Somatic growth in children and adolescents from Rzeszów, aged 4 18, and its variability over the thirty-five year period from 1978/79 to 2013/14

Transkrypt

1 44 Medical Review 015; 14 (): Wydawnictwo UR 016 ISSN doi: /medrev Medical Review 016; 14 (3): ORIGINAL PAPER / PRACA ORYGINALNA Lidia Perenc 1 (ABCDEF), Anna Radochońka (ABCDE), Joanna Błajda 1(BDE) Somatic growth in children and adolecent from Rzezów, aged 4 18, and it variability over the thirty-five year period from 1978/79 to 013/14 Rozwój omatyczny dzieci i młodzieży z Rzezowa w wieku 4 18 lat oraz jego zmienność w trzydzietopięcioleciu 1978/79 013/14 1 Medical Faculty, Univerity of Rzezow Faculty of Education, Univerity of Rzezow ABSTRACT Introduction. Change occurring over the year in environmental condition and in organim adaptability contribute to change in the human morphological and functional phenotype. Purpoe of the tudy. Aement of progre in body weight, body height, chet circumference, a well a Quetelet II (BMI), Rohrer, and Marty indee in children and adolecent from Rzezów, aged 4-18, and change in the period of the recent 35 year. Material and method. The total of 1,563 children from Rzezów were eamined in 013/014. Meaurement were carried out to identify body weight, body height, chet circumference; baed on that Quetelet II, Rohrer, and Marty indee were calculated. Reult. The finding, preented in table and figure, have been interpreted. Concluion. Somatic growth in the eamined population i conitent with generally recognized regularitie. The ecular trend continue in the period of 35 year. It i impoible to make an eplicit claim STRESZCZENIE Wprowadzenie. Zmieniające ię na przełomie lat warunki środowikowe oraz zdolność organizmu do adaptabilności wpływają na zmianę fenotypu morfologicznego oraz funkcjonalnego człowieka. Cel badań. Ocena rozwoju may ciała, wyokości ciała, obwodu klatki pieriowej, wkaźników: Queteleta II (BMI), Rohrera, Marty ego dzieci i młodzieży z Rzezowa w wieku od 4 do 18 lat oraz jego zmiany w ciągu otatnich 35 lat. Materiał i metody. W latach 013/014 przebadano łącznie 1563 dzieci z Rzezowa. Zmierzono maę ciała, wyokość ciała, obwód klatki pieriowej, obliczono wkaźniki: Queteleta II, Rohrera, Marty ego. Dane poddano analizie tatytycznej. Porównano do danych zgromadzonych w poprzednich latach: 1978/79, 1993/1994, 003/004. Wyniki. Przedtawiono w tabelach i na rycinach oraz zinterpretowano. Wnioki. Rozwój omatyczny w badanej populacji przebiega zgodnie z uznanymi powzechnie prawidłowościami. Trend ekularny utrzymuje ię na przetrzeni otatnich 35 lat. Nie Mailing addre / Adre do korepondencji: Anna Radochońka, Wydział Pedagogiczny Uniwerytetu Rzezowkiego, ul. Jałowego 4, Rzezów, PL, tel , mieczrad@univ.rzezow.pl Participation of co-author / Udział wpółautorów: A preparation of a reearch project / przygotowanie projektu badawczego; B collection of data / zbieranie danych; C tatitical analyi / analiza tatytyczna; D interpretation of data / interpretacja danych; E preparation of a manucript / przygotowanie manukryptu; F working out the literature / opracowanie piśmiennictwa; G obtaining fund pozykanie funduzy / pozykanie funduzy Received / Artykuł otrzymano: Accepted / Zaakceptowano do publikacji: Publication date / Data publikacji: october / październik 016 Perenc L, Radochońka A, Błajda J. Somatic growth in children and adolecent from Rzezów, aged 4 18, and it variability over the thirty-five year period from 1978/79 to 013/14. Medical Review 016; 14 (3): doi: / medrev

2 Perenc, Radochońka, Błajda Somatic growth in children and adolecent from Rzezów 45 regarding tabilization of growth during the lat 10 year. Key word: ecular trend, tabilization of growth, deceleration, acceleration Introduction Human growth on the one hand i determined by genotype and on the other hand i modified by the effect of the urrounding environment. Genetic determination in the pecific anthropometric trait occur at a varied level. Change oberved over the year in the environmental condition and in organim adaptability contribute to change in the human morphological and functional phenotype [1 3]. Accelerated development, oberved in the early 1800, manifeting in the fater pace of growth and maturing in conecutive generation, i till oberved and i a deciive factor for maintaining the ecular trend [4]. Additionally the greatet difference in the level of morphological development acro the ociety occur during puberty while eco-enitivity i more trongly epreed in boy [1]. In recent year it ha been emphaized there i a decreae in development-related ditance between the value of anthropometric trait in conecutive generation and acro the ociety, which ugget a tabilization of development [1, 5]. The above change have been recognized by WHO (World Health Organization) which ha propoed normative value for the baic anthropometric parameter. At preent, however, many reearcher continue tudie focuing on the ecular trend and on updating regional norm [6, 7]. Purpoe of the tudy Aement of omatic growth in children and adolecent from Rzezów, aged 4 18, baed on uch poitive meaure of development a: body weight, body height [B-v], chet circumference, a well a Quetelet II, Rohrer Inde, Marty Inde and identifying evidence of the ecular trend in the period of the recent 35 year and tabilized growth during the recent 10 year. Material and method Aement of change in the morphological development of children and adolecent from Rzezów were performed ucceively in 1978/79, 1993/94, 003/04 and 013/14. In term of methodology the conecutive tudie followed the ame principle [4, 8, 9]. Anthropometric meaurement were acquired in the 1978/79 tudy from 33 ubject (1176 boy and 1056 girl), in 1993/94 from 586 ubject (1300 boy and 186 girl), and in 003/04 from 560 ubject (180 boy and 180 girl). The ample of children and adolecent, for all the above tudie, were elected at random, to enure they were repreentative for the entire population. In the period from 1978/79 to 003/04 on average 80 boy and 80 girl were eamined in each age group [8]. Sampling without replacement wa można jednoznacznie wypowiedzieć ię co do wytępowania tabilizacji rozwoju w ciągu otatnich 10 lat. Słowa kluczowe: trend ekularny, tabilizacja rozwoju, deceleracja, akceleracja Wprowadzenie Rozwój człowieka z jednej trony zdeterminowany jet przez jego genotyp, z drugiej jednak modyfikowany przez wpływ otaczającego środowika. Stopień determinacji genetycznej pozczególnych cech antropometrycznych jet różny. Zmieniające ię na przełomie lat warunki środowikowe oraz zdolność organizmu do adaptabilności wpływają na zmianę fenotypu morfologicznego oraz funkcjonalnego człowieka [1 3]. Zaoberwowana od początku XIX wieku akceleracja rozwoju, utożamiana z zybzym tempem wzratania i dojrzewania między kolejnymi pokoleniami, wciąż wytępuje i decyduje o utrzymaniu trendu ekularnego [4]. Dodatkowo najwiękze międzyśrodowikowe różnice w poziomie rozwoju morfologicznego przypadają na okre pokwitania, a ekoenytywność ilniej wyrażona jet u chłopców [1]. W otatnich latach podkreśla ię zmniejzenie dytanu międzyrozwojowego wielkości cech antropometrycznych w kolejnych pokoleniach, jak i różnych środowikach i mówi ię o tabilizacji rozwoju [1, 5]. Wyrazem uznania powyżzych zmian jet opracowanie wartości normatywnych dla podtawowych parametrów antropometrycznych przez WHO (World Health Organization). Obecnie wielu badaczy kontynuuje jednak badania nad trendem ekularnym i aktualizacją norm regionalnych [6, 7]. Cel badań Dokonanie oceny rozwoju omatycznego dzieci i młodzieży z Rzezowa w wieku od 4 do 18 lat w oparciu o pozytywne jego cechy antropometryczne, takie jak: maa ciała, wyokość ciała, obwód klatki pieriowej, wkaźniki: Qeteleta II, Rohrera, Marty ego oraz potwierdzenie wytępowania trendu ekularnego w ciągu otatnich 35 lat i wytępowania zjawika tabilizacji rozwoju w ciągu otatnich 10 lat. Materiał i metody Oceny zmian zachodzących w rozwoju morfologicznym dzieci i młodzieży rzezowkiej dokonano w latach 1978/79, 1993/94, 003/04 oraz 013/14. Przez wzytkie lata metodyka badań była prowadzona według takich amych zaad [4, 8, 9]. Badaniami antropometrycznymi objęto w erii 1978/79 33 ooby (1176 chłopców i 1056 dziewcząt), 1993/ (1300 chłopców i 186 dziewcząt), natomiat w erii 003/ oób (180 chłopców i 180 dziewcząt). Próbkę dzieci i młodzieży pobrano we wzytkich trzech omawianych eriach loowo tak, aby była reprezentatywna. W latach 1978/79 003/04 w każdej grupie wiekowej przebadano przeciętnie 80 chłopców i 80 dziewcząt [8]. Próbki do badań loowano bez powtórzeń. Piemną zgodę na przeprowadzenie badań uzykano

3 46 Medical Review 015; 14 (): ued each time. During the 013/14 tudy the procedure of electing the ubject wa the ame a previouly, and the attempt wa made to enure imilar number of boy and girl in the pecific age group, yet thi turned out to be a challenge. It wa difficult to obtain conent from parent and ubject for conducting the meaurement, even though uch eamination are not invaive, and do not poe any hazard for health or life. Ultimately, the eamined cohort accounted for over 5% of Rzezow population of children and adolecent, of both gender, from 4 to 18 year of age, in each age group. The data related to the number of live birth by gender pertaining to the eamined age group, were acquired from the Rzezów Branch of the Central Statitical Office. The tudy group conited of 1563 ubject, including 779 boy and 784 girl. It wa alo enured that the baic group of both boy and girl in each age group compried at leat 50 ubject. The ubject were healthy and were not diagnoed with a diability. It wa impoible to elect a ufficiently large group of 3-year-old boy and girl, due to the lack of conent from parent and guardian. Additionally, the eamination of 3-year-old required a diproportionately long time [8, 10]. During all thee tudie, anthropometric meaurement were carried out with the ue of the technique propoed by Martin & Saller [9]. The anthropometric aement took into account the following trait: body weight (W), body height [B-v] (H), chet circumference (CC) in a reting poition, meaured at the height of yphoidale (i). The collected data were ued to calculate the following proportion indee: Quetelet II (BMI, Body Ma Inde), Rohrer Inde (RI), Marty Inde (MI) [4, 9]. The data were then ubjected to tatitical analye and preented in a graphic form. The identified numerical characteritic of the eamined parameter include: arithmetic mean ( ) in all the relevant tudie, median (Me), tandard deviation () in all the relevant tudie, 5th and 75th centile (C 5, C 75 ). The preented information alo how difference in the increae between the age group of the ubject participating in the 013/14 tudy: a change in the value of the characteritic between two age group ( ), difference between the change for the conecutive period ( ), tatitical ignificance aement of the difference between the change in the conecutive period (p). Statitical calculation were performed with the ue of ANOVA [10]. To anwer the quetion whether the phenomenon of ecular trend can till be oberved in the population of children and adolecent from Rzezów, comparative analye were performed to eamine tatitical characteritic of the elected anthropomorphic trait and proportion indee identified in the 1978/79, 1993/94, 003/04 and 013/14 tudie [4, 10]. Reult Growth. Table and Figure preent tatitical characteritic of the elected anthropometric trait: H (Fig. 1, od Kuratorium Oświaty, Prezydenta Miata Rzezowa, dyrektorów pozczególnych zkół oraz rodziców, natomiat utną zgodę wyrażało indywidualnie każde dziecko przed rozpoczęciem pomiarów. W latach 013/14 dobierano badanych w ten am poób, jak w poprzednich eriach, tarając ię również zachować podobne liczebności chłopców i dziewcząt w pozczególnych klaach, ale napotkano na trudności w tym zakreie. Dotyczyły one zgody rodziców i amych badanych na przeprowadzenie pomiarów, które, jak wiadomo, nie ą inwazyjne, a więc nie tanowią żadnego zagrożenia dla zdrowia i życia. Otatecznie udało ię przebadać ponad 5% populacji dzieci i młodzieży rzezowkiej z uwzględnieniem płci od 4 do 18 roku życia (r.ż.) w każdej klaie wieku. Dane dotyczące liczebności żywo urodzonych chłopców i dziewcząt w badanych klaach wieku uzykano z Głównego Urzędu Statytycznego (GUS) Oddział w Rzezowie. Łącznie przebadano 1563 ooby, w tym 779 chłopców i 784 dziewcząt. Przetrzegano przy tym, aby podtawowa grupa, zarówno chłopców jak i dziewcząt, w każdej klaie wieku nie była mniejza niż 50 oób. Badane dzieci były zdrowe i nie poiadały orzeczenia o niepełnoprawności. Nie udało ię zebrać odpowiednio licznej grupy 3-letnich chłopców i dziewcząt ze względu na brak zgody rodziców i opiekunów. Badania 3-latków również niewpółmiernie przeciągały ię w czaie [8, 10]. W przypadku wzytkich wymienionych powyżej erii pomiary antropometryczne przeprowadzono w oparciu o technikę zaproponowaną przez Martina i Sallera [9]. W badaniach antropometrycznych uwzględniono natępujące cechy: maa ciała (W, Weight), wyokość ciała [B-v] (H, Height), obwód klatki pieriowej (CC, Chet Circumference) w tanie poczynku mierzony na wyokości yphoidale (i). W oparciu o zebrane dane obliczono wkaźniki proporcji: Qeteleta II (BMI, Body Ma Inde), Rohrera (RI, Rohrer Inde), Marty ego (MI, Marty Inde) [4, 9]. Zgromadzone dane opracowano tatytycznie i graficznie. Wyznaczono wybrane charakterytyki liczbowe badanych parametrów: średnia arytmetyczna ( ) we wzytkich omawianych eriach, mediana (Me), odchylenie tandardowe () we wzytkich omawianych eriach, centyl 5 i 75 (C 5, C 75 ). Przedtawiono również informacje o różnicy przyrotów pomiędzy grupami wiekowymi badanych z erii 013/14: zmianę wartości cechy pomiędzy dwiema grupami wiekowymi ( ), różnicę pomiędzy zmianami dla kolejnych okreów ( ), ocenę itotności tatytycznej różnic pomiędzy zmianami dla kolejnych okreów (p). Do obliczeń tatytycznych zatoowano metodę analizy wariancji (ANOVA) [10]. Aby odpowiedzieć na pytanie czy w populacji dzieci i młodzieży z Rzezowa w dalzym ciągu przejawia ię zjawiko trendu ekularnego dokonano analizy porównawczej charakterytyki tatytycznej wybranych cech antropometrycznych i wpółczynników proporcji z erii 1978/79, 1993/94, 003/04 oraz 013/14 [4, 10].

4 Perenc, Radochońka, Błajda Somatic growth in children and adolecent from Rzezów 47 Table 1), W (Fig., Table 3), CC (Fig. 3, Table 5) illutrating the proce of growth in the children from Rzezów, eamined during the 013/014 tudy, by age and gender. Information in Table, 4 and 6 how the level of increae in the trait for the pecific year, and the difference in the increae between the conecutive age group. Additionally, the level of two ubequent increae have been compared. Body height. It ha been oberved that the firt purt of H in boy occur at the age of 5-6 and in girl one year later. Puberty purt, on the other hand, occur at Wyniki badań Wzratanie. W tabelach i na rycinach przedtawiono charakterytykę tatytyczną wybranych cech antropometrycznych: H (ryc. 1, tab. 1), W (ryc., tab. 3), CC (ryc. 3, tab. 5) charakteryzujących proce wzratania badanych dzieci rzezowkich z erii 013/014, z uwzględnieniem wieku i płci. W tabelach:, 4 i 6 przedtawiono informacje o wielkości przyrotu omawianych cech w pozczególnych latach, a także o różnicy przyrotów pomiędzy kolejnymi grupami wiekowymi. Dokonano również porównania wielkości dwóch kolejnych przyrotów. Rycina 1. Wyokość ciała (B-v) badanych dzieci i młodzieży z erii 013/14 wg kla wieku z uwzględnieniem średniej wartości danej cechy omatycznej na tle 95% przedziału ufności oraz typowego przedziału zmienności Figure 1. Body height (B-v) of children and youth from the 013/14 erie according to mean value of particular omatic trait on the background of the 95% confidence interval and typical variability interval Tabela 1. Statytyczna charakterytyka H chłopców i dziewcząt rzezowkich z erii 013/14 Table 1. Statitical characteritic of H in the Rzezow boy and girl from the 013/14 erie Wyokość ciała [B-v] / Height (cm) Chłopcy/Boy Dziewczęta/Girl [w latach] Me c 5 c 75 Me c 5 c ,8 101,1 4,7 99, 108,0 101,4 10,4 3,0 100,0 103, ,9 107,6 4,8 105,0 110,0 108,4 108,3 3,6 106,3 110, ,5 117,0 8,0 11,6 18,0 113,4 11,5 5,9 109, 116,5 7 16,4 16,0 6,4 11, 19,3 14,4 14,9 8,3 118,6 131,4 8 19,9 19, 4,8 17,5 131,9 19,3 18,9 6,1 16,5 133, ,1 137,9 5,7 135,4 140,5 135,1 137, 4,9 131,9 138, ,9 14,0 6,0 140,1 145,1 140,9 14,4 7, 135,1 146, ,8 145, 6,5 141,6 148,5 143,0 14,6 7,5 137,6 149,9 1 15,7 15, 7,4 146,8 158,6 154,3 155,4 6,9 150,5 158, , 153,6 4,0 153, 155,6 165, 164, 3,5 163,3 168, , 167,0 7,3 164,7 17,3 164,3 165,7 6,4 163,0 166, ,9 180,8 5,5 175,8 184,0 164,5 161,9 8,9 158,6 170, ,9 177, 5,7 170,8 179,7 160,6 161,1 5,5 155,0 166, ,1 178,4 5,9 176,5 181,8 168,5 168,5 4,9 164,0 170, ,1 181,3 4,1 178,4 18,6 167,6 166,7 5,9 165,0 17,0

5 48 Medical Review 015; 14 (): the age of 11 1 in girl and at the age of in boy. No ignificant decreae in growth ha been oberved at the age of 1 13 in girl and at the age of in boy, which how the high pace of development continue in both ee. In both the boy and the girl lightly increaed growth in H till occur at the age of (Table ). Body weight. In the relevant age range, there i generally a regular increae in W in both gender. A ignificant purt in the growth of thi parameter occurred in 9-year-old boy. Significantly greater increae in body ma wa alo recorded in the male ubject between the 13th and 14th a well a 16th and 17th year of age. In Wyokość ciała. Zaoberwowano, że pierwzy kok H wytępuje u chłopców w wieku 5 6 lat, a u dziewcząt o rok później. Skok pokwitaniowy natomiat wytępuje w okreie 11 1 lat u dziewcząt oraz lat u chłopców. Nie zaoberwowano znaczącego padku przyrotu, także w latach 1 13 u dziewcząt oraz u chłopców, co świadczy o utrzymywaniu ię wyokiego tempa rozwoju u obu płci. U chłopców i u dziewcząt pewien zwiękzony przyrot H natępuje jezcze w wieku lat (tab. ). Maa ciała. W badanym okreie wieku, u obu płci W wykazuje na ogół ytematyczny wzrot. Znaczący kok w rozwoju tego parametru natąpił u chłopców 9-letnich. Rycina. Maa ciała badanych dzieci i młodzieży z erii 013/14 wg kla wieku z uwzględnieniem średniej wartości danej cechy omatyczne j na tle 95% przedziału ufności oraz typowego przedziału zmienności Figure. Body ma of children and youth from the 013/14 erie according to mean value of particular omatic trait on the background of the 95% confidence interval and typical variability interval Tabela. Dynamika wzratania H dzieci i młodzieży z erii 013/14 Table. Growth dynamic of H in children and youth from the 013/14 erie Wyokość ciała [B-v] / Height (cm) [w latach] Chłopcy/Boy p Dziewczęta/Girl 4-5 5, 7, ,6 5,4 0,013 4,9 -,1 0, ,9 -,7 0,136 11,1 6,1 0, ,6-4,3 0,0603 4,9-6, 0, , 3,6 0,1151 5,7 0,8 0, ,8 -,4 0,905 5,8 0,1 0, ,9-0,9 0,7046,1-3,7 0, ,9 3,0 0, ,3 9, 0, ,5-5,4 0, ,9-0,4 0, ,0 1,5 0,0000-0,9-11,8 0, ,6 -,4 0,876 0, 1,1 0, ,0-14,6 0,0000-4,0-4, 0, , 6, 0,0071 8,0 11,9 0, ,1-3,1 0,167-0,9-8,9 0,000 p

6 Perenc, Radochońka, Błajda Somatic growth in children and adolecent from Rzezów 49 the girl, fater pace of increae of W can be oberved at 9 10 and at year of age, i.e. one year earlier than in boy. Statitically ignificant negative value mark the return to a lower increae in W and uually follow the increaed peed of growth, and le rarely precede fater growth (Table 4). Chet circumference. The data lited in Table 6 make it poible to identify the period of rapid increae in CC, which in the girl occur at and in the boy at 11 1 and then like in girl at year of age. Significant growth of thi trait in the girl take place between the 16th and 17th year of life (Table 6). Znamiennie więkzy przyrot may odnotowano także u nich pomiędzy 13 i 14 oraz 16 i 17 rokiem życia. W przypadku dziewcząt okrey wzmożonego przyrotu W oberwuje ię od 9 do 10 roku życia oraz w przedziale lat, a więc o rok wcześniej niż u chłopców. Itotne tatytycznie wartości ujemne ą efektem powrotu do niżzego tempa przyrotu W i natępują zwykle po zwiękzeniu tempa przyrotu, rzadziej przed nim (tab. 4). Obwód klatki pieriowej. Dane zawarte w tabeli 6 pozwalają na wyróżnienie okreów gwałtownego wzrotu CC, które przypadają u dziewcząt na wiek lat, a u chłopców 11 1 lat i podobnie jak u dziewcząt Rycina 3. Obwód klatki pieriowej (i) badanych dzieci i młodzieży z erii 013/14 wg kla wieku z uwzględnieniem średniej wielkości danej cechy omatycznej na tle 95% przedziału ufności oraz typowego przedziału zmienności Figure 3. Chet circumference (i) of children and youth from the 013/14 erie according to mean value of particular omatic trait on the background of the 95% confidence interval and typical variability interval Tabela 3. Statytyczna charakterytyka W chłopców i dziewcząt rzezowkich z erii 013/14 Table 3. Statitical characteritic of W in the Rzezow boy and girl from the 013/14 erie Maa ciała / Weight (kg) Chłopcy/Boy Dziewczęta/Girl [w latach] Me c 5 c 75 Me c 5 c ,8 16,0,0 15, 18,5 17, 17, 1,6 16, 18, 5 18,7 18,4,9 16,8 19,7 18, 17,9,1 16,8 19,8 6 4,1 4, 5,7 19,7 6,7 0,8 0,6,9 18,8,0 7 7,1 7,3 3,9 4,1 30,0 6,6 5,0 7,1,0 9,5 8 8, 6,0 5,3 5,5 31,0 3, 30,3 7,5 8,0 35,8 9 37,1 35,7 9,4 30,5 4,5 31,3 31,5 4,0 8,1 35, ,5 39,0 7,3 30,5 4,0 34,7 33,3 7,4 8,9 39, , 35,7 8,7 33,3 43,7 39,5 39,7 5,6 33,7 44,4 1 46,1 44,6 10,1 39,0 5,6 47,9 46,0 8, 39,8 55, ,3 45,5 6,8 43,1 46,0 49,0 48,0 4,6 45,5 5, ,7 58,6 7,1 55,0 63,0 54,3 5,5 7,6 49,9 56,7 15 6,4 64, 6,8 57,5 67,5 51, 50,8 5,0 47,5 56,0 16 6,6 6,0 5,9 59,6 69,0 54, 53,9,3 53,0 55, ,1 67,6 9,5 64,7 76,0 59,8 59,8 5,8 56,3 61, ,8 71,5 8,6 61,3 74,5 58,0 58,5 3,6 56,0 60,7

7 50 Medical Review 015; 14 (): Typogenei. The table and figure alo preent tatitical characteritic of the elected proportion indee: BMI (Fig. 4, Table 7), RI (Fig. 5, Table 9), MI (Fig. 6, Table 11) reflecting differentiation in body proportion in the children from Rzezów, eamined during 013/014 tudy, by age and gender. Data in table 8, 10 and 1 how the difference in the change in the proportion indee between the conecutive age group. The table alo provide information about the level of increae in the given proportion inde acro the year, and preent comparion of the value of two conecutive increae. Quetelet II Inde. Mean BMI value enable aement of nutritional tatu of the population of children and lat. Wytępuje duży przyrot tej cechy u dziewcząt pomiędzy 16 a 17 rokiem życia (tab. 6). Typogeneza. W tabelach i na rycinach przedtawiono również charakterytykę tatytyczną wybranych wpółczynników proporcji: BMI (ryc. 4, tab. 7), RI (ryc. 5, tab. 9), MI (ryc. 6, tab. 11) charakteryzujących różnicowanie proporcji ciała badanych dzieci rzezowkich z erii 013/014, z uwzględnieniem wieku i płci. W tabelach 8, 10 i 1 przedtawiono informacje dotyczące różnicy w zmianach wartości omawianych wkaźników proporcji pomiędzy kolejnymi grupami wiekowymi. W tabelach znajdują ię też informacje o wielkości przyrotu danego wkaźnika propor- Rycina 4. BMI badanych dzieci i młodzieży z erii 013/14 wg kla wieku z uwzględnieniem średniej wartości danego wkaźnika na tle 95% przedziału ufności oraz typowego przedziału zmienności Figure 4. BMI of children and youth from the 013/14 erie according to mean value of particular omatic trait on the background of the 95% confidence interval and typical variability interval Rycina 5. RI badanych dzieci i młodzieży z erii 013/14 wg kla wieku z uwzględnieniem średniej wartości danego wkaźnika na tle 95% przedziału ufności oraz typowego przedziału zmienności Figure 5. RI of children and youth from the 013/14 erie according to mean value of particular omatic trait on the background of the 95% confidence interval and typical variability interval

8 Perenc, Radochońka, Błajda Somatic growth in children and adolecent from Rzezów 51 adolecent from Rzezów, participating in the 013/14 tudy (Table 7). The normative value defined by OLA and OLAF tudie, conducted during 007/01 [11] were ued a reference. The mean value of BMI in the eamined boy and girl, generally, are in the range from to +1 of the above development related norm. A an eception, BMI value in boy at 4.5 and 18 year of age approimate the value of. Generally, the evidence how that nutritional tatu of the boy and girl participating in the 013/14 tudy i good. Statitically ignificant increae in BMI i found in the boy at 8 9, 13 14, 15 16, and in the girl at: 5 6, 9 10, 10 11, 13 14, year of age. Statitically ignificant negative value reult cji w pozczególnych latach, a natępnie porównanie wielkości dwóch kolejnych przyrotów. Wkaźnik Queteleta II. Średnie wartości BMI pozwalają na ocenę tanu odżywienia populacji dzieci i młodzieży z Rzezowa z próby 013/14 (tab. 7). Jako wzorzec wykorzytano wartości normatywne opracowane po przeprowadzeniu badań OLA i OLAF w latach 007/01 [11]. Średnie wartości BMI badanych chłopców i dziewcząt na ogół miezczą ię w przedziale od do +1 powyżzych norm rozwojowych. Wyjątek tanowią wartości BMI w klaach wiekowych 4,5 i 18 lat u chłopców, które ą zbliżone do. Generalnie można twierdzić, że chłopców i dziewczęta z erii 013/14 cechuje Rycina 6. MI badanych dzieci i młodzieży z erii 013/14 wg kla wieku z uwzględnieniem średniej wartości danego wkaźnika na tle 95% przedziału ufności oraz typowego przedziału zmienności Figure 6. MI of children and youth from the 013/14 erie according to mean value of particular omatic trait on the background of the 95% confidence interval and typical variability interval Tabela 4. Dynamika wzratania W dzieci i młodzieży z erii 013/14 Table 4. Growth dynamic of W in children and youth from the 013/14 erie Maa ciała / Weight (kg) [w latach] Chłopcy/Boy p Dziewczęta/Girl 4-5 1,9 1, ,5 3,6 0,1745,6 1,5 0, ,0 -,5 0,3480 5,8 3, 0, ,1-1,9 0,474 5,7-0,1 0, ,9 7,8 0,0043-0,9-6,6 0, ,4-8,5 0,0019 3,4 4,3 0, ,6 1, 0,6489 4,9 1,5 0, ,9 5,3 0,0509 8,3 3,5 0, ,8-7,7 0,0043 1, -7, 0, ,4 14, 0,0000 5,3 4,1 0, ,7-9,7 0,0003-3,1-8,3 0, , -3,5 0,197 3,0 6,0 0, ,5 8,3 0,004 5,6,6 0, ,4-10,9 0,0001-1,7-7,3 0,0006 p

9 5 Medical Review 015; 14 (): Tabela 5. Statytyczna charakterytyka CC chłopców i dziewcząt rzezowkich z erii 013/14 Table 5. Statitical characteritic of CC in the Rzezow boy and girl from the 013/14 erie Obwód klatki pieriowej poczynkowy [i] / Chet Circumference (cm) Chłopcy/Boy Dziewczęta/Girl [w latach] Me c 5 c 75 Me c 5 c ,8 51,5,4 50,8 53,0 51,4 51,5 1,3 50, 5,0 5 53,8 53,0 3,1 51,8 56,8 53,5 54,0,5 5,0 54,5 6 58,4 59,0 5, 54, 60,0 55,8 56,0,9 53,0 57,0 7 59,7 59,3 3, 57, 61,8 59,8 58,8 6,1 55,3 61,5 8 63,1 6,0 4,3 60,5 65,8 6,8 61,8 5,9 58,4 64,7 9 65,7 64,0 7,8 61,0 68,5 63,6 64,0 5,4 60,0 68, ,1 67,0 4,8 63,5 7,0 65, 64,1 5,9 59,8 70, ,3 65,7 8, 60,5 71,0 69,3 70,5 7, 6,8 75,0 1 71,3 7,0 7,4 65,5 75,0 7,9 71,3 7,3 66,8 79, ,4 7,0 6,7 68,0 79,0 73,9 7,8 3,4 71,5 77, ,5 78,0 7,3 76,0 84,0 79,5 77,5 4,9 76,0 8,0 15 8, 80,5 4,4 80,0 81, 79,1 79,5 4,3 76,0 8, ,6 84,0 3,3 83,0 88,0 75,4 75, 3,0 73,7 77, ,3 90,5 7, 84,8 9,8 86,0 86,0 1,3 85,0 87, ,7 91,5 3, 88,0 93,3 85, 86,0 3,1 84,0 87,0 Tabela 6. Dynamika wzratania CC dzieci i młodzieży z erii 013/14 Table 6. Growth dynamic of CC in children and youth from the 013/14 erie Obwód klatki pieriowej poczynkowy [i] / Chet Circumference (cm) [w latach] Chłopcy/Boy p Dziewczęta/Girl 4-5 1,9, ,6,7 0,1968,3 0, 0, ,4-3,3 0,116 4,0 1,7 0, ,3,0 0,3557 3,0-1,0 0, ,6-0,7 0,7367 0,8 -, 0, ,5-1,1 0,600 1,6 0,8 0, , -1,3 0,554 4,1,5 0, ,0 3,8 0,0756 3,6-0,5 0, ,1-1,9 0,3697 1,0 -,7 0, ,1 4,0 0,057 5,6 4,7 0, ,7-3,4 0,1061-0,4-6,0 0, ,4-0,3 0,9016-3,7-3,3 0, ,7,3 0,90 10,7 14,3 0, ,4-3,3 0,151-0,9-11,5 0,0000 p from reumed lower increae in body weight and uually follow a radical increae in BMI, and le frequently precede thi phenomenon (Table 8). Rohrer Inde. Table 9 lit the mean RI value, which reflect age related change in body tructure in both ee. In the 013/14 tudy, in accordance with Wanke claification, the boy were found with varied body tructure: tout at 4 6 and at 9 year of age; medium at 7-8 and 10 1 year of age; and lender from 13 to 18 year of age. In the ame tudy, in accordance with Kolaa claification, girl preented with tout body tructure at the age of 4, medium from 5 to 6 and at 8 year of dobry tan odżywienia. Znamiennie tatytyczny przyrot BMI wytępuje u chłopców w wieku 8 9, 13 14, lat, a u dziewcząt w wieku: 5 6, 9 10, 10 11, 13 14, lat. Itotne tatytycznie wartości ujemne ą efektem powrotu do niżzego tempa przyrotu may ciała i wytępują zwykle po gwałtownym przyroście BMI, rzadziej przed nim (tab. 8). Wkaźnik Rohrera. W tabeli 9 zetawiono średnie wartości RI, które ilutrują zmiany budowy ciała u obu płci z wiekiem. Chłopców z erii 013/14, według klayfikacji Wankego, od 4 do 6 i w 9 roku życia charakteryzuje tęga, w wieku 7 8 i 10 1 lat średnia oraz od

10 Perenc, Radochońka, Błajda Somatic growth in children and adolecent from Rzezów 53 Tabela 7. Statytyczna charakterytyka wkaźnika BMI chłopców i dziewcząt rzezowkich z erii 013/14 Table 7. Statitical characteritic of the BMI inde in the Rzezow boy and girl from the 013/14 erie Wkaźnik Queteleta II / Body Ma Inde (kg/m) Chłopcy/Boy Dziewczęta/Girl [w latach] Me c 5 c 75 Me c 5 c ,9 15,9 1,4 15,0 16,4 16,7 16, 1,1 16,0 17,0 5 15,9 15,8 1,3 15, 16,4 15,5 15,3 1,4 14,6 16,4 6 17,0 16,4,3 15,5 18,6 16,1 15,9 1,4 15,4 17,1 7 17,0 16,7 1,7 15,7 18,4 16,9 16,6 3,1 14,9 18,6 8 16,6 15,7,5 15, 18,5 19,1 19, 3, 16,4 0,7 9 19,5 18,3 3,9 17,0 1,5 17, 16,9,3 15, 19, ,5 17,8 3,1 16,3 0,5 17,4 16,8,9 15,8 19, ,4 16,6 3,7 15,8 1,3 19,3 19,3,0 17,4 0,8 1 19,6 18,9 3,0 17,1 1,8 0,1 0,1 3,0 17,8 1, ,0 19,3,6 16,8 19,6 18,0 17,8 1,7 16,8 18,8 14 0,8 0,8,8 18,7 3, 0,1 19,3,7 18,4 0, ,3 19,6 1,8 18,1 1,0 19,0 18,6 1,9 17,8 19,8 16 0,0 0,1 1,7 18,7 1,1 1,1 0,6, 19,4,9 17 1,9 1,,3 19,9 4,3 1,0 0,8 1, 0,4 1,5 18 1,,3,8 18,8 3,1 0,7 0,8 1,7 19,6 1,8 Tabela 8. Dynamika różnicowania proporcji ciała w oparciu o BMI dzieci i młodzieży z erii 013/14 Table 8. Dicrimination dynamic of body proportion baed on BMI in children and youth from the 013/14 erie [w latach] Chłopcy/Boy Wkaźnik Queteleta II / Body Ma Inde (kg/m) p Dziewczęta/Girl 4-5 0,1-1, 5-6 1,0 1,0 0,3167 0,6 1,9 0, ,0-1,1 0,610 0,8 0, 0, ,3-0,3 0,7487, 1,3 0, ,9 3,3 0,0011-1,9-4,1 0, ,0-3,9 0,0001 0,,1 0, , 0,8 0,4044 1,9 1,7 0, , 1,4 0,167 0,8-1,1 0, ,6-1,8 0,0703 -,1 -,9 0, ,8,4 0,0151,1 4, 0, ,5-3,3 0,0006-1,1-3,3 0, ,7,3 0,03, 3,3 0, ,9 1, 0,435-0,1 -,3 0, ,7 -,6 0,0098-0,3-0, 0,8549 p age, and with lender body tructure in the remaining age group [9]. Statitically ignificant increae in RI value i found in boy at 8 9, and year of age, and in girl at 5 6, 7 8, 9 10, 10 11, 13 14, year of age. Statitically ignificant negative value uually follow rapid increae in RI, and le frequently precede the phenomenon (Table 10). Marty Inde. Table 11 contain arithmetic mean of MI for the boy and girl in the 013/14 tudy; thee enable aement of body contitution type. It lower value repreent weaker body contitution and higher value lat mukła budowa ciała. U dziewcząt z tej amej erii, na podtawie klayfikacji Kolay, tęga budowa ciała wytępuje u 4-latek, średnia w wieku 5-6 i 8 lat, a w pozotałych klaach wieku mukła [9]. Znamiennie tatytycznie wzrot wartości RI wytępuje u chłopców w wieku 8 9, lat, a u dziewcząt w wieku: 5 6, 7 8, 9 10, 10 11, 13-14, lat. Itotne tatytycznie wartości ujemne wytępują zwykle po gwałtownym wzroście wartości RI, rzadziej przed nim (tab. 10). Wkaźnik Marty ego. Tabela 11 zawiera średnie arytmetyczne MI dla chłopców i dziewcząt z erii 013/14,

11 54 Medical Review 015; 14 (): Tabela 9. Statytyczna charakterytyka RI chłopców i dziewcząt rzezowkich z erii 013/14 Table 9. Statitical characteritic of RI in the Rzezow boy and girl from the 013/14 erie Wpółczynnik Rohrera / Rohrer Inde (g/cm 3 ) Chłopcy/Boy Dziewczęta/Girl [w latach] Me c 5 c 75 Me c 5 c ,55 1,54 0,16 1,48 1,64 1,65 1,61 0,1 1,58 1,66 5 1,48 1,47 0,10 1,41 1,5 1,43 1,40 0,14 1,35 1,50 6 1,44 1,43 0,18 1,7 1,59 1,4 1,43 0,14 1,35 1,50 7 1,35 1,33 0,15 1,6 1,45 1,36 1,36 0,3 1,5 1,49 8 1,8 1,1 0,18 1,18 1,44 1,48 1,46 0,3 1,30 1,63 9 1,4 1,35 0,6 1,3 1,56 1,8 1,4 0,0 1,09 1, ,31 1,6 0,1 1,13 1,44 1,4 1,4 0,1 1,13 1,3 11 1,6 1,16 0,6 1,06 1,5 1,35 1,34 0,17 1,3 1,45 1 1,8 1,6 0,18 1,14 1,41 1,30 1,8 0,1 1,17 1, ,3 1,6 0,16 1,10 1,8 1,09 1,08 0,11 1,03 1, ,4 1,3 0,0 1,06 1,37 1,3 1,16 0,18 1,1 1,5 15 1,07 1,09 0,11 1,05 1,14 1,16 1,15 0,15 1,09 1, ,13 1,1 0,10 1,07 1, 1,3 1,9 0,18 1,17 1, , 1,19 0,13 1,10 1,31 1,5 1,4 0,07 1,1 1,8 18 1,18 1,3 0,17 1,03 1,8 1,4 1,5 0,13 1,16 1,30 Tabela 10. Dynamika różnicowania proporcji ciała w oparciu o RI dzieci i młodzieży z erii 013/14 Table 10. Dicrimination dynamic of body proportion baed on RI of children and youth from the 013/14 erie [w latach] Chłopcy/Boy Wpółczynnik Rohrera / Rohrer Inde (g/cm 3 ) p Dziewczęta/Girl ,07-0, ,04 0,03 0,6858-0,00 0, 0, ,09-0,05 0,4705-0,06-0,06 0, ,07 0,0 0,7487 0,11 0,18 0, ,14 0,1 0,001-0,0-0,31 0, ,11-0,6 0,000-0,04 0,16 0, ,04 0,07 0,3061 0,1 0,16 0, ,0 0,06 0,3446-0,05-0,17 0, ,05-0,07 0,3164-0,1-0,16 0, ,01 0,06 0,3901 0,14 0,35 0, ,17-0,18 0,0070-0,07-0,1 0, ,06 0,3 0,0007 0,16 0,3 0, ,08 0,0 0,7169-0,08-0,4 0, ,04-0,1 0,0739-0,01 0,07 0,95 p indicate more maive body contitution at a given age range [9]. Statitically ignificant increae in MI occur in the boy at 7 8, and in the girl at: 10 11, 13 14, year of age. Statitically ignificant negative value a a rule follow rapid increae in MI (Table 1). Secular trend. Finding acquired during the 1978/79, 1993/94, 003/04 and 013/14 tudie are compared in Table Body height. Table 13, 16 and 17 preent data related to H identified in the boy and the girl during the above tudie. During the decade from 003/04 to 013/14, in które pozwalają ocenić typ budowy ciała. Niżze jego wartości wkazują na łabzą budowę ciała, zaś wyżze na bardziej maywną w danym przedziale wieku [5]. Znamiennie tatytycznie wzrot wartości MI wytępuje u chłopców w wieku 7 8 lat, a u dziewcząt w wieku: 10 11, 13 14, lat. Itotne tatytycznie wartości ujemne wytępują zwykle po gwałtownym wzroście wartości MI (tab. 1). Trend ekularny. Zetawienie rezultatów z badań prowadzonych w latach 1978/79, 1993/94, 003/04 i 013/14 przedtawiono w tabelach 13-0.

12 Perenc, Radochońka, Błajda Somatic growth in children and adolecent from Rzezów 55 Tabela 13. Zetawienie średnich wartości H chłopców i dziewcząt rzezowkich z okreu Table 13. Comparion of mean H value in the Rzezow boy and girl from period Wyokość ciała / Height [B-v] (cm) Chłopcy / Boy Dziewczęta / Girl 1978/ /94 003/04 013/ / /94 003/04 013/14 Age 96,4 4,5 95,5 4,3 10,5 7, ,4 3,8 94,4 3,7 98,1 4, ,9 4,7 10,1 4,1 105,5 4, ,7 4 10,0 4, 10,1 3,4 10, 5,8 101,4 3,0 108,8 5,1 110,1 4,3 11,3 6,9 107,9 4, ,3 5,1 109,3 4,5 110,1 4,9 108,4 3,6 114,5 5,0 116,9 3,7 118,5 4,8 118,5 8, ,7 5, 115,6 5,3 116,6 5,1 113,4 5,9 11,1 5,1 11, 4,9 16,4 5,9 16,4 6,4 7 10,7 5,1 11,7 4,8 13,0 5,7 14,4 8,3 17,7 5, 17,5 5,4 130,9 5,0 19,9 4,8 8 15,7 5,4 16,4 4,8 19,3 4,8 19,3 6,1 133,1 5,7 13,9 4,9 137,3 6,6 137,1 5, ,8 5,3 13,3 5,0 134,5 5,5 135,1 4,9 137,5 5,9 137, 5,5 143,0 7, 141,9 6, ,9 5,9 138,0 5,3 139,9 5,5 140,9 7, 14,3 5,8 143,6 5, 146,3 6,9 145,8 6, ,3 7,3 143,6 6,4 146,1 7,4 143,0 7,5 148,6 7,0 149,0 6,9 15,7 11,0 15,7 7, ,1 7, 151,5 5,6 154,5 7,1 154,3 6,9 155,6 8,1 154,7 6,7 157,4 8,0 154, 4, ,8 6, 156, 5,8 158,1 5,9 165, 3,5 16,3 8,4 163,8 7, 165,7 9,0 168, 7, ,0 5, 159,6 5,5 161,9 5,1 164,3 6,4 167,8 8,1 169,6 6,6 170,9 10,1 179,8 5, ,0 4,8 161,1 5,8 16,5 5,6 164,5 8,9 17, 6,9 173,0 5,8 175,6 9,8 176,9 5, ,7 5,3 161,6 6, 164,5 5,1 160,6 5,5 174,4 6,0 174,5 6,4 177,1 5,6 180,1 5, ,1 5,6 161,6 6,0 164,7 4,6 168,5 4,9 176,0 6,7 175,3 6, 178,5 6,1 180,1 4, ,3 5,6 16,0 5,3 164,7 4,9 167,6 5,9 Tabela 14. Zetawienie średnich wartości W chłopców i dziewcząt rzezowkich z okreu Table 14. Comparion of mean W value in the Rzezow boy and girl from period Maa ciała / Weight (kg) Chłopcy / Boy) Dziewczęta / Girl 1978/ /94 003/04 013/14 Age 1978/ /94 003/04 013/14 15,0 1,8 14,9,0 16,, ,0 1,8 14, 1,4 15,9, ,4, 16,8,3 17,9,1 16,8,0 4 16,8,0 16,7,0 16,5,5 17, 1,6 19,,7 19,0,5 0,8,5 18,7,9 5 19,0,6 19,0 3,3 18,9 3,1 18,,1 1, 3,0,1 3,3 3,0 3,7 4,1 5,7 6 1,5 3,7 1,0 3,0,3 3, 0,8,9 4,1 3,8 3,9 3,3 7,1 5,9 7,1 3,9 7 3,5 4, 3,9 4,1 5,0 5,1 6,6 7,1 7,0 4,1 6,8 4,1 30,1 4,6 8, 5,3 8 5,4 4, 5,8 4,0 8,0 5,1 3, 7.5 9,9 4,7 9,5 4,4 34,1 7,1 37,1 9,4 9 8,4 4,7 9,0 4,7 30, 5,8 31,3 4,0 3,5 5,7 3,0 5,6 37, 10,5 37,5 7,3 10 3,0 6,3 3,6 5,9 33,5 5,9 34,7 7,4 35, 6,3 36,0 6,4 39,7 8,0 39, 8, ,4 7,3 35,6 6,7 37,0 8,9 39,5 5,6 39,3 7,3 39,4 7,8 4,3 1,0 46,1 10,1 1 40,3 7,6 41,1 5,9 43,9 10,1 47,9 8, 45, 9,0 44,5 7,4 47,7 8, 45,3 6, ,8 7,4 46,1 6,5 48,0 8,7 49,0 4,6 50,4 9,6 5,3 8,3 54,0 10,1 58,7 7, ,1 6,9 50,5 7,9 5,3 9,1 54,3 7,6 55,1 9,0 56,8 7, 57,9 11,7 6,4 6, ,7 7,0 5,0 7, 54,1 8,1 51, 5,0 59,9 8, 61,6 7,4 63, ,6 5,9 16 5,9 7, 53,8 7,5 55,4 7, 54,,3 6,3 7,8 63,4 9, 65,4 8,9 71,1 9, ,8 7,4 55,4 7,9 56,3 6,3 59,8 5,8 64,8 7,5 64,7 8,7 69,3 9,1 68,8 8, ,6 7,4 55,6 6,5 57,0 7,5 58,0 3,6 boy tabilization of growth i oberved at 6, 7, 9 and 1 year of age, decelerated growth i een at 4 5, 8, and 13 and accelerated growth in H from 14 to 18 year of age. After 35 year, tabilization in H i found in 4-yearold, and decelerated change in thi trait are een at the age of 5 and 13. In the remaining age group an increae Wyokość ciała. Tabele 13, 16 i 17 zawierają dane dotyczące H chłopców i dziewcząt z wyżej wymienionych erii. W okreie dzieięciolecia 003/04-013/14 u chłopców w wieku 6, 7, 9 i 1 lat oberwuje ię tabilizację wzratania, w 4 5, 8, i 13 roku życia decelerację, natomiat akcelerację rozwoju w zakreie H od

13 56 Medical Review 015; 14 (): Tabela 15. Zetawienie średnich wartości CC chłopców i dziewcząt rzezowkich z okreu Table 15. Comparion of mean CC value in the Rzezow boy and girl from period Obwód klatki pieriowej (i) / Chet Circumference (cm) Chłopcy / Boy Dziewczęta / Girl 1978/ /94 003/04 013/ / /94 003/04 013/14 Age 51,0, 50,6, 51,7 3, ,,4 49,3,7 5,0, ,1,3 51,9,0 53,3 3,9 51,8,4 4 51,3, 50,9,4 53,1 3,4 51,4 1,3 54,8,4 53,7,7 55,3 4, 53,8 3,1 5 5,9,5 5,4 3,1 54,1 3,5 53,5,5 56,1,8 55,8,8 58,0 5,8 58,4 5, 6 55,0 3,1 54,3,5 56,4 3,4 55,8,9 58,1 3,3 57,5,9 60, 7,5 59,7 3, 7 56,6 3,3 56,4 4,0 59, 5,3 59,8 6,1 60,0 3,3 59,9 3,6 6,9 6,3 63,1 4,3 8 58,1 3,5 57,9 3,5 61,9 4,5 6,8 5,9 61,9 3,8 61,4 3,4 64,9 8,9 65,7 7,8 9 60,1 4,1 59,4 3,9 64,0 5,7 63,6 5,4 64,0 4,3 6,3 4,7 67,0 11,1 67,1 4,8 10 6,7 5,1 61,1 4,5 65,7 6,8 65, 5,9 65,9 4,4 65,6 5, 68, 8,5 67,3 8, 11 64,8 5,3 6,9 5, 68,5 7,5 69,3 7, 68,6 4,9 67,7 5, 71,0 10,9 71,3 7,4 1 67,9 5,4 65,4 3,1 74,8 7,9 7,9 7,3 7,5 5,9 70, 4,9 73,5 8,1 73,4 6, ,8 5, 69, 4,9 76,8 7,0 73,9 3,4 75,6 5,8 74,0 5,4 77,1 7,9 79,5 7, ,8 4,6 70,9 4,7 78, 7,6 79,5 4,9 79,0 5,7 76,6 6,1 79,7 8,6 8, 4, , 4,3 71,8 4,6 78,5 6,0 79,1 4,3 83,0 5,4 81,0 4,3 8,1 7,3 84,6 3, ,9 4, 73,7 4,6 78,6 5,7 75,4 3,0 85,4 5,0 83,3 5,0 83,7 7,3 89,3 7, 17 77,6 4,1 74, 4,6 80,1 4,6 86,0 1,3 87,4 4,6 84,0 4,5 84,3 5,4 90,7 3, 18 78,0 4,5 74,5 4,3 80,4 5,1 85, 3,1 Tabela 16. Bezwzględne różnice pomiędzy średnimi wartościami H i W oraz CC dla chłopców rzezowkich z erii 1978/79 013/14 i 003/04 013/14 Table 16. Abolute difference between mean H, W and CC value in the Rzezow boy from erie 1978/79-013/14 and 003/04-013/ /79 013/14 Wyokość ciała Height (cm) 003/04 013/ /79 013/14 Maa ciała Weight (kg) 003/04 013/14 Obwód klatki pieriowej Chet Circumference (cm) 1978/79 013/14 003/04 013/ ,1 -,7-0,6-1,1-1,3-1,5 5-0,9-4,4-0,5 -,1-1,0-1,5 6 4,0 0,0,9 1,1,3 0,4 7 5,3 0,0 3,0 0,0 1,6-0,5 8, -1,0 1, -1,9 3,1 0, 9 4,0-0, 7, 3,0 3,8 0,8 10 4,4-1,1 5,0 0,3 3,1 0,1 11 3,5-0,5 4,0-0,5 1,4-0,9 1 4,1 0,0 6,8 3,8,7 0,3 13-1,4-3, 0,1 -,4 0,9-0,1 14 5,9,5 8,3 4,7 3,9,4 15 1,0 8,9 7,3 4,5 3,,5 16 4,7 1,3,7-0,4 1,6,5 17 5,7 3,0 8,8 5,7 3,9 5,6 18 4,1 1,6 4,0-0,5 3,3 6,4

14 Perenc, Radochońka, Błajda Somatic growth in children and adolecent from Rzezów 57 Tabela 17. Bezwzględne różnice pomiędzy średnimi wartościami H i W oraz CC dla dziewcząt rzezowkich z erii 1978/79 013/14 i 003/04 013/14 Table 17. Abolute difference between mean value of H, W and CC in the Rzezow girl from erie 1978/79-013/14 and 003/04-013/14 Wyokość ciała Height (cm) Maa ciała Weight (kg) 1978/79 013/14 003/04 013/ /79 013/14 003/04 013/14 Obwód klatki pieriowej Chet Circumference (cm) 1978/79 013/14 003/04 013/ ,6-0,8 0,4 0,7 0,1-1,7 5 0,1-1,7-0,8-0,7 0,6-0,6 6-1,3-3, -0,7-1,5 0,8-0,6 7 3,7 1,4 3,1 1,6 3, 0,6 8 3,6 0,0 6,8 4, 4,7 0,9 9 4,3 0,6,9 1,1 3,5-0,4 10 5,0 1,0,7 1,,5-0,5 11-0,3-3,1 4,1,5 4,5 0,8 1 4, -0, 7,6 4,0 5,0-1,9 13 9,4 7,1 3, 1,0,1 -,9 14 5,3,4 4,,0 5,7 1,3 15 4,5,0-0,5 -,9 3,9 0,6 16-0,1-3,9 1,3-1, -1,5-3, 17 7,4 3,8 6,0 3,5 8,4 5,9 18 6,3,9 3,4 1,0 7, 4,8 Tabela 18. Zetawienie średnich wartości BMI dla chłopców i dziewcząt z okreu Table 18. Comparion of mean BMI value in boy and girl from period Wkaźnik Qeteleta II / Body Ma Inde (kg/m ) Chłopcy/Boy Dziewczęta/Girl 1978/ /94 003/04 013/14 Age 1978/ /94 003/04 013/14 16,30 16,37 15, ,67 16,14 16,56-16,41 16,15 16,13 15, ,15 16,06 15,86 16,68 16,13 15,70 16,64 15, ,4 15,97 15,6 15,50 16,18 16,13 16,55 16, ,9 15,55 16,8 16,09 16,51 16,6 17,04 16, ,10 16,04 16,56 16,93 16,46 16,65 17,50 16,6 8 15,97 16,3 16,87 19,10 16,89 16,67 18,14 19, ,51 16,67 16,78 17,19 17,0 17,0 18,3 18, ,30 17,16 17,09 17,39 17,43 17,39 18,64 18, ,35 17,0 17,37 19,9 17,70 17,75 18,08 19, ,91 18,03 18,5 0,10 18,60 18,54 19,39 19, ,85 18,97 19,8 17,97 19,4 19,44 19,64 0, ,80 19,80 19,96 0,11 19,54 19,65 19,83 19,9 15 0,19 0,08 0,65 18,97 0,4 0,60 0,3 0, ,4 0,53 0,59 1,1 0,56 0,9 0,89 1, ,77 1,14 0,70 1,00 0,90 1,14 1,7 1, 18 1,08 1, 0,96 0,71

15 58 Medical Review 015; 14 (): Tabela 19. Zetawienie średnich wartości RI dla chłopców i dziewcząt z okreu Table 19. Comparion of mean RI value in boy and girl from period Wkaźnik Rohrera / Rohrer Inde (g/cm 3 ) Chłopcy/Boy Dziewczęta/Girl 1978/ /94 003/04 013/ / /94 003/04 013/14 Age 1,67 1,71 1,50-3 1,73 1,69 1,68-1,60 1,58 1,5 1,55 4 1,58 1,57 1,55 1,65 1,49 1,4 1,47 1,48 5 1,50 1,45 1,4 1,43 1,41 1,38 1,38 1,44 6 1,4 1,36 1,41 1,4 1,36 1,34 1,34 1,35 7 1,34 1,33 1,34 1,36 1,30 1,9 1,34 1,8 8 1,8 1,8 1,9 1,48 1,7 1,6 1,3 1,4 9 1,7 1,5 1,4 1,8 1,5 1,4 1,7 1, ,7 1,4 1, 1,4 1, 1, 1,7 1,6 11 1,0 1,0 1,19 1,35 1,0 1,19 1,19 1,8 1 1,19 1,18 1,19 1,30 1,0 1,0 1, 1,3 13 1,1 1,1 1,1 1,09 1,18 1,19 1,19 1,4 14 1,5 1,4 1,3 1,3 1,17 1,16 1,16 1, ,6 1,4 1,6 1,16 1,17 1,19 1,16 1, ,7 1,7 1,4 1,3 1,17 1,19 1,18 1, 17 1,9 1,31 1,6 1,5 1,19 1,0 1, 1, ,30 1,31 1,7 1,4 Tabela 0. Zetawienie średnich wartości MI dla chłopców i dziewcząt z okreu Table 0. Comparion of mean MI value in boy and girl from period Wkaźnik Marty ego / Marty Inde Chłopcy/Boy Dziewczęta/Girl 1978/ /94 003/04 013/14 Age 1978/ /94 003/04 013/14 5,90 5,98 50,44-3 5,6 5, 53,01-51,60 50,83 50,5 50, ,9 49,85 51,96 50,80 50,36 48,77 49,4 49, ,85 47,94 49,14 49,41 49,00 47,73 48,94 49,3 6 47,95 46,97 48,37 49,33 47,98 47,44 47,63 47, ,89 46,34 48,13 48,09 46,98 46,98 48,05 48, , 45,81 47,87 48,6 46,51 46,0 47,7 47, ,95 44,90 47,58 47,4 46,54 45,41 46,85 47, ,14 44,7 46,96 46,33 46,31 45, , 11 45, 43,80 46,89 48,39 46,16 45,44 46,50 46, ,4 43,17 48,41 47,1 46,59 45,38 46,70 47, ,08 44,30 48,58 44,73 46,58 45,18 46,53 45, ,41 44,4 48,30 48,50 47,08 45,16 46,63 45, ,00 44,57 48,31 48,4 48,0 46,8 46,75 47, ,85 45,61 47,78 47,00 48,97 47,74 47,6 49, ,17 45,9 48,63 51,11 49,66 47,9 47,3 50, ,36 45,99 48,8 50,89

16 Perenc, Radochońka, Błajda Somatic growth in children and adolecent from Rzezów 59 in body height i in the range from. cm (8 year) to 1 cm (15 year) (Table 13 and 16). In girl during the decade of 003/04-013/14 the phenomenon of ecular trend i not oberved at 8 year of age, and it can be aumed in 1-year-old. Decelerated increae in thi trait i een from 4 to 6 year of age, in 11 and 16-year-old ubject; in the remaining age group acceleration range from 0.6 cm (9 year) to 7.1 cm (13 year). Like in boy, the change which occurred during the decade correpond with the period of thirty five year. During the period from 1978 to 014, girl generally preent with tabilized growth at 5, 11 and 16 year of age, decelerated growth at 4 and 6, and accelerated growth at 7-10, 1-15 and year of age (ranging from 3.6 cm in 8-year-old to 9.4 cm in 13-year-old) (Table 13 and 17). Ultimately, 18-year-old boy and girl, in the time interval of both ten year and thirty five year, preent with accelerated increae in H, yet in time the acceleration become lower (Table 16 and 17). Body weight. A varied tendency wa oberved in boy in the development of W during the decade of 003/04-013/14. A decreae in W i found at 4-5, 8, 11, 13, 16, and 18, and a clearly viible increae at 6, 9, 1, and 17 year of age. Given the above, during the thirty-five year period a deceleration in the progre of thi trait i marked from 4-5 and acceleration from 6-1 and year of age (Table 14 and 16). The girl eamined in the period of 003/04-013/14 ehibit a tendency for a decreae in W at the age of 5-6 and 15-16, and in the remaining age group there i an increae in the trait, ranging from 0.7 kg (4 year) to 4.0 kg (1 year). A a reult of the above change, during the period from 1978/79 to 013/14 there i a decreae in body weight in the age group of 5-6 and in 15-year-old girl. In the remaining age group there wa an increae in W, ranging from 0.4 kg (4 year) to 7.6 kg (1 year) (Table 14 and 17). 18-year-old boy, during the thirty-five year period preent with an increae of 4 kg in body weight, and during the ten-year period with a decreae of 0.5 kg. Girl of the ame age, in coure of the thirty five year, ehibit an increae in W by 3.4 kg and during the relevant decade by 1.0 kg (Table 14, 16,17). Chet circumference (i). Another parameter eamined for time-related variation, both in the decade of 003/04-013/14 and thirty five year from 1978/79 to 013/14 i CC. In boy during the relevant decade difference in the trait are found in the period from 4 to 14 year of age. Abolute difference between arithmetic mean in thi cae, at 4-14 year of age, range from -1.5 cm (4-5 year) to 0.8 cm (9 year). Starting from the 15th year of age the development of thi trait accelerate. An increae in CC range from.5 cm in 15-year-old boy, to 6.4 cm at 18 year of age. After 35 year ( ) a decreae in CC i oberved at the age of 4 and 5 year and in the remaining age group there i an increae from 0.9 cm in 3-year-old to 3.9 cm at the age of 14 and 17 (Table 15 and 16). In girl it i difficult to identify a ditinctive 14 do 18 roku życia. Po upływie 35 lat twierdzono tabilizację H u 4-latków, a decelerację rozwoju omawianej cechy w wieku 5 i 13 lat. W pozotałych klaach wieku utrzymuje ię zwiękzanie wyokości ciała w granicach od, cm (8 lat) do 1 cm (15 lat) (tab. 13 i 16). U dziewcząt w okreie dzieięciolecia 003/04-013/14 zjawiko trendu ekularnego nie wytępuje w wieku 8 lat, a także można uznać u 1-latek. Deceleracja rozwoju tej cechy zaznacza ię od 4 6 roku życia u 11- oraz 16-letnich badanych, a w pozotałych przedziałach wieku akceleracja w granicach od 0,6 cm (9 lat) do 7,1 cm (13 lat). Podobnie jak u chłopców, zmiany, które zazły w okreie dzieięciolecia rzutują na trzydzietopięciolecie. U dziewcząt w przedziale czaowym w zaadzie tabilizację wzratania oberwuje ię u 5-, 11-, i 16-latek, decelerację w 4 i 6 roku życia, zaś akcelerację w wieku 7 10, 1 15 i lat (w granicach: od 3,6 cm u 8-letnich do 9,4 cm u 13-latek) (tab. 13 i 17). Otatecznie u 18-letnich chłopców i dziewcząt, zarówno w przedziale czaowym dzieięciolecia, jak i trzydzietopięciolecia, wytępuje akceleracja rozwoju dla H, lecz maleje z upływem czau (tab. 16 i 17). Maa ciała. W rozwoju W w dzieięcioleciu 003/04-013/14 u chłopców zaoberwowano zróżnicowaną tendencję. Spadek wartości W wytępuje w wieku 4 5, 8, 11, 13, 16, oraz 18 lat, a wyraźny wzrot w 6, 9, 1, i 17 roku życia. W związku z powyżzym w okreie trzydzietopięciolecia deceleracja w rozwoju tej cechy zaznacza ię od 4 5 roku życia, a akceleracja utrzymuje ię od 6 1 oraz lat (tab. 14 i 16). U dziewcząt badanych w przedziale czaowym 003/04-013/14 oberwuje ię tendencję padkową dla W w wieku 5 6 oraz lat, a w pozotałych klaach wieku wzrotową, gdzie przyrot wielkości omawianej cechy mieści ię w granicach od 0,7 kg (4 lata) do 4,0 kg (1 lat). Konekwencją wyżej omówionych przemian w okreie 1978/79 013/14 jet ubytek may ciała w przedziale wiekowym od 5 do 6 lat oraz u 15-latek. W pozotałych klaach wieku W uległa zwiękzeniu od 0,4 kg (4 lata) do 7,6 kg (1 lat) (tab. 14 i 17). U 18-letnich chłopców w trzydzietopięcioleciu oberwuje ię przyrot may ciała o 4 kg, ale w dzieięcioleciu ubytek o 0,5 kg. U dziewcząt w tym amym wieku w przebiegu trzydzietopięciolecia W zwiękza ię o 3,4 kg, a w dzieięcioleciu o 1,0 kg (tab. 14, 16, 17). Obwód klatki pieriowej (i). Innym parametrem, którego zmienność czaową oberwowano zarówno w dzieięcioleciu 003/04 013/14, jak i trzydzietopięcioleciu 1978/79 013/14 jet CC. U chłopców w przedziale ww. dzieięciolecia cecha ta od 4 do 14 roku życia kztałtuje ię w poób zróżnicowany. Bezwzględne różnice pomiędzy średnimi arytmetycznymi w tym przypadku od 4 14 roku życia wahają ię od 1,5 cm (4 5 lat) do 0,8 cm (9 lat). Począwzy od 15 roku życia zaznacza ię akceleracja rozwoju omawianej cechy. CC powiękza ię od,5 cm u 15-latków do 6,4 cm w 18 roku życia. Po upływie 35 lat ( ) zmniejzenie ię CC natę-