PLAN ODNOWY MIEJSCOWOŚCI SKAWICA NA LATA

Transkrypt

1 PLAN ODNOWY MIEJSCOWOŚCI SKAWICA NA LATA OPRACOWANIE URZĄD GMINY ZAWOJA ZAWOJA, STYCZEŃ 2009

2 1. WSTĘP CHARAKTERYSTYKA OBSZARÓW WIEJSKICH W POLSCE CHARAKTERYSTYKA WSI SKAWICA PołoŜenie geograficzne i podział administracyjny Powierzchnia Liczba Ludności Klimat Historia Skawicy Struktura przestrzenna Skawicy INWENTARYZACJA ZASOBÓW SŁUśĄCYCH ODNOWIE MIEJSCOWOŚCI Zasoby przyrodnicze Babiogórski Park Narodowy Rezerwat Biosfery Europejska Sieć Ekologiczna NATURA Dziedzictwo kulturowe Obiekty i tereny Infrastruktura społeczna Instytucje i podmioty na terenie Skawicy śycie kulturalne Zaplecze sportowe Szkoły i przedszkola Organizacje pozarządowe działające na terenie Skawicy Muzea Infrastruktura techniczna Wodociągi i kanalizacja Drogi Telekomunikacja Elektrownia wodna Gospodarka i rynek pracy Rolnictwo i leśnictwo Gospodarka Rynek pracy i bezrobocie Ocena mocnych i słabych stron miejscowości Skawica Zestawienie mocnych i słabych stron miejscowości Skawica Szanse i zagroŝenia rozwoju miejscowości Skawica PLANOWANE ZADANIA INWESTYCYJNE SŁUśĄCE ODNOWIE I ROZWOJOWI WSI CHARAKTERYSTYKA INWESTYCJI PODSUMOWANIE SPIS ILUSTRACJI ZAWOJA, LUTY

3 1. WSTĘP. Program Rozwoju Obszarów Wiejskich, jest programem finansowanym z Europejskiego Funduszu Rolnego na Rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich, jak równieŝ ze środków krajowych w latach Jednym z działań w ramach czterech osi priorytetowych PROW jest Odnowa i Rozwój wsi. Głównym celem działania jest konwergencja, czyli działania słuŝące zmniejszeniu istniejących dysproporcji i róŝnic w poziomie rozwoju obszarów wiejskich Polski w stosunku do obszarów miejskich, jak równieŝ w stosunku do obszarów wiejskich innych krajów naleŝących do Unii Europejskiej. Działanie m wpływać na poprawę jakości Ŝycia na obszarach wiejskich przez zaspokojenie potrzeb społecznych i kulturalnych mieszkańców wsi oraz promowanie obszarów wiejskich. Pozwoli na rozwój toŝsamości wiejskiej zachowanie dziedzictwa kulturowego i specyfiki obszarów wiejskich oraz wpłynie na wzrost atrakcyjności turystycznej i inwestycyjnej obszarów wiejskich. W okresie integracji Polski z Unią Europejską, nasz kraj stoi przed trudnymi wyzwaniem, jakim jest odrobienie skutków wieloletnich zaniedbań w rozwoju naszego kraju, uwarunkowanych wydarzeniami historycznymi, politycznymi i gospodarczymi. Zmniejszenie dysproporcji pomiędzy Polską, a krajami Unii następuje poprzez realizację szeregu strategii i polityk UE, przede wszystkim w dziedzinie przemysłu, transportu, infrastruktury, rolnictwa czy ochrony środowiska. W ramach działania Odnowa i Rozwój Wsi pomocą finansową zostaną objęte projekty dotyczące: 1. budowy, przebudowy, remontu lub wyposaŝenia obiektów: a) pełniących funkcje publiczne, społeczno-kulturalne, rekreacyjne i sportowe, b) słuŝących promocji obszarów wiejskich, w tym propagowaniu i zachowaniu dziedzictwa historycznego, tradycji, sztuki oraz kultury, 2. kształtowania obszaru przestrzeni publicznej; 3. budowy remontu lub przebudowy infrastruktury związanej z rozwojem funkcji turystycznych, sportowych lub społeczno-kulturalnych; 4. zakupu obiektów charakterystycznych dla tradycji budownictwa w danym regionie, w tym budynków będących zabytkami, z przeznaczeniem na cele publiczne; 5. odnawiania, eksponowania lub konserwacji lokalnych pomników historycznych, budynków będących zabytkami lub miejsc pamięci; 6. kultywowania tradycji społeczności lokalnej oraz tradycyjnych zawodów. Konieczność stworzenia Planu Odnowy Miejscowości bezpośrednio wynika z wytycznych do Osi 3 PROW - Odnowa i Rozwój wsi. Sporządzenie i uchwalenie takiego dokumentu stanowi niezbędny warunek przy aplikowaniu o środki finansowe w ramach tego programu, Plan Odnowy Miejscowości Skawica zawiera charakterystykę miejscowości, inwentaryzację zasobów słuŝącą ujęciu stanu rzeczywistego, analizę SWOT czyli mocne i słabe strony miejscowości, planowane kierunki rozwoju, przedsięwzięcia wraz z szacunkowym kosztorysem i harmonogramem działań. ZAWOJA, LUTY

4 Obszarem realizacji Planu Odnowy Miejscowości Skawica jest obszar tej miejscowości. Opracowując powyŝszą dokumentację zachowano zgodność z obowiązującymi dokumentami programowymi, a w szczególności z : Strategią ZrównowąŜonego Rozwoju Gminy Zawoja na lata Wieloletnim Programem Inwestycyjnym na lata Programem Ochrony Środowiska dla Gminy Zawoja na lata wraz z perspektywą do 2011 roku. w opracowaniu korzystano z : materiałów Urzędu Gminy w Zawoi, strony internetowej Urzędu Gminy Zawoja, Strategii Rozwoju Powiatu suskiego na lata Strategii Rozwoju Województwa Małopolskiego na lata Programu Ochrony Środowiska Powiatu Suskiego (2003r.) Planu Rozwoju miejscowości Skawica Plan Odnowy Miejscowości jest dokumentem przyjmowanym uchwałą Rady Gminy w sprawie zatwierdzenia Planu Odnowy Miejscowości. Plan ten jest dokumentem otwartym, to znaczy, iŝ istnieje moŝliwość aktualizacji i zmian w realizacji zada w zaleŝności od potrzeb społecznych i moŝliwości finansowych, a takŝe dostępu do środków pomocowych UE. Jak równieŝ stanowi wytyczne dla władz Gminy Zawoja przy opracowaniu kierunków rozwoju miejscowości Skawica. ZAWOJA, LUTY

5 2. CHARAKTERYSTYKA OBSZARÓW WIEJSKICH W POLSCE. W gospodarce kaŝdego kraju obszary wiejskie odgrywają ogromne znaczenie z punktu widzenia ekonomicznego, społecznego i środowiskowego. W Rzeczpospolitej Polskiej zajmują one aŝ 90,98% powierzchni całego kraju, a ich obszar zamieszkuje 38,70% populacji mieszkańców. W samym województwie małopolskim mieszka osób, zaś mieszkańcy wsi to osób, czyli ponad 50% ludności mieszkającej w regionie. Wieś jest jednostką osadniczą o zwartej lub rozproszonej zabudowie i istniejących funkcjach rolniczych lub związanych z nimi usługowych lub turystycznych, nieposiadająca praw miejskich lub statusu miasta. 1 W Polsce definiuje się je jako tereny połoŝone poza granicami administracyjnymi miast, co oznacza, Ŝe są to gminy wiejskie lub części wiejskie gmin miejsko wiejskich. 2 Ogromny wpływ na wieś ma rolnictwo i jego otoczenie, a tym samym na gospodarkę kraju. NajwaŜniejszą rolą wsi jest oczywiście produkcja Ŝywności dla społeczeństwa danego kraju. Rangę tej funkcji potwierdza fakt, Ŝe większość krajów dąŝy do samowystarczalności Ŝywnościowej i uzyskuje to nawet za cenę radykalnego wzrostu nakładów finansowych państwa w procesie produkcji Ŝywności. Rola wsi jako producenta Ŝywności, a tym samym rolnictwa jako jednego z trzech głównych sektorów gospodarki narodowej kraju na przestrzeni lat ulegała zmianom. Systematycznie malało znaczenie polskiego rolnictwa w tworzeniu Produktu Krajowego Brutto. Dla przykładu, udział tego sektora gospodarki w PKB kraju w 1960 roku wynosił aŝ 23,3%, zaś obecnie jest to zaledwie w granicach 3%. Zmniejsza się równieŝ funkcja rolnictwa jako uczestnika wymiany międzynarodowej. Dawniej ten sektor gospodarki traktowany był jako źródło pozyskiwania dewiz, w chwili obecnej posiada ujemne saldo obrotów eksport import. Jest to aktualnie jeden z kluczowych problemów ekonomicznych i społecznych polskiej gospodarki. Współczesna polska wieś boryka się z wieloma problemami. Problemy te wynikają z róŝnorakich powodów, których źródło leŝy w wieloletnich zaniedbaniach oraz zmianach w systemie gospodarczym kraju, polegających na przejściu z gospodarki kierowanej (nakazoworozdzielczej) na model gospodarki rynkowej. Mimo upływu wielu lat od momentu wejścia Polski w proces transformacji ustrojowej, stosowania róŝnorakich form pomocy dla polskiej wsi (czy to poprzez róŝnego rodzaju formy interwencjonizmu państwa w produkcji rolniczej, czy poprzez inwestycje w infrastrukturę, czy teŝ działania o charakterze społecznym ukierunkowane na wsparcie mieszkańców obszarów wiejskich), do chwili obecnej nie udało się uzdrowić sytuacji wsi polskiej i rozwiązać większości problemów z jakimi borykają się mieszkańcy terenów wiejskich. Udało się jedynie zminimalizować niektóre niekorzystne zjawiska. Ich całkowite wyeliminowanie nie było moŝliwe do zrealizowania w tak krótkim okresie kilkunastu lat. 1 Dz. U. z dnia 22 września 2003 r. Nr 166 poz. 1612, USTAWA z dnia 29 sierpnia 2003 r. o urzędowych nazwach miejscowości i obiektów fizjograficznych. 2 Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata , Warszawa, czerwiec 2007 r., s.7. ZAWOJA, LUTY

6 Polska wieś cechuje się zapóźnieniem gospodarczym, infrastrukturalnym i społecznym. Wpływa na to wiele czynników. Przyczyn problemów gospodarczych polskiej wsi producenta Ŝywności, ekonomiści upatrują głównie w uwarunkowaniach rozwoju rolnictwa jako działu gospodarki narodowej, w dysproporcjach zachodzących pomiędzy rolniczymi czynnikami produkcji, do których naleŝą: ziemia, praca i kapitał. W tym znaczeniu jako wady wymieniane są głównie: po stronie ziemi, jako czynnika produkcji niekorzystna struktura agrarna, czy teŝ struktura obszarowa gospodarstw rolnych, zbyt niskie areały gospodarstw rolnych i niekorzystny rozłóg ziemi, nie najlepszej jakości gleby, po stronie pracy i zasobów ludzkich zbyt duŝa jej podaŝ i w związku z tym problem bezrobocia (szczególnie tzw. ukrytego bezrobocia agrarnego), niski poziom wykształcenia i niskie przygotowanie zawodowe mieszkańców wsi, dysparytet dochodowy osób pracujących w sektorze rolnym i powszechne na wsiach zjawisko dwuzawodowości, oraz po stronie kapitału niedoinwestowanie gospodarstw rolnych, brak środków własnych na inwestycje, brak bądź niewystarczająca liczba instytucji finansowych z otoczenia rolnictwa i niekorzystne warunki kredytowe, i inne. Do wyŝej wymienionych czynników dochodzą: niski stopień specjalizacji produkcji rolniczej, niski stopień technicznego uzbrojenia gospodarstwa (słabe wyposaŝenie w środki techniczne) oraz niski wskaźnik mechanizacji, np. niski stopień mechanizacji prac polowych, itp. Malejąca rola rolnictwa i przemysłu jako sektorów gospodarki narodowej i równoległy wzrost znaczenia usług sprawiły, Ŝe zaczęto szukać kompleksowego rozwiązania problemów polskiej wsi i rolnictwa uwzględniającej szeroko zakrojone działania mające sprzyjać rozwojowi wsi i poprawie jakości Ŝycia jej mieszkańców. Obecnie obszarom wiejskim przypisuje się nie tylko rolę terenów, na których zlokalizowana jest działalność rolnicza i funkcja producenta Ŝywności. Oczywiście nie naleŝy dyskredytować roli wsi i rolnictwa w gospodarce państwa, natomiast powinno się je postrzegać w pierwszej kolejności jako zbiór mieszkańców. Oni to, bowiem pracując i odpoczywając w swoim miejscu zamieszkania decydują i decydować będą o jego przyszłym kształcie, i to od nich w duŝej mierze będzie zaleŝeć, jak prezentować się będzie obraz polskiej wsi za lat kilkanaście bądź kilkadziesiąt. W pierwszej kolejności pomoc skierowana na polską wieś to przecieŝ działania, których głównym zadaniem jest poprawa jakości Ŝycia ludności wiejskiej. Miejscowości wiejskie w zaleŝności od regionów pod względem liczby mieszkańców są zróŝnicowane. Charakterystyczny dla polskiej wsi jest tradycyjny model rodziny wiejskiej Ŝyjącej w strukturach wielopokoleniowych i gospodarstwa domowe składające się z pięciu i więcej osób. Wynika to z ograniczonych moŝliwości finansowych młodych osób, którym trudno się usamodzielnić. Mimo faktu, Ŝe sytuacja na rynku pracy ulega stopniowej poprawie, nadal istnieją problemy ze znalezieniem na wsi atrakcyjnej pracy. ZAWOJA, LUTY

7 Przyczyną małej oferty zatrudnienia jest brak pozarolniczych miejsc pracy. W dalszym ciągu niewiele firm decyduje się na inwestowanie na terenach wiejskich. Brak aktywności gospodarczej samych mieszkańców spowodowany jest przede wszystkim obawą przed niepowodzeniem przedsięwzięcia i brakiem wiary w lepsze jutro. Ludność wiejską cechuje niski poziom przygotowania zawodowego, na ogół niŝsze niŝ mieszkańców miast wykształcenie i niski stopień mobilności zawodowej. Mieszkańcy terenów wiejskich z reguły są w większym stopniu przywiązani do rodzin i okolic, w których się wychowali i Ŝyją niŝ społeczność aglomeracji miejskich. O niskiej atrakcyjności obszarów wiejskich dla inwestorów decyduje równieŝ nieodpowiedni poziom inwestycji słuŝących ochronie środowiska oraz niski poziom rozwoju infrastruktury technicznej na wsi (kanalizacja, infrastruktura energetyczna, sieć telefoniczna, Internet). Potrzeby w zakresie zaplecza technicznego na obszarach wiejskich są ogromne i przewyŝszają moŝliwości inwestycyjne gospodarstw wiejskich, nawet w przypadku korzystania z transferu środków publicznych i wymogów ograniczonych jedynie do wniesienia wkładu środków własnych w rozwój infrastruktury. Analogicznie, niekorzystna sytuacja dotyczy inwestycji w usługi publiczne w zakresie opieki zdrowotnej, wychowania przedszkolnego, oświaty, sportu, rekreacji oraz kultury. Mieszkańcy terenów wiejskich zmagają się takŝe z barierami informacyjnymi, czego przejawem jest utrudniony dostęp do Internetu. Sytuacja ta spowodowana jest przede wszystkim ograniczeniami technicznymi i stagnacją na rynku telekomunikacyjnym w Polsce. Powszechne wyposaŝenie w urządzenia z zakresu technologii informacyjno telekomunikacyjnych (ICT) i dostęp do Internetu są niezbędnymi warunkami istnienia i rozwoju społeczeństwa informacyjnego. MoŜliwość korzystania z naziemnej sieci telefonicznej praktycznie jednego usługodawcy jakim jest Telekomunikacja Polska S.A., jest powodem stosowania przez operatora praktyk monopolistycznych w zakresie świadczenia usług związanych z dostawą Internetu, co z kolei przekłada się na wysokie ceny świadczonych usług dla odbiorców końcowych. Na sytuację polskiej wsi naleŝy patrzeć kompleksowo, mając na uwadze wszystkie czynniki dotyczące uwarunkowań jej rozwoju. NiemoŜliwe i niepoŝądane jest, bowiem rozdzielenie problemów wsi z punktu widzenia funkcji producenta Ŝywności od problemów społecznych i infrastrukturalnych. Na szczęście stopniowo (choć trzeba przyznać zbyt wolno) zmienia się utrwalany przez lata obraz polskiej wsi jako miejsca kojarzonego wyłącznie z produkcją rolną i czystym na ogół wiejskim powietrzem. Obszary wiejskie Rzeczpospolitej Polskiej oprócz braków i zapóźnień posiadają równieŝ wiele mocnych stron, które czynią je atrakcyjnymi. Do atutów wsi naleŝą przede wszystkim znaczne, niewykorzystane rolniczo zasoby ziemi. I mimo, Ŝe nie są to ziemie najwyŝszej jakości, to ich potencjał moŝe być w pełni wykorzystany przy odpowiednim wsparciu finansowym w zakresie inwestycji w gospodarstwach rolnych, przetwórstwa oraz infrastruktury. Nieoceniona w tym względzie jest pomoc państwa oraz pomoc pochodząca ze środków Unii Europejskiej. ZAWOJA, LUTY

8 Sytuacja społeczno-ekonomiczna i środowiskowa na terenach wiejskich wskazuje z jednej strony na zapóźnienie rozwoju gospodarczego, z drugiej zaś na znaczący potencjał rozwojowy, którego efektywne wykorzystanie będzie sprzyjać zwiększeniu dobrobytu mieszkańców wsi, co w konsekwencji wpłynie na rozwój społeczno-gospodarczy kraju. Coraz częściej dostrzega się potencjał, jaki posiada wieś, szczególnie ze względu na walory krajobrazowe i przyrodnicze, a rozwiązanie problemów finansowych gospodarstw rolnych upatruje się w moŝliwościach połączenia działalności usługowej, np. poprzez rozwój turystyki i wypoczynku połączony z prowadzeniem produkcji rolniczej. Ogromną szansą dla polskiej wsi jest stan środowiska naturalnego i zasobów przyrody, które sprzyjają tworzeniu korzystnych warunków dla rozwoju rolnictwa ekologicznego, rynku produktów tradycyjnych i regionalnych, wielokierunkowemu rozwojowi wsi oraz działalności pozarolniczej w dziedzinach takich jak: rynek usług turystycznych, agroturystyka, produkcja na cele energetyczne oraz rynek usług leśnych. Szansą jest równieŝ rosnąca gotowość do podejmowania działalności pozarolniczej, przy odpowiednim wsparciu merytorycznym i finansowym, która w dłuŝszej perspektywie moŝe prowadzić do powstania nowych miejsc pracy i wzrostu dochodów, a takŝe ukształtowania się pełnego wizerunku wielofunkcyjnych obszarów wiejskich. Taka szansa pojawia się głównie dla gospodarstw agroturystycznych. Wydawać by się mogło, Ŝe nie mogą one konkurować z pensjonatami i ekskluzywnymi hotelami, jednak w rzeczywistości mają o wiele bardziej atrakcyjne oferty, na które składają się: niezbyt wygórowane ceny noclegów i wysoki standard pomieszczeń. Wśród bogatej oferty znajdują się m.in.: jazda konna, grzybobranie, regionalna kuchnia, wycieczki bryczkami, psimi zaprzęgami, samochodem terenowym, organizowanie ognisk i wiele innych. Innym, ale nie mniej istotnym lub decydującym powodem, dla którego turyści wybierają agroturystykę, jest piękno i naturalność wiejskiego krajobrazu. Coraz nowsze atrakcje wymyślane przez właścicieli przesądzają nierzadko równieŝ o tym, Ŝe część turystów wybiera właśnie taki rodzaj wypoczynku. Szanse dla polskiej wsi pojawiły się z chwilą akcesji Polski do Unii Europejskiej, a wraz z nią z moŝliwością pozyskiwania wsparcia finansowego dla agrobiznesu. Zastrzyk finansowy wynikający ze wstąpienia w struktury europejskie moŝe pomóc w realizacji inwestycji ukierunkowanych na rozwój infrastruktury na wsiach, co zaprocentuje polepszeniem jakości Ŝycia mieszkańców terenów wiejskich. ZAWOJA, LUTY

9 3. CHARAKTERYSTYKA WSI SKAWICA PołoŜenie geograficzne i podział administracyjny. Skawica to wieś połoŝona w południowej Polsce, w powiecie suskim, w województwie małopolskim. Skawica wraz z Zawoją tworzy Gminę Zawoja. Skawica jest duŝą wsią letniskową, powstałą przed rokiem PołoŜona jest we wschodniej części Beskidu śywieckiego między a Pasmem Jałowieckim na północnym zachodzie, a Pasmem Policy na południowym wschodzie. LeŜy u północnych podnóŝy Babiej Góry (1725 m n.p.m.). Skawica rozciąga się wzdłuŝ doliny rzeki Skawicy (dopływ Skawy), biorącej swój początek na północnych stokach Babiej Góry. Liczne przysiółki - części wsi - porozrzucane są po zboczach pasm górskich Pasma Jałowieckiego i Pasma Policy. Skawica leŝy w północnej części gminy, na wysokości od 410 m n.p.m. Skawica Dolna szczytu Policy połoŝonego na wysokości 1369 m n.p.m. NajwyŜej połoŝonym przysiółkiem Skawicy jest Sucha Góra na wysokości 650 m. n.p.m. Skawica rozciąga się wzdłuŝ drogi wojewódzkiej nr 957 Białka - Zawoja - Jabłonka - Czarny Dunajec - Nowy Targ. PołoŜona jest w stosunkowo niewielkiej odległości od stolicy małopolski, śląska, Tatr. Od Krakowa odległość wynosi ok. 60 km, od Katowic 90 km, a od Zakopanego 80 km. Rysunek 1 PołoŜenie Skawicy na mapie Polski. ZAWOJA, LUTY

10 Województwo Małopolskie Rysunek 2 Mapa województwa małopolskiego z podziałem na powiaty. 1. Gmina Stryszawa 2. Gmina Zembrzyce 3. Gmina Budzów 4. Miasto Sucha Beskidzka 5. Gmina Zawoja 6. Gmina Maków Podhalański 7. Gmina Bystra Sidzina 8. Gmina Jordanów 9. Miasto Jordanów Powiat Suski Rysunek 3 PołoŜenie Gminy Zawoja w powiecie suskim. ZAWOJA, LUTY

11 Rysunek 4 Gmina Zawoja z podziałem na miejscowości. Wsie wchodzące w skład gminy : ZAWOJA WIEŚ, SIEDZIBA GMINY PołoŜenie: N 49 40' E 19 34' Okrąg: N 49 39'09" E 19 33'03" 14 km SW od Makowa Podhalańskiego, nad Skawicą, najdłuŝsza wieś w Polsce Kod: do SKAWICA WIEŚ PołoŜenie: N 49 41' E 19 37' Okrąg: N 49 40'51" E 19 38'00" Kod: ZAWOJA, LUTY

12 3.2. Powierzchnia. PLAN ODNOWY MIEJSCOWOŚCI SKAWICA NA LATA Skawica wchodzi w skład największej gminy powiatu suskiego, której powierzchnia wynosi ha, 128,80 km 2, co stanowi 18 % powierzchni powiatu. Powierzchnia miejscowości Skawica wynosi 2830 ha (28,30 km 2 ) co stanowi 21,97 % powierzchni Gminy Zawoja. Skawica 21,97% Zawoja 78,03% Zawoja Skawica Opracowanie własne na podstawie danych urzędu gminy. Rysunek 5 Procentowy udział powierzchni wsi Skawica w stosunku do powierzchni gminy. ZAWOJA, LUTY

13 3.3. Liczba Ludności. Obecnie Skawicę zamieszkuje 2629 osób, co stanowi 28,82 % ogółu mieszkańców gminy Zawoja. Znaczny wzrost liczby ludności nastąpił w 2008 roku. Wcześniej jak nieznacznie się zmieniał. Większą liczbę mieszkańców stanowią męŝczyźni, ich procentowy udział przekracza obecnie 50,31 %. Średnia gęstość zaludnienia Skawicy wynosi 92 osoby na km 2 i jest większa, od średniej gęstości zaludnienia Gminy Zawoja, która wynosi 69 osób na km 2. Średnia gęstość zaludnienia Skawicy jest natomiast niŝsza od średniej gęstości zaludnienia powiatu suskiego. W powiecie suskim średnia gęstość zaludnieni a wynosi 120 osoby na km 2. Skawica 28,82% Zawoja 71,18% Skawica Zawoja Opracowanie własne na podstawie danych urzędu gminy. Rysunek 6 Struktura ludności zamieszkałej w gminie Zawoja w 2008 z uwzględnieniem miejscowości. ZAWOJA, LUTY

14 Większość mieszkańców Skawicy stanowią męŝczyźni. Wg danych z 2008 roku na terenie miejscowości mieszkają 1318 osoby tej płci, a ich udział w strukturze ludności wynosi 50,31%. Kobiet jest 1302 i stanowią one 49,69% mieszkańców wsi osób % osób % osób % osób % kobiety , , , ,69 męŝczyźni , , , ,31 ogółem Opracowanie własne na podstawie danych urzędu gminy Tabela 1 Liczba ludności zamieszkałej w miejscowości Skawica w latach z uwzględnieniem podziału na płcie.. Na przestrzeni kilku ostatnich lat sytuacja demograficzna w Skawicy ulegała nieznacznym zmianom. W 2008 roku mieszkało tu zaledwie o 0,85% więcej ludności niŝ 4 lata wcześniej (w roku 2005 miejscowość zamieszkiwały 2598 osoby) Ludność ogółem Opracowanie własne na podstawie danych urzędu gminy. Rysunek 7 Zmiana liczby ludności w Skawicy w latach ZAWOJA, LUTY

15 Biorąc pod uwagę strukturę ludności miejscowości uwzględniającą podział na ekonomiczne kategorie wiekowe, wśród mieszkańców Skawicy przewaŝają osoby w wieku produkcyjnym. Wg danych z 2008 roku jest ich 1613 i stanowią one 60,63% ludności ogółem. Drugą pod względem liczebności grupą są osoby w wieku przedprodukcyjnym, których w Skawicy mieszka 718 zajmują 26,45% w strukturze mieszkańców miejscowości. Najmniej liczną kategorią wiekową ludności są osoby w wieku poprodukcyjnym jest to 321 mieszkańców, czyli 12,50% ogólnej liczby ludności. 12,50% 26,45% 60,63% Ludność w wieku przedprodukcujnym Ludność w wieku produkcujnym Ludność w wieku poprodukcujnym Opracowanie własne na podstawie danych urzędu gminy. Rysunek 8 Struktura ludności miejscowości Skawica z uwzględnieniem podziału na ekonomiczne kategorie wiekowe w 2008 roku. W roku 2008 w zestawieniu z rokiem 2005 w Skawicy odnotowano większą o 3,52% liczbę osób w wieku produkcyjnym. Jednocześnie malała liczba ludności w wieku przedprodukcyjnym, których w 2008 roku było o 3,48% mniej niŝ w 2005 roku. W ciągu analizowanych lata zmalała liczba osób w wieku poprodukcyjnym o ok. 2%. PowyŜsze dane dowodzą, Ŝe na terenie miejscowości zachodzi zjawisko starzenia się społeczeństwa. Świadczy o tym szczególnie malejąca liczba ludności w wieku przedprodukcyjnym i jednocześnie utrzymująca się na względnie stałym poziomie liczba osób w wieku poprodukcyjnym. ZAWOJA, LUTY

16 Zmiany wśród ekonomicznych grup mieszkańców Zawoi miały wpływ na kształtowanie się sytuacji społeczno-demograficznej na terenie miejscowości. Jednym z jej syntetycznych mierników jest bowiem wskaźnik obciąŝenia demograficznego, czyli procentowo wyraŝony stosunek ludności w wieku nieprodukcyjnym do ludności w wieku produkcyjnym. W 2008 roku wskaźnik obciąŝenia demograficznego w miejscowości Skawica kształtował się na poziomie 62,43% i była to niŝsza wartość niŝ w roku ,64%. Wyszczególnienie osoba % osoba % osoba % osoba % Ludność w wieku przedprodukcyjnym , , , ,45 Ludność w wieku produkcyjnym , , , ,56 Ludność w wieku poprodukcyjnym , , , ,98 Ogółem , , , ,00 Opracowanie własne na podstawie danych urzędu gminy. Tabela 2 Ludność miejscowości Skawica z uwzględnieniem podziału na ekonomiczne kategorie wiekowe w latach Klimat. Klimat Skawicy kształtowany jest przez połoŝenie geograficzne, ukształtowanie terenu oraz czynniki cyrkulacyjne. Ogromny wpływ na warunki klimatyczne ma Masyw Babiej Góry zawany Królową Niepogód. Suma rocznych opadów waha się od 920 mm na wysokości 470 m n.p.m. do 1475 mm w najwyŝszych partiach gór. Największe opady notuje się w czerwcu, lipcu i sierpniu. Na te miesiące przypada blisko połowa rocznej sumy opadów. Pokrywa śnieŝna w najwyŝej wzniesionych częściach Skawicy pojawia się na przełomie października i listopada. Gradient średniej rocznej temperatury powietrza wynosi 0,52 ºC na kaŝde 100 metrów wysokości n.p.m. Średnia roczna temperatura wynosi około 6,4 C. Średnia roczna temperatura najcieplejszego miesiąca lipca wynosi około 15,2 C. Najzimniejszym miesiącem jest styczeń i jego średnia roczna temperatura u podnóŝy stoków wynosi około -5,9 C. Wartości absolutne maksymalnej temperatury powietrza wahają się od 34º C. Absolutne wartości minimalne temperatury wynoszą od 26º C do 30º C u podnóŝy. Charakterystyczną cechą klimatu babiogórskiego są inwersje temperatury, przewaŝnie zimą (Janicka Krzywda, 1996). ZAWOJA, LUTY

17 3.5. Historia Skawicy. Historia Skawicy ściśle związana jest z sąsiadującą z nią Zawoją. Do tej pory nikt nie opracował odrębnej historii Skawicy i Suchej Góry, która jest jej nierozerwalną częścią. Od najodleglejszych czasów nazwą Skawica objęty był cały obszar od północnych granic dzisiejszej gminy aŝ po szczyt Babiej Góry. Zawoja była traktowana jako część Skawicy i nazywana Górną Skawicą. Dopiero w 1836 r. urzędowo wyodrębniono Zawoję jako oddzielną wieś. W miejscu dzisiejszej Skawicy od najdawniejszych czasów rozciągała się puszcza, mająca początek w olicach Krakowa, a sięgająca do granicy węgierskiej. Początek osadnictwa na tym terenie datuje się na przełomie XIV/XV w. Obszar dzisiejszej Zawoi i Skawicy naleŝał do starostwa lanckorońskiego i był aŝ do rozbiorów związany z dobrami królewskimi. Od tego okresu starostowie organizowali akcje osadnicze, aby mieć dochody poprzez dzierŝawienie szlachcie poszczególnych części starostwa. Maków był siedzibą dzierŝawcy terenów, do których naleŝała Zawoja i Skawica. W XVI wieku u północnych podnóŝy Babiej Góry powstaje kilka osad. W tym to czasie powstała równieŝ Skawica, która istniała na pewno przed 1593 rokiem. Osadnikami na tych terenach byli: poddani starosty, jeńcy wojenni oraz tzw. ludzie luźni, czyli zbiegowie, myśliwi, smolarze, węglarze. Największą grupą byli zarębnicy, ludność wiejska nieznana poza Beskidami i Podhalem. Osadnik otrzymywał morgi, czyli 3,5 hektara ziemi, najczęściej stoku porośniętego lasem. Zarębywał, czyli rąbał puszczę, stąd właśnie wywodzi się nazwa zarębnik - zarębek. Ten system osadniczy był stosowany od centrum Zawoi do granic gminy, w dolinie rzeki Skawicy aŝ do przysiółka Sucha Góra. Rozproszona zabudowa jest dowodem na to, Ŝe przysiółki miały swój początek właśnie w zarębkach. Wieś w początkowym okresie swego istnienia składała się z wielu samodzielnie gospodarujących zarębków. Osadnik wycinał las na jego części, drewno palił, a powstałym popiołem uŝyźniał ziemię. Przed przystąpieniem do siewu czyszczono teren z kamieni. Kamienie układano w jednym miejscu, czego dowodem są tzw. kępy, istniejące między polami do czasów współczesnych. Zarębnicy hodowali bydło i owce, które wypasali na leśnych polanach. Polany powstawały w podobny sposób co pola uprawne, czyli poprzez wyrąb i wypalanie lasu. Skawica powstała na styku dwóch sposobów osadniczych: od strony Makowa wspomniane wcześniej osadnictwo prowadzone przez starostów, a od strony Babiej Góry na przełomie XVI/XVII w. pojawili się Wołosi. Po przybyciu w Beskidy wołoscy pasterze, krótko jeszcze wędrowali, a następnie zaczęli prowadzić osiadły tryb Ŝycia. Podstawą gospodarowania była nadal hodowla, a wypas owiec i bydła miał charakter sezonowy, prowadzony od wiosny do jesieni. Pod Babią Górę, a więc i do Skawicy gospodarka folwarcznopańszczyźniana dotarła w latach siedemdziesiątych XVI wieku. Chłopi w Skawicy, podobnie jak i w Zawoi Dolnej, byli obciąŝeni w większym stopniu świadczeniami na rzecz pana. Świadczenia te były bardzo róŝne: od pracy, czyli renty odrobkowej, danin, aŝ po obciąŝenia pienięŝne. Do tych i wielu innych świadczeń dochodziły takie, jak: obowiązek zapewnienia wojsku kwater i wyŝywienia, dziesięciny na rzecz kościoła. Bardzo częste ZAWOJA, LUTY

18 były równieŝ naduŝycia dzierŝawców, co powodowało niezadowolenie chłopów, a nawet ich bunty. Na czele jednego z nich stanął Jakub Derc, zwany Śmietana. Był on wójtem skawickim, miał gospodarstwo, tartak i młyn. Proboszcz w Makowie często brał go za świadka przy waŝnych aktach prawnych; figuruje teŝ w aktach parafialnych jako świadek ślubów i ojciec chrzestny. Przez wieki na obszarze Karpat, a więc i w rejonie Babiej Góry rozwinęło się zbójnictwo. Największe nasilenie działalności zbójników z terenu Skawicy i Zawoi miało miejsce w XVIII wieku. Grupy zbójnickie tworzone przez górali zamieszkujących wsie podbabiogórskie były niewielkie i liczyły po kilka osób. Pierwszy rozbiór Polski, którego dokonały Rosja, Prusy i Austria w 1772 r., spowodował, Ŝe Skawica wraz z całym obszarem podbabiogórskim weszła w skład zaboru austriackiego. Po zmianach administracyjnych w 1782 r. naleŝała do cyrkułu myślenickiego, a po 1819 roku do cyrkułu wadowickiego, zamienionego później na powiat. Z powodu trudności finansowych rząd austriacki w 1839 roku sprzedał w drodze licytacji Zawoję i Skawicę wraz z innymi wsiami hrabiemu Filipowi Saint Genois DeAneancourt za kwotę 260 tys. złotych. Miejscowa ludność wycinała lasy i przerabiała drewno; to stawało się podstawą jej utrzymania. Od początku rzeka ta była drogą transportu drewna. Drewno spławiano luzem w kierunku Makowa. Wyławiano je w miejscu, gdzie Skawica wpada do Skawy. Tam budowano z niego tratwy, na które ładowano gonty, deski, więźbę czy inne wyroby i spławiano Skawą do Wisły11). Na rzece Skawicy powstawały tartaki i młyny, które ułatwiały Ŝycie Górali Babiogórskich. Świadczyły one równieŝ o ich zapobiegliwości i pracowitości. Mimo to w Zawoi i Skawicy wyraźnie było widać tzw. biedę galicyjską. Najtrudniejszy był długi przednówek, a więc okres wczesnej wiosny, kiedy zjedzono zapasy zimowe, a do nowych zbiorów było jeszcze daleko. Zmuszało to często ludność miejscową do szukania pracy poza terenem zamieszkania. Początkowo emigrowano tylko okresowo na czas robót polowych, potem na stałe w róŝne miejsca cesarstwa austriackiego oraz na tzw. saksy do Saksonii, a nawet do Ameryki. To dlatego wiele górali posiada dziś krewnych w Ameryce. Bieda, brak zainteresowania tymi terenami przez zaborcę przyczyniały się do wybuchów licznych gnębiących ludność epidemii. Najgorsza była epidemia cholery w latach Nieznane są liczby zmarłych w samej Skawicy, ale w 1847 r. w Zawoi na ogólną liczbę 4500 mieszkańców zmarło aŝ 889 osób. Zmarłych nie chowano na cmentarzach, lecz we wspólnych mogiłach, aby nie rozprzestrzeniać zarazy. Na terenie Skawicy znane jest w tradycji i ustnym przekazie miejsce zwane "cholernym cmentarzem". Trudności finansowe i upadek gospodarki, załamanie się produkcji hutniczej w Zawoi spowodowały, Ŝe syn Filipa, Hr. Maurycy Saint-Genois w 1878 r. sprzedał dobra makowskie, a więc i Skawicę, arcyksięciu Albrechtowi Habsburgowi. ArcyksiąŜę przybył do Zawoi w 1883 r. Zwiedzał i oceniał stan zasobności tutejszych lasów oraz uczestniczył w mszy świętej w kościele parafialnym. MoŜemy przypuszczać, Ŝe arcyksiąŝę zwiedzał równieŝ lasy skawickie. W XIX w. Skawica słynęła z kilku znajdujących się tu farbiarni i tzw. druków. Znany jest opis metody farbowania tych druków, która przypominała batikowanie. ZAWOJA, LUTY

19 Końcem XIX w. na tym terenie działali rzemieślnicy, którzy wykonywali z drewna róŝne przedmioty codziennego uŝytku. Na przełomie wieków Zawoja i Skawica słynęły z wyrobów stołów o blatach z drewna jaworowego, ozdobionych róŝnorodnymi motywami, wśród których najczęściej powtarzał się motyw gwiazdy, kielicha, róŝańca, serca. W połowie XIX wieku pod Babią Górą osiedliły się pojedyncze rodziny Ŝydowskie. Od początku zakładali karczmy, sklepy, pensjonaty. śycie codzienne mieszkańców Skawicy związane było z pracą na roli, w lesie przy wyrębie drzew oraz z cotygodniowymi wyjazdami na jarmark do Suchej. Droga łącząca Skawicę z Makowem i Suchą była kamienista, pełna wybojów. Na przełomie XIX/XX wieku wybudowano na tej trasie drogę krajową. Inicjatorem budowy tej drogi był zarządca lasów w Zawoi Franciszek Rover. Zwarta zabudowa wsi dominuje w dolinach potoków, natomiast na zboczach rozrzucone są liczne przysiółki. Najpowszechniej występowały zagrody jednobudynkowe. Charakterystyczne były teŝ domy dwurodzinne, mieszczące pod jednym dachem dwa oddzielne mieszkania. W budownictwie sakralnym uwagę zwracają liczne kapliczki przydroŝne. Źródło Artykuł autorstwa Kazimierza Sumery 3.6. Struktura przestrzenna Skawicy. Skawica podobnie jak inne miejscowości w powiecie suskim głównie charakteryzuje się rozproszoną zabudową, z licznymi przysiółkami porozrzucanymi na stokach górskich. Główna zabudowa wsi rozciąga się w dolinach potoków górskich, wzdłuŝ drogi wojewódzkiej i dróg powiatowych. Ma charakter łańcuchowy. W Skawicy Centrum ukształtowało się niewielkie skupiska o charakterze usługowym. Znajduje się tam kościół, punkt pocztowy, ośrodek zdrowia, szkoła, remiza straŝacka a takŝe kilka punktów o charakterze handlowym. Kościół w Centrum usytuowany przy głównej drodze wyróŝnia się wśród zabudowań jako dominanta. NaleŜy tu równieŝ wspomnieć o budynku szkoły usytuowanym na niewielkim wzniesieniu. Budynki mają charakter budownictwa mieszkalnego, nie zagrodowego. Większość budynków powstała po 1950 roku. Przysiółki składają się z kilku do kilkunastu domostw, połączone są drogami lokalnymi. W pobliŝu kościoła stoi Pomnik Pamięci Pokoleń, upamiętniający m.in. męczeńską śmierć ks. Jerzego Popiełuszki ( ), zamordowanego przez funkcjonariuszy SłuŜby Bezpieczeństwa PRL. Obok niego znajduje się takŝe pomnik Jana Pawła II mający upamiętnić jego ostatnią wycieczkę w góry, którą odbyła 9 września 1978 roku (ze Skawicy przez Hale Krupową i Policę do Przełęczy Krowiarki) przed wyborem Go na Stolice Piotrową. ZAWOJA, LUTY

20 Rysunek 9 Kościół w Skawicy. Zdjęcie pochodzi ze strony internetowej Skawicę tworzą dwa sołectwa Skawica Centrum i Skawica Sucha Góra. PoniŜsza tabela przedstawia przysiółki wchodzące w skład sołectw. LP. SOŁECTWO PRZYSIÓŁKI I CZĘŚCI WSI WCHODZĄCE W SKŁAD SOŁECTW 1. Skawica Centrum U Steca, Limów, U Ficków Dolnych, U Ficków Górnych, U Wiechcia, U Małysy, U Szarleja, U Fiedora, U Majerza, U Wojtyczka, U Kocura, U Pacygi, U Buby Dolnego, U Buby Górnego, U Barana, U Zemlika, U Skuty, Sołtysowo, U Migasa, U Czarnego, U Sitarza, U Franczaka, U Palucha, U śurka, Frontowo, Rotnia. 2. Skawica Sucha Góra U Warty, W Małysim Potoku, Sucha Góra, Hucisko, U Kocurków, U Bartonków, Na Matusowej, Na Tokarnem, Budowna, Oblica, U Wiechcia, Na Pabisce, Na Patoręcznej, U Orawców, U Małysy, Sitarka, U Kowali, U Kanie, Pod Grapą, U Rusina, Pod Polaną, Na Biskupce, U Sołtysa, U Zaręby, Na Dzwonku, Malicka, U Sarleja, Na Madejce Tabela 3 Wykaz sołectw w miejscowości Skawica. ZAWOJA, LUTY

21 4. INWENTARYZACJA ZASOBÓW SŁUśĄCYCH ODNOWIE MIEJSCOWOŚCI Zasoby przyrodnicze. Naturalnym bogactwem Skawicy są lasy, pokrywają one około 65 % powierzchni gminy Zawoja. W większości są to lasy jodłowe, porastające północne stoki Oblaka. W lasach dom znalazło ponad 3500 bezkręgowców i ponad 180 kręgowców. Nie sposób nie wspomnieć o Babiogórskim Parku Narodowym, Obszarach Natura Babia Góra posiada bardzo dobrze wykształcony piętrowy układ roślinności. Piętro pogórza to głównie pola uprawne. Regiel dolny porasta buczyna karpacka, bory jodłowo świerkowe, oraz lasy jodłowe. Regiel górny to głównie bory świerkowe. Następne piętro porasta kosodrzewina, a ostatnie roślinność alpejska Na terenie Skawicy występują oprócz wspomnianych wyŝej występują takŝe inne obiekty i obszary szczególne pod względem walorów przyrodniczych. W 1972 roku na Policy (1369 m n.p.m) utworzono rezerwat im. Zenona Klemensiewicza. Rezerwat zajmuje powierzchnię 58,7 ha i w całości znajduje się na terenie Skawicy. Rezerwat połoŝony jest na wysokości od 1200 do 1369 m n.p.m. i zajmuje grzbiet masywu oraz stok opadający generalnie w kierunku północnym. Na terenie rezerwatu stwierdzono 8 gatunków roślin podlegających ochronie ścisłej i dwa gatunki podlegające ochronie częściowej. Do gatunków ściśle chronionych naleŝą: tojad mocny, parzydło leśne, omieg górski, wroniec widlasty, widłak jałowcowaty, wawrzynek wilczełyko, kosodrzewina, sosna limba. Gatunki podlegające ochronie częściowej to goryczka trojeściowa i pierwiosnka wyniosła. Osobliwością florystyczną rezerwatu jest zarzyczka górska, która w Polskiej Czerwonej Księdze Roślin figuruje jako gatunek rzadki. Jako ciekawostkę przyrodniczą naleŝy wymienić równieŝ dwa przełomy na rzece Skawica. Są to odcinki doliny rzecznej o wąskim dnie i stromych zboczach, znajdują się na Dolnej Skawicy. Źródło: Miejscowy Plan Zagospodarowania Przestrzennego dla gminy Zawoja, dla obszaru wsi Zawoja, ZAWOJA, LUTY

22 Babiogórski Park Narodowy. Babiogórski Park Narodowy jest jednym z najstarszych parków nie tylko w Polsce, ale równieŝ w Europie. Początki ochrony omawianego obszaru sięgają okresu międzywojennego. W styczniu 1929 roku z inicjatywy Walerego Goetla, X zjeździe Państwowej Rady Ochrony Przyrody uchwalony został wniosek, aby przejąć na rzecz państwa lasy Komposesoriatu Orawskiego w celu utworzenia na tym terenie parku. W lutym 1930 roku Władysław Szafer zgłosił oficjalny wniosek o utworzenie parku narodowego z części lasów będących własnością PAU.W październik tego samego roku Komitet Lasowy PAU ograniczył w interesie przyszłego rezerwatu na Babiej Górze wysokość tzw. etatów rębnych w lasach zawojskich. W marcu 1933 roku walne zgromadzenie PAU w specjalnej uchwale utworzyło park narodowy na Babiej Górze : Rezerwat, który objął 642,22 ha powierzchni, w tym 400 ha lasów. Dodając do tego powierzchnię leśną zagospodarowaną na zasadach rezerwatowych juŝ od 1928 w nadleśnictwie Zubrzyca, a wynoszącą 403,83 ha to całkowita powierzchnia obszaru chronionego na Babiej Górze wyniosła 1046,05 ha. W 1954 roku 30 października Rada Ministrów wydała akt prawny dotyczący utworzenia Babiogórskiego Parku Narodowego (Dz. U z 4.II.1955, Nr 4, poz. 25; PO BPN). 1 stycznia 1955 roku Z Nadleśnictwa Orawa wyłączono 403,83 ha lasu, a z Nadleśnictwa Zawoja 1178,43 ha przekazano na rzecz Parku. W skład Parku weszło łącznie 1703,70 ha powierzchni, w tym powierzchnia leśna państwowa ,04 ha, niepaństwowa - 97,64 ha. ścisły rezerwat leśny objął powierzchnię ,88 ha, natomiast częściowy - 624,89 ha. W 1975 roku wyznaczono otulinę o powierzchni około 100 km 2. W 1977 roku decyzją Biura Międzynarodowej Rady Koordynacyjnej UNESCO Babiogórski Park Narodowy uznany został za światowy rezerwat biosfery. Rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 8 sierpnia 1997 roku (Dz. U. Nr 99 z 1997 roku, poz. 608) obszar Babiogórskiego Parku Narodowego został powiększony do 3391, 55 ha oraz utworzono strefę ochronną parku ( otulinę). Zgodnie z wymogami Dyrektywy 92/43/EWG w sprawie ochrony siedlisk naturalnych oraz dzikiej fauny i flory, zwanej Dyrektywą Siedliskową oraz Dyrektywy 79/409/EWG zwanej Dyrektywą Ptasią obszar Babiogórskiego Parku Narodowego zaproponowano w marcu 2004 roku, w ramach Europejskiej Sieci Ekologicznej NATURA 2000, do zaklasyfikowania jako Obszar o Znaczeniu Wspólnotowym. ZAWOJA, LUTY

23 Rezerwat Biosfery. W 1970 roku na Konferencji Generalnej UNESCO sformułowano podstawowe załoŝenia ogólnoświatowego programu MaB Człowiek i Biosfera. Program ten zakładał utworzenie w róŝnych częściach kuli ziemskiej obszarów chroniących naturalne zasoby przyrody oŝywionej. Obszary te musza zawierać unikalne, duŝe ekosystemy charakterystyczne dla danej strefy klimatycznej Europejska Sieć Ekologiczna NATURA W Skawicy znajduje się równieŝ obszar NATURA 2000 Na Policy. Granica tego obszaru pokrywa się z granicą rezerwatu przyrody imienia Zenona Klemensiewicza. Ostoja znajduje się we wschodniej części Beskidu śywieckiego, w masywie Policy i obejmuje szczytowe partie góry Polica (1369 m n.p.m.). Prawie cały obszar porośnięty jest zachowanym w stanie naturalnym, zwartym borem górnoreglowym. Jest to siedlisko cenne z europejskiego punktu widzenia. Oprócz tego występują tu jeszcze dwa siedliska waŝne dla Europy: górskie ziołorośla okrajkowe oraz zarośla kosodrzewiny. Znajdują się tu stanowiska chronionych i zagroŝonych w Polsce gatunków roślin, m.in. parzydło leśne, goryczka tojeściowa, widłak wroniec oraz limba. Spośród duŝych ssaków oprócz pospolitych w lasach zwierząt spotyka się tu często pojedyncze osobniki duŝych drapieŝników takich jak: niedźwiedź brunatny, ryś i wilk. Są to gatunki zwierząt waŝne dla ochrony europejskiej bioróŝnorodności. Ostoja jest równieŝ miejscem występowania pięciu gatunków ptaków cennych w skali Europy, m.in. kuraków leśnych: głuszca, cietrzewia i jarząbka Dziedzictwo kulturowe. Do czasów współczesnych zachowały się w Skawicy liczne obiekty historyczne. Na terenie miejscowości znajdują się obiekty objęte ochroną konserwatorską, oraz obszary objęte ochroną krajobrazu kulturowego oraz ochroną konserwatorską. Występuje tu równieŝ 7 stanowisk archeologicznych. W ewidencji zabytków na terenie wsi Skawica widnieją 63 obiekty. W większości są to domy mieszkalno gospodarcze pochodzące z przełomu XIX i XX wieku. Ponadto kapliczki i figurki przydroŝne, stodoły, oraz dawny tartak wodny. Najstarszym obiektem w ewidencji zabytków jest chałupa drewniana w Skawicy Centrum z 1801 roku. Źródło: Miejscowy Plan Zagospodarowania Przestrzennego dla gminy Zawoja, dla obszaru wsi Skawica Obiekty i tereny. Skawica jako miejscowość turystyczna nie jest tak popularna jak duŝo młodsza od niej Zawoja, jednak umiejętnie wykorzystuje powodzenie sąsiadki, jak równieŝ bliskie połoŝenie Babiej Góry. Jest ZAWOJA, LUTY

24 doskonałym punktem wypadowym, na babiogórskie szlaki. Niewielka odległość od Zawoi oraz dobrze funkcjonująca komunikacja publiczna sprawia, Ŝe turyści równie chętnie odwiedzają Skawicę. Jako miejscowość letniskowa znana była juŝ w połowie XIX wieku. W 1855 roku Maria Steczkowska zwiedzała okolicę Skawicy, co później obszernie opisała w Tygodniku Ilustrowanym. W 1908 roku w Skawicy gościła Maria Konopnicka. Na budynku szkoły na Suchej Górze istniej tablica upamiętniająca to wydarzenie. Dostojnym gościem Skawicy trzykrotnie był Jan Paweł II, jako biskup i jako kardynał. We wrześniu 1978 roku, tuŝ przed wyborem na głowę Stolicy Piotrowej, wyruszył stąd na wycieczkę. Trasa wiodła ze Skawicy przez Policę na przełęcz Krowiarki. Aby upamiętnić to wydarzenie i oddać hołd wielkiemu człowiekowi wyznaczono szlak, nazwany papieskim. Szlak ma długość 18 km i rozpoczyna się u ujścia Skawiczanki do Skawicy. Początek szlaku wyznacza umocowana na słupach drewnianych tablica informacyjna o ostatniej górskiej wycieczce ks. kardynała Karola Wojtyły przed wyborem na Stolice Piotrwą. Dolny odcinek trasy, do przysiółka Sucha Góra, wiedzie w większości asfaltem. Przy drodze znajduje się doskonale przygotowane pole biwakowe. Od Kucałowej Przełęczy aŝ do Przełęczy Krowiarki trasa biegnie grzbietem Policy i przez najwyŝszy szczyt tego pasma Policę (1369 m). Długi fragment szlaku prowadzi wzdłuŝ granicy rezerwatu przyrody Na Policy im. prof. Zenona Klemensiewicza, a odcinek końcowy przebiega przez teren Babiogórskiego Parku Narodowego. Wycieczkę moŝna wzbogacić wchodząc na szczyt Okrąglicy (1239 m), gdzie stoi kaplica Matki BoŜej Opiekunki Turystów. Na przełęczy i polanie Krowiarki znajduje się granitowy obelisk poświęcony papieŝowi Janowi Pawłowi II oraz symboliczny grób prof. Z. Klemensiewicza, który zginał w katastrofie lotniczej pod szczytem Policy, w 1969 roku. Stoi tu takŝe stylowy budynek Punktu Informacyjnego Babiogórskiego Parku Narodowego. W Skawicy znajduje się takŝe Jaskinia Oblica ma 436 m długości i 21 m głębokości. Jest najdłuŝszą jaskinią w Beskidzie śywieckim, a 6 w Polskich Karpatach Filszowych. Źródło strona internetowa Baza noclegowa Skawicy jest stosunkowo słabo rozwinięta. W Skawicy jest jeden Ośrodek Szkoleniowo Wypoczynkowy dysponujący 51 miejscami noclegowymi i 6 gospodarstw agroturystycznych z około 90 miejscami noclegowymi, ponadto kwatery prywatne. Bezpośrednie sąsiedztwo z Zawoja sprawia, Ŝe Skawica jest doskonałym punktem wypadowym, zarówna na szlaki górskie, jak równieŝ rowerowe, czy teŝ konne. Goście odwiedzający Skawicę mogą, korzystać równieŝ z wypoŝyczalnia rowerów, skuterów, quadów, sprzętu narciarskiego. Ponadto szkoła narciarska, ośrodek górskiej turystyki jeździeckiej działające na terenie Zawoi. O atrakcyjności wsi stanowi nie tylko ciekawe połoŝenie wśród pasm górskich, ale takŝe walory klimatyczne. Ciekawostką jest skansen, Muzeum Babiogórskiego Parku Narodowego. Corocznie w Zawoi odbywa się tu impreza plenerowa, na którą zaproszeni są artyści nie tylko z Polski, ale równieŝ z zagranicy. ZAWOJA, LUTY

25 Turystyczne szlaki piesze w okolicach Skawicy: Szlak Papieski, długość szlaku: 18 km. Trasa Skawica Górna (450 m) - Sucha Góra (625 m) - Kucałowa Przełęcz (1170 m) - Schronisko PTTK na Hali Krupowej (1152 m) - Jasna Góra (1236 m) - Złota Grapa (1242 m) - rezerwat przyrody im. prof. Zenona Klemensiewicza - Polica (1369 m) - Kiczorka (Hala Śmietanowa 1298 m) - BroŜki (1236 m) - Główniak (1093 m) - Syhlec (1125 m) - Przełęcz Krowiarki (Przełęcz Lipnicka 1012 m).. Oznakowanie: Znaki Ŝółto - białe (barwy papieskie) w kształcie kwadratu złoŝonego z dwóch barwnych trójkątów. Oznakowanie Szlaku Papieskiego pokrywa się ze znakami szlaków turystycznych. Na odcinku Skawica - schronisko na Hali Krupowej są to znaki niebieskie, a ze schroniska do Przełęczy Krowiarki - znaki czerwone. Suma podejść 1050 m (powrót 500 m) Trasa: Juszczyn Juszczyn Polany - Skawica Sucha Góra Suchy Groń Okrąglica - Hala Krupowa Czas przejścia - 4,5 godz. Trasa: Zawoja CzatoŜa Gruba Jodła Fickowe Rozstaje Markowy Stawek Osuwisko śmijowisko Markowe Szczawiny Czas przejścia: 3,5 godz. Trasa: Zawoja Barańcowa Zawoja Markowa Średni Bór Dolny Płaj Kolista Polanka Markowe Szczawiny Czas przejścia: 45 min Trasa: Zawoja CzatoŜa Markowe Rówienki Zawoja Markowa Czas przejścia: 45 min Trasa: Podryzowana Ryzowana Sulowa Cyrhla Dejakowe Szczawiny Markowe Szczawiny Czas przejścia: 2,5 godz. Trasa: Zawoja Policzne Pole Biwakowe Bukowy Magazyn Stara Droga Polana Krowiarki Mokry Stawek Szkolnikowe Rozstaje Sulowe Szczawiny Skręt Ratowników Skręt Partyzantów Markowe Szczawiny Czas przejścia: 3 godz. Trasa: Szkolnikowe Rozstaje - Sokolica Czas przejścia: 45 min Trasa: Markowe Szczawiny Skręt Ratowników Szumiąca Woda Sucha Kotlinka Gołoborze Diablak Czas przejścia: 1,5 godz. ZAWOJA, LUTY

26 Trasa: Polana BroŜki - Polana Krowiarki Sokolica - Kępa - Gówniak - Diablak - Przełęcz Lodowa - Kościółki - Izdebczyska - Przełęcz Brona - Markowe Szczawiny - Fickowe Rozstaje - Przełęcz Jałowiecka (fragment Głównego Szlaku Beskidzkiego) Czas przejścia: 6 godz. Trasa: Przełęcz Jałowiecka śywieckie Rozstaje Świstakowe Skałki Mała Babia Góra Przełęcz Brona Czas przejścia: 1 godz. Trasa: Przywarówka Krzywa Rzeka Wolarnia Głodna Woda Diablak Czas przejścia: 2,5 godz. Trasa: Polana Krowiarki Hala Śmietanowa Zubrzyca Górna Czas przejścia: 2 godz. ZAWOJA, LUTY

27 Turystyczne szlaki rowerowe w gminie Zawoja : Nazwa szlaku PołoŜenie Przebieg Długość (km) Trasa 6 Sucha Beskidzka i Sucha B. - Magurka - 14 okolice Zawoja Fujacy Trasa 5 Sucha Beskidzka i Sucha B. - Magurka - 8,2 okolice Zawoja Przysłop Trasa 7 Sucha Beskidzka i Sucha B. - Magurka - 11 okolice Zawoja Smyraki Trasa 4 Sucha Beskidzka i Sucha B. - Magurka - 9,9 okolice Zawoja Za Kamień niebieski Zawoja i okolice Zawoja Centrum - 11 Zawoja Marszałki zielony Zawoja i okolice Zawoja Wełcza - Zawoja Widły 10 Tabela 4 Szlaki rowerowe w gminie Zawoja. Turystyczne szlaki tematyczne w gminie Zawoja: Nazwa szlaku Długość Przebieg (km) Szlak Architektury Drewnianej, trasa podhalańska (szlak architektury) Trasa 3 - Podhalańsko- Pienińska Sucha Beskidzka, karczma; Lachowice, kościół; Zawoja, kościół; Zawoja, karczma; Zawoja, skansen; Zubrzyca Górna, skansen; Sidzina, skansen; Orawka, kościół; Spytkowice, kościół; Sieniawa, kościół; Chochołów, zabudowa; Zakopane, Willa Koliba; Zakopane, zabudowa; Zakopane, kościół MB; Zakopane, kaplica Jaszczur; Zakopane, Willa Pod Jedlami; Zakopane, kościół JaiE; Zakopane, Willa Harenda; Białka Tatrzańska, kościół; Jurgów, kościół; Jurgów, szałasy; Czarna Góra, zabudowa; Trybsz, kościół; Niedzica, zabudowa; Grywałd, kościół; Szczawnica, zabudowa; Kluszkowce, Zabudowa; Maniowy, kościół; Dębno, kościół; Harklowa, kościół; Łopuszna, kościół; Łopuszna, dwór; Nowy Targ, kościół; Rdzawka, kościół; Rabka, kościół; Krzeczów, kościół; Tokarnia, kościół; Łętownia, kościół 283 Małopolski Szlak gościniec podsądecki (gminy: Łącko, Podegrodzie, Stary 260 ZAWOJA, LUTY

28 Stacje narciarskie Zawoi PLAN ODNOWY MIEJSCOWOŚCI SKAWICA NA LATA Owocowy (szlak Sącz), gościniec limanowski (gminy: Łososina Dolna, promocji regionalnej) Mszana Dolna, Laskowa), gościniec podkrakowski (gminy: Raciechowice, Gdów, Kłaj Trzciana, śegocina), ścieŝka jagodowa Zawoja - Wełcza w gminie Zawoja Trasa Krajobrazowo- Kalwaria Zebrzydowska - Sucha Beskidzka - Maków Widokowa (szlak Podhalański - Zawoja - Zubrzyca - Jabłonka - Czarny przyrodniczokrajobrazowy) Dunajec - Chochołów - Zakopane Szlak Papieski Skawica Górna - Przełęcz Lipnicka (Polana Krowiarki) 18 Brenna śabnica Korbelów Zawoja Zubrzyca Beskidzki szlak konny Górna Bukowina Tatrzańska Jaworki Uhryń PTTK część zachodnia Haczowa Kotań Lipowiec DołŜyca Zubracze Nasiczne - Wołosate Tabela 5 szlaki tematyczne w Skawicy i Zawoi. Nazwa stacji Miejscowość Rodzaj / przepustowość długość (m) róŝnica wzniesień (m) osób / godz. Kolisty Groń Zawoja-Widły. orczyk / Mosorny Groń Zawoja-Policzne. krzesełko 4-os / Zawoja- Zawoja- orczyk / Barańcowa Baca 3 Barańcowa Zawoja-CzatoŜa Zawoja-CzatoŜa. Baca 1 Baca 2 Bartek Wojtek orczyk / 600 orczyk / 300 orczyk / 380 orczyk / Mosorne Zawoja-Mosorne orczyk / Zawoja-Wełcza U Malika Zawoja-Wełcza. orczyk 340 Tabela 6 stacje narciarskie w Gminie Zawoja. ZAWOJA, LUTY