EDUKACYJNY. Kwartalnik Powiatowego Ośrodka Doradztwa i Doskonalenia Nauczycieli w Busku-Zdroju. Nr 43/2013 lipiec, sierpień, wrzesień

Transkrypt

1 Buski Kwartalnik EDUKACYJNY Kwartalnik Powiatowego Ośrodka Doradztwa i Doskonalenia Nauczycieli w Busku-Zdroju ISSN Nr 43/2013 lipiec, sierpień, wrzesień Zespół Szkół w Opatowcu

2 I Powiatowy Konkurs Literacki Skrzydłem wiatru pisane

3 W numerze: Barbara Galant, Agnieszka Kaszewska I POWIATOWY KONKURS LITERACKI SKRZYDŁEM WIATRU PISANE Lidia Soja FINAŁ X MAŁEGO POWIATOWEGO KONKURSU RECYTATORSKIEGO WSZYSTKIE DZIECI NASZE SĄ, BASIA, MICHAEL, MAŁGOSIA, JOHN Ewa Charczuk X KONKURS WIEDZY REGIONALNEJ MOJE PONIDZIE Monika Kopeć WIELKI KROK MAŁEGO CZŁOWIEKA CZYLI WCZESNE WSPIERANIE ROZWOJU Agnieszka Król CZYM JEST BEZSTRESOWE WYCHOWANIE? Agnieszka Kabat BIBLIOGRAFIA TWORCZOŚĆ JANA KOCHANOWSKIEGO Monika Ratusznik SO LACHT ÖSTERREICH! REFLEKSJE Z UDZIAŁU W SEMINARIUM W AUSTRII Bartłomiej Grzegorz Sala W CIENIU ŁYSICY I ŚWIĘTEGO KRZYŻA Franciszek Rusak OŚWIATOWE OKRUCHY Barbara Żurek Z ŻYCIA DZIECI Z SAMORZĄDOWEGO PRZEDSZKOLA W PACANOWIE Jan Chruśliński BUSKO-ZDRÓJ, LATA OKUPACJI W MROKU I WE MGLE Małgorzata Żydowska, Mirosław Gajda, Kinga Maj, Katarzyna Sojka ZESPÓŁ SZKÓŁ W OPATOWCU Drodzy Czytelnicy! W bieżącym numerze naszego kwartalnikach chcę zwrócić Państwa uwagę na zagadnienie z zakresu bezpieczeństwa, które Ministerstwo Edukacji Narodowej uznało za jeden z ważniejszych kierunków w polityce oświatowej państwa na ten rok. W ostatnim czasie pojawiły się informacje z różnych źródeł o nadużywaniu przez dzieci i młodzież leków. Sprawa jest o tyle poważna, że chodzi o łatwo dostępne w aptekach specyfiki na katar i kaszel, które przyjęte w zwielokrotnionej dawce powodują efekty narkotyczne. Od zarania dziejów wiadomo jest, że każdy lek przedawkowany daje złe efekty, ale skala, o której mówią fachowcy budzi zaniepokojenie. Kluczowe jest jednak pytanie co powoduje, że dzieci eksperymentują i chcą wrażeń dla nich niepożądanych? Mówiono o stresie, mówiono o depresji, a teraz psychologowie piszą o anomii. Społeczeństwo w stanie anomii nie potrafi wytworzyć spójnego systemu norm i wartości, który stanowiłby dla jednostek klarowne wytyczne działań czytamy w encyklopedii. Jednostka egzystująca w takim społeczeństwie odczuwa niepewność i zagubienie stąd szukanie ucieczki. Czy jest aż tak źle, że coraz bogatsze i światlejsze społeczeństwo, szkoła i inne instytucje nie potrafią zbudować wspólnej linii działania? Jak w tych działaniach pomagają np. media, które przejęły rząd dusz właściwie już nad wszystkim? Z pozdrowieniami Teresa Wójcik Wydaje: Powiatowy Ośrodek Doradztwa i Doskonalenia Nauczycieli w Busku-Zdroju Redaktor naczelny: Teresa Wójcik Zespół redakcyjny: Jolanta Maślicha, Teresa Wójcik, Agnieszka Kaszewska, Dorota Kubala, Anna Bątkowska, Ewa Guździoł. Adres redakcji: Busko-Zdrój, Al. Mickiewicza 21, tel. (41) podidn@busko.internetdsl.pl Skład i druk: Kazimierska Agencja Drukarska, ul. Przemysłowa 9, Kazimierza Wielka, tel , druk@drukarniakw.pl Redakcja nie zwraca materiałów i nie wprowadza merytorycznych zmian w opublikowanych artykułach. Buski Kwartalnik Edukacyjny 1

4 Barbara Galant Autorka jest nauczycielką w I Liceum Ogólnokształcącym w Busku-Zdroju oraz doradcą metodycznym w PODiDN w Busku-Zdroju Agnieszka Kaszewska Autorka jest nauczycielem bibliotekarzem w Zespole Szkół Specjalnych w Busku-Zdroju oraz doradcą metodycznym w PODiDN w Busku-Zdroju I POWIATOWY KONKURS LITERACKI SKRZYDŁEM WIATRU PISANE Ideą naszego konkursu było rozbudzenie wśród uczniów potrzeby obcowania ze słowem pisanym. Wydawać by się mogło, że w świecie pędzącej cywilizacji i komputeryzacji sztuka pisania zeszła na margines życia kulturowego. Jednak nic nie wskazuje na to, by literatura musiała się obawiać rozwoju technologicznego i postępu. Duże zainteresowanie konkursem wśród młodych twórców rozpoczynających swoją pisarską przygodę zaprzecza tej dość powszechnej tezie. Sądzę, że duża w tym zasługa nauczycieli polonistów, którzy pielęgnują wśród swoich uczniów szacunek wobec poezji i prozy. Wszystkich miłośników literatury szkół podstawowych naszego powiatu, którzy chcieli sprawdzić swoje umiejętności pisarskie Powiatowy Ośrodek Doradztwa i Doskonalenia Nauczycieli w Busku- Zdroju oraz Wojewódzka Biblioteka Pedagogiczna w Kielcach Filia w Busku-Zdroju zaprosili do udziału w konkursie. Tegoroczna, pierwsza edycja przebiegała pod hasłem Moje marzenia. Uczestnicy, jak na literatów przystało udowodnili, że mają wielkie marzenia i wielką wyobraźnię. Ozdobione przez nich drzewko marzeń i zaprezentowane utwory były tego potwierdzeniem. Spośród 39 nadesłanych prac, komisja konkursowa w składzie: pani Aleksandra Gut przewodnicząca, pani Agnieszka Jasińska oraz pani Anna Śledzik, zakwalifikowała 15 prac. Wszystkie na bardzo wysokim poziomie twórczości literackiej. Na uroczystość wręczania nagród przybyli również zaproszeni goście honorowi: Monika Jędrzejewska, wychowanka Specjalnego Ośrodka Szkolno-Wychowawczego dla Niepełnosprawnych Ruchowo w Busku-Zdroju oraz Maciej Kmita, tegoroczny maturzysta I LO w Busku-Zdroju. Na początku zebrani wysłuchali poezji zaproszonych, uznanych już, młodych twórców, którzy opowiedzieli o roli poezji w swoim życiu. Korzystając z własnego doświadczenia literackiego udzielili kilku rad swoim młodszym kolegom i koleżankom. 2 Buski Kwartalnik Edukacyjny

5 Ostateczne wyniki wnikliwej oraz burzliwej pracy jury przedstawiają się następująco: Kategoria wiersz I miejsce Aleksandra Bławat, Zespół Placówek Oświatowych nr 1 w Busku-Zdroju, opiekun: Grażyna Kopacz. II miejsce Julia Maj, Zespół Placówek Oświatowych w Zbludowicach, opiekun: Barbara Siemieniec. III miejsce Marcelina Załęcka, Zespół Placówek Oświatowych w Szańcu, opiekun: Grażyna Łucarz. Kategoria opowiadanie I miejsce Wiktoria Maj, Zespół Szkół w Opatowcu, opiekun: Małgorzata Żydowska. II miejsce Magdalena Kaszewska, Szkoła Podstawowa nr 2 w Busku-Zdroju, opiekun: Ewa Gunia. III miejsce Agata Marszałek, Szkoła Podstawowa nr 2 w Busku-Zdroju, opiekun: Ewa Gunia. Komisja konkursowa przyznała również wyróżnienia. W kategorii wiersz: Nicole Kwolik, Zespół Placówek Oświatowych nr 1 w Busku-Zdroju, opiekun: Marzena Noga. Klaudia Kmiecik, Zespół Szkół w Opatowcu, opiekun: Małgorzata Żydowska. Maria Półtorak, Zespół Szkół w Nowym Korczynie, opiekun: Barbara Bonar. Jakub Stasiak, Szkoła Podstawowa nr 2 w Busku- Zdroju, opiekun: Jadwiga Kubicka. W kategorii opowiadanie: Natalia Wójcikiewicz, Zespół Placówek Oświatowych nr 1 w Busku-Zdroju, opiekun: Grażyna Kopacz-Sowa. Katarzyna Pater, Zespół Szkół w Nowym Korczynie, opiekun: Barbara Bonar. Klaudia Nowak, Szkoła Podstawowa nr 2 w Busku-Zdroju, opiekun: Jadwiga Kubicka. Karolina Gołdyn, Samorządowa Szkoła Podstawowa w Kamieńczycach, opiekun: Maria Niewiadomska. Wiktoria Wojas, Samorządowa Szkoła Podstawowa nr 1 w Kazimierzy Wielkiej, opiekun: Katarzyna Erbel. Zwycięzcy otrzymali nagrody książkowe oraz rzeczowe, pozostali uczestnicy pamiątkowe dyplomy. Miłym akcentem podsumowującym I edycję konkursu będzie wydanie Antologii nagrodzonych prac, która została objęta honorowym patronatem Dyrektora Powiatowego Ośrodka Doradztwa i Doskonalenia Nauczycieli w Busku-Zdroju pani Jolanty Maślichy. Antologie zostaną niebawem przesłane do szkół. Organizatorzy pragną raz jeszcze serdecznie podziękować zaproszonym gościom i uczestnikom konkursu za stworzenie szczególnego widowiska oraz dostarczenie wszystkim wielu przemyśleń i wzruszeń. Natomiast nauczycielom opiekunom, przekazujemy wyrazy uznania za rozbudzanie wrażliwości na piękno języka polskiego oraz za wspieranie rozwoju młodych talentów na literackiej niwie. Buski Kwartalnik Edukacyjny 3

6 Lidia Soja Autorka jest nauczycielką w Zespole Szkolno-Przedszkolnym w Wiślicy oraz doradcą metodycznym w PODiDN w Busku-Zdroju FINAŁ X MAŁEGO POWIATOWEGO KONKURSU RECYTATORSKIEGO WSZYSTKIE DZIECI NASZE SĄ, BASIA, MICHAEL, MAŁGOSIA, JOHN 17 maja 2013 roku w sali kameralnej Buskiego Samorządowego Centrum Kultury w Busku-Zdroju w kolorowej scenerii odbył się finał X Małego Powiatowego Konkursu Recytatorskiego, który w bieżącym roku nosił nazwę Wszystkie dzieci nasze są, Basia, Michael, Małgosia, John. Organizatorem konkursu był Powiatowy Ośrodek Doradztwa i Doskonalenia Nauczycieli w Busku-Zdroju. W październiku 2012 r. PODiDN w Busku-Zdroju obchodził jubileusz 10-lecia swojej działalności. Tak się pięknie złożyło, że tegoroczna edycja Małego Powiatowego Konkursu Recytatorskiego świętowała również swój jubileusz. To już po raz dziesiąty dzieci prezentowały swoje talenty recytatorskie. Warto tu podkreślić, że obecna jak i poprzednia dyrekcja PODiDN w Busku-Zdroju, doradcy metodyczni oraz nauczyciele konsultanci troszczą się nie tylko o rozwój zawodowy nauczycieli, oferując im szeroką gamę kursów, szkoleń, warsztatów. Pamiętają również o najmłodszych uczestnikach edukacji dzieciach z klas 0, I, II, III, stwarzając im możliwość rozwijania i prezentowania swoich talentów recytatorskich przed szerszą publicznością. Konkurs recytatorski składa się z 3 etapów: szkolnego, gminnego i powiatowego. Podczas etapów szkolnych i gminnych nauczyciele i koordynatorzy gminni wybrali prawdziwe perełki recytatorskie. Trzeci ostatni etap powiatowy zakończył zmagania młodych artystów. Do finału przystąpiło ogółem 77 dzieci w poszczególnych kategoriach: 38 uczniów klas 0 I i 39 uczniów z klas II III. W etapach gminnych wzięło udział ogółem 296 dzieci. W bieżącym roku szkolnym konkurs swym zasięgiem objął 64 placówki z 12 gmin: Busko-Zdrój Chmielnik Gnojno Kazimierza Wielka Nowy Korczyn Opatowiec Pacanów Pińczów Solec-Zdrój Stopnica Tuczępy Wiślica. Celem konkursu była popularyzacja literatury dziecięcej, rozwijanie dziecięcych talentów i zdolności, ekspresji i wrażliwości estetycznej, doskonalenie wyrazistej mowy, rozwijanie pamięci, prawidłowego interpretowania utworu, podniesienie poziomu kompetencji językowych oraz zasobu słownictwa, wyrabianie odwagi i śmiałości, uświadomienie konieczności respektowania reguł konkursu oraz integrowanie dzieci z różnych szkół i placówek. Na sali BSCK obecni byli nauczyciele, dyrektorzy placówek oświatowych, koordynatorzy gminni, ro- 4 Buski Kwartalnik Edukacyjny

7 dzice i dziadkowie, którzy wspierali młodych artystów w tak ważnym dla nich momencie. Spośród zaproszonych gości na uroczystość przybyli: Renata Krzemień Naczelnik Wydziału Edukacji, Kultury i Kultury Fizycznej Starostwa Powiatowego w Busku-Zdroju, Magdalena Jastrząb-Wypych, w imieniu Burmistrza Miasta i Gminy Busko-Zdrój Waldemara Sikory Jolanta Maślicha Dyrektor Powiatowego Ośrodka Doradztwa i Doskonalenia Nauczycieli w Busku-Zdroju. W bieżącym roku mottem przewodnim konkursu były słowa piosenki Majki Jeżowskiej: Wszystkie dzieci nasze są, Basia, Michael, Małgosia, John dzieci całego świata, ich zabawy, marzenia, pasje i pragnienia, troski i kłopoty. Mali artyści mogli skorzystać z szerokiego wachlarza poezji dla dzieci i młodzieży polskiej i zagranicznej. Dorośli ze skupieniem i z przyjemnością, a niekiedy nawet ze wzruszeniem przysłuchiwali się recytacji wierszy przez najmłodszych artystów. Zwycięzców recytatorskich zmagań wyłoniło jury w składzie: Agnieszka Mierzwińska-Mrugała nauczyciel języka polskiego w Zespole Szkół Specjalnych w Busku-Zdroju; Mariola Żak pracownik artystyczny Buskiego Samorządowego Centrum Kultury w Busku- Zdroju; Krzysztof Kuchnecki nauczyciel edukacji wczesnoszkolnej w Samorządowej Szkole Podstawowej nr 3 w Kazimierzy Wielkiej; Edyta Gawor pracownik Wydziału Edukacji, Kultury Fizycznej i Sportu w Starostwie Powiatowym w Busku-Zdroju. W przerwie konkursu wystąpiły zespoły taneczne z Zespołu Szkolno-Przedszkolnego w Wiślicy: Pulsik, który prowadzi Pani Anna Majcher i Puls, którym opiekuje się Pani Monika Szaruga. Występy artystów zostały przez publiczność nagrodzone gromkimi brawami. Wyniki powiatowych eliminacji przedstawiają się następująco: Kategoria I: klasy 0 I I miejsce Kacper Grzywna z klasy I Szkoły Podstawowej w Krzczonowie. Imię i nazwisko nauczy- Buski Kwartalnik Edukacyjny 5

8 ciela dziecka: Kazimiera Widłak. Autor i tytuł wiersza: Danuta Wawiłow O Fabianie. II miejsce Kevin Kupiec z klasy I Zespołu Szkół Samorządowych w Wielgusie. Imię i nazwisko nauczyciela dziecka: Edyta Gołębiowska. Autor i tytuł wiersza: Jan Brzechwa Prot i Filip. III miejsce Natalia Stanek z klasy I Szkoły Podstawowej w Brześciu. Imię i nazwisko nauczyciela dziecka: Wiesława Żurek. Autor i tytuł wiersza: Maria Terlikowska Co robiła Irenka. WYRÓŻNIENIA: Amelia Wach z klasy 0 Niepublicznego Przedszkola Bajkowe Wzgórze w Mikułowicach. Imię i nazwisko nauczyciela dziecka: Eliza Marciniec. Autor i tytuł wiersza: Jan Brzechwa Kłamczucha. Natalia Kaczor z klasy 0 Szkoły Podstawowej w Zborowie. Imię i nazwisko nauczyciela dziecka: Teodozja Głowniak. Autor i tytuł wiersza: Irena Suchorzewska Obrażalska. Kategoria II: klasy II III I miejsce Jakub Okoński z klasy III Szkoły Podstawowej w Gackach. Imię i nazwisko nauczyciela dziecka: Teodozja Kopeć. Autor i tytuł wiersza: Julian Tuwim O Grzesiu kłamczuchu i jego cioci. II miejsce Fabian Kozłowski z klasy II Szkoły Podstawowej w Gnojnie. Imię i nazwisko nauczyciela dziecka: Elżbieta Ciechanowska. Autor i tytuł wiersza: Aleksander Fredro Paweł i Gaweł. III miejsce Aleksandra Hajos z klasy II Szkoły Podstawowej nr 1 w Pińczowie. Imię i nazwisko nauczyciela dziecka: Dorota Rudnicka. Autor i tytuł wiersza: Danuta Wawiłow Wędrówka. WYRÓŻNIENIA: Oliwia Makieła z klasy III Samorządowej Szkoły Podstawowej nr 1 w Kazimierzy Wielkiej. Imię i nazwisko nauczyciela dziecka: Dorota Sydoryk. Autor i tytuł wiersza: Ewa Żylińska Kto się ze mną pobawi?. Michalina Odo z klasy III Szkoły Podstawowa nr 1 w Busku-Zdroju. Imię i nazwisko nauczyciela dziecka: Anetta Okraj. Autor i tytuł wiersza: Danuta Wawiłow Wędrówka. Dla wszystkich uczestników konkursu przygotowano dyplomy za udział, upominki i słodycze ufundowane przez Dyrektora Powiatowego Ośrodka Doradztwa i Doskonalenia Nauczycieli w Busku- Zdroju, wydawnictwo MAC i WSiP. Laureaci i wyróżnione w konkursie dzieci otrzymały dyplomy, książki i nagrody rzeczowe. Patronat medialny objął Buski Kwartalnik Edukacyjny i Tygodnik Ponidzie. Przygotowania do konkursu trwały kilka miesięcy. Nauczyciele i rodzice z ogromną troską zadbali o to, aby każdy młody artysta zaprezentował się najlepiej jak potrafi. W imieniu Dyrektora PODiDN w Busku-Zdroju Pani Jolanty Maślichy oraz własnym serdecznie dziękuję wszystkim za ogromny trud włożony w przygotowanie dzieci do występu i gratuluję odniesionych sukcesów dzieciom, nauczycielom, rodzicom. Dziękujemy za troskę i bezpieczeństwo jakim milusińscy otoczeni byli przez cały czas, za każdy uśmiech i miłe słowo. Podziękowania przekazuję także dla koordynatorów z poszczególnych 6 Buski Kwartalnik Edukacyjny

9 gmin, dzięki którym przedsięwzięcie przebiegło sprawnie: Busko-Zdrój Danuta Dziadek, Anetta Okraj i Ewa Skrzeszewska Chmielnik Joanna Ślusarczyk Gnojno Małgorzata Terlecka i Teresa Kwiecień Kazimierza Wielka Anna Bijak i Beata Marzec Nowy Korczyn Bogusława Woźniak Opatowiec Teresa Plucińska Pacanów Bogumiła Krzemień Pińczów Maria Latocha i Bernadetta Zientara Solec-Zdrój Dorota Ślusarska i Dorota Dalach Stopnica Anna Majcher i Renata Cesarz Tuczępy Wioletta Kaczmarek Wiślica Beata Szalbirak i Magdalena Kopciara Gorące podziękowania składam na ręce Pani Barbary Guzińskiej dyrektora Szkoły Podstawowej w Siesławicach, artysty plastyka, która przygotowała piękną tęczową oprawę artystyczną sali kameralnej BSCK. Słowa wdzięczności za pomoc i czuwanie nad prawidłowym przebiegiem konkursu kieruję do Pani Agnieszki Kaszewskiej i Pani Anny Śledzik oraz wszystkich pracowników PODiDN w Busku-Zdroju, za ich ogromne zaangażowanie. Mam nadzieję, że Mały Powiatowy Konkurs Recytatorski wpisał się na stałe w kalendarz uroczystości przedszkoli i szkół podstawowych i będzie organizowany i kontynuowany przez PODiDN. Zapraszamy więc gorąco do wzięcia udziału w następnej XI edycji Małego Powiatowego Konkursu Recytatorskiego. Do zobaczenia i usłyszenia za rok. Ewa Charczuk Autorka jest nauczycielką w Zespole Szkół Technicznych i Ogólnokształcących w Busku-Zdroju oraz doradcą metodycznym w PODiDN w Busku-Zdroju Anna Masłowska Autorka jest wicedyrektorem w Zespole Placówek Oświatowych nr 1 w Busku-Zdroju oraz doradcą metodycznym w PODiDN w Busku-Zdroju X KONKURS WIEDZY REGIONALNEJ MOJE PONIDZIE Ziemio ty śliczna nad Nidą błękitem Złota od pszenic, posrebrzana żytem Nigdzie na świecie nie bywa tak cudnie Jak na tej ziemi w słoneczne południe. Tam u bezdroży, tam gdzie Boża Męka Po całodziennej pracy naród klęka I swoje modły zanosi w pokorze Nam i tej ziemi pobłogosław Boże. Popularna pieśń ludowa na Ponidzu Tereny Ponidzia były jednym z najgęściej zaludnionych obszarów kraju. Ślady pobytu człowieka zachowały się w postaci kurhanów w Żernikach Górnych i dawnych cmentarzy epoki brązu. Tutaj ukształtowało się silne plemię Wiślan. Pozostałością są potężne grodziska w Stradowie, Wiślicy, Szczaworyżu. We wczesnym średniowieczu obok silnych grodów funkcjonowały tu liczne osady służebne. O ich dawnym funkcjonowaniu świadczą zachowane nazwy: Szczytniki, Grotniki, Kobylniki, Skotniki, Owczary Po spustoszeniach dokonanych przez Tatarów w połowie XIII wieku Ponidzie szybko wróciło do normy. Duże zasługi dla rozwoju tych terenów położył Kazimierz Wielki. Rozwinęły się wówczas dwa duże ośrodki Małopolski: Wiślica i Nowy Korczyn. W Wiślicy znajduje się wspaniały przykład Buski Kwartalnik Edukacyjny 7

10 sztuki gotyckiej kolegiata z pięknymi rzeźbami oraz dom Jana Długosza. Zabytkowe kościoły znajdują się również w Nowym Korczynie, Starym Korczynie, Gorysławicach, Stopnicy i Chotlu Czerwonym. W okresie renesansu Bracia Polscy zwani Arianami osiedlili się w Pińczowie. Z tej epoki pozostały dwa kościoły, kamienice w Mirowie, kaplica świętej Anny wybudowana z kamienia pińczowskiego przez nadwornego budowniczego króla Stefana Batorego Santi Gucciego. Charakterystycznymi obiektami Ponidzia są kapliczki i światki kamienne wykonane z miejscowego surowca. Nad rzekami, przy drogach zachwycają figurki Chrystusa Frasobliwego, Jana Nepomucena, Świętego Floriana. Z naszym regionem związana była działalność Wincentego Kadłubka, Jana Długosza, Jana Chryzostoma Paska, Hugo Kołłątaja i Adolfa Dygasińskiego oraz Józefa Mortona. Ponidzie, a szczególnie parki krajobrazowe są terenami ciekawymi pod względem krajoznawczym i kulturowym. Nagromadzenie osobliwości przyrodniczych, obiektów archeologicznych, architektonicznych, śladów wielkiej historii jest tu wyjątkowo liczne. Czy młode pokolenie zna osobliwości naszego regionu? Przekonaliśmy się o tym podczas konkursu Moje Ponidzie. W szranki ruszyli uczniowie z 13 szkół podstawowych reprezentowani przez dwuosobowe drużyny. W tegorocznej edycji konkursu uczniowie zmagali się z zagadnieniami historycznymi dotyczącymi miast Ponidzia, sławnych postaci oraz heraldyki. Nie zabrakło również pytań dotyczących flory Ponidzia, powstawania naturalnych złóż gipsu. Drużyny wykazały się szeroką wiedzą dotyczącą naszej Małej Ojczyzny. Świetnie poradziły sobie z reklamą zabiegów leczniczych stosowanych w naszym słynnym kurorcie. Okazało się, że doskonale znają walory zdrowotne kąpieli siarczkowych, jodkowobromkowych i borowinowych. Komisja miała nielada orzech do zgryzienia oceniając prace plastyczne dotyczące aktywnego wypoczynku w zgodzie z przyrodą. Po dokonaniu oceny prac plastycznych oraz zsumowaniu punktów za poszczególne konkurencje szkoły uzyskały następujące lokaty: 8 Buski Kwartalnik Edukacyjny

11 I miejsce: Szkoła podstawowa nr 3 w Busku-Zdroju, Zespół Szkół w Nowym Korczynie III miejsce: Zespół Placówek Oświatowych w Zbludowicach IV miejsce: Szkoła Podstawowa w Siesławicach V miejsce: Zespół Placówek Oświatowych w Szańcu VI miejsce: Szkoła Podstawowa nr 2 w Busku-Zdroju VII miejsce: Zespół Placówek Oświatowych nr 1 w Busku-Zdroju Monika Kopeć Autorka jest pedagogiem w Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej w Busku-Zdroju WIELKI KROK MAŁEGO CZŁOWIEKA CZYLI WCZESNE WSPIERANIE ROZWOJU Dzieciństwo jest dobre dlatego, że każdy dzień zaczyna się na nowo, bez ciężaru dnia wczorajszego Współczesna wiedza dostarcza wiarygodnych przesłanek, iż dla prawidłowego rozwoju dziecka największe znaczenie mają pierwsze lata życia, zwłaszcza okres edukacji przedszkolnej. We współczesnym świecie poprzez działanie wielu czynników genetycznych, ekonomicznych, społecznych rodzi się coraz więcej wcześniaków, dzieci z zaburzeniami rozwoju, niepełnosprawnych. Nowoczesna medycyna prowadzi działania zmierzające do ratowania zagrożonych ciąż, przedwcześnie urodzonych noworodków, dzieci z głębokimi, nieodwracalnymi schorzeniami. Niestety, często okazuje się, że ratownictwo medyczne to zbyt mało i potrzebna jest wyspecjalizowana, długofalowa, zorganizowana pomoc. Wspomaganie rozwoju powinno być rozpoczęte jak najwcześniej. Jego istotą jest dostarczenie wszechstronnej i systemowej pomocy medycznej, psychologicznej, pedagogicznej. Pomoc udzielona we wczesnym dzieciństwie pozwala skutecznie kompensować występujące u dziecka dysfunkcje i deficyty, ale także zapobiega powstawaniu zaburzeń rozwoju o charakterze wtórnym. Najnowsze badania podkreślają wagę jak najwcześniejszego Buski Kwartalnik Edukacyjny podjęcia działań wspomagających rozwój małego dziecka zagrożonego niepełnosprawnością czy też niepełnosprawnego. A. Twardowski podkreśla, że w pierwszych latach życia układ nerwowy dziecka jest bardzo plastyczny. Oddziaływania terapeutyczne prowadzone we wczesnym dzieciństwie nastawione są na najdalej idącą kompensację deficytów i dysfunkcji przy najmniejszym wysiłku. W pierwszych latach życia następuje najintensywniejszy rozwój sfery poznawczej, fizycznej, językowej, emocjonalnej i społecznej. Wcześnie podjęta terapia powoduje szybszy i harmonijny rozwój w przyszłości. Wczesna pomoc może całkowicie wyeliminować niewielkie zaburzenia i dysproporcje rozwojowe, a u dzieci z poważnymi zaburzeniami powoduje uruchomienie pozytywnego potencjału rozwojowego. Wcześnie podjęta terapia powoduje szybszy i harmonijny rozwój w przyszłości. Wczesna pomoc zapobiega pogarszaniu się stanu zdrowia dziecka. Istnieje wiele przesłanek, które przemawiają za wczesnym diagnozowaniem zagrożeń i zaburzeń w rozwoju oraz podjęciem terapii i wspierania rozwoju dziecka. Są to: 50% zdolności człowieka do uczenia się rozwija się w pierwszych czterech latach życia, kolejne 30% wykształca się do ósmego roku życia. 9

12 podczas tych decydujących lat tworzą się drogi nerwowe, na których opiera się cała przyszła zdolność uczenia się. we wczesnym okresie rozwoju istnieje wyjątkowo duża plastyczność układu nerwowego oraz związana z tym możliwość korekcji zaburzonych funkcji i kompensacji deficytów. istnieje możliwość zahamowania rozwoju wielu zaburzeń o postępującym przebiegu, a czasami nawet zatrzymania niekorzystnych zmian. małe dzieci są bardziej podatne na postępowanie terapeutyczne i łatwiej generalizują wypracowane umiejętności i nawyki. rodzice małych dzieci mają więcej nadziei zapału, są bardziej zaangażowani we współpracę ze specjalistami. Wspomaganie rozwoju musi obejmować dynamizowanie, wzmacnianie czynników sprzyjających lub utrwalenie korzystnych sił i mechanizmów życiowych. Zdaniem E. Gruszczyk-Kolczyńskiej wspomagając dzieci w rozwoju umysłowym trzeba przestrzegać prawidłowości rozwojowych oraz tych mechanizmów, które regulują proces uczenia się, który należy dostosować do rzeczywistych potrzeb i możliwości rozwojowych dziecka. W procesie wczesnego wspierania rozwoju dziecka szczególną znaczącą rolę, odgrywają rodzice, opiekunowie dziecka. Oni także potrzebują wsparcia, pomocy psychologicznej, między innymi w zakresie obserwowania i interpretacji niepokojących zachowań dziecka, odpowiedniego postępowania i radzenia sobie w nowej i trudnej dla nich sytuacji. Proces wczesnego wspierania rozwoju małego dziecka formułuje określone cele. Cele w odniesieniu do dziecka: Systematyczne dążenie do poprawy jakości życia dziecka, do zapewnienia mu pełnego radości, pozbawionego napięć dzieciństwa, pomimo występowania zaburzeń rozwoju. Pomoc dziecku w pełnym wykorzystaniu potencjału rozwojowego, jakim dysponuje w zakresie funkcji poznawczych, rozwoju ruchowego, komunikacji i kontaktów społecznych. Wyzwalanie i wzmacnianie samorzutnej aktywności społecznej, poznawczej i komunikacyjnej dziecka, przejawianej w różnych formach zabawy. Cele w odniesieniu do rodziców: Stopniowe przygotowanie rodziców do roli osób wspomagających rozwój ich dziecka. Rozwijanie umiejętności dostrzegania mocnych stron dziecka i stwarzanie dziecku, jak najlepszych warunków rozwoju. W bieżącym roku szkolnym w Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej w Busku-Zdroju powołany został Zespół Wczesnego Wspierania Rozwoju Małego Dziecka. Zadaniem specjalistów odpowiedzialnych za pracę Zespołu jest realizacja zadań skoncentrowanych na celach: Ustalenie wielospecjalistycznej diagnozy psychologicznej, pedagogicznej i logopedycznej, Prowadzenie indywidualnych i grupowych form terapii, Śledzenie rozwoju dziecka, wspieranie rodziny i udzielanie wskazówek dotyczących metod i sposobów pracy z dzieckiem, opieki nad nim w warunkach domowych, Informowanie rodziców o systemie usług i zasobach społecznych, które mogą być im przydatne, o możliwych formach pomocy i niezbędnych adresach. Wczesne wspieranie rozwoju jest zatem dla dziecka szansą na pokonywanie trudności rozwojowych. Uzyskują one niezbędne podstawy do rozwoju cech osobowości szczególnie istotnych w zrównoważonym, niezależnym funkcjonowaniu jako osoby dorosłej. Dla rodziców wczesne wspieranie rozwoju dziecka jest szansą na zrozumienie potrzeb dzieci, wzmocnienie się w kompetencjach rodzicielskich, zaakceptowanie trudnej sytuacji w taki sposób, aby rodzina mogła realizować wielorakie cele życiowe. Bibliografia: 1. Cytowska. B, Winczura. B (red.), Wczesna interwencja i wspomaganie rozwoju małego dziecka, Kraków Gruszczyk-Kolczyńska. E, Intensywne wspomaganie rozwoju dziecka, (w:) Twardowski. A (red.), Wspomaganie rozwoju dziecka z zaburzeniami genetycznymi, Poznań Serafin. T, (red.), Wczesne wspomaganie rozwoju od chwili wykrycia niepełnosprawności do podjęcia nauki w szkole, Warszawa Buski Kwartalnik Edukacyjny

13 Agnieszka Król Autorka jest nauczycielką w Zespole Szkolno-Przedszkolnym w Wiślicy CZYM JEST BEZSTRESOWE WYCHOWANIE? Buski Kwartalnik Edukacyjny Większość z nas słyszała ten dowcip: W autobusie mały chłopczyk kopie siedzącego naprzeciwko starszego pana. Mama chłopca nie reaguje, w końcu odzywa się któryś z pasażerów: Może zwróciłaby pani uwagę dziecku? Mama na to: Nie, ja go wychowuję bezstresowo. Na te słowa podniósł się pewien młodzieniec, podszedł do kobiety, wyciągnął gumę z ust, przykleił jej do czoła i powiedział: Ja też byłem chowany bezstresowo. Pojęcie bezstresowego wychowania wielu negatywnie kojarzy się z pozwalaniem dziecku na wszystko. Wychowanie bezstresowe nawet laikom w dziedzinie pedagogiki kojarzy się z maksymalną swobodą dzieci, z takim wychowaniem, gdzie potocznie mówiąc dzieciom wszystko wolno i nic nie wolno im powiedzieć. Takie rozumienie tej idei zniechęca wielu pedagogów do głębszego przyjrzenia się założeniom tej teorii i uporczywego odrzucania niezaprzeczalnych osiągnięć psychologii humanistycznej, które na trwałe weszły i funkcjonują w programach wychowawczych szkół. Nie wolno, nie rozrabiaj, nie ruszaj dziecko każdego dnia słyszy mnóstwo zakazów i nakazów. Wypowiadamy je odruchowo. Tylko dlaczego im dziecko jest starsze, tym bardziej nic sobie z nich nie robi? To pytanie zadaje sobie niejedna mama. W czym tkwi problem? Nasze babcie powiedziałyby wprost: Jak sobie dziecko wychowałyście, takie i teraz macie. I mają sporo racji. Wielu rodziców, nie do końca rozumiejąc zasady bezstresowego wychowania, pozwala pociechom w zasadzie na wszystko. Starają się być dla nich dorosłymi kumplami. Jeśli dziecko się źle zachowa, matki nie reagują, tłumacząc sobie, że on kiedyś z tego wyrośnie. Jednak malec nie mając konkretnych wzorców, nie znając zakazów i nakazów traci orientację. Nawet jeśli tego nie widzimy, czuje się zagubiony. Sztandarowym przykładem są tu kraje skandynawskie, przede wszystkim Szwecja. Tam na przełomie lat 70. i 80. model bezstresowego wychowania zaczął być niezwykle popularny. Dominował całkowity zakaz karania dzieci klapsem, a wymagania względem ich poprawnego zachowania były minimalne. Według specjalistów doprowadziło to do tego, że pojawiło się pokolenie egoistów, młodych ludzi niezaradnych życiowo, gorzej wykształconych, przekonanych, że wszystko im się należy. Dzieci dorastające w iluzji nie poradziły sobie w rzeczywistym świecie. Do Polski moda na bezstresowe wychowanie przyszła na początku lat 90. Młodzi rodzice byli przekonani, że dzięki tej metodzie ich pociechy bez problemów zdobędą świat, uzbrojeni w poczucie własnej wartości (niczym amerykańskie dzieci). Po latach eksperymentów wracamy jednak do tradycyjnych sposobów na okiełznanie pociech. Są one niezwykle skuteczne, pod warunkiem, że stosujemy je mądrze, z miłością i żelazną konsekwencją Psycholodzy piszą prawie zawsze, że dziecko powinno mieć wyznaczone jasne zasady co mu wolno, a czego nie. To niestety tylko część prawdy na ten temat. Co z tego, że wyznaczymy dziecku co wolno, a czego nie, skoro ono nie ma i tak posłuchu, więc będzie nadal robiło to co zechce. Żeby wymóc na dziecku postępowanie wg naszej woli, a nie jego musimy jako rodzice mieć autorytet. Rodzice, których dzieci są rozpuszczone z pewnością go nie mają i co gorsza z dnia na dzień go nie zbudują. Autorytet polega m.in. na przewadze 11

14 psychicznej nad inną osobą, a budowanie go opiera się głównie na częstym używaniu przez rodzica słowa? NIE!? Dziecko musi wiedzieć, kto rządzi w domu. Jeśli ojciec nie będzie głową i kierownikiem domu, to ktoś przejmie jego rolę od razu. Zazwyczaj jest to dziecko, które pomiata rodzicami jak tylko chce. Posłuszeństwo nie oznacza, że malec ma być uległy. Jeśli tak się stanie straci poczucie własnej wartości i zacznie się buntować przeciwko karzącym rodzicom. Dlatego prowadź dialog z dzieckiem. Gdy pytasz, dlaczego nie sprząta zabawek, odpowie Nie, bo nie. Wtedy wykaż się sprytem. Wykorzystaj słowa dziecka jako tajną broń, dzięki czemu uświadomimy mu ich znaczenie. Smyk chce oglądać swoją ulubione bajkę lub wyciąga rękę po czekoladkę? Odpowiedz Nie, bo nie. Konsekwentnie, nawet jeśli zacznie płakać. Rób tak cały dzień. Potem znów poproś o posprzątanie zabawek. Tym razem zrobi to chętnie. W pamięci bowiem ma twoje stanowcze zachowanie i zrozumie, że bunt nie ma sensu. Pogróżki w stylu Nie posprzątasz, za karę jutro nie obejrzysz telewizji nie mają sensu. Istnieje duże prawdopodobieństwo, że zapomnisz o karze w natłoku codziennych zajęć. Tymczasem złe zachowanie zawsze musi wiązać się z konsekwencjami, nawet jeśli dziecko przez chwilę będzie musiało pocierpieć. Według psychologów dyscyplinę warto wprowadzać nie przy okazji jedynie złych zachowań dziecka, ale na każdym kroku. Choć zabrzmi to zaskakująco, zakazy i nakazy pomagają w osiągnięciu samodyscypliny, która jest niezbędna, by odnosić sukcesy. Uczy dziecko wytrwałości i cierpliwości. Jednym z jej elementów są pochwały. Nic tak dziecku nie sprawia przyjemności (i nie zmusza do wysiłku), jak słowa Jestem z ciebie dumna. KILKA ZASAD, O KTÓRYCH ZAWSZE WARTO PAMIĘTAĆ: 1. Żaden wiek dziecka nie może usprawiedliwiać jego złego zachowania. 2. Gdy zwracasz uwagę nie krzycz. Dziecko w naturalny sposób będzie próbowało cię przekrzyczeć. Jeśli to ono próbuje coś wymusić na tobie krzykiem odpowiadaj ściszonym głosem. Zmusisz go do skupienia uwagi na tym, co mówisz. 3. Wyrażaj swoje opinie krótkimi zdaniami oraz prostym słownictwem Powiedz dziecku, że ma to zrobić, co mu karzesz, a nie pytaj, czy to zrobi. Jak najwcześniej ustal granice, których dziecko nie może przekraczać. Już dwuletni smyk powinien wiedzieć, że podnoszenie ręki na dorosłych jest nagannym zachowaniem. Szanuj punkt widzenia malca. Gdy uważasz, że ma rację nie wstydź przyznać się do błędu. To umocni w nim przekonanie, że jesteś sprawiedliwa. Dotrzymuj obietnic jeśli przyrzekłaś, że za swoje dobre zachowanie otrzyma nagrodę, bądź konsekwentna. Dziecko świetnie zapamięta, jeśli je oszukasz. Wówczas przestaniesz być dla niego autorytetem, a staniesz się osobą niegodną zaufania. W przypadku kar też bądź konsekwentna. Gdy zapomnisz zwrócić malcowi uwagę, bo będziesz miała mnóstwo spraw na głowie, pomyśli, że wszystko uszło mu na sucho. Nie wprowadzaj dyscypliny, gdy złościsz się na dziecko. Podejdź do problemu, gdy przestaniesz się denerwować na swojego skarba. Jednak zasygnalizuj problem. Powiedz: Teraz jestem na ciebie zła, ale jeszcze do sprawy wrócimy. Stosuj dyscyplinę głównie po to, aby uczyć, nie karać! Jeśli to już konieczne, dawaj wybór kar. Dziecko ma wtedy świadomość, że wybrało ją sobie samo, a nie ten zły rodzic. Bibliografia: Beata Rayzacher Wychowanie bezstresowe?. Jolanta Honkisz Bezstresowe wychowanie dzieci czy się sprawdziło i jakie są jego efekty?. Czasopismo Rodzice 06/ Buski Kwartalnik Edukacyjny

15 Agnieszka Kabat Autorka jest nauczycielem bibliotekarzem w Pedagogicznej Bibliotece Wojewódzkiej w Kielcach, filii w Kazimierzy Wielkiej BIBLIOGRAFIA TWORCZOŚĆ JANA KOCHANOWSKIEGO Jan Kochanowski urodził się w 1530 r. w Sycynie (ziemia radomska), a zmarł 22 sierpnia 1584 r. w Lublinie (pochowany w Zwoleniu). Kochanowski był wybitnym poetą epoki renesansu, który przyczynił się do rozwoju polskiego języka literackiego. Dzięki jego twórczości literatura polska weszła w krąg europejskiej kultury umysłowej, powstał nowoczesny język poetycki bogaty w formy gatunkowe, wersyfikacyjne, stylistyczne i wątki tematyczne: od wewnętrznych przeżyć człowieka, zainteresowania życiem codziennym do spraw publicznych i ogólnonarodowych. W 1544 r. rozpoczął naukę w Akademii Krakowskiej, kilkuletni pobyt w Krakowie przerywany był sprawami rodzinnymi i nie uwieńczony konkretnymi stopniami akademickimi. Następnie w latach studia kontynuował w Królewcu. W r. trzykrotnie przyjeżdżał studiować na Uniwersytecie w Padwie pod kierunkiem wybitnego humanisty F. Robortella. Zdobył wtedy solidne wykształcenie w zakresie filologii, zaczął pisać epigramaty i elegie naśladując twórczość poetów rzymskich. Po powrocie do Polski Jan Kochanowski rozpoczął służbę dworską. Przebywał na dworze magnata Jana Firleja, bpa krak. Filipa Padniewskiego oraz podkanclerza koronnego Piotra Myszkowskiego. W tym okresie włączył się w działalność publiczną, wspierając króla Zygmunta II Augusta i reformatorski ruch egzekucji praw. Lata działalności dworskiej stanowiły najbardziej wszechstronny okres twórczości poetyckiej Jana Kochanowskiego, związane były z atmosferą ideowo-kulturalną Wawelu i renesansowego Krakowa oraz środowiskiem literatów i humanistów. W swych utworach przemawiał językiem refleksji i przestrogi, powagi i żartu, czasami zdobywał się na osobiste wyznania. W 1574 r. wycofał się z życia politycznego, porzucił dwór i zamieszkał w Czarnolesie. Małżeństwo z Dorotą Podlodowską i osiedlenie się poety w Czarnolesie rozpoczęło trzeci okres życia i twórczości Kochanowskiego. Poeta przeżywał tu lata wypełnione szczęściem rodzinnym i spokojną pracą literacką. Jego radość została zakłócona śmiercią dwóch córek: Urszuli i Hanny. Po śmierci ukochanej Urszuli opublikował Treny, zbiór pod względem artystycznym napisany w sposób nowatorski. Do najważniejszych utworów Jana Kochanowskiego zaliczamy: poematy dydaktyczne ( Zuzanna, Szachy, Zgoda, Satyr, albo Dziki Mąż ), Pieśni, Fraszki, Treny, tragedia renesansowa Odprawa posłów greckich, Psałterz Dawidów parafrazy psalmów. Poniższe zestawienie bibliograficzne powstało w oparciu o zbiory Pedagogicznej Biblioteki Wojewódzkiej w Kielcach, Filia w Kazimierzy Wielkiej. Zawiera opisy wydawnictw zwartych i publikacji prasowych. Adresowane jest do uczniów, studentów oraz nauczycieli. Bibliografia podmiotowa I. Druki zwarte: Kochanowski, Jan: Pieśni / Jan Kochanowski; oprac. Ludwika Szczerbicka-Slęk. Wyd. 4 zm. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Sygn Wypożyczalnia Kochanowski, Jan: Treny / Jan Kochanowski; oprac. Maria Renata Mayenowa. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Sygn Wypożyczalnia Kochanowski, Jan: Z łacińska śpiewa Słowian muza: elegie, foricenia, liryki / Jan Kochanowski; wstępem poprzedził Zygmunt Kubiak. Wyd. 2. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, Sygn Wypożyczalnia Kochanowski, Jan: Tam, gdzie brzegi bursztynem świecą / Jan Kochanowski; wybrał i wstępem opatrzył Edmund Kotarski. Gdańsk: Wydawnictwo Morskie, Sygn Wypożyczalnia Kochanowski, Jan: Satyr albo Dziki Mąż / Jan Kochanowski; oprac i posłowiem opatrzyła Paulina Buchwald-Pelcowa. Warszawa: Spółdzielnia Wydawnicza Czytelnik, Sygn Wypożyczalnia Kochanowski, Jan: Odprawa posłów greckich / Jan Kochanowski; il. Feliks Topolski. Wyd. 29. Buski Kwartalnik Edukacyjny 13

16 Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, Sygn Wypożyczalnia 7. Kochanowski, Jan: Psałterz Dawidów / Jan Kochanowski. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, Sygn Wypożyczalnia 8. Kochanowski, Jan: Fraszki / Jan Kochanowski; il. Andrzej Czeczot. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, Sygn Wypożyczalnia 9. Kochanowski, Jan: Ja dobrej myśli zawżdy chcę używać / Jan Kochanowski; oprac. Ewa Wojnicz- Pawłowska i posłowiem opatrzył Janusz Siatkowski. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, Sygn Wypożyczalnia 10. Kochanowski, Jan: Sobie śpiewam a Muzom antologia / Jan Kochanowski; wyboru dokonała Kazimiera Żukowska. Wyd. 3. Państwowy Instytut Wydawniczy, Sygn Wypożyczalnia 11. Kochanowski, Jan: Elegie Jana Kochanowskiego / Jan Kochanowski; oprac. Wacław Walecki. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, Sygn , Wypożyczalnia 12. Kochanowski, Jan: Dzieła polskie. T. 1 / Jan Kochanowski; oprac. Julian Krzyżanowski. Wyd. 8. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, Sygn Wypożyczalnia 13. Kochanowski, Jan: Dzieła polskie. T. 2 / Jan Kochanowski; oprac. Julian Krzyżanowski. Wyd. 8. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, Sygn Wypożyczalnia 14. Kochanowski, Jan: Wybór poezji / Jan Kochanowski; oprac. Roman Sobol. Wyd. 2. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Sygn. 795 Wypożyczalnia Bibliografia przedmiotowa I. Druki zwarte: Abramowska, Janina: Arkadia w Czarnolesie ( Pieśń świętojańska o Sobótce Jana Kochanowskiego) // W: Lektury i problemy / wybór i oprac. Janusz Maciejewski. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, S Sygn Wypożyczalnia Barycz, Henryk: Z zaścianka na Parnas: drogi kulturalnego rozwoju Jana Kochanowskiego i jego rodu / Henryk Barycz. Kraków: Wydawnictwo Literackie, Sygn Wypożyczalnia 3. Ceccherelli, Andrea: Renesans: Jan Kochanowski // W: Historia literatury polskiej / pod red. Luigiego Marinellego. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, S Sygn Czytelnia 4. Gąsiorowska-Szmydtowa, Zofia: Jan Kochanowski / Zofia Gąsiorowska-Szmydtowa. Wyd. 2. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Sygn Wypożyczalnia 5. Grzeszczuk, Stanisław: Treny Jana Kochanowskiego / Stanisław Grzeszczuk. Wyd 2. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Sygn Wypożyczalnia 6. Grzeszczuk, Stanisław: Treny Jana Kochanowskiego: próba interpretacji / Stanisław Grzeszczuk. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Sygn P Wypożyczalnia 7. Grzeszczuk, Stanisław: Wsi spokojna, wsi wesoła. Pieśń Panny XII z Sobótki Jana Kochanowskiego // W: Arcydzieła literatury polskiej. T. 1 / pod red. Stanisława Grzeszczuka i Anny Niewolak. Rzeszów: Krajowa Agencja Wydawnicza, S Sygn Wypożyczalnia 8. Grzeszczuk, Stanisław: Jan Kochanowski- Pieśń IV z fragmentów albo pozostałych pism // W: Lektury Polonistyczne: Średniowiecze-Renesans-Barok. T. 2 / pod red. Andrzeja Borowskiego i Janusza S. Gruchały. Kraków: Wydawnictwo Universitas,1997. S Sygn Wypożyczalnia 9. Grzeszczuk, Stanisław: Kochanowski i inni: studia, charakterystyki, interpretacje / Stanisław Grzeszczuk. Wyd. 2 zm. Katowice: Wydawnictwo Śląsk, Sygn Wypożyczalnia 10. Grzeszczuk, Stanisław: Manifest poetycki i filozoficzny- Czego chcesz od nas Panie? Jana Kochanowskiego // W: Arcydzieła literatury polskiej. T. 2 / pod red. Stanisława Grzeszczuka i Anny Niewolak. Rzeszów: Krajowa Agencja Wydawnicza, S Sygn Wypożyczalnia 11. Grzeszczuk, Stanisław: Treny Jana Kochanowskiego-o przygodach człowieka myślącego epoki Renesansu // W: Arcydzieła literatury polskiej. T. 1 / pod red. Stanisława Grzeszczuka i Anny Niewolak. Rzeszów: Krajowa Agencja Wydawnicza, S Sygn Wypożyczalnia 12. Grzeszczuk, Stanisław: Zapoznane arcydzieło liryki refleksyjnej-pieśń IV z fragmentów Jana Kochanowskiego // W: Arcydzieła literatury 14 Buski Kwartalnik Edukacyjny

17 polskiej. T. 3 / pod red. Stanisława Grzeszczuka i Anny Niewolak. Rzeszów: Krajowa Agencja Wydawnicza, S Sygn Wypożyczalnia 13. Jan Kochanowski i epoka renesansu: w 450 rocznicę urodzin poety / pod red. Teresy Michałowskiej. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Sygn Wypożyczalnia 14. Jan Kochanowskiego: interpretacje / pod red. Jana Błońskiego. Kraków: Wydawnictwo Literackie, Sygn Wypożyczalnia 15. Jana Kochanowski Treny / oprac. Stanisław Grzeszczuk. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Sygn Wypożyczalnia 16. Jastrun, Mieczysław: Poeta i dworzanin: rzecz o Janie Kochanowskim / Mieczysław Jastrun. Wyd. 3. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, Sygn , Wypożyczalnia 17. Jęśko, Jolanta: Jan Kochanowski / Jolanta Jęśko. Warszawa: Biblioteka Narodowa, Sygn Wypożyczalnia 18. Kleiner, Juliusz: Zarys dziejów literatury polskiej / Juliusz Kleiner. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, S : Jan Kochanowski. Sygn Czytelnia 19. Kochanowski: z dziejów badań i recepcji twórczości / wybór i oprac. Mirosław Korolko. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Sygn , Wypożyczalnia 20. Korolko, Mirosław: Jana Kochanowskiego żywot i sprawy: materiały, komentarze, przypuszczenia / Mirosław Korolko. Warszawa: Wydawnictwo Wiedza Powszechna, Sygn Wypożyczalnia 21. Kotarski, Edmund: Odprawa posłów greckich Jana Kochanowskiego / Edmund Kotarski. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Sygn Wypożyczalnia 22. Krzyżanowski, Julian: Dzieje literatury polskiej / Julian Krzyżanowski. Wyd. 3. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, S : Poezja Jana Kochanowskiego. Sygn Czytelnia 23. Krzyżanowski, Julian: Historia literatury polskiej: alegoryzm-preromantyzm / Julian Krzyżanowski. Wyd. 2. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, S : Jan Kochanowski. Sygn Czytelnia 24. Krzyżanowski, Julian: Poeta czarnoleski: studia literackie / Julian Krzyżanowski; wybór i oprac. Maria Bokszczanin i Helena Kapełuś; wstępem poprzedził Tadeusz Ulewicz. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, Sygn , Wypożyczalnia 25. Kubiak, Zygmunt: Wędrówki po stuleciach / Zygmunt Kubiak. Kraków: Wydawnictwo Znak, S : Co zawdzięczamy Janowi Kochanowskiemu?. Sygn Wypożyczalnia 26. Lektury polonistyczne: Jan Kochanowski / pod red. Alberta Gorzkowskiego. Kraków: Wydawnictwo Universitas, Sygn Wypożyczalnia 27. Malicki, Jan: Legat wieku rycerskiego: studia staropolskie / Jan Malicki. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, S : Jan fraszki pisze. Sygn Wypożyczalnia 28. Malicki, Jan: Legat wieku rycerskiego: studia staropolskie / Jan Malicki. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, S : Poezja i retoryka. Treny. Sygn Wypożyczalnia 29. Malicki, Jan: Legat wieku rycerskiego: studia staropolskie / Jan Malicki. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, S : Człowiek tak, ale jaki? O konwencjach antropologicznych w twórczości Jana Kochanowskiego (rekonesans). Sygn Wypożyczalnia 30. Mayenowa, Maria Renata: O języku poezji Jana Kochanowskiego / Maria Renata Mayenowa. Kraków: Wydawnictwo Literackie, Sygn Wypożyczalnia 31. Mrowcewicz, Krzysztof: Czemu wolność mamy?: antynomie wolności w poezji Jana Kochanowskiego i Mikołaja Sępa-Sarzyńskiego / Krzysztof Mrowcewicz. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Sygn Wypożyczalnia 32. Nadolski, Bronisław: Jan Kochanowski: życie, twórczość, epoka / Bronisław Nadolski. Wyd. 3. Warszawa: Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych, Sygn Wypożyczalnia 33. Niewolak-Krzywda, Anna: W kręgu rzeczy czarnoleskiej / Anna Niewolak-Krzywda. Rzeszów: Krajowa Agencja Wydawnicza, Sygn , Wypożyczalnia 34. Nowacka, Teresa: Od starożytności do oświecenia / Teresa Nowacka. Wyd. 2. Warszawa: Wydawnictwo NRT, S : Jan Ko- Buski Kwartalnik Edukacyjny 15

18 chanowski Odprawa posłów greckich. Sygn Wypożyczalnia 35. Nowicka-Jeżowa, Alina: Sens życia w Trenie XIX Jana Kochanowskiego // W: Rocznik Towarzystwa Literackiego imienia Adama Mickiewicza: rok XXXII (1997). Warszawa, 1998: Zarząd Główny Towarzystwa Literackiego im. A. Mickiewicza, S Sygn Wypożyczalnia 36. O Trenach Jana Kochanowskiego // W: Treny Jana Kochanowskiego / oprac. Julian Krzyżanowski. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, S Sygn Wypożyczalnia 37. Od Kochanowskiego do Staffa: antologia liryki polskiej / ułożył Wacław Borowy. Wyd. 4. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, Sygn Wypożyczalnia 38. Odprawa posłów greckich Jana Kochanowskiego / oprac. Edmund Kotarski. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Sygn Wypożyczalnia 39. Pelc, Janusz: Treny Jana Kochanowskiego / Janusz Pelc. Warszawa: Spółdzielnia Wydawnicza Czytelnik, Sygn Wypożyczalnia 40. Pelc, Janusz: Jan Kochanowski: szczyt renesansu w literaturze polskiej / Janusz Pelc. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, S : Fraszki nieprzepłacone. Sygn Wypożyczalnia 41. Pelc, Janusz: Jan Kochanowski: szczyt renesansu w literaturze polskiej / Janusz Pelc. Wyd. 2. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, S : Pasterz proste pieśni faunowie. Sygn Wypożyczalnia 42. Pelc, Janusz: Jan Kochanowski: szczyt renesansu w literaturze polskiej / Janusz Pelc. Wyd.2. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, S : Pieśni nad złoto droższe. Sygn Wypożyczalnia 43. Pelc, Janusz: Jan Kochanowski w tradycjach literatury polskiej (od XVI do połowy XVIII wieku) / Janusz Pelc. Wyd. 8. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, Sygn Wypożyczalnia 44. Pelc, Janusz: Optymizm i tragizm człowieka Renesansu // W: O literaturze polskiej / wybór i oprac. Andrzej Z. Makowiecki. Wyd. 2 zm. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, S Sygn Wypożyczalnia 45. Pelc, Janusz: Wprowadzenie do Trenów Jana Kochanowskiego // W: Literatura polska w szkole średniej / pod red. Franciszka Bielaka i Stanisława Grzeszczuka. Wyd. 2. Warszawa: Wydawnictwa Szkole i Pedagogiczne, S Sygn Wypożyczalnia 46. Poeta z Czarnolasu: w czterechsetną rocznicę śmierci Jana Kochanowskiego: zbiór rozpraw / pod red. Pauliny Buchwald-Pelcowej i Jana Pacławskiego. Radom: Radomskie Towarzystwo Naukowe w Radomiu, Sygn Wypożyczalnia 47. Rytel Jadwiga: Jan Kochanowski / Jadwiga Rytel. Warszawa: Wiedza Powszechna, Sygn Wypożyczalnia 48. Skwarczyńska, Stefania: Aspekt genologiczny Fraszek Jana Kochanowskiego // W: Prace Polonistyczne. Seria XLI (1985) / pod red. Zdzisława Skwarczyńskiego. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Sygn Wypożyczalnia 49. Szmydtowa, Zofia: Jan Kochanowski / Zofia Szmydtowa. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Sygn Wypożyczalnia 50. Szmydtowa, Zofia: Poeci i poetyka / Zofia Szmydtowa. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, S. 5 37: Odprawa posłów greckich : studium morfologiczne. Sygn Wypożyczalnia 51. Szmydtowa, Zofia: Poeci i poetyka / Zofia Szmydtowa. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, S : Kochanowski na tle polskiego i europejskiego Renesansu. Sygn Wypożyczalnia 52. Szmydtowa, Zofia: Poeci i poetyka / Zofia Szmydtowa. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, S : Refleksje nad oryginalnością Odprawy posłów greckich. Sygn Wypożyczalnia 53. Szmydtowa, Zofia: Studia i portrety / Zofia Szmydtowa. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, S. 5 35: Nowa Ariadna, czyli Rzecz o Pamiątce Janowi na Tęczynie. Sygn Wypożyczalnia 54. Treny Jana Kochanowskiego / oprac. Julian Krzyżanowski. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, Sygn Wypożyczalnia 55. Ulewicz, Tadeusz: Odprawa posłów greckich Kochanowskiego // W: O literaturze polskiej: materiały / wybór i opracowanie Andrzej Z. Makowiecki. Wyd. 2 zm. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, S Sygn Wypożyczalnia 16 Buski Kwartalnik Edukacyjny

19 56. Ulewicz, Tadeusz: Kochanowski Jan // W: Literatura Polska: przewodnik encyklopedyczny. T. 1 / red. nauk. Rafał Łąkowski. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, S Sygn Czytelnia 57. Ulewicz, Tadeusz: Oddziaływanie europejskie Jana Kochanowskiego: od renesansu do romantyzmu / Tadeusz Ulewicz. Wyd. 2. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Sygn Wypożyczalnia 58. Walecki, Wacław: Jan Kochanowski-poezje łacińskie // W: Lektury Polonistyczne: Średniowiecze-Renesans-Barok. T. 2 / pod red. Andrzeja Borowskiego i Janusza S. Gruchały. Kraków: Wydawnictwo Universitas S Sygn Wypożyczalnia 59. Walecki, Wacław: Jan Kochanowski w literaturze i kulturze polskiej doby Oświecenia / Wacław Walecki. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Sygn Wypożyczalnia 60. Walecki, Wacław: Wokół Trenów // W: Literackie wizje i re-wizje: materiały pomocnicze dla szkoły średniej / pod red. Mariana Stępnia i Wacława Waleckiego. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, S Sygn Wypożyczalnia 61. Weintraub, Wiktor: Rzecz czarnoleska / Wiktor Weintraub. Kraków: Wydawnictwo Literackie, Sygn Wypożyczalnia 62. Wit Labuda, Aleksander: Fraszki Jana Kochanowskiego-poeta w teatrze światła // W: Glosariusz od starożytności do pozytywizmu: materiały do kształcenia literackiego w szkole średniej / pod red. Tadeusza Patrzałka. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, S Sygn Wypożyczalnia 63. Ziomek, Jerzy: Renesans / Jerzy Ziomek. Wyd. 6. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, S : Jan Kochanowski. Sygn Czytelnia II. Artykuły z prasy: Bagiński, Paweł: Jana Kochanowskiego Odprawa posłów greckich w klasie IX / Paweł Bagiński // Polonistyka. 1958, nr 5, s Chałońska, Joanna: Człowiek, dom i świat w twórczości Mikołaja Reja i Jana Kochanowskiego / Joanna Chałońska // Język Polski w Szkole Średniej. 1995/1996, nr 1, s Buski Kwartalnik Edukacyjny 3. Czyżewska-Kasińska, Izabela: O dialogu tekstów z różnych epok / Izabela Czyżewska-Kasińska // Język Polski w Gimnazjum. 2006/2007, nr 2, s Gierszal, Krzysztof: Od Orwella do Kochanowskiego. Czyżby? / Krzysztof Gierszal // Język Polski w Gimnazjum. 2007/2008, nr 4, s Glencowa, Krystyna: Ojciec, dziecko i treny Jana Kochanowskiego / Krystyna Glencowa, Piotr Skowronek // Język Polski w Gimnazjum. 2001/2002, nr 2, s Grzeszczuk, Stanisław: Czego chcesz od nas Panie? manifest poetycki i filozoficzny Jana Kochanowskiego / Stanisław Grzeszczuk // Język Polski w Szkole Średniej. 1986/1987, nr 3, s Grzeszczuk, Stanisław: Legenda Hymnu Jana Kochanowskiego / Stanisław Grzeszczuk // Wiadomości Kulturalne. 1995, nr 41, s Hernas, Czesław: Dylematy wartościowania w liryce J. Kochanowskiego i M. Sępa Szarzyńskiego / Czesław Hernas // Warsztaty Polonistyczne. 1998, nr 2, s Imańska, Danuta: Śladami Jana Kochanowskiego. Scenariusz konkursu dla uczniów gimnazjum / Danuta Imańska, Agnieszka Kaczmarska, Elżbieta Kramek // Biblioteka w Szkole. 2008, nr 9, Jagoszewska, Krystyna: Jak przybliżać uczniom poezję Jana Kochanowskiego?: Na dom w Czarnolesie w klasie VII / Krystyna Jagoszewska // Warsztaty Polonistyczne. 1997, nr 2, Jaroszewska, Ewelina: Szkoły życia Kochanowskiego / Ewelina Jaroszewska // Polonistyka. 2006, nr 9, s Kasprzakowa, Barbara: Radość czytania Kochanowskiego / Barbara Kasprzakowa // Polonistyka. 1997, nr 5, s Kiraga-Wójcik, Ewa: O interpretacji Muzy Jana Kochanowskiego. Literatura staropolska a współczesna dydaktyka szkolna / Ewa Kiraga- Wójcik // Język Polski w Liceum. 2008/2009, nr 1, s Kobylińska, Józefa: Analiza stylistyczno-językowa Trenów Jana Kochanowskiego (na przykładzie Trenu IV) / Józefa Kobylińska // Polonisty- ka. 1991, nr 1, s Kotwicka, Irena: Lekcje z pomysłem, czyli jak wnikać w poezję J. Kochanowkiego / Irena Kotwicka // Warsztaty Polonistyczne. 1998, nr 2, s

20 16. Krzyworączka, Mariola: O sztuce mówienia do władców, czyli dlaczego warto czytać teksty staropolskie / Mariola Krzyworączka // Polonistyka. 2009, nr 6, s Kubiak, Zygmunt: Poeta czarnoleski / Zygmunt Kubiak // Polonistyka. 1997, nr 5, s Łaganowska, Maria: O zbieraniu doświadczeń i noszeniu ludzkich przygód (propozycja metodyczna) / Maria Łaganowska // Język Polski w Gimnazjum. 2007/2008, nr 4, s Łopata, Andrzej: Z Kochanowskim we współczesność. Walory i warunki lektury aktualizującej / Andrzej Łopata // Język Polski w Gimnazjum. 2007/2008, nr 4, s Maćkowska, Anna: O Trenach i niebiosów pustkowiu / Anna Maćkowska // Warsztaty Polonistyczne. 1997, nr 4, s Obremski, Krzysztof: Księga psalmów - Skała pięknej Kallijopy? / Krzysztof Obremski // Pamiętnik Literacki. 1995, nr 1, s Ostrowska, Ewa: Dwie fraszki Jana Kochanowskiego / Ewa Ostrowska // Język Polski. 1974, nr 3, s Otrębski, Bogdan: Liryka miłosna Jana Kochanowskiego / Bogdan Otrębski // Polonistyka. 1980, nr 6, s Otrębski, Bogdan: Przyroda w twórczości Jana Kochanowskiego / Bogdan Otrębski // Polonistyka. 1984, nr 5/6, s Pokrzywniak, Józef: O potędze literatury słów kilka / Józef Pokrzywniak // Polonistyka. 2009, nr 6, s Prosnak, Jan: Jan Kochanowski-poeta renesansowego piękna ( ) / Jan Prosnak // Wychowanie Muzyczne w Szkole. 1980, nr 5, s Przybyła, Wiesław: Kochanowski jako twórca i mistrz polszczyzny / Wiesław Przybyła // Język Polski w Gimnazjum. 2007/2008, nr 4, s Rzepecka-Roszak, Elżbieta: Sprawy ostateczne na miarę gimnazjalisty / Elżbieta Rzepecka-Roszak // Język Polski w Gimnazjum. 2007/2008, nr 4, s Skubis-Rafalska, Agnieszka: Poeta-dworzanin. Dialog ucznia z epoką / Agnieszka Skubis-Rafalska // Język Polski w Gimnazjum. 2008/2009, nr 1, s Sokolski, Jacek: Fortuna radzi czyli uwagi o dwóch fraszkach Jana Kochanowskiego / Jacek Sokolski // Pamiętnik Literacki. 1995, nr 2, s Sokolski, Jacek: Sybilla prorokuje O fraszce Do Stanisława (I 63) Jana Kochanowskiego / Jacek Sokolski // Pamiętnik Literacki. 1999, nr 3, s Sokolski, Jacek: Nad Fraszkami Jana Kochanowskiego / Jacek Sokolski // Pamiętnik Literacki. 1997, nr 2, s Stec, Wiesław: Publicystyka Jana Kochanowskiego / Wiesław Stec // Polonistyka. 1984, nr 5/6, s Stec, Wiesław J: Jan Kochanowski w świetle najnowszych badań / Wiesław J. Stec // Polonistyka. 1980, nr 6, s Szczepańska, Agata: W labiryncie Fraszek Jana Kochanowskiego / Agata Szczepańska // Warsztaty Polonistyczne. 2000, nr 4, s Szczerbicka-Slęk, Ludwika: Treny Jana Kochanowskiego w świetle estetyki recepcji i oddziaływania / Ludwika Szczerbicka-Slęk // Pamiętnik Literacki. 1973, nr 4, s Ślękowa, Ludwika: Język giętki Jana Kochanowskiego: próba stylistycznej analizy Marszałka i Muzy / Ludwika Ślękowa // Polonistyka. 1995, nr 4, s Ulewicz, Tadeusz: Z badań porównawczych nad twórczością Kochanowskiego. Gawęda filologiczna polonisty / Tadeusz Ulewicz // Ruch Literacki. 1975, nr 5, s Walecki, Wacław: O Kochanowskim i Krasickim. Kilka uwag z dziejów literackich powiązań / Wacław Walecki // Ruch Literacki. 1975, nr 5, s Waligóra, Janusz: Warunki interpretacji tekstu literackiego w szkole ponadgimnazjalnej: na przykładzie fraszki Jana Kochanowskiego Do gór i lasów / Janusz Waligóra // Polonistyka. 2007, nr 2, s Weintrab, Wiktor: Religia Kochanowskiego a polska kultura renesansowa / Wiktor Weintrab // Pamiętnik Literacki. 1974, nr 1, s Włostowski, Stanisław: Ars poetica, czyli poeci o poezji (Pieśń XXIV J. Kochanowskiego i Oda do Mecenasa Horacego ) / Stanisław Włostowski // Język Polski w Szkole Średniej. 1995/1996, nr 4, s Ziemba, Kwiryna: Klemens Janicjusz-Jan Kochanowski: dwie koncepcje elegii neołacińskiej / Kwiryna Ziemba // Pamiętnik Literacki. 1998, nr 4, s Buski Kwartalnik Edukacyjny