. Will, 1969; F. BerteIsen, 0, MicheIsen. 1970; T, Marcinkiewicz, (971) the taxa wece usuahy reported from the Upper "Rhaetic" or, sometimes, lower paru of "Rhaetic". YIle recotded a.ssemblage also comprised some new species: Talchirela gronift!ro sp. n., Suiaalle/es ramosus sp.n., and olher:;. Talcing lato account dating or the studied bo.rehole interval on tite basis of miospores it is assumerl mat str'al;graphic range ar the above roentioned megasporo assemblage comprise.s strata of upper parta ar the Jarków Beds and lowet pan or the Zbąs:cynek Beds, Descrlption or the megaspores Talchirello gram/era sp.". (Table IV, Fig, 3) HololYpUS: Table!V, Fig.), Locus typicus: Gnstyfi aren.. borebo1e 46 G, depth 246,O-247.0m. S tr a t u ID t Y P i c u m: Jark.6w-Zbąszynek Beds ("Rhaetic"), D e r i v li t i o n o m i n l s: From Lat. granifera grainbearing, M a t e r i a I: Eight specimens, D e s c r i p t i o n" Megaspores subcirculllr in ouwne and pm in diameter. Trlradisfe rays in the form of lew ńdges, ahnining 0.8 or lengrh or spore radius. Arcuate ridges missing, WilnIe!lurface of spores uniform!)' covered with fiue verrucae. Verrucae locauy merging witl'! One ano!her to form dongate and fiat elements of oruamentation, beir.g also markcd On ridges of tor: tetrad mark, Spore surfare somewhat shining, yehow,brown\sh in colour R e m ark s. The species T. grani/era sp.n. appears vet)' slmjlar LO Pusulosporiłe.s permouiassicus FugI. in style of oruameotation of exine (c1osely spaced verrucae), However, compariooo of representalives of the former and tho$e of P. permolria,{sićus figured by R. Fuglewicz (1977, tahle 29 and Figs. I, 2) shows marked differences. in ornamentation of spore surface and development of tetrad marko T. granifera sp.n. alw resembles Talcldrella dać/a(! Antonescu et Taugourdeau Lantz. from the Middle Buntsandstein of poland, G.D.R., and Roma.nia (B. Antones.cu, 1. Taugourdeau l.ant7., 1973), diifering markedly in character or element:> of ornamentation, O c c u r r e n c e. ForeSudetic Monocline: up per part of tbe Jarków Beds and lowet part of the Zbąszynek Beds. Slriatri/eres ramcsus sp.n. (Table lll, Fig', I -4) H o I o { y p u $; Table HL Fig. la, b, L o c u s t y P i c u $; Praszka - Gorzów Śląski aren. horebole Prasd:a 31111, dt:pth m. S t r a t u m t y P i c II m: GOI."ZÓW Beds ("Rhaetic"). D e r i vat i o fi o m i 11 i s: AIl:er Lat. ramcsus brancning, M a t e r i a l; Fifteen specimens. D e s c r i p t i () Q, Megaspore subcircuiartriangular in cutline, tlm in diame[er. Trj D radiate rays with ridges with wavy margio and J.Itn (or!lomctimes up t-o lo0tun) 10. height. Con tact areas generally indlstinguishable, A:rcuate ridges missing. Whole surface of spores ornamen1ed with windiog ridges wirh rounded crest lioe, tlm high and 2.(1-25 Jlm thick; ridges tcnding 10 form rellcle with large, elonga:te meshes in d!staj part to run morf Or les; radia!!y towards apex at proximal surface. whe:re the)' disappear. in the Jatter area smali projections appear 00 some specimen. Spore surface shi:niog, brownish in colour. R e m ark s, The new species resembles Creiaceous Stnafri!efes rndiahs lgunther. HilIs) Sweet (P.R. Gunther, LV. Hill::;, 1912: A.R. Sweet ), differing iń $omewhat larger su.e and more massive ridges at surface. There was fouod a single tetrode of spores SlriatrilettM ramosus sp.n. O c c u r r e o c e. Fore Sudetic Monocłine: upper part of the Jarków Beds, Zbąsz:yoek &d'$.

16 Kwart. GeoJ., or 3/ r. TABLICA I Teresa MARCINKIEWICZ, Teresa ORŁOWSKA-ZWOLlŃSKA - Współwystępowanie zespolu miospor CorrolifU1 meyerana z megasporą Striatri!ete.s ramosus sp. D. w osadach naj wyż szego triasu w Polsce

17 TABLICA I Fig. I. Gronuloperculol;pollis rud;s Venkatachala et Góczao Otwór (borebole) GOSlyń 5 G, glęb. (depth) 363,0 m Fig. 2, 3. Corollina meyeriana (Klaus) Venkatacbala et G6c:z.an Otwór (borehole) GOSlyó 46 G, glęb. (depth) 235,0-236,0 m Fig. 4, 5. Classopollis cldssoides (POug) Pocock et Jansonius Otwór (borebole) GOSlyń 46 G, g1ęb. (depth) 235,0-236,0 m Fig. 6. Ne'r'esisporites lima/ulus Playford Otwór (borebole) Gostyń 5 G, głb. (deplh) 363,0 m fig. 7. Polycingulocisporiles reduncus (Bolchovilina) PJayford et Dettmann Otwór (borehole) 46 G. glęb. (depth) 235,0-236,0 m Fig. 8. Heliosporites alrmarkensis Schulz Otwór (borehołe) Gostyń 46 G, głęb. (depth) 242,0-243,0 m fig. 9. Taurocusporires verrucatus Schulz Otwór (b orehołe ) 46 G, glęb. (depth) 235,0-236,0 m Fig Enzonolasporiles "igens Leschik Otwór ( borehołe) Gostyń 46 G, g1ęb. (dcpih) 235,0-23 6,0 m Pow. 1oo0x Enl. x 1000

18 Kwart. GeoJ., Dr 3/4, 1985 r. TABLICA 11 3 Teresa MARCINKIEWICZ, Teresa ORŁOWSKA-ZWOLlŃSKA - W s półw y stępowanie zespołu miospor Corro/ina meyerono z mega sporą SI,.iolrileces romosus sp. n. w osadach najwyższego triasu w Polsce

19 TABLICA II Fig. l, 2. Ollalipollis ollalis Krutz.sch Otwór (borehol,) Gostyń 5 G, głęb. (d'pth) 363,0 m; x 1000 Fig Labiisporites triassicus Orlowska-Zwolińska Fig. 3 - otwór (borehole) Gostyń 5 G, głęb. (depth) 363,0 m, fig. 4, 5 - otwór (borehole) Gostyń 46 G, głęb. (d,pth) 235,0-236,0 m; x 1000 Fig. 6, 7. Fragmenty epidermy z aparatami szparkowymi er. Lepidopteris ot/onis Goeppert Otwór (borehol,) GOSlYÓ 46 G, g[ęb. (d'pth) 242,0-243,0 m; x 500

20 Kwart. GeoJ., nr 3/4, 1985 r. TABLICA III Teresa MARCINKIEWICZ. Teresa ORŁOWSKA ZWOLlŃSKA - Współwystępowanie zespołu miospor CQrrolina meyerana z megasporą Str;Qrri(ete.r ramojuj sp. n. w osadach najwyż. szego triasu w Polsce

21 TABLICA III Fig. I. Slriacriletes ramoslls sp.n, Holotyp, MUZ lg 506 (115), otwór wiertniczy Praszka 3 (111) (rejon Gorzowa Śląskiego - Prasz.ki), głęb. 154,95 m; a - strona proksymalna, b - strona dyslalna; pow. 100 x Holotype, boreboje Praszka 3 (lu) Gorzów Śląski - Praszka region) depth J m ; a - proximal side, h - distal side; x 100 fig StrialrileleS ramosljs sp.n. Fig. 2 - MUZ IG 506 (117): a - st rona proksymalna, b - strona dystalna Ci! - proximal side. b - <listaj side); fig. 3 - MUZ IG 506 (a -3) w świetle przechodzącym (transmitted light); fig. 4 - MUZ IG 506 ( 11 8) Otwór wiertniczy 46G (rejon Gostynia), głęb. 246,O- 247,Om; pow. 100 )( Borehole 46 G (Gostyń region), depth ,0 m ; x 100

22 Kwart. Geol., nr 3/4, 1985 r. TABLICA rv Teresa MARCINKIEWICZ, Teresa ORŁOWSKA-ZWOLlŃSKA - W spó lwy s l ępowa nie zespołu miospor Corrolina meyerana z megasporą Striatriletes ramosu.s sp. n. w osadach najwyższego triasu w Polsce

23 TABLICA IV Fig. 1, 2. Trileites pinguis (Harris) Potonić Fig. l - MUZ IG 506 (122), fig, 2 - MUZ IG 506 (123) Otwór wiertniczy 46 G (rejon Gostyn.ia), głęb, 235,O-236.0m pow, 100y; Borehole 46 G (Gostyń region), depth 235,O-236,Om; x 100 Fig. 3, Talchireila grrmifera sp.n, MUZ IG 506 (124). Otw6r wiertniczy 46G (rejon Gostynia), gręb. 246,O-247,Om; pow. loox Borehole 46 G (Gostyń region), depth 246,0-247,0 m; x 100 Fig. 4, NathorSlisporues hopliticus Jung MUZ lo 506 (128), otwór wiertniczy 45G (rejo,n Gostynia), głęb, 333,5-334,Om pow, 150x Borehole 45 G (Gostyń region) depth 333,5334>O m; x 150 Fig. S..Bacutriletes ty/oeus (Harris) Potonje MUZ IG 506 (20), otwór w'iertniczy 46 G (rejon Goslynia). głęb, 246, ni; pow. 100 x Borehole 46 G (Gosryń region) depth 246,0-247,0 ni, x 100 Fig. 6. Erlansonisporites sp. MUZ (127). Otwór wiertniczy 46 G (rejon Gostynia), głęb ,0 ID; pow. l00x Borehole 46 G (Gosty:ó region), deptll 246,0-247,0 m); x 100 Fig. 7. Striatritetes sp. MUZ (126). Otwór wiertniczy 46 G (rejon Gostynia), głęb. 246,0-247,0 m, a - strona proksymalna, b -- strona dystalna; pow_ t 00 x Borehole 46G (Oostyń region}, depth 246,0-247,0 m; a - proximal side. b - distai side; x 100