Mediacja w sprawach karnych. dr Dagmara Gruszecka

Transkrypt

1 Mediacja w sprawach karnych dr Dagmara Gruszecka

2 Mediacja Pojęcie i cele mediacji POSTĘPOWANIE MEDIACYJNE JEST POSTĘPOWANIEM POZAPROCESOWYM. Mediacja to dobrowolne negocjacje pomiędzy jednostkami lub grupami pozostającymi w konflikcie karnym, tzn. takim, który jest rezultatem popełnionego przestępstwa, z udziałem trzeciej neutralnej osoby (zwanej mediatorem), mającej za zadanie podtrzymywanie i ułatwianie przebiegu negocjacji, ale nie narzucanie stronom rozstrzygnięcia. regulacja ustawowa - art. 23 a k.p.k. Rozporządzenie MS z dnia r. w sprawie postępowania mediacyjnego w sprawach karnych (Dz. U. z 2015, poz. 716) Decyzja ramowa Rady 2001/220/WSiSW z r. o pozycji ofiar w postępowaniu karnym

3 Mediacja Mediacja w nowelizacji uproszczenie i przyspieszenie toku postępowania karnego postulat rozszerzenia stosowania mediacji w sprawach karnych. Prócz tego mediacja oznacza: mniejszy formalizm postępowania mediacyjnego szybkość postępowania koszty - Art. 619 k.p.k. koszty ponowi Skarb Państwa. Zalety mediacji: - Szybsze i pewniejsze uzyskanie przez pokrzywdzonego satysfakcjonującego naprawienia szkody - Skrócenie czasu właściwego postępowania karnego - Przeciwdziałanie zjawisku wiktymizacji wtórnej - Prewencyjne oddziaływanie na sprawcę przestępstwa

4 Mediacja Dla pokrzywdzonego jest szansą na czynne dochodzenie swoich praw Szybkie uzgodnienie satysfakcjonującego go sposobu zakończenia postępowania i uzyskania naprawienia szkody majątkowej i niemajątkowej odreagowanie stresu i emocji Wyzbycie się lęku przed przestępcą i przestępstwem, poznanie motywów jego działania przywrócenie zaufania do porządku i społeczeństwa Przejęcie na siebie odpowiedzialności za popełniony czyn wyrażenie skruchy Dla oskarżonego wytłumaczenie się ze swojego postępowania, a przez to nieraz pojednanie się z pokrzywdzonym Korzystny wpływ na jego sytuację procesową i korzyści z szybkiego zakończenia prowadzonego przeciwko niemu postępowania.

5 Mediacja koncepcja sprawiedliwości naprawczej Opiera się na odmiennym od modelu retrybutywnego założeniu aksjologicznym istotą odpowiedzialności karnej w tym przypadku jest nie wyrównanie wyrządzonego przestępstwem zła reakcją odwetową (nałożeniem kary), a dążeniem do przywrócenia naruszonego dobra poprzez osiągnięcie porozumienia między ofiarą, sprawcą i społeczeństwem i rozładowanie napięcia powstałego wskutek popełnienia przestępstwa, poprzez wyrażenie przez strony postępowania swoich emocji i uzasadnienie czynów. Celem jest wspólne odnalezienie rozstrzygnięcia, co sprzyja zapobieganiu popełniania przestępstw w przyszłości. Alternatywa dla modelu retrybutywnego Cel: przywrócenie dobra naruszonego przestępstwem Sposób: rozwiązanie problemu poprzez porozumienie Podstawowa funkcja: kompensacja

6 Mediacja koncepcja sprawiedliwości naprawczej przesunięcie punktu ciężkości polityki kryminalnej z karania na rozwiązanie konfliktu społecznego, przede wszystkim przez naprawienie powstałej szkody 1. Formy: wymóg współdziałania oskarżonego (lub choćby braku negacji) Wola porozumienia po stronie ofiary Problem, w jakim stopniu metody alternatywne oparte na idei sprawiedliwości naprawczej mogą zastąpić model klasycznej reakcji karnej (z uwagi na potrzebę uwzględnienia interesu publicznego, który nie zawsze jest zbieżny z interesem pokrzywdzonego i potrzebę realizacji funkcji ochronnej prawa karnego) Mediacja Konferencja rodzinna (systemy common law) Sądy młodzieżowe (USA) Inne

7 Zasady mediacji dobrowolność (zob. art. 23a 4 KPK) bezstronność i neutralność mediatora (zob. art. 23a 3 i 7 KPK) Poufność (zob. art. 23a 7 i 178a KPK)

8 Dopuszczalność mediacji MEDIACJA w sprawach publicznoskargowych (art. 23a k.p.k) w sprawach prywatnoskargowych (art k.p.k.) Na wniosek lub za zgodą stron sąd może zamiast posiedzenia pojednawczego wyznaczyć odpowiedni termin dla przeprowadzenia postępowania mediacyjnego. Przepis art. 23a stosuje się odpowiednio

9 Przekazanie sprawy do postępowania mediacyjnego z urzędu za zgodą pokrzywdzonego i oskarżonego NA JAKIM ETAPIE? organ procesowy z inicjatywy pokrzywdzonego bądź oskarżonego (za zgodą drugiej strony) prokurator lub organ prowadzący postępowanie w postępowaniu przygotowawczym, referendarz sądowy i sąd w postępowaniu przejściowym (art w zw. z art k.p.k.), na rozprawie głównej, w postępowaniu odwoławczym oraz w postępowaniu w sprawach z oskarżenia prywatnego (art k.p.k.). Obowiązek pouczenia! w każdym stadium postępowania

10 Postanowienie o skierowaniu sprawy do mediacji p o w i n n o z a w i e r a ć : nazwę instytucji lub nazwisko osoby powołanej do prowadzenia postępowania mediacyjnego; dane osobowe oskarżonego i pokrzywdzonego; określenie czynu zarzucanego oskarżonemu wraz z podaniem jego kwalifikacji prawnej; zakres i sposób udostępnienia akt w danej sprawie; termin zakończenia postępowania mediacyjnego Sąd określa termin nadesłania sprawozdania z wyników mediacji ( 349 Regulaminu wewnętrznego urzędowania sądów powszechnych).

11 Mediator Prowadzenie postępowania mediacyjnego powierza się instytucji lub osobie do tego uprawnionej (art. 23a 1 k.p.k.). W wyjątkowych wypadkach, uzasadnionych potrzebą skutecznego prowadzenia postępowania mediacyjnego, poza instytucjami lub osobami uprawnionymi do prowadzenia mediacji mogą zostać powołani: osoba lub podmiot spoza wykazu, jeżeli zgłasza taką gotowość i spełnia określone warunki ( 7 Rozp. MS z r.) [mediatorzy ad hoc]

12 Mediator Do prowadzenia postępowania mediacyjnego uprawniona jest instytucja, która: zgodnie ze swoimi zadaniami statutowymi powołana została do wykonywania zadań w zakresie mediacji, resocjalizacji, ochrony interesu społecznego, ochrony ważnego interesu indywidualnego lub ochrony wolności i praw człowieka, posiada warunki organizacyjne umożliwiające przeprowadzenie postępowania mediacyjnego, zapewnia przeprowadzenie postępowania mediacyjnego przez osoby spełniające warunki, o których mowa w 4 pkt 1-7, została wpisana do wykazu, o którym mowa w 2. Rozporządzenia MS Mediację prowadzi upoważniony przez nią pisemnie przedstawiciel

13 Mediator Do prowadzenia postępowania mediacyjnego uprawniona jest także osoba, która: posiada obywatelstwo polskie lub obywatelstwo państwa UE. korzysta w pełni z praw publicznych i ma pełną zdolność do czynności prawnych, ukończyła 26 lat, zna język polski w mowie i piśmie, nie była prawomocnie skazana za umyślne przestępstwo lub umyślne przestępstwo skarbowe, posiada umiejętności i wiedzę w zakresie przeprowadzania postępowania mediacyjnego, rozwiązywania konfliktów i nawiązywania kontaktów międzyludzkich, daje rękojmię należytego wykonywania obowiązków, została wpisana do wykazu - zwana dalej "osobą uprawnioną". ( 4 Rozporządzenie MS z r.).

14 Mediator Wyłączenia osoba, co do której w konkretnej sprawie zachodzą okoliczności określone w art czynny zawodowo sędzia, prokurator, asesor prokuratorski, aplikant do tychże zawodów, ławnik, referendarz sądowy, asystent sędziego, asystent prokuratora, funkcjonariusz instytucji uprawnionej do ścigania przestępstw. 5 Rozporządzenia MS - Postępowania mediacyjnego nie może przeprowadzać czynny zawodowo sędzia, prokurator, asesor prokuratorski, aplikant wymienionych zawodów, ławnik, referendarz sądowy, asystent sędziego, asystent prokuratora oraz funkcjonariusz instytucji uprawnionej do ścigania przestępstw.

15 Mediator wpis do wykazu Wykaz instytucji i osób uprawnionych do przeprowadzania postępowania mediacyjnego prowadzi się w sądzie okręgowym ( 2 Rozporządzenie MS ). Wpis do wykazu następuje na wniosek, do którego dołączyć należy dokumenty potwierdzające spełnienie warunków dot. instytucji lub osób uprawnionych ( 6 Rozporządzenie MS) i ich zweryfikowaniu przez prezesa sądu okręgowego. Od decyzji o odmowie wpisu przysługuje zainteresowanemu odwołanie do prezesa sądu apelacyjnego.

16 Mediacja termin Maksymalny czas trwania postępowania mediacyjnego wynosi miesiąc. Jest to jednak termin instrukcyjny i jego przekroczenie nie wywołuje jakichkolwiek skutków procesowych. Okresu trwania postępowania mediacyjnego nie wlicza się do czasu trwania postępowania przygotowawczego. Termin, biegnie od daty doręczenia instytucji albo osobie powołanej do przeprowadzenia postępowania mediacyjnego postanowienia o skierowaniu sprawy do instytucji lub osoby uprawnionej do mediacji.

17 Mediacja termin 17 Rozporządzenia 1. Jeżeli postępowanie mediacyjne nie zostało ukończone w terminie, o którym mowa w 9 ust. 1 pkt 6, a uczestnicy wyrażają wolę kontynuowania postępowania mediacyjnego, mediator niezwłocznie sporządza i przedstawia organowi, który skierował sprawę do postępowania mediacyjnego, informację o stanie postępowania mediacyjnego, wskazując przyczyny bezskutecznego upływu terminu. 2. W uzasadnionych przypadkach organ, który skierował sprawę do postępowania mediacyjnego, na wniosek mediatora, może przedłużyć termin, o którym mowa w 9 ust. 1 pkt 6, na czas niezbędny do zakończenia postępowania mediacyjnego.

18 Przebieg mediacji Niezwłocznie po doręczeniu postanowienia sądu o skierowaniu sprawy do postępowania mediacyjnego, mediator: nawiązuje kontakt z pokrzywdzonym i oskarżonym, ustalając termin i miejsce spotkania z każdym z nich; przeprowadza z oskarżonym i pokrzywdzonym spotkania indywidualne, informując o istocie i zasadach postępowania mediacyjnego oraz przysługujących im uprawnieniach;

19 Przebieg mediacji przeprowadza spotkanie mediacyjne z udziałem oskarżonego i pokrzywdzonego (jeżeli nie jest możliwe ich bezpośrednie spotkanie, mediator może prowadzić postępowanie mediacyjne w sposób pośredni, przekazując każdemu z nich informacje, propozycje i zajmowane przez drugą stronę stanowisko co do zawarcia ugody); pomaga w sformułowaniu treści ugody między oskarżonym i pokrzywdzonym oraz sprawdza wykonanie zobowiązań wynikających z zawartej ugody.

20 Udostępnianie akt mediatorowi Informacje z akt sprawy udostępnia się w zasadzie jedynie w zakresie niezbędnym do przeprowadzenia postępowania mediacyjnego. Chodzi tu o: dane osobowe pokrzywdzonego i oskarżonego, określenie czynu zarzucanego oskarżonemu wraz z podaniem jego kwalifikacji prawnej i niezbędnych dla postępowania mediacyjnego okoliczności jego popełnienia. - Wyłączenia - 12 Rozporządzenia MS 3. Mediator przechowuje odpisy, kopie oraz notatki z akt sprawy w sposób uniemożliwiający zapoznanie się z nimi osobom postronnym i po zakończeniu postępowania mediacyjnego zwraca je organowi, który skierował sprawę do postępowania mediacyjnego. -

21 Udostępnianie akt mediatorowi Udostępnienie akt sprawy mediatorowi może nastąpić poprzez: 1) umożliwienie bezpośredniego zapoznania się z aktami w obecności upoważnionego pracownika organu prowadzącego postępowanie; 2) wydanie kopii dokumentów z akt sprawy; 3) zezwolenie na sporządzenie odpisów z akt sprawy. Zakres niezbędny do przeprowadzenia postępowania mediacyjnego tak KPK

22 Udostępnianie akt mediatorowi Nie udostępnia się mediatorowi: zawartych w aktach sprawy, materiałów objętych tajemnicą państwową, służbową lub związaną z wykonywaniem zawodu lub funkcji, materiałów dotyczących stanu zdrowia oskarżonego, opinii o nim, danych o jego karalności, danych pozwalających na ustalenie tożsamości świadka przesłuchanego w trybie art. 184 k.p.k. danych, których ujawnienie pokrzywdzonemu mogłoby mieć wpływ na odpowiedzialność karną innych oskarżonych w tej sprawie, a nieuczestniczących w postępowaniu mediacyjnym.

23 Sprawozdanie z mediacji Po przeprowadzeniu postępowania mediacyjnego mediator sporządza pisemne sprawozdanie i niezwłocznie przedstawia je organowi, który skierował sprawę do mediacji. Sprawozdanie powinno zawierać: sygnaturę akt sprawy, imię i nazwisko mediatora lub nazwę instytucji powołanej do przeprowadzenia postępowania mediacyjnego; informację o wynikach postępowania mediacyjnego; podpis mediatora. W razie zawarcia ugody stanowi ona załącznik do sprawozdania.

24 Rezultat mediacji Pomyślne zakończenie mediacji to zawarcie ugody i wykonanie wynikających z niej zobowiązań

25 Znaczenie ugody mediacyjnej art Przepisy o nadaniu klauzuli wykonalności stosuje się odpowiednio do obowiązku wynikającego z ugody zawartej przed sądem lub referendarzem sądowym, a także ugody zawartej w postępowaniu mediacyjnym art Sąd lub referendarz sądowy odmawia nadania klauzuli wykonalności ugodzie zawartej przed mediatorem w całości lub części, jeżeli ugoda jest sprzeczna z prawem, zasadami współżycia społecznego lub zmierza do obejścia prawa.

26 Znaczenie ugody mediacyjnej Możliwość zastosowania tzw. umorzenia restytucyjnego z art. 59a KK W wyniku mediacji sąd może też (bezwarunkowo) umorzyć postępowanie karne, jeżeli pokrzywdzony będący oskarżycielem posiłkowym w sprawie, w której oskarżyciel publiczny nie bierze udziału, odstąpi od oskarżenia (art k.p.k.) lub jeżeli dojdzie do pojednania w sprawach z oskarżenia prywatnego (art. 492 k.p.k.). Sąd może też warunkowo umorzyć postępowanie karne, jeżeli spełnione są przesłanki określone w art. 66 k.k.. Jeżeli postępowanie nie zostaje umorzone lub umorzone warunkowo, sąd prowadzi je dalej i wydaje wyrok, przy czym wymierzając karę sąd bierze pod uwagę pozytywne wyniki przeprowadzonej mediacji pomiędzy pokrzywdzonym a sprawcą (art k.k.), w tym może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary (art pkt 1 k.k.). Mediacja ułatwia dochodzenie do formalnych porozumień procesowych przewidzianych w Kodeksie w art. 335 k.p.k, 338a lub art. 387 k.p.k

27 ... jakieś pytania?