OPRACOWANIE Vb: Oddział Dziecięcej Onkologii Zabiegowej

Transkrypt

1 Załącznik do Uchwały Nr 964/XXXVII/09 Sejmiku Województwa Pomorskiego z dnia 27 lipca 2009 roku OPRACOWANIE Vb: Oddział Dziecięcej Onkologii Zabiegowej do Pomorskiego Programu Profilaktyki i Leczenia Chorób Układu Sercowo-Naczyniowego i Chorób Nowotworowych Gdańsk, lipiec

2 AUTORZY OPRACOWANIA: 1. Dr Mirosław Domosławski, Dyrektor PCT WSS im. Kopernika. 2. Dr hab. med. Piotr Czauderna, Konsultant Woj. ds. Chirurgii Dziecięcej. 3. Dr hab. med. Wojciech Kloc, Konsultant Woj. ds. Neurochirurgii. 4. Dr med. Piotr Zaorski, Ordynator Oddziału Laryngologii PCT WSS im. Kopernika. 2

3 SPIS TREŚCI: 1. Wprowadzenie. 2. Epidemiologia schorzeń nowotworowych u dzieci. 3. Cele projektu: a. Cel zasadniczy. b. Cele szczegółowe. 4. Uzasadnienie. 5. Potrzeby: a. Potrzeby inwestycyjne. b. Potrzeby aparaturowe. c. Potrzeby szkoleniowe. 6. Podsumowanie. 3

4 1. WPROWADZENIE: Obywatele Polski mają mniejsze szanse na wygranie walki z nowotworem niż mieszkańcy bogatych państw Europy, USA czy Japonii wynika z badań opublikowanych ostatnio w renomowanym czasopiśmie Lancet Oncology. Badacze uważają, że taki stan rzeczy jest odzwierciedleniem wysokości nakładów na zaawansowane technologie medyczne, umożliwiające dostęp do diagnostyki i nowoczesnego leczenia. Dotyczy to również dzieci. Nowotwory dzieci i młodzieży stanowią odrębne zagadnienie medycyny. Różnią się one znacznie od nowotworów u osób dorosłych. Zatem w o sukcesie leczenia nowotworów u dzieci w jeszcze większym stopniu niż u dorosłych decyduje szybkość rozpoznania i wdrożenia odpowiedniego leczenia. Wrażliwość na chemioterapię, stosowanie w ostatnich kilkunastu latach terapii skojarzonej (chirurgia, chemioterapia, napromienianie) oraz zwalczanie objawów niepożądanych chemioterapii spowodowało istotną poprawę leczenia nowotworów u dzieci i młodzieży, a także zmniejszenie częstości powikłań i zgonów związanych z leczeniem. Wczesne wykrycie nowotworu i prawidłowe jego leczenie w ośrodkach wysokospecjalistycznych pozwala obecnie uratować ok. 70% wszystkich dzieci z guzami litymi, a w wybranych nowotworach liczba ta dochodzi do 90% całkowitych wyleczeń (Wożniak 2001, Ferguson i in. 2005). Ze względu na narastającą potrzebę kompleksowego, wielospecjalistycznego leczenia chirurgicznego pacjentów pediatrycznych z różnorakimi schorzeniami nowotworowymi oraz wadami wrodzonymi proponuje się utworzenie Oddziału Dziecięcej Onkologii Zabiegowej (ODOZ) na bazie Pomorskiego Centrum Traumatologii Wojewódzkiego Szpitala Specjalistycznego im. Kopernika w Gdańsku. 2. EPIDEMIOLOGIA SCHORZEŃ NOWOTWOROWYCH U DZIECI. Dane statystyczne pokazują, iż województwo pomorskie zajmuje w Polsce pod względem zachorowalności na nowotwory 2 miejsce wśród mężczyzn i 10 miejsce, jeśli chodzi o kobiety. Natomiast biorąc pod uwagę zgony wywołane chorobą nowotworową województwo pomorskie plasuje się odpowiednio na pierwszym miejscu wśród mężczyzn i 3-cim miejscu w odniesieniu do kobiet. O ile nie ma 4

5 odpowiedzi na pytanie, dlaczego akurat w Pomorskiem zapadalność na choroby nowotworowe jest wysoka, o tyle znane są z grubsza przyczyny, które powodują, że wyniki leczenia pacjentów onkologicznych w tym województwie są gorsze niż w innych regionach kraju: nadal brakuje ośrodków zajmujących się w sposób kompleksowy diagnostyką, leczeniem i monitorowaniem efektów terapii pacjentów onkologicznych. Dotyczy to w znacznej mierze także i dzieci. Z powyższych faktów wynikają podjęte już starania, aby poprawić dostępność do świadczeń medycznych z zakresu onkologii, od profilaktyki do terapii, poprzez tworzenie w ramach Programu Zdrowie dla Pomorzan Pomorskiej Sieci Onkologicznej. Na podstawie danych opublikowanych przez krajowy zespół konsultanta medycznego w dziedzinie onkologii dziecięcej, w Polsce co roku rejestruje się około nowych zachorowań na 1 milion dzieci przed ukończeniem 17 roku życia. W większości przypadków nowotwory wieku dziecięcego są uleczalne, ale jest to uwarunkowane dostępem odpowiednich ośrodków dysponujących odpowiednimi możliwościami diagnostyczno-leczniczymi. Choroba nowotworowa, mimo wielkiego postępu w leczeniu, jaki dokonał się w ostatnim 30-leciu, pozostaje nadal drugą po wypadkach i urazach przyczyną zgonów w grupie wiekowej 0 19 r.ż. (Perek 1999). Co więcej, bardzo szybko przyrasta liczba dzieci wyleczonych z choroby nowotworowej, w związku z czym pojawia się mało zbadany, a istotny problem, tzw. drugich nowotworów, które występują ok lat po leczeniu. Według lekarzy amerykańskich w pierwszej dekadzie XXI wieku wśród osób między 10. a 19. rokiem życia dwie osoby na 1000 będą pacjentami onkologii dziecięcej (Wożniak 2001, Ferguson i in. 2005). Dane dotyczące zachorowań na nowotwory oraz umieralności dzieci (od 0 do 19 roku życia) w województwie pomorskim w roku 2006 przedstawiają poniższe tabele. Zachorowalność: Chłopcy Woj. pomorskie Polska Razem 0-19 lat 5

6 Dziewczynki Woj. pomorskie Polska Razem 0-19 lat Zgony: Chłopcy Woj. pomorskie Polska Razem 0-19 lat Dziewczynki Woj. pomorskie Polska Razem 0-19 lat Współczynniki surowe dla zachorowań oraz zgonów dzieci na choroby nowotworowe w przedziale wiekowym 0-19 lat w 2006 roku przedstawiają kolejne tabele. Zachorowalność: Chłopcy Woj. pomorskie 1,7 1,6 5,5 7,0 Polska 14,4 11,8 9,4 17,2 Miejsce województwa pomorskiego na tle kraju Dziewczynki Woj. pomorskie 5,4 1,7 2,9 8,6 Polska 14,4 8,7 6,9 14,3 Miejsce województwa pomorskiego na tle kraju Zgony: 6

7 Chłopcy Woj. pomorskie 3,4 3,2 1,4 4,7 Polska 4,0 3,8 4,0 5,5 Miejsce województwa pomorskiego na tle kraju Dziewczynki Woj. pomorskie 5,4 3,4 0,0 4,9 Polska 3,6 3,7 2,7 3,8 Miejsce województwa pomorskiego na tle kraju Jak widać z powyższych danych, o ile zachorowalność dzieci na nowotwory w województwie pomorskim jest niższa niż w innych częściach Polski, to jednak wskaźnik zgonów lokuje województwo w górnej części stawki. Powyższe dane nie uwzględniają również zachorowań na nowotwory łagodne u dzieci. W Polsce działa 11 ośrodków wysokospecjalistycznych, które obejmują kompleksową opieką dzieci i młodzież z chorobami onkologicznymi. W północnej cześci naszego kraju funkcjonują w ramach Polskiej Grupy ds. leczenia białaczek i guzów litych ośrodki w Szczecinie, Bydgoszczy, Białymstoku oraz w Gdańsku. Jednakże żaden z nich nie dysponuje pełnymi możliwościami leczenia operacyjnego. Po analizie sytuacji w województwie pomorskim niezbędne staje się wzmocnienie ośrodka gdańskiego poprzez rozbudowę onkologicznej części zabiegowej. Poprawi to w znacznej mierze jakość opieki i dostępność do świadczeń. W krajach rozwiniętych przeważający odsetek nowotworów wieku dziecięcego diagnozowany jest w początkowym okresie choroby, kiedy proces ogranicza się do narządu, z którego pochodzi lub nieznacznie przekracza jego granicę. Tymczasem w Polsce znaczna część tych schorzeń rozpoznawana jest w bardziej zaawansowanym okresie, kiedy nastąpił już rozsiew miejscowy lub doszło do powstania przerzutów odległych. Pacjenci często wymagają szerokich lub powtarzających się zabiegów operacyjnych z powodu późno postawionej diagnozy. 7

8 U podłoża tego problemu leży rzadkość występowania schorzeń nowotworowych u dzieci i wynikające stąd trudności diagnostyczne lekarzy pierwszego kontaktu, którzy rozpoczynają proces diagnostyczno- terapeutyczny. Opóźnienie rozpoznania - z rozmaitych przyczyn - bądź też niewłaściwy rodzaj leczenia wstępnego staje się przyczyną wyższego zaawansowania klinicznego nowotworu, powstania odległych przerzutów i zmniejsza szansę na przeprowadzenie radykalnego zabiegu chirurgicznego bądź uniemożliwia wykonanie zabiegu oszczędzającego. W Polsce choroby nowotworowe u dzieci rozpoznawane są we wczesnym stadium tylko u 8 proc. chorych dzieci. Liczba zabiegów operacyjnych przeprowadzanych u pediatrycznych pacjentów onkologicznych w PCT WSS im. Kopernika wynosi obecnie około rocznie, gdyż część pacjentów operowana jest wielokrotnie. Jeśli dodać do tego zabiegi wykonywane obecnie poza naszym województwem (w orientacyjnej liczbie rocznie), a które po utworzeniu ODOZ można by przeprowadzać w Gdańsku, to liczba zabiegów nowotworowych u dzieci z pewnością wzrośnie. Należy przy tym zaznaczyć, iż województwo pomorskie cechuje się negatywnym wskaźnikiem migracji czyli więcej pacjentów leczy się poza jego granicami niż przyjeżdża do nas z innych województw (o 50%), co pociąga za sobą także istotne wydatki ze strony Pomorskiego Oddziału NFZ. Realizacja projektu przyczyni się z pewnością do odwrócenia powyższej tendencji. Ponadto, jeśli włączymy do tego zabiegi wykonywane z powodu guzów naczyniowych, to ich liczba rośnie o kolejne /rok, a zatem po zrealizowaniu projektu łączna liczba pacjentów dziecięcych operowanych z przyczyn nowotworowych sięgnie rocznie. Należy również podkreślić, iż do zmian nowotworowych (według klasyfikacji ICD i JGP) często zaliczamy również bardzo często występujące naczyniaki czyli guzy pojawiające się u niemowląt i małych dzieci, charakteryzujące się burzliwymi zmianami wielkości, kształtu, zabarwienia i spoistości. Co najmniej 10-15% naczyniaków stanowi bezpośrednie zagrożenie dla ważnych funkcji życiowych i dlatego wymaga wczesnego i aktywnego leczenia. Szacunkowo przyjmuje się, że statystycznie10-12% niemowląt posiada wrodzoną zmianę naczyniową skóry i tkanek 8

9 miękkich, z czego co najmniej 10-15% dzieci wymaga leczenia. W świetle narodzin w 2008 roku w Polsce 414 tysięcy żywych noworodków, oznacza to liczbę 4-6 tysięcy nowych pacjentów w każdym kolejnym roku, a wielu z nich wymaga wieloetapowego leczenia przez całe życie. Jedną z podstawowych metod leczenia w tych sytuacjach stanowi fotokoagulacja laserowa. Podstawową barierą w zastosowaniu nowoczesnych form terapii jest przede wszystkim ograniczona dostępność sprzętu, przede wszystkim laserów. 3. CELE PROJEKTU. a. CEL ZASADNICZY Zasadniczym celem projektu jest opracowanie schematu kompleksowej opieki zabiegowej nad dziećmi z chorobą nowotworową, jak i stworzenie możliwości wielospecjalistycznego leczenia zabiegowego pacjentów z najbardziej skomplikowanymi postaciami wad wrodzonych. Tymczasem w województwie pomorskim dostęp pacjentów dziecięcych do ośrodków, które dysponowałyby odpowiednim sprzętem diagnostyczno-leczniczym jest mocno ograniczony. Ogromną trudność sprawia na przykład wykonanie tak podstawowego badania jak rezonans magnetyczny w znieczuleniu ogólnym, które jest niezbędne u małych dzieci. Ze względu na narastającą potrzebę kompleksowego leczenia chirurgicznego pacjentów pediatrycznych z różnorakimi schorzeniami nowotworowymi oraz wadami wrodzonymi proponuje się utworzenie Oddziału Dziecięcej Onkologii Zabiegowej (ODOZ) na bazie Pomorskiego Centrum Traumatologii Wojewódzkiego Szpitala Specjalistycznego im. Kopernika w Gdańsku. b. CELE SZCZEGÓŁOWE W ramach ODOZ planowane jest rozszerzenie działalności Kliniki Chirurgii i Urologii Dzieci i Młodzieży o nowe dziedziny zabiegowe: neurochirurgię, torakochirurgię oraz chirurgię głowy i szyi tak, aby stała się ona pełnoprofilowym ośrodkiem referencyjnym III stopnia w oparciu o współpracę z oddziałami neurochirurgii i laryngologii w PCT. W statucie rejestrowym PCT WSS im. Kopernika 9

10 nadano Klinice jako oddziałowi szpitalnemu numery statystyczne odpowiadające Chirurgii oraz Urologii Dziecięcej, a więc 4501 oraz 4641, W statucie szpitala istnieje Oddział Laryngologii Dziecięcej o numerze statystycznym W związku z uporządkowaniem organizacyjnym oraz faktem, iż procedury z zakresu onkologii zabiegowej dla dzieci realizowane są w oddziale chirurgii dziecięcej planowane jest wyodrębnienie w strukturze szpitala Oddziału Chirurgii Onkologicznej Dziecięcej z kodem Dzięki temu szpital spełnia wymogi niezbędne dla kwalifikowalności projektu ODOZ do dofinansowania. Ze względu na optymalne wykorzystanie łóżek szpitalnych planowane jest powiększenie bazy łóżkowej Kliniki Chirurgii i Urologii Dzieci i Młodzieży poprzez wydzielenie wspólnej puli łóżek zabiegowych pod postacią kompleksowego pododdziału onkologii zabiegowej, z którego korzystać będą wszystkie w.w. specjalności. Liczba dodatkowych łóżek zabiegowych wyniesie 15, a zatem liczba łóżek Kliniki wzrośnie o 15: z 32 do 47 (53 łącznie z oddziałem kardiochirurgii dziecięcej). Powstaną ono w oparciu o wyremontowanie istniejącej bazy łóżkowej szpitala. Łóżka intensywnego nadzoru pooperacyjnego po skomplikowanych zabiegach operacyjnych zlokalizowane będą w Oddziale Pooperacyjnym Chirurgii i Kardiochirurgii Dziecięcej (8 łóżek) oraz w nowo wybudowanym Oddziale Intensywnej Terapii dla Dzieci (10 łóżek). W ten sposób projekt wpisuje się w dotychczasowe wytyczne opracowane przez grupę roboczą ds. organizacji opieki zdrowotnej nad Matką i Dzieckiem działający w ramach programu Zdrowie dla Pomorzan. Wytyczne te sugerowały między innymi przewidywany wzrost liczby pacjentów po korekcyjnych zabiegach wad wrodzonych, jak i chorych będących w trakcie lub po leczeniu choroby nowotworowej, wymagających wysokospecjalistycznej opieki i okresowych hospitalizacji. 4. UZASADNIENIE. Pomorskie Centrum Traumatologii Wojewódzki Szpital Specjalistyczny im. Kopernika w Gdańsku jest wieloprofilowym szpitalem dysponującym licznymi oddziałami dziecięcymi o profilu zabiegowym: pediatrii i gastroenterologii dziecięcej, 10

11 chirurgii i urologii dziecięcej, kardiochirurgii dziecięcej, laryngologii dziecięcej, ortopedii dziecięcej oraz oddziałem intensywnej terapii dziecięcej gwarantującym opiekę i bezpieczeństwo dzieciom w trakcie skomplikowanych zabiegów operacyjnych i w stanach ciężkich. Istnieje również, unikalny w Polsce, ośrodek leczenia naczyniaków i innych wrodzonych malformacji naczyniowych. Przy PCT WSS im. Kopernika funkcjonuje już obecnie specjalistyczne ambulatoryjne lecznictwo zabiegowe dla dzieci oparte o następujące poradnie: Chirurgii Dziecięcej (w tym Wrodzonych Anomalii Naczyniowych), Urologii Dziecięcej, Ortopedii Dziecięcej. W najbliższym czasie powstanie Poradnia Kardiochirurgii Dziecięcej. Wraz z utworzeniem ODOZ konieczne będzie poszerzenie działalności poradni chirurgicznej dla dzieci o neurochirurgię, chirurgię onkologiczną oraz laryngologię dziecięcą. Biorąc pod uwagę powyższe dokonania, jak i plany, realnym i potrzebnym wydaje się utworzenie na bazie PCT WSS im. Kopernika Oddziału Dziecięcej Onkologii Zabiegowej (ODOZ). Tym bardziej, iż zlokalizowana tamże Klinika Chirurgii i Urologii Dzieci i Młodzieży jest praktycznie jedynym ośrodkiem zabiegowym w województwie pomorskim leczącym pacjentów dziecięcych z nowotworami. Należy podkreślić, iż dzięki trwającej od dawna współpracy Kliniki z innymi jednostkami medycznymi takimi jak: oddziały ortopedii dziecięcej, neurochirurgii i laryngologii PCT oraz Klinika Chirurgii Klatki Piersiowej GUMed, opisana wyżej działalność mogłaby zacząć się w najbliższym czasie, gdyby tylko udało się pozyskać niezbędny sprzęt medyczny. W naturalny sposób ODOZ współpracować będzie ściśle z jedynym ośrodkiem leczącym dzieci i młodzież z nowotworami w regionie pomorskim, którym jest Klinika Pediatrii, Hematologii, Onkologii i Endokrynologii Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego. Bliska współpraca tego rodzaju od dawna ma już miejsce. Przy odpowiednim wyposażeniu ODOZ i współpracy w.w. zespołów lekarskich możliwa będzie pełna diagnostyka oraz kompleksowe leczenie chirurgiczne pacjentów pediatrycznych dotkniętych chorobą nowotworową tym bardziej, iż rozpoczęto już budowę nowego bloku operacyjnego, a w najbliższej przyszłości szpital zostanie wyposażony w nowy sprzęt diagnostyczny wielorzędowy tomograf 11

12 komputerowy i aparat MRI. Powyższa inicjatywa jest tym ważniejsza, iż centrum będzie miało ponadregionalny wymiar, gdyż podobny ośrodek w pełnej formie nie istnieje w żadnym polskim mieście, a najbliższe wyspecjalizowane oddziały laryngologii dziecięcej i neurochirurgii dziecięcej znajdują się w Warszawie i Poznaniu. Z kolei jedyny w Polsce dziecięcy oddział chirurgii klatki piersiowej zlokalizowany jest aż w Rabce. 5. POTRZEBY. a. POTRZEBY INWESTYCYJNE. Koszty powiększenia Kliniki Chirurgii i Urologii Dzieci i Młodzieży o 15-łóżkowy kompleksowy poddział onkologii zabiegowej (remont powierzchni ok. 300 m2). b. POTRZEBY APARATUROWE. Diagnostyka i leczenie operacyjne nowotworów u dzieci wymaga specjalistycznego sprzętu przystosowanego do małego pacjenta. Dotyczy to zarówno wyposażenia chirurgicznego, jak i anestezjologicznego. Do kompleksowych działań medycznych w zakresie pediatrycznej onkologii zabiegowej niezbędne są niżej wymienione urządzenia o parametrach pediatrycznych: 1. Mikroskop operacyjny typu OPMI PENTERO C szt. 2 ( w tym 1 sztuka z opcjami Blue i Infrared umożliwiającymi śródoperacyjną detekcję naczyń krwionośnych i guzów nowotworowych). 2. Cyfrowe rentgenowskie ramię C umożliwiające neuronawigację w przypadku guzów mózgu oraz zastosowania naczyniowe. 3. Laser pulsacyjno-barwnikowy o długości promieniowania nm (wykorzystywany w terapii zmian naczyniowych z racji wybiórczego pochłaniania promieniowania przez kolor czerwony). 4. Laser neodymowo-yagowy (Nd-YAG) o długości promieniowania 1064 nm (mniej selektywny, wykorzystywany w terapii zmian naczyniowych z racji głębokiej penetracji promieniowania w tkankach przy mniejszej selektywności). 12

13 5. Laser dwutlenkowy (CO2) o długości promieniowania nm (wykorzystywany w leczeniu rozległych zmian w skórze i śluzówkach z racji bardzo płytkiej penetracji w skórze). 6. Aparat do znieczulenia wraz z zestawem do monitorowania do znieczuleń w trakcie rezonansu magnetycznego. 7. Aparaty do znieczulenia z opcją pediatryczno-noworodkową szt Nóż ultradźwiękowy typu CUSA ze zintegrowanym skalpelem harmonicznym. 9. Respirator dziecięcy - szt Zestaw dziecięcy do FESS (funkcjonalnej chirurgii dróg oddechowych i zatok). 11. Bronchoskopy dziecięce sztywne i giętkie z dodatkowym oprzyrządowaniem oraz torem wizyjnym. 12. Aparat USG wraz z głowicami do badań śródoperacyjnych, w tym laparoskopową. 13. Otwarty inkubator operacyjny szt Koagulacja operacyjna z koagulacją argonową, modułem sklejania naczyń i stymulatorem nerwów oraz odsysaczem dymu szt Generator do noża harmonicznego. 16. Koagulacja typu Ligasure. 17. Aparat do radioablacji nowotworów. 18. Aparat do hemofiltracji. 19. Zestaw narzędzi chirurgicznych. 20. Identyfikator nerwów obwodowych typu Neuromonitor. 21. Zestawy archiwizacyjne do dokumentacji zabiegów operacyjnych szt Mikroskop ścienny diagnostyczny. 23. Pediatryczny zestaw haków automatycznych. 24. Kardiomonitor z modułem do inwazyjnego mierzenia ciśnienia. 25. Nasofaryngoskop diagnostyczny. 26. Kardiomonitory - szt Defibrylatory dziecięce szt Pompy infuzyjne szt Zestaw narzędzi do osteosyntezy i chirurgii rekonstrukcyjnej w zakresie twarzoczaszki. 30. Łóżka szpitalne szt Szafki szpitalne przyłóżkowe sztuka szt

14 32. Panele przyłóżkowe z oświetleniem (obsługujące 2 łóżka) szt Panel przyłóżkowy pionowy z oświetleniem pojedynczy. 34. Lampa mobilna diodowa (LED) Lux - szt Pozostałe meble medyczne. c. POTRZEBY SZKOLENIOWE: Oprócz części aparaturowo-remontowej projekt obejmuje także organizację szkoleń podyplomowych z zakresu Dziecięcej Onkologii Zabiegowej adresowanych do lekarzy zabiegowców, jak i pediatrów w celu uświadomienia symptomatologii nowotworów u dzieci, jak i położenia nacisku na badania profilaktyczne i wczesną wykrywalność zmian nowotworowych, a także kursów praktycznych w celu zapoznania z najnowszymi małoinwazyjnymi technikami leczniczymi. Oprócz tego przewiduje się szkolenia krajowe i zagraniczne dla personelu ODOZ w celu podniesienia kwalifikacji zawodowych. 6. PODSUMOWANIE. Projekt zakłada utworzenie regionalnego Oddziału Dziecięcej Onkologii Zabiegowej w oparciu o Pomorskie Centrum Traumatologii Wojewódzki Szpital Specjalistyczny im. Kopernika w Gdańsku, który jest wieloprofilowym szpitalem dysponującym licznymi oddziałami dziecięcymi o profilu zabiegowym: pediatrii i gastroenterologii dziecięcej, chirurgii i urologii dziecięcej, kardiochirurgii dziecięcej, laryngologii dziecięcej, ortopedii dziecięcej oraz oddziałem intensywnej terapii dziecięcej gwarantującym opiekę i bezpieczeństwo dzieciom w trakcie skomplikowanych zabiegów operacyjnych i w stanach ciężkich. Przy odpowiednim wyposażeniu wyżej wymienionych oddziałów i współpracy zespołów lekarskich pozwalających o poszerzeniu dotychczasowego profilu leczenia także o torakochirurgię i neurochirurgię dziecięcą możliwa byłaby pełna diagnostyka, kompleksowe leczenie chirurgiczne i leczenie skojarzone pacjentów pediatrycznych dotkniętych tak chorobą nowotworową, jak i ciężkimi złożonymi wadami rodzonymi. 14

15 Przewodniczący ZdP Wiceprzewodniczący ZdP Leszek Czarnobaj Tomasz Zdrojewski Gdańsk, dn... 15