I. WSTĘP II. MATERIAŁY I METODY

Transkrypt

1 Progress in Plant Protection / Postępy w Ochronie Roślin, 47 (2) 2007 BADANIE DOSTĘPNYCH W POLSCE PREPARATÓW DO DEZYNFEKCJI POWIERZCHNI SKONTAMINOWANYCH BAKTERIAMI CLAVIBACTER MICHIGANENSIS SUBSP. SEPEDONICUS, CLAVIBACTER MICHIGANENSIS SUBSP. MICHIGANENSIS I PSEUDOMONAS SYRINGAE PV. TOMATO KRZYSZTOF KRAWCZYK, JOANNA KAMASA Instytut Ochrony Roślin Zakład Wirusologii i Bakteriologii Władysława Węgorka 20, Poznań K.Krawczyk@ior.poznan.pl; J.Kamasa@ior.poznan.pl I. WSTĘP Dezynfekcja powierzchni roboczych w szklarniach, przechowalniach i kontenerach do transportu płodów rolnych odgrywa ważną rolę w zapobieganiu rozprzestrzeniania się patogenów kwarantannowych w rolnictwie. Pomimo tego wciąż brak jest listy preparatów dezynfekcyjnych rekomendowanych do zastosowania w tym sektorze. Obecnie stosowanym preparatom dezynfekcyjnym stawia się coraz więcej wymagań. Idealny środek dezynfekcyjny powinien: mieć szerokie spektrum działania, wykazywać dużą szybkość działania, nie powodować korozji dezynfekowanych materiałów, wykazywać niską szkodliwość dla organizmów żywych nie będących obiektem zwalczania, być nietoksyczny dla środowiska, wykazywać zdolność do biodegradacji, nie zostawiać plam na dezynfekowanych powierzchniach, nie zawierać szkodliwych lotnych składników chemicznych, posiadać dołączoną zrozumiale i jednoznacznie sformułowaną instrukcję postępowania z preparatem, być łatwo rozpuszczalny i wysoko aktywny w wodzie niezależnie od jej jakości, być aktywny w kontakcie z substancjami organicznymi, wykazywać stabilność w formie cieczy roboczej, posiadać właściwości myjące, mieć dostępną cenę (Springthorpe 2000; Kamasa i Pospieszny 2001 za Marriott 1985). Celem doświadczenia było wybranie, spośród dostępnych na polskim rynku, preparatów najskuteczniej dezynfekujących powierzchnie robocze i mogących znaleźć zastosowanie w przemyśle spożywczym i w rolnictwie. II. MATERIAŁY I METODY Badane preparaty dezynfekcyjne (tab. 1) dobrano tak, by zawarte w nich substancje aktywne (s.a.) były zróżnicowane i należały do najczęściej stosowanych do tego celu

2 162 Progress in Plant Protection / Postępy w Ochronie Roślin, 47 (2) 2007 grup związków chemicznych, takich jak: alkohole, aldehydy, związki fenolowe, związki chloru, związki nadtlenowe i czwartorzędowe związki amoniowe (Tadeusiak i wsp. 2001). Jednym z kryteriów oceny preparatu była również jego cena. Pierwszym etapem badania było wyznaczenie MIC (Minimal Inhibitory Concentration) poszczególnych preparatów w stosunku do bakterii fitopatogenicznych: Clavibacter michiganensis ssp. sepedonicus (Cms), C. michiganensis ssp. michiganensis (Cmm), Pseudomonas syringae pv. tomato (Pst). W celu oznaczenia MIC przygotowano murawę bakteryjną, i nakładano na nią krążki bibuły o średnicy 5 mm, na które następnie nanoszono po 10 μl badanego preparatu o danym stężeniu. Płytki inkubowano przez 24 godziny w temperaturach optymalnych dla każdej z bakterii. Po zakończeniu inkubacji dokonywano pomiaru strefy zahamowanego wzrostu. W celu oznaczenia stężenia bakteriobójczego ze strefy zahamowanego wzrostu pobierano sterylnym skalpelem fragment agaru i przenoszono na świeże podłoże sojowe. Po 24 godzinach inkubacji sprawdzano występowanie wzrostu bakterii. Brak wzrostu świadczył o bakteriobójczym działaniu zastosowanego stężenia. Następnym etapem było sprawdzenie za pomocą metody odciskowej, przydatności badanych preparatów do dezynfekcji różnych powierzchni takich jak: beton, folia, szkło, metal, drewno. Małe fragmenty wyżej wymienionych materiałów sterylizowano w autoklawie, następnie nanoszono na nie po 200 μl zawiesiny bakterii o stężeniu 10 6 cfu/ml. Tak przygotowane fragmenty betonu, folii szkła, metalu i drewna wysychały w temperaturze pokojowej przez 30 minut. Skontaminowane materiały zostały poddane działaniu preparatów dezynfekcyjnych i po upływie 30 minut od chwili zastosowania dezynfektantu przykładano poszczególne materiały do powierzchni podłoża sojowego na szalce Petriego. Podobnie, jak przy oznaczaniu MIC płytki były inkubowane. Po upływie 24 godzin oceniano skuteczność badanych preparatów. Dodatkowo w tabeli 2. zestawiono badane preparaty pod kątem ich ekonomiczności, podając cenę brutto preparatu oraz stężenie robocze zalecane przez producenta i na ich podstawie wyliczono rzeczywistą cenę litra roztworu roboczego preparatu. III. WYNIKI I ICH OMÓWIENIE Uzyskane przy pomocy metody odciskowej wyniki pozwalają na stwierdzenie, że efektywność środków dezynfekujących w istotnym stopniu zależy od rodzaju dezynfekowanej powierzchni. Powierzchnie bardziej chropowate jak beton czy drewno, do całkowitej likwidacji bakterii wymagają zastosowania nieznacznie większej koncentracji środka dezynfekcyjnego. Wyniki te zgodne są z wynikami uzyskanymi przez innych badaczy (Springthorpe 2000; Kamasa i Pospieszny 2001). Dane uzyskane przy pomocy metody odciskowej wskazują na nieznacznie większą odporność na działanie środków dezynfekcyjnych bakterii P. syringae pv. tomato, w porównaniu do bakterii C. michiganensis subsp. michiganensis i C. michiganensis subsp. sepedonicus. Prowadzi to do wniosku, że bakterie gram ujemne wydają się być mniej wrażliwe na działanie różnych inhibitorów niż bakterie gram dodatnie (Pospieszny i wsp. 1996).

3 Badanie dostępnych w Polsce preparatów Spośród badanych preparatów szczególnie efektywne okazały się: Surfanios Fresh Lemon, Despadac, Dezynfektol B i Aldekol Des 03. Niezależnie od rodzaju testowanej powierzchni, do całkowitej eliminacji bakterii wystarczy koncentracja 0,5 % każdego z nich (tab. 1). S.a. czterech najbardziej efektywnych preparatów są: chlorek didecylodimetyloamoniowy Surfanios Fresh Lemon, aldehyd glutarowy Despadac i Aldekol Des, czwartorzędowe sole amoniowe Dezynfektol B. Występowanie różnych s.a. przy podobnej efektywności preparatów (tab. 1) oraz przy podobnej ich cenie (tab. 2) doskonale sprzyja możliwości wymiennego ich stosowania w rutynowej dezynfekcji, co z kolei znacznie ograniczy możliwość uodpornienia się patogenów na dany środek dezynfekcyjny. Wymienione preparaty należą również do najtańszych w tym zestawieniu (tab. 2). Tabela 1. Podsumowanie wyników uzyskanych przy wyznaczaniu stężeń: bakteriostatycznego i bakteriobójczego Table 1. Summary of results aiming at determination of bacteriostatic and bacteriocidal concentrations Nazwa preparatu Product Surfanios Fresh Lemon Stężenie bakteriostatyczne Bacteriostatic concentration Stężenie bakteriobójcze Bacteriocidal concentration Stężenie zalecane do dezynfekcji * Concentration recommended for disinfection* Cms Cmm Pst Cms Cmm Pst Cms Cmm Pst 0,1 0,05 0,1 0,25 0,25 0,25 0,5 0,5 0,5 Despadac 0,1 0,1 0,3 0,1 0,1 0,3 0,4 0,4 0,5 Dezynfektol B 0,2 0,2 0,3 0,2 0,2 0,3 0,4 0,5 0,7 Ekojavel Aldekol Des 03 0,1 0,1 0,1 0,2 0,5 0,5 0,5 0,5 0,5 Desam OX 0,1 0,5 0, , Savo Prim 0,5 0,5 0, Medi Des 0,2 0,2 0,2 2 0, Septo-Sal * stężenie zalecane do dezynfekcji zostało wyznaczone w oparciu o wyniki uzyskane przy wyznaczaniu minimalnego stężenia hamującego (MIC) i stężenia bakteriobójczego oraz przy zastosowaniu metody odciskowej dla różnych rodzajów dezynfekowanej powierzchni recommended concentration for disinfection was established on the basis of results obtained in the course of determination of minimal reducing concentration and bacteriocidal concentration and using printing method for different kinds of disinfected area Cms Clavibacter michiganensis subsp. sepedonicus, Cmm Clavibacter michiganensis subsp. michiganensis, Pst Pseudomonas syringae pv. tomato Uzyskane wyniki mają wartość jedynie szacunkową, gdyż na działanie preparatu dezynfekującego ma wpływ duża liczba czynników (Springthorpe 2000). Dlatego też

4 164 Progress in Plant Protection / Postępy w Ochronie Roślin, 47 (2) 2007 różne laboratoria testując nawet tą samą partię danego produktu mogą uzyskać różne wyniki. Tabela 2. Opłacalność Table 2. Cost effectivenes Nazwa preparatu Product Surfanios Fresh Lemon Stężenie zalecane przez producenta Concentration recommended by producer Ilość preparatu w ml/1 l roztworu roboczego Amount of the product in ml/1 l of spray solution Cena 1 l w sprzedaży (brutto) Price of 1 l (brutto) [PLN] Koszt 1 l roztworu roboczego Cost of 1 l of spray solution (brutto) [PLN] 0,25 2,5 73,19 0,18 Dezynfektol B 0,5 5 40,26 0,20 Despadac 0,4 4 50,02 0,20 Ekojavel 13, ,75 0,52 Aldekol Des 03 0,5 5 62,83 0,31 Desam OX ,60 0,77 Savo Prim ,76 0,11 Medi Des ,26 0,76 Septo-Sal ,4 16,4 Badanie dostępnych w Polsce preparatów do dezynfekcji powierzchni skontaminowanych bakteriami z rodzajów Clavibacter i Pseudomonas pozwoli na sporządzenie listy preparatów dezynfekcyjnych rekomendowanych do dezynfekcji powierzchni w przechowalniach oraz pojazdów używanych do transportu. IV. LITERATURA Kamasa J., Pospieszny H Dezynfekcja nasion, narzędzi i pomieszczeń w ograniczaniu występowania bakteryjnego raka pomidora (Clavibacter michiganensis ssp. michiganensis). Prog. Plant Protection/Post. Ochr. Roślin 41: Marriott N.G Principles of food sanitation. Van Nostrad Reihold Company, New York: Pospieszny H., Żołobowska L., Maćkowiak A Effect of chitosan derivatives on phytopathogenic bacteria. Advances in Chitin Science, Jacques Andre Pub. Lyon, France 1: Springthorpe S Disinfection of Surfaces and Equipment. J. Can. Dent. Assoc. 66: Tadeusiak B., Zarzycka E., Brzyska E Wykaz preparatów dezynfekcyjnych przeznaczonych do stosowania w zakładach opieki zdrowotnej, pozytywnie zaopiniowanych przez Państwowy Zakład Higieny w okresie od do r. Informacja VII Wyd. Met. PZH.

5 Badanie dostępnych w Polsce preparatów KRZYSZTOF KRAWCZYK, JOANNA KAMASA TESTING OF AVAILABLE IN POLAND CHEMICALS FOR DISINFECTION OF SURFACES CONTAMINATED WITH BACTERIA CLAVIBACTER MICHIGANENIS SUBSP. SEPEDONICUS CLAVIBACTER, MICHIGANENIS SUBSP. MICHIGANENSIS AND PSEUDOMONAS SYRINGAE PV. TOMATO SUMMARY The disinfection of surfaces in greenhouses, storage rooms and containers for transporting of crops is important in protection against spreading of quarantine organisms in agriculture. Despite this fact there is no official list of recommended disinfectants designated for the use in agriculture. The results we achieved show that the efficiency of disinfectants strongly depends on the kind of disinfected surface. The rough surfaces such as concrete or wood requires slightly larger amount of disinfectant to completely eliminate bacteria from disinfected surface. Among investigated disinfectants specially effective turned up to be: Surfanios Fresh Lemon, Despadac, Dezynfektol B and Aldekol Des 03. Only 0.5% concentration each of these products is sufficient to eliminate bacteria from any kind of investigated surfaces. Those four disinfectants contain different active substances and also belong to the cheapest in this assay. Those features enable exchange them in routine disinfection which can prevent bacteria gaining resistance to the disinfectants. Testing of surface disinfectants commercially available in Poland, would enable to construct a list of recommended disinfectants for the use in greenhouses, storage rooms and containers for transporting crops. Key words: disinfectant, disinfection of surfaces, Clavibacter michiganensis subsp. sepedonicus, Clavibacter michiganensis subsp. michiganensis, Pseudomonas syringae pv. tomato