Grodzisko w Ornowie-Lesiaku w świetle wyników ostatnich badań archeologicznych 119

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Grodzisko w Ornowie-Lesiaku w świetle wyników ostatnich badań archeologicznych 119"

Transkrypt

1

2 Sławomir Wadyl Grodzisko w Ornowie Lesiaku w świetle wyników ostatnich badań archeologicznych Grodzisko zwane Szwedzkim Szańcem położone jest 2 km na południe od Ostródy 1. Usytuowane jest przy południowym brzegu cieku łączącego jezioro Cibory z jeziorem Morliny, przy dawnym młynie w przysiółku Lesiak, na krańcu wysoczyznowego cypla osiągającego wysokość m n.p.m. (ryc. 1, 2). Takie położenie grodziska stwarzało wybitnie obronne warunki. Obszar stanowiska jest obecnie zalesiony, mimo to jego forma jest bardzo dobrze czytelna. Grodzisko ma kształt zbliżony do owalu o wymiarach podstawy m. Majdan ma wymiary 32 m (W E) na 23 m (N S) (ryc. 3). Obiekt jest otoczony wałem obronnym, którego największa zachowana wysokość w stosunku do zewnętrznej podstawy sięga blisko 5 m. U podnóża założenia od strony południowo wschodniej widoczne jest zagłębienie, będące reliktem suchej fosy. Za fosą znajduje się częściowo zachowany wał zewnętrzny odcinający grodzisko od nasady cypla. Teren położony bezpośrednio na południowy zachód od grodziska został silnie przekształcony z powodu funkcjonującej tam do niedawna żwirowni 2. W części północnej obiektu czytelne jest wyraźne obniżenie terenu, będące być może reliktem bramy. Bezpośrednio na zachód od tego miejsca znajduje się najwyższe wyniesienie wału, na którym miała się znajdować drewniana wieża. Grodzisko było znane już w XIX w. 3. Pierwsze prace dokumentacyjno- inwentaryzacyjne przeprowadził tam w 1827 r. porucznik Johann Michael Guise. Powojenne zainteresowania polskich archeologów rozpoczęły się od badań W dotychczasowej literaturze grodzisko figurowało pod nazwą Kajkowo. W niemieckiej literaturze przedwojennej nosiło nazwę Leschaken. Z kolei w dokumentacji AZP określono je jako Ornowo- Lesiak Ostródzki, stan. 3. Na południowo zachodnim stoku cypla zlokalizowana była nieistniejąca obecnie osada (Ornowo- Lesiak, gm. Ostróda, stan. 4; stanowisko zostało całkowicie zniszczone wskutek wybierania ziemi), prawdopodobnie związana z omawianym grodziskiem. Zniszczenie stanowiska zostało zarejestrowane podczas badań powierzchniowych AZP przeprowadzonych w 1988 r. (KESA w Wojewódzkim Urzędzie Ochrony Zabytków w Olsztynie, delegatura w Elblągu). A. Lissauer, Die prähistorischen Denkmäler der Angrenzenden Provinz Westpreussen und der angrenzenden Gebiete, Leipzig 1887, s. 190; zob. też E. Hollack, Erläuterungen zur vorgeschichtlichen Übersichtskarte von Ostpreußen, Glogau Berlin, s. 89; H. Crome, Karte und Verzeichnis der vor und frühgeschichtlichen Wehranlagen in Ostpreußen, Altpreußen, Jg. 1937, H. 3, s Pruthenia, 2012, t. VII, s

3 118 Sławomir Wadyl weryfikacyjno powierzchniowych przeprowadzonych na tym stanowisku w 1949 r. przez Jerzego Antoniewicza 4. W latach pod kierunkiem Romualda Odoja i Bogusławy Wawrzykowskiej na stanowisku prowadzono pierwsze systematyczne prace wykopaliskowe. W trakcie dwóch sezonów badań wytyczono i wyeksplorowano dwa wykopy: pierwszy w części północno wschodniej założenia (12 2 m) oraz drugi w partii południowo zachodniej (13 3 m) (zob. ryc. 4). Pierwszy z wykopów badawczych wytyczony został od korony wału, na jego stoku i obejmował również fragment majdanu. W trakcie eksploracji omawianego wykopu zarejestrowano fragment rozwaliska wału oraz kolistą w rzucie jamę o średnicy około 0,8 m i miąższości przekraczającej 0,7 m o nieokreślonej bliżej funkcji. W drugim wykopie odsłonięto relikty wału o konstrukcji przekładkowej w postaci pięciu warstw krzyżujących się, spalonych bierwion drewnianych 5. Według informacji zawartych w dzienniku badań poniżej nawarstwień związanych z wałem odsłonięto bruk kamienny 6. Wyniki tych prac nie doczekały się opracowania i publikacji. Nie zachowała się również dokumentacja. Ocalały jedynie dzienniki badań znajdujące się obecnie w Dziale Archeologii Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie (teczka Kajkowo). W związku z tym nie ma możliwości powiązania zachowanych materiałów źródłowych z poszczególnymi jednostkami stratygraficznymi. W trakcie badań z lat pozyskano zbiór około 470 fragmentów ceramiki naczyniowej. Przed kilkoma laty Izabela Mirkowska opublikowała opracowanie materiału źródłowego z tych badań 7. Autorka wyróżniła trzy grupy techniczne. Pierwsza grupa zawierała naczynia ręcznie lepione i przykrawędnie obtaczane (datowane wg autorki na VIII w.). Do drugiej grupy zaliczono naczynia obtaczane do największej wydętości brzuśca (IX/X XI w.). Ostatnia grupa to naczynia całkowicie obtaczane przy niewielkim współudziale form częściowo obtaczanych (X/XI XII w.). Poza samym podziałem materiału na trzy grupy techniczne i określeniem chronologii poszczególnych grup autorka opracowania nie odniosła się do stratygrafii wykopów, z których materiały pozyskano J. Antoniewicz, Z zagadnień ochrony zabytków wczesnośredniowiecznego budownictwa obronnego Warmii i Mazur, Sprawozdania P.M.A., 1950, t. III, s. 70. I. Mirkowska, Ceramika wczesnośredniowieczna z grodziska w Kajkowie (przysiółek Lesiak), d. pow. Ostróda, woj. warmińsko mazurskie, [w:] Ceramika zachodniobałtyjska. Nowe źródła i interpretacje. Materiały z konferencji, Białystok września 2002 roku, red. M. Karczewska, M. Karczewski, Białystok 2004, s. 281; M. Hoffmann, A. Mackiewicz, Średniowieczne założenia obronne powiatu ostródzkiego, Ostróda 2004, s. 16. Archiwum Działu Archeologii Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie (teczka Kajkowo). W obrębie bruku znaleziono fragmenty ceramiki, nie określono jednak jej chronologii, przez co metryka tej konstrukcji nie jest znana, jednakże w świetle odkryć z ostatnich badań prawdopodobna jest jej neolityczna geneza. I. Mirkowska, op. cit. Autor miał okazję zapoznać się z omawianymi materiałami. Niestety, na podstawie opisów znajdujących się na woreczkach nie ma możliwości odniesienia zespołów do konkretnych jednostek stratygraficznych. Inaczej niż w kwestii datowania ceramiki wypowiedziała się autorka opracowa-

4 Grodzisko w Ornowie-Lesiaku w świetle wyników ostatnich badań archeologicznych 119 Mniej więcej w tym samym czasie Waldemar Andrzej Moszczyński, powołując się na informację ustną I. Mirkowskiej, wyraził pogląd, że osada w Kajkowie, gm. Ostróda [ ] zasługuje na szczególną uwagę, albowiem pozyskana z niej ceramika pozwala wydzielić trzy fazy osadnicze. Każda z faz reprezentuje zarazem inny obraz kulturowy. Najstarsza nosi wyłącznie cechy kulturowe pozwalające identyfikować ją z kręgiem pruskim, następna zawiera wyłącznie ceramikę słowiańską, a najmłodsza charakteryzuje się obecnością hybryd stylistycznych mających nawiązania do kręgu pruskiego i słowiańskiego 9. Powyższą opinię przytoczył ostatnio również Kazimierz Grążawski 10. W ten sposób mit o zmieniającym się udziale etnokulturowym mieszkańców grodu kajkowskiego na stale zaistniał w literaturze naukowej. Informacje o odkrytej konstrukcji kamiennej (bruk) zalegającej poniżej pod wałem dopuszczały ewentualność wydzielenia przedgrodowej fazy osadniczej datowanej na starsze fazy wczesnego średniowiecza. Jednakże brak informacji odnośnie rodzaju pozyskanej z tego miejsca ceramiki nie umożliwiał rozwikłania tej kwestii, zaś istnienie fazy przedgrodowej mogłoby być zweryfikowane jedynie przez dalsze prace wykopaliskowe. W 2011 r. w Instytucie Archeologii w Toruniu podjęto realizację programu badawczego pt. Pogranicze słowiańsko bałtyjskie we wczesnym średniowieczu 11. Jednym z zadań badawczych tego programu były badania sondażowo weryfikacyjne grodziska w Ornowie Lesiaku Ostródzkim 12. Głównym celem wznowienia badań była weryfikacja dotychczasowych poglądów odnoszących się do chronologii funkcjonowania grodu. Kwestią szczególnie wymagającą wyjaśnienia było zagadnienie trzyfazowości tego założenia grodowego, co zdaniem części badaczy miało się manifestować w materiale źródłowym. W trakcie prac prowadzonych latem 2011 r. wytyczono i wyeksplorowano dwa wykopy o wymiarach 7 2 m (wykop I/2012) oraz 1 1 m (wykop II/2012), a także wykonano serię odwiertów wzdłuż osi N S i prostopadłej do niej W E (ryc. 4). Wykop I/2012 wytyczono w południowej części obiektu na wewnętrznym stoku wału i majdanie grodziska. Drugi sondaż założono w północnej części stanowiska, w miejnia odnośnie chronologii grodziska. Chronologię funkcjonowania grodu określiła na IX XII w.; por. I. Mirkowska, op. cit., s Z kolei M. Hoffmann i A. Mackiewicz datują omawiane założenie ramowo na XI XIII w; zob. M. Hoffmann, A. Mackiewicz, op. cit., s W.A. Moszczyński, Rubież słowiańsko bałtyjska nad Wkrą w VIII XI wieku na podstawie ceramiki ze stanowisk w Nowym Dworze, Tarczynach i Trzcinie, [w:] Pogranicze polsko pruskie i krzyżackie, red. K. Grążawski, Włocławek Brodnica 2003, s K. Grążawski, O tak zwanej częściowej okupacji ziemi chełmińskiej przez Prusów głos w dyskusji, Pruthenia, t. III, s. 252; Idem, Ziemia lubawska na pograniczu słowiańsko pruskim w VIII XIII w. Studium nad rozwojem osadnictwa, Olsztyn 2009, s Program realizowano w ramach grantu Wydziału Nauk Historycznych UMK w Toruniu o nr 329 NH (2011 r.) oraz 1008 NH (2012 r.). 12 W związku z obiecującymi rezultatami przeprowadzonych badań podjęto decyzję o kontynuacji prac w roku 2012.

5 120 Sławomir Wadyl scu gdzie zaobserwowano znaczne obniżenie korony wału interpretowane jako relikt bramy. W wykopie I/2011 usytuowanym na wewnętrznym stoku wału odsłonięto nawarstwienia kulturowe, których miąższość dochodziła do 1,6 m na majdanie oraz ponad 2,5 m na wale (ryc. 4). Wyróżniono cztery grupy nawarstwień kulturowych. Do pierwszej zaliczono częściowo przemieszane warstwy zalegające do głębokości około 60 cm poniżej humusu (warstwy 2, 4, 5 i 23). Na poziomie zalegania warstw 4 i 5 zarejestrowano rozwalisko kamienne składające się z otoczaków o średnicy od kilku do ponad cm. W obrębie drugiej grupy znajdują się nawarstwienia rumowiskowo- demolacyjne, które należy interpretować jako destrukty konstrukcji wału, która w wyniku pożaru osunęła się na wewnętrzny jego stok (warstwy 24 i 20). W południowej części wykopu zarejestrowano gliniano ziemne nawarstwienia wału oraz kilka warstw węgli drzewnych będących pozostałością po spalonej drewnianej przekładkowej konstrukcji wału. W południowo zachodnim narożniku wykopu odsłonięto warstwę żółto czerwonej przepalonej gliny (warstwa 3). Ostatnia grupa to nawarstwienia z zagłębienia na styku wewnętrznego stoku wału i majdanu, powstałe wskutek użytkowania obiektu. Zaliczono tu warstwę ciemnoszarej spiaszczonej próchnicy (warstwa 8), zalegającą poniżej warstwę żółto brązowego piasku zawierającą duże ilości polepy i węgli drzewnych oraz zarejestrowaną w największym zagłębieniu warstwę jasnoszarego piasku (warstwa 18). W tym miejscu na głębokości około cm od stropu wykopu zarejestrowano kamienne rozwalisko składające się z kamieni o średnicy od kilku do około 30 cm (ryc. 5). Warstwy te uznano za właściwe homogeniczne nawarstwienia osadnicze. Pochodzi z nich największa liczba materiału zabytkowego. Na głębokości około 2 m szerokość eksplorowanego wykopu zmniejszyła się do około 0,8 m, w związku z czym zarejestrowane nawarstwienia kulturowe nie były jednoznaczne do interpretacji. Być może opisywane warstwy akumulacyjne należałoby uznać za nawarstwienia obiektu o charakterze mieszkalnym 13. W wykopie II/2011 usytuowanym w miejscu domniemanego reliktu wjazdu bramnego zarejestrowano nawarstwienia kulturowe sięgające 1 m miąższości. Poniżej humusu wystąpiła jasnoszara warstwa spiaszczonej próchnicy (warstwa 2). Na drugim poziomie eksploracji zarejestrowano rozwalisko kamienne (bruk?) składające się z różnej wielkości kamieni o średnicach od kilku do dwudziestu kilku cm. Poniżej rozwaliska kamiennego wystąpiły nawarstwienia zawierające w głównej mierze różnej wielkości węgle drzewne, resztki spalenizny, popiół oraz znaczne ilości polepy. Na samym spągu wykopu zarejestrowano bardzo intensywną warstwę spalenizny (warstwa 4). Z nawarstwień omawianego wykopu nie pozyskano materiałów zabytkowych. W trakcie badań wykonano również serię 14 odwiertów na przebiegu wytyczonych osi. Część z odwiertów pozwoliła uzyskać wgląd w nawarstwienia w innych czę- 13 Poniżej nawarstwień wczesnośredniowiecznych odsłonięto obiekt pradziejowy, związany prawdopodobnie z osadnictwem kultury łużyckiej. Treść wypełniska obiektu stanowił jasnoszary, sypki piasek oraz liczne średniej i dużej wielkości kamienie.

6 Grodzisko w Ornowie-Lesiaku w świetle wyników ostatnich badań archeologicznych 121 ściach grodziska. W niektórych przypadkach, głównie z powodu występujących licznie kamieni i korzeni drzew, nie było możliwe osiągnięcie calca. W 2012 r. kontynuowano prace. Podobnie jak w pierwszym sezonie badań założono dwa wykopy. Pierwszym wykopem (I/2012) o wymiarach 10 3 m i usytuowanym w zachodniej partii grodziska przecięto wał obronny. Zadokumentowano nawarstwienia kulturowe sięgające od 0,55 m (na majdanie) do 2,6 m w części zachodniej (ryc. 6). W zachodniej partii wykopu, poniżej humusu zarejestrowano rumowiskowo- demolacyjne nawarstwienia zawierające duże ilości węgli drzewnych oraz polepy (warstwa 12,15 i 18). Poniżej zalegały warstwy składające się z silnie przepalonej gliny oraz rumoszu pomarańczowej polepy (warstwy 6 6c). Nawarstwienia o podobnym charakterze zaobserwowano na wewnętrznym stoku wału. W północnej części wykopu poniżej humusu zadokumentowano warstwę jasnobrązowego lekko gliniastego piasku z grudkami pomarańczowej polepy (warstwa 39). W południowej części również stwierdzono nawarstwienia rumowiskowe zawierające duże ilości węgli drzewnych i polepy (warstwy 17, 20 i 45). Poniżej nawarstwień o charakterze rumowiskowym zadokumentowano przekrój wału. Jądro wału usypano z kilku warstw gliniastego piasku (warstwy 23, 31, 35, 21, 25, 11 oraz 16), na którym ułożono przekładkową konstrukcję z krzyżujących się pod kątem prostym bierwion drewna. Konstrukcja przekładkowa najbardziej czytelna była na zewnętrznym stoku wału (ryc. 7) 14. We wschodniej partii wykopu poniżej humusu zadokumentowano warstwę jasnożółto szarego piasku z drobnymi kamieniami (warstwa 3), pod którą zalegała jasnopomarańczowa glina calcowa. W tzw. kotlince przywałowej odsłonięto obiekt mieszkalny w postaci ziemianki. Obiekt rozciągał się pomiędzy 5 a 9 m licząc od zachodniej krawędzi wykopu. Ziemiankę zarejestrowano fragmentarycznie w związku z czym dokładne jego wymiary oraz kształt w partii stropowej nie są możliwe do określenia. Zachowana miąższość obiektu wynosiła 1,3 m. Miał on dość wyrównane dno z jednym czytelnym zagłębieniem o średnicy około 30 cm i głębokości 40 cm znajdującym się w zachodniej jego części. Warstwy jasnoszarego gliniastego piasku (warstwa 29) oraz jasnopomarańczowej gliny przemieszanej z jasnoszarym piaskiem znajdujące się na spągu ziemianki (warstwa 33 i 42) zwierały niewielkie ilości treści kulturowej. Gros materiałów pozyskano z warstwy 10 oraz warstwy 2. W zachodniej części obiektu zadokumentowano owalne palenisko o średnicy 60 cm składające się z niewielkich kamieni. W obrębie paleniska stwierdzono liczne węgle drzewne oraz ślady spalenizny. 14 W zachodniej części wykopu pod nawarstwieniami związanymi z wałem zarejestrowano układ dość dużych kamieni, pod którymi w dwóch miejscach odkryto skupiska ceramiki. Poniżej zadokumentowano bruk kamienny składający się niewielkich kamieni o długości boku około 7 cm. Konstrukcję (obiekt) zarejestrowano jedynie fragmentarycznie, niemniej jednak liczny materiał źródłowy w postaci fragmentów ceramiki oraz kamienna siekierka wskazują na związek z neolityczną kulturą amfor kulistych. Odkrycie to rzuca pewne światło na znaleziska z badań z lat 60. XX w.

7 122 Sławomir Wadyl W środkowej części wykopu, bezpośrednio na północ od ziemianki odsłonięto trudny do zinterpretowania obiekt z kamieniami (ryc. 8). Miał on kształt zbliżony do prostokąta o wymiarach 2 1,5 m. Jego miąższość wynosiła około 1 m. W treści wypełniska przeważały liczne, różnej wielkości kamienie oraz ślady spalenizny, popiołu i węgli drzewnych. Funkcja tego obiektu jest trudna do zinterpretowania. Wielce prawdopodobny wydaje się związek owego obiektu z ziemianką. Być może było to dużych rozmiarów palenisko. Wśród kamieni wystąpiły liczne fragmenty ceramiki naczyniowej. Drugi wykop badawczy (wymiary 3 2 m) usytuowano na zewnętrznym stoku zewnętrznego wału oporowego w odległości 25 m na południowy wschód od korony wału w południowej partii założenia. Poniżej humusu odnotowano warstwę luźnego piasku o barwie ciemnoszaro żółtej. Stratygrafia zadokumentowana na profilach pozwoliła na stwierdzenie faktu prowadzenia prac ziemnych, które doprowadziły do uzyskania formy wału wraz z suchą fosą. Brak nawarstwień rumowiskowych pozwala poddać w wątpliwość istnienie drewnianych konstrukcji na tym wale, które w wyniku zniszczenia musiałyby pozostawić ślady w postaci spalenizny i węgli drzewnych. Z wypełniska fosy pozyskano zaledwie dwa fragmenty ceramiki. W trakcie dwóch sezonów badań na grodzisku w Ornowie Lesiaku pozyskano 481 fragmentów ceramiki naczyniowej z okresu wczesnego średniowiecza. Przeprowadzono szczegółową analizę technologiczno stylistyczną 15. Cały zbiór podzielono na zespoły ceramiczne pochodzące z poszczególnych jednostek stratygraficznych i posiadające zróżnicowane walory poznawcze (R3 R1). Ornowo Lesiak 3/11 (R2) Ornowo Lesiak 3/10 (R1) Ornowo Lesiak 3/9 (R3) Ornowo Lesiak 3/8 (R3) Ornowo Lesiak 3/7 (R2) Ornowo Lesiak 3/6 (R1) Ornowo Lesiak 3/5 (R1) Ornowo Lesiak 3/4 (R2) Ornowo Lesiak 3/3 (R1) Ornowo Lesiak 3/2 (R4) Ornowo Lesiak 3/1 (R1) 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Wykres 1. Ornowo Lesiak, gm. Ostróda, stan. 3. Frekwencja poszczególnych grup technicznych w analizowanych zespołach ceramiki GT1 GT2 GT3 GT5 15 Na potrzeby analizy zastosowano zmodyfikowany schemat adalbertusowski, por. W. Chudziak, D. Poliński, A. Moszczyński, Schemat analizy opisowej wczesnośredniowiecznej ceramiki naczyniowej, [w:] Wczesnośredniowieczny szlak lądowy z Kujaw do Prus (XI wiek), red. W. Chudziak, Toruń 1997, s

8 Grodzisko w Ornowie-Lesiaku w świetle wyników ostatnich badań archeologicznych 123 Najbardziej wartościowe serie ceramiki pochodzą z obiektu ziemiankowego oraz nawarstwień o charakterze akumulacyjnym odsłoniętych w strefie przywałowej w wykopach I/2011 oraz I/2012 (zespoły Ornowo Lesiak 3/2 oraz Ornowo Lesiak 3/8). Duże walory poznawcze posiadał również zespół ceramiki pozyskano z obiektu z konstrukcją kamienną sąsiadującego z ziemianką (Ornowo Lesiak 3/9). W analizowanym zbiorze ceramiki zdecydowanie przeważała ceramika wykonana w technice całkowitego obtaczania (GT5), której udział wyniósł 86,5%. Kolejną pod względem frekwencji była grupa ceramiki ręcznie lepionej, obtaczanej do największej wydętości brzuśca (GT3 9%). Nieco mniejszy udział miały fragmenty naczyń ręcznie lepionych, obtaczanych przykrawędnie (GT2 7,2 %). Zaledwie cztery fragmenty pewnie zidentyfikowano jako lepione ręcznie, bez zastosowania koła garncarskiego (GT1 1%). Pod względem technologicznym ceramikę ręcznie lepioną i częściowo obtaczaną cechowało zastosowanie receptury masy garncarskiej zawierającej niewielką ilość źle wysortowanego i nieobtoczonego materiału klasycznego. W większości przypadków jako domieszki schudzającej dodawano ziarna tłucznia mineralnego o frakcjach od drobnoziarnistych po gruboziarniste. Powierzchnia zewnętrzna ścianek była w większości przypadków lekko chropowata. Na kilku fragmentach stwierdzono ślady po wygładzaniu powierzchni za pomocą fragmentu drewienka. W grupie ceramiki całkowicie obtaczanej (GT5) najczęściej stosowano recepturę masy garncarskiej zawierającą niewielką ilość drobnoziarnistego piasku i nieliczne wtręty średnioziarnistego ostrokrawędzistego tłucznia kamiennego (45%). Niewiele mniejszy udział miała pierwsza receptura (37,6%) garncarska zawierająca niewielką ilość nieobtoczonego materiału klastycznego w postaci ostrokrawędzistych ziaren tłucznia mineralnego o frakcjach od drobnoziarnistych po średnioziarniste. Powierzchnie zewnętrzne ścianek w większości przypadków zostały wykończone dość starannie. Przeważająca część naczyń posiada ornament na niemal całej powierzchni. Pewnie udało się sklasyfikować dwa naczynia ręcznie lepione. Były to okazy posiadające wylewy wykańczane przez zaszczypywanie bądź odciski palcowe (ryc. 9:e, h). Jest to motyw charakterystyczny dla pruskiej (postolsztyńskiej) tradycji garncarskiej. Tego rodzaju traktowanie brzegów przeżywa się na ziemiach pruskich w głąb wczesnego średniowiecza (nawet po XI w.) 16. Podobne obchodzenie się z brzegami naczyń całkowicie ręcznie lepionych stwierdzono w różnych częściach Słowiańszczyzny. Znaleziska tak dekorowanych naczyń pochodzą m.in.: z Kałdusa w ziemi chełmińskiej, Drohiczyna czy też Krakowa Nowej Huty. Również w kręgu kultury praskiej i kijowskiej znane są stanowiska gdzie stwierdzono analogiczne motywy dekoracyjne Zob. W. Wróblewski, T. Nowakiewicz, Ceramika pruska i słowiańska we wczesnośredniowiecznej Galindii, [w:] Słowianie i ich sąsiedzi we wczesnym średniowieczu, red. M. Dulinicz, Warszawa Lublin 2003, s M. Weinkauf, Ceramika naczyniowa jako źródło poznania procesów osadniczych w strefie chełmińsko dobrzyńskiej w początku wczesnego średniowiecza (VII IX wiek), Toruń 2011, s ; maszynopis rozprawy doktorskiej w Instytucie Archeologii UMK.

9 124 Sławomir Wadyl Udało się określić typologicznie jedno naczynie przykrawędnie obtaczane. Był to okaz baniasty ze średnio wydętym i wysoko umieszczonym brzuścem (ryc. 9:d). Naczynie nie posiadało żadnych ornamentów. Okaz należy umieścić we wczesnosłowiańskiej tradycji garncarskiej z ceramiką określaną mianem Sukow 18, czy też jako rodzina typów B 19. Cechą charakterystyczną tego nurtu jest brak zdobień. Naczynia tego typu występują od VII w. i przeżywają się do IX stulecia 20. W przypadku ceramiki obtaczanej do największej wydętości brzuśca klasyfikacja morfologiczna była możliwa w dwóch przypadkach. Jeden okaz zaliczono do naczyń baniastych (ryc. 10:g). Było to naczynie o wysoko usytuowanej największej wydętości brzuśca, ze słabo wydętym brzuścem. Drugie naczynie należało do form dwustożkowatych (ryc. 10:c). Był to egzemplarz ze średnio wysoko umieszczonym załomem brzuśca i krótkim, nieznacznie odgiętym brzegiem. W ornamentyce tej grupy przeważały motywy wykonane wielozębnym narzędziem grzebykowatym. Największą frekwencję wykazały pasma w układzie horyzontalnym, a także pasma linii falistych o łagodnym bądź załamującym się profilu. Rzadziej notowano pasma faliste o wysokiej amplitudzie. Sporadycznie występowały wątki o wyglądzie krótkich maźniętych linii grzebykowatych. Naczynia obtaczane do największej wydętości brzuśca nawiązywały do interregionalnego nurtu wytwórczości garncarskiej nazywanego ceramiką typu Menkendorf/rodzina typów D 21. Zwrócono uwagę, że zwarte terytorium występowania ceramiki tego nurtu rozciąga się od wschodniego Holsztynu po Pomorze Gdańskie i ziemię chełmińską 22. Chronologia występowania garnków typu Menkendorf przypada na czas pomiędzy końcem VIII a XI w., z największym natężeniem w X stuleciu 23. Spośród dziewięciu określonych typologicznie okazów całkowicie obtaczanych (GT5) siedem egzemplarzy należało do form esowatych, dwie do baniastych. Wśród form esowatych przeważały okazy z silnie wydętym średnio wysoko usytuowanym brzuścem. Esowate formy tego typu należą do najbardziej rozpowszechnionych na terenach Słowiańszczyzny zachodniej w młodszych fazach wczesnego średniowiecza. 18 E. Schuldt, Die slawische Keramik von Sukow und das Problem der Feldberger Gruppe, Jahrbuch für Bodendenkmalpflege in Mecklenburg, Jg. 1963, s W. Łosiński, R. Rogosz, Zasady klasyfikacji i schemat taksonomiczny ceramiki, [w:] Szczecin we wczesnym średniowieczu. Wzgórze zamkowe, red. E. Cnotliwy, L. Leciejewicz, W. Łosiński, Wrocław Warszawa Kraków Gdańsk Łódź 1983, s ; W. Łosiński, R. Rogosz, Metody synchronizacji warstw kulturowych wczesnośredniowiecznych obiektów wielowarstwowych na podstawie analizy ceramiki ze Szczecina, [w:] Problemy chronologii ceramiki wczesnośredniowiecznej na Pomorzu Zachodnim, Warszawa, s M. Dulinicz, Kształtowanie się Słowiańszczyzny Północno Zachodniej. Studium archeologiczne, Warszawa 2001, s ; zob. też Garncarstwo wczesnośredniowiecznego Wolina, Wrocław 2012, s Zob. E. Schuldt, Die slawische Keramik in Mecklenburg, Berlin 1956, s. 9 16; W. Łosiński, R. Rogosz, Zasady klasyfikacji 22 W. Łosiński, Menkendorf, [w:] Słownik Starożytności Słowiańskich, t. VIII. Suplement i Indeksy, cz. 2 (Supplement A Ż), red. A. Gąsiorowski, G. Labuda, A. Wędzki, Wrocław Warszawa Kraków 1996, s M. Dulinicz, op. cit., s

10 Grodzisko w Ornowie-Lesiaku w świetle wyników ostatnich badań archeologicznych 125 W systemie typologicznym ceramiki szczecińskiej określano je jako rodzinę typów G, zaś w Meklemburgii typem Vipperow 24. Mniejszy udział miały pojemniki z wyodrębnioną szyjką i z wysoko umieszczonym wyraźnie wydętym brzuścem, nawiązujące do form typu Teterow/J 25. Co prawda zdecydowana większość naczyń określanych mianem Teterow posiada baniaście ukształtowany brzusiec, nie mniej jednak wyodrębniona szyjka oraz krótki nieznaczne wychylny na zewnątrz wylew przemawiają za taką klasyfikacją tych okazów. Garnki baniaste charakteryzowały się silnie wydętym i średnio wysoko umieszczonym brzuścem oraz silnie wychylonym na zewnątrz brzegiem. Również i te okazy nawiązywały do form określanych typem Vipperow/G. W grupie ceramiki całkowicie obtaczanej udział ceramiki posiadającej ornament wyniósł 84,3%. Na garnkach tej grupy odnotowano znacznie większe zróżnicowanie wątków zdobniczych niż na naczyniach częściowo obtaczanych. Największą frekwencję miał wątek w postaci dookolnych linii żłobków. Często motyw ten występował samoistnie. W większości kompozycji dwu i wielowątkowych był wątkiem głównym. Stosunkowo często występowały również zdobienia w postaci pojedynczej linii falistej czy też tzw. żeberka. Ponadto odnotowano odciski wykonane wielozębnym narzędziem grzebykowatym, a także odciski stempla wielodzielnego. Część garnków charakteryzowała się dość bogatym strefowym programem ornamentacyjnym. Dookolne żłobki uzupełniano przede wszystkim odciskami stempla i grzebyka (ryc. 9:a, 10:a). W związku ze stwierdzeniem jednej fazy osadniczej wszystkie źródła można traktować jako jeden zbiór. W zbiorze tym dominowała ceramika całkowicie obtaczana (GT5 86,5%). W strukturze tej kolekcji znaczny odsetek stanowiły garnki przykrawędnie obtaczane (GT2 7,2%) oraz obtaczane do największej wydętości brzuśca (GT3 9%). Ceramika częściowo obtaczana może być synchronizowana z fazą IIIa rozwoju garncarstwa na ziemi chełmińskiej. Z kolei garnki całkowicie obtaczane można synchronizować z podfazą IIIb1 26 wyróżnioną dla ziemi chełmińskiej czy też fazą II rozwoju garncarstwa na ziemi lubawskiej 27. Nie ma jednak reperowych zbiorów z dorzeczu górnej Drwęcy, do których można by odnosić materiały z Ornowa Lesiaka. Najbliższe związki widoczne są w materiale z grodziska w Domkowie, gm. Grunwald, stan B. Stanisławski, op. cit., s. 63; tam dalsza literatura. 25 Ibidem, s ; tam dalsza literatura 26 Zob. W. Chudziak, Periodyzacja rozwoju wczesnośredniowiecznej ceramiki z dorzecza dolnej Drwęcy (VII XI/XII w.). Podstawy chronologii procesów zasiedlenia, Toruń, s , ryc. 51; Idem, Strefa chełmińsko dobrzyńska we wczesnym średniowieczu próba bilansu dorobku badawczego, [w:] Archeologia toruńska. Historia i teraźniejszość, red. B. Wawrzykowska, Toruń, s K. Grążawski, Ziemia lubawska na pograniczu, s Materiały pochodzą z badań sondażowo weryfikacyjnych przeprowadzonych w 2011 r. przez autora niniejszego szkicu. Struktura zespołu ceramiki pozyskanego z bruku kamiennego zadokumentowanego w wykopie w południowej partii stanowiska była bardzo zbliżona do analizowanej. Poza podobieństwami w morfologii zbioru również silne nawiązania czytelne są w stylistyce. Przejawiają się przede wszystkim w ornamentyce strefowej naczyń całkowicie obtaczanych dekorowanych dookolnymi żłobkami uzupełnionymi pasmami linii falistych bądź odcisków stempla i grzebyka.

11 126 Sławomir Wadyl Poza ceramiką znaleziono dwa zabytki tzw. wydzielone: żelazny nożyk oraz szydło kościane (ryc. 11). Są to przedmioty codziennego użytku o ponadregionalnym zasięgu występowania oraz o szerokim zakresie czasowym, nie mogą być zatem uznane za dobre datowniki, w związku z czym podstawę datowania stanowi analiza ceramiki naczyniowej. Struktura zbioru ceramiki z Ornowa Lesiaka pozwala określić chronologię grodziska do czasu od ostatnich dekad X po połowę (?) XI w. Rezultaty badań przeprowadzonych w latach zmuszają do zakwestionowania sugerowanej w literaturze przedmiotu szerokiej chronologii grodziska 29. Jak wynika z analizy stratygrafii zadokumentowanej w wykopach oraz analizy technologiczno stylistycznej materiału źródłowego, nie do utrzymania jest również pogląd o trzech fazach osadniczych. Nie ulega wątpliwości, że gród był założeniem jednofazowym potwierdza to stratygrafia zadokumentowana w przekopie przez wał obronny oraz stratygrafia horyzontalna nawarstwień, a także analiza ceramiki. Po zniszczeniu i spaleniu konstrukcji znajdujących się na wale gród nie został odbudowany 30. Analiza ceramiki naczyniowej pozwoliła zawęzić chronologię funkcjonowania grodu do okresu od ostatnich dekad X w. po połowę (?) XI w. Przekrój wału grodziska zadokumentowany w wykopie I/2012 pozwala wnioskować, że sam gliniano ziemny nasyp wału miał wysokość około 1,5 m i około 3 3,5 m szerokości. Na nasypie usytuowano jedną warstwę niezwiązanych ze sobą elementów drewnianych usytuowanych poprzecznie i podłużnie do przebiegu wału, które należy interpretować jako konstrukcję przekładkową (zwaną niekiedy rusztową) 31. Sama konstrukcja najlepiej zachowała się na zewnętrznym stoku wału. Z kolei w wykopie I/2011 ten sam rodzaj konstrukcji był doskonale czytelny na wewnętrznym stoku wału. Zadokumentowane, znacznej miąższości nawarstwienia rumowiskowo demolacyjne pozwalają domniemywać istnienie dodatkowych elementów obronnych wału, które w wyniku spalenia i zniszczenia runęły wewnątrz oraz na zewnątrz wału. Bardzo duże ilości rumoszu pomarańczowej polepy oraz węgli drzewnych zdają się przemawiać za palisadą umocnioną i oblepioną polepą czy też samą gliną. Rodzaj konstrukcji należy pozostawić jednak w sferze hipotez. Nie ma możliwości precyzyjnego umiejscowienia tych elementów konstrukcji. Udało się uzyskać odpowiedź na pytanie czym są różnej głębokości zagłębienia o średnicach około 3 m znajdujące się w różnych miejscach na styku wału i majdanu. Zaobserwowano osiem tego typu zagłębień w strefie przywałowej grodziska. 29 Por. I. Mirkowska, op. cit., s. 282; M. Hoffmann, A. Mackiewicz, op. cit., s O gwałtownym zniszczeniu grodu świadczą nawarstwienia pożarowo rumowiskowe zawierające bardzo duże ilości węgli drzewnych, spalenizny i polepy zarejestrowane w wykopach usytuowanych w sąsiedztwie wałów grodziska. 31 Na temat konstrukcji przekładkowej zob. W. Hensel, Słowiańszczyzna wczesnośredniowieczna. Zarys kultury materialnej, Warszawa 1987, s ; B. Dzieduszycka, Ze studiów nad wczesnośredniowiecznymi technikami budownictwa obronnego. Umocnienia wczesnośredniowiecznego Kaszowa w województwie wrocławskim, Slavia Antiqua, t. XXIV, s. 74; zob. też. A. Chmielowska, P. Marosik, Wczesnośredniowieczne budownictwo obronne między Prosną i Pilicą, Warszawa Łódź 1989, s. 42.

12 Grodzisko w Ornowie-Lesiaku w świetle wyników ostatnich badań archeologicznych 127 Wykop I/2012 objął swoim zasięgiem jedno z zagłębień, które okazało się być reliktem obiektu mieszkalnego typu ziemiankowego. W związku z powyższym można przyjąć, że i pozostałe (poza najgłębszym obniżeniem znajdującym się w południowej partii grodziska i sięgającym głębokości 2,5 m w odniesieniu do otoczenia) są reliktami domostw. Przeprowadzone badania niewątpliwie dostarczyły nowych danych do poznania wczesnośredniowiecznego osadnictwa dorzecza górnej Drwęcy. Umożliwiły falsyfikację starszych poglądów dotyczących tego stanowiska, szczególnie jego chronologii i rozwarstwienia na fazy osadnicze. Nie ulega wątpliwości, że gród pełnił istotną rolę w strukturze osadniczej górnej Drwęcy w pewnym wycinku wczesnego średniowiecza. Kluczowa kwestia, a mianowicie przynależność etnokulturowa grodu nadal nastręcza wielu trudności. Rozwiązania problemu nie ułatwia analiza ceramiki. Z jednej strony obecność ceramiki ręcznie lepionej nawiązującej do tradycji postolsztyńskich powinna przemawiań za pruską przynależnością grodu. Z drugiej jednak strony udział w tym samym zbiorze naczyń nawiązujących do garnków sukowskich i menkendorfskich, które jak się powszechnie przyjmuje nie zostały adaptowane w kręgu pruskim, zasiewa pewne wątpliwości. Niewątpliwie problematyka zasiedlenia i kształtowania się struktur osadniczo terytorialnych we wczesnym średniowieczu na tym obszarze wymaga dalszych prac wykopaliskowych i pogłębionych studiów gabinetowych.

13 128 Sławomir Wadyl Ryc. 1. Lokalizacja grodziska w Ornowie Lesiaku, wg F. Schroetter, Karte von Ost Preussen nebst Preussisch Litthauen und West Preussen nebst dem Netzdistrict, arkusz Ryc. 2. Lokalizacja grodziska, wg Archiwum Działu Archeologii Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie, teczka Kajkowo

14 Grodzisko w Ornowie-Lesiaku w świetle wyników ostatnich badań archeologicznych 129 Ryc. 3. Widok na grodzisko od strony północno zachodniej, Fot. T. Kisielewski Ryc. 4. Ornowo Lesiak, gm. Ostróda, stan. 3. Plan warstwicowy grodziska z lokalizacją dotychczasowych wykopów. Rys. S. Wadyl

15 130 Sławomir Wadyl Ryc. 5. Ornowo Lesiak, gm. Ostróda, stan. 3. Profil zachodni wykopu I/2011. Rys. P. Kucypera, S. Wadyl

16 Grodzisko w Ornowie-Lesiaku w świetle wyników ostatnich badań archeologicznych 131 Ryc. 6. Ornowo Lesiak, gm. Ostróda, stan. 3. Profil południowy wykopu I/2012. Rys. M. Kozicka, S. Wadyl

17 132 Sławomir Wadyl Ryc. 7. Ornowo Lesiak, gm. Ostróda, stan. 3. Rzut poziomy przekładkowej konstrukcji wału. Fot. S. Wadyl Ryc. 8. Ornowo Lesiak, gm. Ostróda, stan. 3. Rzut poziomy obiektu z konstrukcją kamienną. Fot. S. Wadyl

18 Grodzisko w Ornowie-Lesiaku w świetle wyników ostatnich badań archeologicznych 133 Ryc. 9. Ornowo Lesiak, gm. Ostróda, stan. 3. Fragmenty naczyń ceramicznych z wykopu I/2011 (wybór). Rys. S. Wadyl

19 134 Sławomir Wadyl Ryc. 10. Ornowo Lesiak, gm. Ostróda, stan. 3. Fragmenty naczyń ceramicznych z wykopu I/2012 (wybór). Rys. S. Wadyl

20 Grodzisko w Ornowie-Lesiaku w świetle wyników ostatnich badań archeologicznych 135 Ryc. 11. Ornowo Lesiak, gm. Ostróda, stan. 3. Szydło kościane (a) i nóż żelazny (b). Fot. S. Wadyl

21 PRUTHENIA Tom VII Olsztyn 2012

22 Pruthenia Tom VII Pismo poświęcone Prusom i ludom bałtyjskim Rada Naukowa: Wiesław Długokęcki, Kazimierz Grążawski, Sławomir Jóźwiak, Jacek Kowalewski, Wojciech Nowakowski, Norbert Ostrowski, Leszek P. Słupecki Redagują: Grzegorz Białuński (redaktor), Mirosław J. Hoffmann, Jerzy M. Łapo, Marek M. Pacholec, Bogdan Radzicki (zastępca redaktora), Ryszard Sajkowski, Joachim Stephan, Seweryn Szczepański (sekretarz) Tłumaczenia streszczeń i spisu treści: Joachim Stephan (j. niemiecki), Seweryn Szczepański (j. angielski) Opracowanie graficzne, skład i projekt okładki: Marek M. Pacholec Czasopismo Pruthenia ukazuje się równolegle w wersji drukowanej oraz elektronicznej. Wersja elektroniczna Rocznika dostępna jest pod adresem: Wydanie drukowane jest wersją pierwotną czasopisma. Edycja wspólna Towarzystwa Naukowego Pruthenia oraz Ośrodka Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Olsztynie ISSN: Olsztyn 2012

23 Pruthenia Band VII Zeitschrift für Geschichte und Kultur der Pruβen und der baltischen Völker Wissenschaftlicher Beirat: Wiesław Długokęcki, Kazimierz Grążawski, Sławomir Jóźwiak, Jacek Kowalewski, Wojciech Nowakowski, Norbert Ostrowski, Leszek P. Słupecki Redigiert von: Grzegorz Białuński (Redakteur), Mirosław J. Hoffmann, Jerzy M. Łapo, Marek M. Pacholec, Bogdan Radzicki (stellvertretender Redakteur), Ryszard Sajkowski, Joachim Stephan, Seweryn Szczepański (Sekretär) Übersetzung der Zusammenfassungen und des Inhaltsverzeichnisses: Deutsch Joachim Stephan, von Englisch Seweryn Szczepański, Vorbereitung zum Druck und Umschlagentwurf: Marek M. Pacholec Die Zeitschrift Pruthenia erscheint parallel in gedruckter und elektronischer Fassung. Die elektronische Version der Jahresschrift ist zugänglich unter der Adresse: Die gedruckte Fassung gilt als Erstausgabe der Zeitschrift Wissenschaftlicher Verein Pruthenia und Wojciech-Kętrzyński-Forschungszentrum in Olsztyn ISSN: Olsztyn 2012

24 Pruthenia Volume VII Journal of the history of Prussians and the Baltic Nations Advisory Board: Wiesław Długokęcki, Kazimierz Grążawski, Sławomir Jóźwiak, Jacek Kowalewski, Wojciech Nowakowski, Norbert Ostrowski, Leszek P. Słupecki Editorial Board: Grzegorz Białuński (editor in chief ), Mirosław J. Hoffmann, Jerzy M. Łapo, Marek M. Pacholec, Bogdan Radzicki (deputy editor), Ryszard Sajkowski, Joachim Stephan, Seweryn Szczepański (secretary) Translations: Joachim Stephan (German), Seweryn Szczepański (English) Pruthenia yearbook is published on paper, and as a PDF in on-line version. Digital version of the yearbook is available on Pruthenia webside Printed edition is a primary version of the journal. Scientific Association Pruthenia & The Wojciech Kętrzyński Research Center in Olsztyn ISSN: Olsztyn 2012

25 304 Pruthenia, 2012, t. VII, Spis treści Inhaltsverzeichnis Contents Contents I. Studies and articles Andrzej Janowski, Baltic chapes in the findings from Poland 7 Sławomir Wadyl, Paweł Szczepanik, II. Materials and resources Piotr Iwanicki, Remarks on the sacred space of North-West Slavs and Prussia in the Early Middle Ages 37 Cemetery in Lisy county Gołdap under the archival records and nowadays archaeological field surveys 69 Marek F. Jagodziński, Amulet from Truso. Contribution to the beliefs of the Scandinavian people 85 Vladymir I. Kulakov, Korallenberge: stratigraphy and chronology of the settlement 95 Sławomir Wadyl, The stronghold in Ornowo-Lesiak under the recent results of archaeological field surveys 117 Marcin Engel, Cezary Sobczak, Robert Klimek, Norbert Goßler, Christoph Jahn, Wojciech Wróblewski, Not only archaeology. Interdisciplinary research of the multicultural settlement-assemblage in Szurpiły Suwałki Region 137 Where was located castle Wissenburg (Wallewona) and castle Weistotepila? Review of the strongholds under the Guber river in the context of the sample of location 159 Late Middle-Ages complex (Rampart and cemetery) in Unterplehnen, Kr. Rastenburg (Równina Dolna, county Kętrzyn) in archival records of the former Prussia-Sammlung (Königsberg/ Ostpreußen) 191 Films from the didactical collection of the Departament of Archaeology at the University in Breslau (Wrocław) currently in Institute of Archaeology University of Warsaw 213

26 Contents Inhaltsverzeichnis Spis treści Pruthenia, 2012, t. VII 305 III. Polemics and discussions Ewelina Siemianowska, Elżbieta Kowalczyk-Heyman, About roads, traces, stone figures (so-called baby ), Prussians and the methods on the margins of discussion between Mateusz Bogucki and Robert Klimek 221 About the location of the Teutonic Order procuratoria in Przewłoki 233 Alicja Dobrosielska, Pagan Prussia on the way to statehood 247 Wiesław Długokęcki, Notes about structures of the authority among the Prussians in Early Medieval Times 257 Bogdan Radzicki, Institutions of authority... and Social Theory. Contribution to the social-history of the Prussians 267 IV. Reviews V. Academic chronicle Michał Auch, Mateusz Bogucki, Maciej Trzeciecki, Osadnictwo wczesnośredniowieczne na stanowisku Janów Pomorski 1, w: Janów Pomorski, stan. 1. Wyniki ratowniczych badań archeologicznych w latach , t. I:2. Od późnego okresu wędrówek ludów do nowożytności, (red.) M. Bogucki, B. Jurkiewicz, Studia nad Truso, t. I:2 (Sławomir Wadyl) 285 Bogdan Radzicki, Report on activities Pruthenia Society for the year Mirosław Hoffmann, International symposium Das neue und das neuste in polnischen archäologischen Untersuchungen der altpreussischen Gebiete 301

27 306 Pruthenia, 2012, t. VII, Spis treści Inhaltsverzeichnis Contents Inhaltsverzeichnis I. Studien und Artikel Andrzej Janowski, Schwert Ortbänder baltischer Herkunft in Funden aus Polen 7 Sławomir Wadyl, Paweł Szczepanik, II. Materialen und Quellen Bemerkungen zum sakralen Raum bei den Nordwestslawen und den Prußen im Frühmittelalter 37 Piotr Iwanicki, Der Friedhof in Lisy, Kreis Gołdap, im Licht der archivalischen Quellen und der aktuellen Ausgrabungen 69 Marek F. Jagodziński, Ein Amulett aus Truso. Ein Beitrag zu den Forschungen zu den Glaubensvorstellungen der skandinavischen Völker 85 Vladymir I. Kulakov, Korallenberge: Stratigraphie und Chronologie der Siedlung 95 Sławomir Wadyl, Der Burgwall in Ornowo-Lesiak im Licht der Ergebnisse der letzten archäologischen Forschungen 117 Marcin Engel, Cezary Sobczak, Robert Klimek, Norbert Goßler, Christoph Jahn, Wojciech Wróblewski, Nicht nur Archäologie. Interdisziplinäre Forschungen zum multikulturellen Siedlungskomplex von Szurpiły in der Suwalker Region 137 Wo lagen die Burgen Wiesenburg (Wallewona) und Weistotepila? Überprüfung der Burgwälle an der Guber im Kontext eines Lokalisierungsversuchs 159 Der spätmittelalterliche Komplex (Burg und Gräberfeld) von Unterplehnen, Kr. Rastenburg (Równina Dolna, pow. kętrzyński) im Berliner Bestand der Prussia-Sammlung (ehemals Königsberg/Ostpreußen) 191 Filme aus der didaktischen Sammlung des Instituts für Archäologie der Universität Breslau (Wrocław) in den archivalischen Sammlungen des Instituts für Archäologie der Universität Warschau 213

28 Contents Inhaltsverzeichnis Spis treści Pruthenia, 2012, t. VII 307 III. Polemiken und Diskussionen Ewelina Siemianowska, Elżbieta Kowalczyk-Heyman, Über Straßen, Wege, prußische Baben und Methode oder am Rande der Polemik zwischen Mateusz Bogucki und Robert Klimek 221 Zur Lokalisierung der Deutschordenspflege in Przewłoki (Diskussionsbeitrag) 233 Alicja Dobrosielska, Die heidnischen Prußen auf dem Weg zur Staatlichkeit 247 Wiesław Długokęcki, Bogdan Radzicki, IV. Rezensionen und Besprechungen V. Wissenschaftliche Chronik Bemerkungen über die Herrschaftsstrukturen bei den Prußen im frühen Mittelalter 257 Herrschaftsinstitutionen und Gesellschaftstheorie. Ein Beitrag zur Gesellschaftsgeschichte der Prußen 267 Michał Auch, Mateusz Bogucki, Maciej Trzeciecki, Die frühmittelalterliche Besiedlung des Grabungsplatzes Hansdorf (Janów Pomorski) 1, in: Janów Pomorski, Grabungsplatz. 1. Ergebnisse der Rettungsgrabungen der Jahre , Bd. I:2. Von der späten Völkerwanderungszeit bis zur Neuzeit, (Red.) M. Bogucki, B. Jurkiewicz, Studien zu Truso (Studia nad Truso), Bd. I:2 (Sławomir Wadyl) 285 Bogdan Radzicki, Tätigkeitsbericht der Gesellschaft Pruthenia für das Jahr Mirosław Hoffmann, Internationales Symposium: Das neue und das neuste in polnischen archäologischen Untersuchungen der altpreussischen Gebiete 301

29 308 Pruthenia, 2012, t. VII, Spis treści Inhaltsverzeichnis Contents Spis treści I. Studia i artykuły Andrzej Janowski, Sławomir Wadyl, Paweł Szczepanik, II. Materiały i źródła Piotr Iwanicki, Marek F. Jagodziński, Trzewiki pochew mieczy pochodzenia bałtyjskiego w znaleziskach z ziem polskich 7 Uwagi o przestrzeni sakralnej północnozachodniej słowiańszczyzny i Prus we wczesnym średniowieczu 37 Cmentarzysko w Lisach pow. gołdapski w świetle źródeł archiwalnych i współczesnych badań archeologicznych 69 Amulet z Truso. Przyczynek do badań nad wierzeniami ludów skandynawskich 85 Vladymir I. Kulakov, Korallenberge: stratigraphy and chronology of the settlement 95 Sławomir Wadyl, Marcin Engel, Cezary Sobczak, Robert Klimek, Norbert Goßler, Christoph Jahn, Wojciech Wróblewski, Grodzisko w Ornowie-Lesiaku w świetle wyników ostatnich badań archeologicznych 117 Nie tylko archeologia. Interdyscyplinarne badania wielokulturowego zespołu osadniczego w Szurpiłach na Suwalszczyźnie 137 Gdzie położone były zamki Wiesenburg (Wallewona) i Weistotepila? Przegląd grodzisk nad Gubrem w kontekście próby ustalenia ich lokalizacji 159 Der spätmittelalterliche Komplex (Burg und Gräberfeld) von Unterplehnen, Kr. Rastenburg (Równina Dolna, pow. Kętrzyński) im Berliner Bestand der Prussia-Sammlung (ehemals Königsberg/Ostpreußen) 191 Filmy z kolekcji dydaktycznej Katedry Archeologii Uniwersytetu w Breslau (Wrocław) w zbiorach archiwalnych Instytutu Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego 213

30 Contents Inhaltsverzeichnis Spis treści Pruthenia, 2012, t. VII 309 III. Polemiki i dyskusje Ewelina Siemianowska, Elżbieta Kowalczyk-Heyman, O drogach, szlakach, babach, Prusach i metodzie czyli na marginesie polemiki między Mateuszem Boguckim a Robertem Klimkiem 221 W sprawie lokalizacji prokuratorii krzyżackiej w Przewłokach (głos w dyskusji) 233 Alicja Dobrosielska, Prusy pogańskie w drodze ku państwowości 247 Wiesław Długokęcki, Uwagi o strukturach władzy u Prusów we wczesnym średniowieczu 257 Bogdan Radzicki, IV. Artykuły recenzyjne i omówienia V. Kronika Bogdan Radzicki, Mirosław Hoffmann, Instytucje władzy... a teoria społeczna. Przyczynek do historii społecznej Prusów 267 Michał Auch, Mateusz Bogucki, Maciej Trzeciecki, Osadnictwo wczesnośredniowieczne na stanowisku Janów Pomorski 1, [w:] Janów Pomorski, stan. 1. Wyniki ratowniczych badań archeologicznych w latach , t. I:2. Od późnego okresu wędrówek ludów do nowożytności, (red.) M. Bogucki, B. Jurkiewicz, Studia nad Truso, t. I:2 (Sławomir Wadyl) 285 Sprawozdanie z działalności Towarzystwa Naukowego Pruthenia za rok Sprawozdanie z międzynarodowego sympozjum Das neue und das neuste in polnischen archäologischen Untersuchungen der altpreussischen Gebiete 301

31

Mirosław J. Hoffmann

Mirosław J. Hoffmann Mirosław J. Hoffmann Sprawozdanie z międzynarodowego sympozjum Das neue und das neuste in polnischen archäologischen Untersuchungen der altpreussischen Gebiete Sympozjum zorganizowane zostało w dniach

Bardziej szczegółowo

Wojciech Wróblewski. Decyzję o utworzeniu Pracowni podjął w kwietniu 2006 r. poprzedni Dyrektor IA UW, prof. Kazimierz

Wojciech Wróblewski. Decyzję o utworzeniu Pracowni podjął w kwietniu 2006 r. poprzedni Dyrektor IA UW, prof. Kazimierz Wojciech Wróblewski Filmy z kolekcji dydaktycznej Katedry Archeologii Uniwersytetu w Breslau (Wrocław) w zbiorach archiwalnych Instytutu Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego W Pracowni Dokumentacji i

Bardziej szczegółowo

Marek F. Jagodziński. Sagi islandzkie, oprac. A. Górski, Warszawa Pruthenia, 2012, t. VII, s

Marek F. Jagodziński. Sagi islandzkie, oprac. A. Górski, Warszawa Pruthenia, 2012, t. VII, s Marek F. Jagodziński Amulet z Truso. Przyczynek do badań nad wierzeniami ludów skandynawskich Sagi są literaturą, która nie wie jeszcze o swoim prawie do zmyśleń. Trzymają się one rzeczywistości, niosą

Bardziej szczegółowo

Karolewo, st. 1. Gmina Susz Powiat iławski AZP 25-50/8 Współrzędne geograficzne: N E

Karolewo, st. 1. Gmina Susz Powiat iławski AZP 25-50/8 Współrzędne geograficzne: N E Karolewo, st. 1 Gmina Susz Powiat iławski AZP 25-50/8 Współrzędne geograficzne: N 53 43 49 E 19 17 33 240 Karolewo, st. 1 Ryc. 1. Grodzisko w Karolewie na mapie w skali 1:25000 (na podstawie materiałów

Bardziej szczegółowo

TOM IV STANOWISKA: BIEŃKOWICE 56 (ZRD 18) RACIBÓRZ 425 (ZRD 21) RACIBÓRZ 424 (ZRD 22)

TOM IV STANOWISKA: BIEŃKOWICE 56 (ZRD 18) RACIBÓRZ 425 (ZRD 21) RACIBÓRZ 424 (ZRD 22) Badania archeologiczne na terenie Zbiornika przeciwpowodziowego Racibórz Dolny na rzece Odrze, województwo śląskie (polder) Badania archeologiczne na terenie Zbiornika przeciwpowodziowego Racibórz Dolny

Bardziej szczegółowo

Zbigniew Kobyliński i Dariusz Wach Sprawozdanie z badań wykopaliskowych grodzisk prowadzonych w sezonie 2013 na terenie woj. warmińsko mazurskiego

Zbigniew Kobyliński i Dariusz Wach Sprawozdanie z badań wykopaliskowych grodzisk prowadzonych w sezonie 2013 na terenie woj. warmińsko mazurskiego Zbigniew Kobyliński i Dariusz Wach Sprawozdanie z badań wykopaliskowych grodzisk prowadzonych w sezonie 2013 na terenie woj. warmińsko mazurskiego W terminie od 7 lipca do 28 września 2013zespół pracowników

Bardziej szczegółowo

Grodziska Pomorza Wschodniego

Grodziska Pomorza Wschodniego Jerzy Sikora Zakład Archeologii Pomorza Instytut Archeologii Uniwersytetu Łódzkiego Grodziska Pomorza Wschodniego Syllabus Opis przedmiotu Pomorze Wschodnie we wczesnym średniowieczu stanowi obszar stosunkowo

Bardziej szczegółowo

Muzeum Pojezierza Myśliborskiego

Muzeum Pojezierza Myśliborskiego Muzeum Pojezierza Myśliborskiego ul. Bohaterów Warszawy 74, 74-300 Myślibórz mgr Magdalena Szymczyk, mgr Sławomir Górka Sprawozdanie z prac archeologicznych przeprowadzonych na grodzisku w miejscowości

Bardziej szczegółowo

Chełm, r. Mgr Wojciech Mazurek SUB TERRA Badania Archeologiczne Ul. Szarych Szeregów 5a/ Chełm, Polska SPRAWOZDANIE

Chełm, r. Mgr Wojciech Mazurek SUB TERRA Badania Archeologiczne Ul. Szarych Szeregów 5a/ Chełm, Polska SPRAWOZDANIE Chełm, 16.05.2017 r. Mgr Wojciech Mazurek SUB TERRA Badania Archeologiczne Ul. Szarych Szeregów 5a/26 22-100 Chełm, Polska SPRAWOZDANIE z realizacji usługi w postaci nadzorów archeologicznych przy pracach

Bardziej szczegółowo

Sprawozdanie z przebiegu nadzoru archeologicznego prowadzonego na terenie Starego Miasta w Warszawie w listopadzie 2013 r.

Sprawozdanie z przebiegu nadzoru archeologicznego prowadzonego na terenie Starego Miasta w Warszawie w listopadzie 2013 r. Karolina Blusiewicz Dział Archeologiczny MHW Warszawa, 2 grudnia 2013 r. Sprawozdanie z przebiegu nadzoru archeologicznego prowadzonego na terenie Starego Miasta w Warszawie w listopadzie 2013 r. W listopadzie

Bardziej szczegółowo

Anna Longa Gdańsk ul. Ostrołęcka 16/ Gdańsk Tel PROGRAM BADAŃ ARCHEOLOGICZNYCH NA STANOWISKU NR 2 W ŁEBIE (AZP 3-34/2)

Anna Longa Gdańsk ul. Ostrołęcka 16/ Gdańsk Tel PROGRAM BADAŃ ARCHEOLOGICZNYCH NA STANOWISKU NR 2 W ŁEBIE (AZP 3-34/2) Anna Longa Gdańsk 02.06.2015 ul. Ostrołęcka 16/8 80-180 Gdańsk Tel. 501 275753 Pomorski Wojewódzki Konserwator Zabytków Delegatura w Słupsku u. Jaracza 6 76-200 Słupsk Gmina Miasto Łeba ul. Kościuszki

Bardziej szczegółowo

Kamionka, st. 9. Gmina Iława Powiat iławski AZP 27-52/66 Współrzędne geograficzne: N E

Kamionka, st. 9. Gmina Iława Powiat iławski AZP 27-52/66 Współrzędne geograficzne: N E Gmina Iława Powiat iławski AZP 27-52/66 Współrzędne geograficzne: N 53 36 32 E 19 30 39 Katalog grodzisk Warmii i Mazur red. Zbigniew Kobyliński, Warszawa 2017 352 Ryc. 1. Grodzisko w Kamionce, st. 9 na

Bardziej szczegółowo

Deszczno, stan. 10 (135 AZP 46-12)

Deszczno, stan. 10 (135 AZP 46-12) Deszczno, stan. 10 (135 AZP 46-12) Wyniki ratowniczych badań archeologicznych w związku z budową drogi ekspresowej S3 Gorzów Wlkp. Międzyrzecz Płn Inwestor: Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad

Bardziej szczegółowo

Sprawozdanie z przebiegu nadzoru archeologicznego prowadzonego na terenie Starego Miasta w Warszawie w październiku 2013 r.

Sprawozdanie z przebiegu nadzoru archeologicznego prowadzonego na terenie Starego Miasta w Warszawie w październiku 2013 r. Karolina Blusiewicz Dział Archeologiczny MHW Warszawa, 18 listopada 2013 r. Sprawozdanie z przebiegu nadzoru archeologicznego prowadzonego na terenie Starego Miasta w Warszawie w październiku 2013 r. W

Bardziej szczegółowo

Muzeum Historyczne Warszawa, 26 sierpnia 2013 r. w Ogrodzie Krasińskich. w lipcu 2013 r.

Muzeum Historyczne Warszawa, 26 sierpnia 2013 r. w Ogrodzie Krasińskich. w lipcu 2013 r. Muzeum Historyczne Warszawa, 26 sierpnia 2013 r. m. st. Warszawy Dział Archeologiczny Katarzyna Meyza Informacja 1 na temat prac archeologicznych przeprowadzonych na terenie wzgórza widokowego z kaskadą

Bardziej szczegółowo

TROSZYN 10, gm. WOLIN, woj. zachodniopomorskie (AZP 21-07/71)

TROSZYN 10, gm. WOLIN, woj. zachodniopomorskie (AZP 21-07/71) RATOWNICZE ARCHEOLOGICZNE BADANIA WYKOPALISKOWE TROSZYN 10, gm. WOLIN, woj. zachodniopomorskie (AZP 21-07/71) Pod redakcją Lecha Czerniaka FUNDACJA UNIWERSYTETU ŁÓDZKIEGO INSTYTUT ARCHEOLOGII UNIWERSYTETU

Bardziej szczegółowo

Sprawozdanie z przebiegu nadzoru archeologicznego prowadzonego na terenie Starego Miasta w Warszawie w sierpniu 2013 r.

Sprawozdanie z przebiegu nadzoru archeologicznego prowadzonego na terenie Starego Miasta w Warszawie w sierpniu 2013 r. Karolina Blusiewicz Dział Archeologiczny MHW Warszawa, 11 września 2013 r. Sprawozdanie z przebiegu nadzoru archeologicznego prowadzonego na terenie Starego Miasta w Warszawie w sierpniu 2013 r. W sierpniu

Bardziej szczegółowo

Rojewo, stan. 2 (7 AZP 50-14)

Rojewo, stan. 2 (7 AZP 50-14) Rojewo, stan. 2 (7 AZP 50-14) Wyniki ratowniczych badań archeologicznych w związku z budową drogi ekspresowej S-3 Gorzów Wlkp. Międzyrzecz Płn Inwestor: Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad Oddział

Bardziej szczegółowo

Nadzory archeologiczne zrealizowane przez Muzeum Mazowieckie w Płocku w latach

Nadzory archeologiczne zrealizowane przez Muzeum Mazowieckie w Płocku w latach Tomasz Kordala Nadzory archeologiczne zrealizowane przez Muzeum Mazowieckie w Płocku w latach 1992-1993 Niniejszy komunikat prezentuje najciekawsze wyniki trzech nadzorów archeologicznych przeprowadzonych

Bardziej szczegółowo

Pruthenia, t. IV, Olsztyn 2009, s. 327 330. nie nadesłał artykułu.

Pruthenia, t. IV, Olsztyn 2009, s. 327 330. nie nadesłał artykułu. Kultura bogaczewska w 20 lat później. Materiały z konferencji, Warszawa, 26 27 marca 2003, pod redakcją Anny Bitner-Wróblewskiej, Seminarium Bałtyjskie, tom I, Warszawa 2007, ss. 519 + CD. Kultura bogaczewska...

Bardziej szczegółowo

Leszek Kotlewski Relikty studzienki rewizyjnej zdroju przy pomniku Mikołaja Kopernika w Toruniu odkryte podczas badań archeologicznych w 2002 roku

Leszek Kotlewski Relikty studzienki rewizyjnej zdroju przy pomniku Mikołaja Kopernika w Toruniu odkryte podczas badań archeologicznych w 2002 roku Leszek Kotlewski Relikty studzienki rewizyjnej zdroju przy pomniku Mikołaja Kopernika w Toruniu odkryte podczas badań archeologicznych w 2002 roku Rocznik Toruński 30, 209-216 2003 ROCZNIK TORUŃSKI TOM

Bardziej szczegółowo

Plichta, st. 1. Gmina Łukta Powiat ostródzki AZP 24-57/1 Współrzędne geograficzne: N ,46 E ,88

Plichta, st. 1. Gmina Łukta Powiat ostródzki AZP 24-57/1 Współrzędne geograficzne: N ,46 E ,88 Plichta, st. 1 Gmina Łukta Powiat ostródzki AZP 24-57/1 Współrzędne geograficzne: N 53 44 29,46 E 20 8 34,88 Katalog grodzisk Warmii i Mazur red. Zbigniew Kobyliński, Warszawa 2017 468 Plichta, st. 1 Ryc.

Bardziej szczegółowo

PEŁCZYSKA 2012 SPRAWOZDANIE Z BADAŃ W 2012 R.

PEŁCZYSKA 2012 SPRAWOZDANIE Z BADAŃ W 2012 R. Marcin Rudnicki PEŁCZYSKA 2012 SPRAWOZDANIE Z BADAŃ W 2012 R. Badania wykopaliskowe, które są przedmiotem niniejszego sprawozdania zostały przeprowadzone w dniach 06.08 31.08.2012 w obrębie wielokulturowego

Bardziej szczegółowo

Zabytki z obszaru Mezoameryki w zbiorach Muzeum Archeologicznego Środkowego Nadodrza w Zielonej Górze

Zabytki z obszaru Mezoameryki w zbiorach Muzeum Archeologicznego Środkowego Nadodrza w Zielonej Górze Anna Hendel Zabytki z obszaru Mezoameryki w zbiorach Muzeum Archeologicznego Środkowego Nadodrza w Zielonej Górze Muzeum Archeologiczne Środkowego Nadodrza w Świdnicy, poza zabytkami związanymi z przeszłością

Bardziej szczegółowo

Badania archeologiczne stanowiska Uaua-uno w sezonie 2008

Badania archeologiczne stanowiska Uaua-uno w sezonie 2008 Beata Kaczor, Marcin Obałek Stowarzyszenie Czysty Świat Badania archeologiczne stanowiska Uaua-uno w sezonie 2008 W dniu 26 września 2008 r. miały miejsce prace archeologiczne stanowiska Uaua-uno (prowincja

Bardziej szczegółowo

Podągi, st. 2. Gmina Godkowo Powiat elbląski AZP 18-57/22 Współrzędne geograficzne: N E

Podągi, st. 2. Gmina Godkowo Powiat elbląski AZP 18-57/22 Współrzędne geograficzne: N E Gmina Godkowo Powiat elbląski AZP 18-57/22 Współrzędne geograficzne: N 54 3 55.24 E 20 2 34.07 Katalog grodzisk Warmii i Mazur red. Zbigniew Kobyliński, Warszawa 2017 432 Ryc. 1. Grodzisko w Podągach na

Bardziej szczegółowo

Próba określenia chronologii grodu w Połupinie na podstawie wyników analizy porównawczej źródeł archeologicznych i oznaczeń wieku metodą 14 C

Próba określenia chronologii grodu w Połupinie na podstawie wyników analizy porównawczej źródeł archeologicznych i oznaczeń wieku metodą 14 C Wczesnośredniowieczny gród w Połupinie, stan. 2. Nowe analizy i interpretacje źródeł archeologicznych i przyrodniczych Bartłomiej Gruszka 1 1 Ośrodek Studiów Pradziejowych i Średniowiecznych, Instytut

Bardziej szczegółowo

PRUTHENIA TOM III Olsztyn 2008

PRUTHENIA TOM III Olsztyn 2008 PRUTHENIA TOM III Olsztyn 2008 Andrzej Radzimiński, Kościół w państwie zakonu krzyżackiego w Prusach 1243 1525. Organizacja, uposażenie, ustawodawstwo, duchowieństwo, wierni, Muzeum Zamkowe w Malborku,

Bardziej szczegółowo

Naczynia ze starszych faz okresu wczesnośredniowiecznego na stanowisku nr III w Chlebni, woj. mazowieckie (PI. 48)

Naczynia ze starszych faz okresu wczesnośredniowiecznego na stanowisku nr III w Chlebni, woj. mazowieckie (PI. 48) Joanna Kaiaga Naczynia ze starszych faz okresu wczesnośredniowiecznego na stanowisku nr III w Chlebni, woj. mazowieckie (PI. 48) Stanowisko nr III w Chlebni, woj. mazowieckie (dawniej Grodzisk Mazowiecki,

Bardziej szczegółowo

BADANIA RATOWNICZE NA GRODZISKU WCZESNOŚREDNIO- WIECZNYM W GRANICZNEJ, POW. ŚWIDNICA

BADANIA RATOWNICZE NA GRODZISKU WCZESNOŚREDNIO- WIECZNYM W GRANICZNEJ, POW. ŚWIDNICA Sprawozdania Archeologiczne, t. XXI, 1969 JERZY LODOWSKI BADANIA RATOWNICZE NA GRODZISKU WCZESNOŚREDNIO- WIECZNYM W GRANICZNEJ, POW. ŚWIDNICA W dniach od 8 do 23 VIII oraz od 16 X do 4 XI 1967 roku prowadzone

Bardziej szczegółowo

BADANIA NA GRODZISKU W SMULSKU I OSADZIE W BOLE- SZYNIE, POW. TUREK

BADANIA NA GRODZISKU W SMULSKU I OSADZIE W BOLE- SZYNIE, POW. TUREK Sprawozdania Archeologiczne, t. XXI, 1969 MARIAN GŁOSEK BADANIA NA GRODZISKU W SMULSKU I OSADZIE W BOLE- SZYNIE, POW. TUREK W ramach badań nad osadnictwem wczesnośredniowiecznym kasztelanii spicimierskiej

Bardziej szczegółowo

Lipowiec, st. 1. Gmina Ostróda Powiat ostródzki AZP 26-57/2 Współrzędne geograficzne: N E

Lipowiec, st. 1. Gmina Ostróda Powiat ostródzki AZP 26-57/2 Współrzędne geograficzne: N E Gmina Ostróda Powiat ostródzki AZP 26-57/2 Współrzędne geograficzne: N 53 39 31.31 E 20 1 31.63 332 Ryc. 1. Grodzisko w Lipowcu na mapie w skali 1:25 000 (na podstawie materiałów CODGiK, oprac. R. Solecki)

Bardziej szczegółowo

Gorzów Wlkp.-Karnin, stan. 169 (23 AZP 46-12)

Gorzów Wlkp.-Karnin, stan. 169 (23 AZP 46-12) Gorzów Wlkp.-Karnin, stan. 169 (23 AZP 46-12) Wyniki ratowniczych badań archeologicznych w związku z budową drogi ekspresowej S3 Gorzów Wlkp. Międzyrzecz Płn Inwestor: Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych

Bardziej szczegółowo

PRODUKCJA TERAKOT W TELL ATRIB W OKRESIE PTOLEMEJSKIM. Jesienią 1987 r. rozpoczęto kolejny sezon badań w Tell Atrib

PRODUKCJA TERAKOT W TELL ATRIB W OKRESIE PTOLEMEJSKIM. Jesienią 1987 r. rozpoczęto kolejny sezon badań w Tell Atrib Tomasz Scholl Uniwersytet Warszawski PRODUKCJA TERAKOT W TELL ATRIB W OKRESIE PTOLEMEJSKIM Jesienią 1987 r. rozpoczęto kolejny sezon badań w Tell Atrib prowadzonych przez Polską Stacje Archeologii Śródziemnomorskiej

Bardziej szczegółowo

Gulb, st. 1. Gmina Iława Powiat iławski AZP 28-51/9 Współrzędne geograficzne: N E

Gulb, st. 1. Gmina Iława Powiat iławski AZP 28-51/9 Współrzędne geograficzne: N E Gmina Iława Powiat iławski AZP 28-51/9 Współrzędne geograficzne: N 53 34 33 E 19 25 34 Katalog grodzisk Warmii i Mazur red. Zbigniew Kobyliński, Warszawa 2017 298 Ryc. 1. Grodzisko w Gulbiu, st. 1 na mapie

Bardziej szczegółowo

Program Opieki nad Zabytkami Miasta Słupska na lata Uchwała Nr XXXV/490/13 Rady Miejskiej w Słupsku z dnia 24 kwietnia 2013 r.

Program Opieki nad Zabytkami Miasta Słupska na lata Uchwała Nr XXXV/490/13 Rady Miejskiej w Słupsku z dnia 24 kwietnia 2013 r. Zestawienie wojewódzkiej ewidencji stanowisk archeologicznych dla Miasta Słupska wykaz, jest spisem ruchomym podlegającym ciągłej weryfikacji. W chwili sporządzania zestawienia, trwa aktualizacja miejsc

Bardziej szczegółowo

Wspomnienie o Mieczysławie Haftce

Wspomnienie o Mieczysławie Haftce Sławomir Wadyl Wspomnienie o Mieczysławie Haftce 1 października 2014 r. po ciężkiej chorobie zmarł Mieczysław Haftka, archeolog, historyk, muzealnik, niezwykle zasłużony badacz dziejów Pomorza Wschodniego

Bardziej szczegółowo

Sprawozdanie z badań archeologicznych prowadzonych na terenie Pól Grunwaldu w dniach r.

Sprawozdanie z badań archeologicznych prowadzonych na terenie Pól Grunwaldu w dniach r. Dr Piotr A. Nowakowski Muzeum Bitwy pod Grunwaldem w Stębarku Stębark 1, 14 107 Gierzwałd Sprawozdanie z badań archeologicznych prowadzonych na terenie Pól Grunwaldu w dniach 11 17.09.2016 r. Międzynarodowe,

Bardziej szczegółowo

Rojewo, stan. 6 (10 AZP 50-15) Wyniki ratowniczych badań archeologicznych w związku z budową drogi ekspresowej S-3 Gorzów Wlkp. Międzyrzecz Płn.

Rojewo, stan. 6 (10 AZP 50-15) Wyniki ratowniczych badań archeologicznych w związku z budową drogi ekspresowej S-3 Gorzów Wlkp. Międzyrzecz Płn. Rojewo, stan. 6 (10 AZP 50-15) Wyniki ratowniczych badań archeologicznych w związku z budową drogi ekspresowej S-3 Gorzów Wlkp. Międzyrzecz Płn. Inwestor: Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad

Bardziej szczegółowo

OPRACOWANIE WYNIKÓW BADAŃ

OPRACOWANIE WYNIKÓW BADAŃ PEPŁOWO 12 Obszar AZP nr 36-61 Nr st. na obszarze 6 Nr st. w miejscowości 12 RATOWNICZE BADANIA ARCHEOLOGICZNE W OBRĘBIE INWESTYCJI: BUDOWA DROGI EKSPRESOWEJ S-7 NA ODCINKU NIDZICA- NAPIERKI WRZESIEŃ 2011

Bardziej szczegółowo

Ewa Marczak Truszki-Zalesie, st. 3 (osada "Siedlisko"), woj. podlaskie : badania w roku 2011

Ewa Marczak Truszki-Zalesie, st. 3 (osada Siedlisko), woj. podlaskie : badania w roku 2011 Truszki-Zalesie, st. 3 (osada "Siedlisko"), woj. podlaskie : badania w roku 2011 Światowit : rocznik poświęcony archeologii przeddziejowej i badaniom pierwotnej kultury polskiej i słowiańskiej 9 (50)/B,

Bardziej szczegółowo

FIRMA ARCHEOLOGICZNA FRAMEA - MONIKA ŁYCZAK UL. NA KOZŁÓWCE 4a/ KRAKÓW

FIRMA ARCHEOLOGICZNA FRAMEA - MONIKA ŁYCZAK UL. NA KOZŁÓWCE 4a/ KRAKÓW FIRMA ARCHEOLOGICZNA FRAMEA - MONIKA ŁYCZAK UL. NA KOZŁÓWCE 4a/10 30-664 KRAKÓW SPRAWOZDANIE Z NADZORU ARCHEOLOGICZNEGO NA TERENIE DZIAŁEK NR 65/3 i 65/4 OBR 145 ŚRÓDMIEŚCIE PRZY ULICY ZWIERZYNIECKIEJ

Bardziej szczegółowo

Laseczno Małe, st. 1. Gmina Iława Powiat iławski AZP 28-51/8 Współrzędne geograficzne: N E

Laseczno Małe, st. 1. Gmina Iława Powiat iławski AZP 28-51/8 Współrzędne geograficzne: N E Gmina Iława Powiat iławski AZP 28-51/8 Współrzędne geograficzne: N 53 35 27 E 19 24 15 420 Ryc. 1. Grodzisko w Lasecznie Małym, st. 1 na mapie w skali 1:25000 (na podstawie materiałów CODGiK, oprac. R.

Bardziej szczegółowo

Jacek Wysocki i Bartłomiej Klęczar Grodzisko typu stożkowatego na wyspie Wielka Żuława w Iławie, st. 33: wstępne wyniki badań w roku 2012

Jacek Wysocki i Bartłomiej Klęczar Grodzisko typu stożkowatego na wyspie Wielka Żuława w Iławie, st. 33: wstępne wyniki badań w roku 2012 Jacek Wysocki i Bartłomiej Klęczar Grodzisko typu stożkowatego na wyspie Wielka Żuława w Iławie, st. 33: wstępne wyniki badań w roku 2012 Grodzisko, w okresie przedwojennym znane pod nazwą Scholtenberg

Bardziej szczegółowo

Wczesnośredniowieczny topór z Jeziora Bobięcińskiego, gm. Miastko, pow. Bytów

Wczesnośredniowieczny topór z Jeziora Bobięcińskiego, gm. Miastko, pow. Bytów Materiały Zachodniopomorskie, Nowa Seria t. VI/VII: 2009/2010, z. 1: Archeologia, s. 443-447 ISSN 0076-5236 Andrzej Kuczkowski Wczesnośredniowieczny topór z Jeziora Bobięcińskiego, gm. Miastko, pow. Bytów

Bardziej szczegółowo

Sprawozdanie z badań archeologicznych prowadzonych na terenie Pól Grunwaldu w dniach r.

Sprawozdanie z badań archeologicznych prowadzonych na terenie Pól Grunwaldu w dniach r. Piotr A. Nowakowski (MBpG, Stębark) Sprawozdanie z badań archeologicznych prowadzonych na terenie Pól Grunwaldu w dniach 15 22.08.2015 r. W lutym 2014 roku zostało podpisane porozumienie między Towarzystwem

Bardziej szczegółowo

SPRAWOZDANIE Z BADAN ARCHEOLOGICZNYCH W KOŚCIELNEJ WSI, POW. KALISZ, PRZEPROWADZONYCH W 1959 R.

SPRAWOZDANIE Z BADAN ARCHEOLOGICZNYCH W KOŚCIELNEJ WSI, POW. KALISZ, PRZEPROWADZONYCH W 1959 R. FELICJA BIAŁĘCKA SPRAWOZDANIE Z BADAN ARCHEOLOGICZNYCH W KOŚCIELNEJ WSI, POW. KALISZ, PRZEPROWADZONYCH W 1959 R. Prace terenowe w Kościelnej Wsi prowadzono w bieżącym roku w ramach badań nad zapleczem

Bardziej szczegółowo

Duba, st. 1. Gmina Zalewo Powiat iławski AZP 24-54/10 Współrzędne geograficzne: N E

Duba, st. 1. Gmina Zalewo Powiat iławski AZP 24-54/10 Współrzędne geograficzne: N E Gmina Zalewo Powiat iławski AZP 24-54/10 Współrzędne geograficzne: N 53 45 11 E 19 41 48 142 Ryc. 1. Grodzisko w Dubie, st. 1 na mapie w skali 1:25000 (na podstawie materiałów CODGiK, oprac. R. Solecki)

Bardziej szczegółowo

PRUTHENIA TOM III Olsztyn 2008

PRUTHENIA TOM III Olsztyn 2008 PRUTHENIA TOM III Olsztyn 2008 Kazimierz Grążawski O TAK ZWANEJ CZĘŚCIOWEJ OKUPACJI ZIEMI CHEŁMIŃSKIEJ PRZEZ PRUSÓW GŁOS W DYSKUSJI Artykuł jest próbą weryfikacji źródeł pisanych i ich interpretacji historycznych

Bardziej szczegółowo

Pruthenia, 2010, t. V, s. 293 296

Pruthenia, 2010, t. V, s. 293 296 Kronika oliwska. Źródło do dziejów Pomorza wschodniego z połowy XIV wieku, tłum. Dominika Pietkiewicz, wstęp i komentarz Błażej Śliwiński, Wydawnictwo Muzeum Zamkowe w Malborku, Malbork 2008, ss. 155.

Bardziej szczegółowo

Opracowanie: mgr Aleksandra Lasok - Stachurska ul. Piłsudskiego 10 38-400 Krosno

Opracowanie: mgr Aleksandra Lasok - Stachurska ul. Piłsudskiego 10 38-400 Krosno Program badań archeologicznych opracowany dla inwestycji Gminy Krosno Wykonanie robót budowlanych na terenie zabytkowego zespołu urbanistycznego Starego Miasta Krosna przy ul. Spółdzielczej i ul. Sienkiewicza,

Bardziej szczegółowo

BADANIA ARCHEOLOGICZNE W WESÓŁKACH, POW. KALISZ, W 1963 ROKU

BADANIA ARCHEOLOGICZNE W WESÓŁKACH, POW. KALISZ, W 1963 ROKU KRZYSZTOF DĄBROWSKI BADANIA ARCHEOLOGICZNE W WESÓŁKACH, POW. KALISZ, W 1963 ROKU W sierpniu 1963 r. kontynuowano 1 prace badawcze na cmentarzysku lateńsko- -rzymskim. Na obszarze 1026 m 2 odkryto i wyeksplorowano

Bardziej szczegółowo

Badania na terenie dawnego

Badania na terenie dawnego Mirosław Marcinkowski, Joanna Fonferek, Urszula Sieńkowska Badania na terenie dawnego zamku krzyżackiego w Elblągu W 2012 r. na terenie dziedzińca Muzeum Archeologiczno-Historycznego w Elblągu zostały

Bardziej szczegółowo

DOKUMENTACJA GEOTECHNICZNA. Temat: Kanalizacja sanitarna we wsiach Godzikowice, Ścinawa Polska, Ścinawa (gm. Oława)

DOKUMENTACJA GEOTECHNICZNA. Temat: Kanalizacja sanitarna we wsiach Godzikowice, Ścinawa Polska, Ścinawa (gm. Oława) G E O L badania geologiczne ul. Świeża 7a; 54-060 Wrocław NIP 894-172-74-83 tel./fax. (071) 351 38 83; tel. kom. (0601) 55 68 90 DOKUMENTACJA GEOTECHNICZNA PODŁOŻA GRUNTOWEGO Temat: Kanalizacja sanitarna

Bardziej szczegółowo

PROGRAM BADAŃ ARCHEOLOGICZNYCH

PROGRAM BADAŃ ARCHEOLOGICZNYCH PROGRAM BADAŃ ARCHEOLOGICZNYCH w formie tzw. rozszerzonego nadzoru, polegającego na zarejestrowaniu i zadokumentowaniu reliktów architektonicznych, oraz ruchomych zabytków archeologicznych opracowany dla

Bardziej szczegółowo

BADANIA ARCHEOLOGICZNE W TOKARACH, GMINA KORCZEW, POWIAT SIEDLCE, NA STANOWISKU NR 5 (SEZON )

BADANIA ARCHEOLOGICZNE W TOKARACH, GMINA KORCZEW, POWIAT SIEDLCE, NA STANOWISKU NR 5 (SEZON ) SPRAWOZDANIA B o ż e n a B r y ń c z a k Akademia Podlaska w Siedlcach BADANIA ARCHEOLOGICZNE W TOKARACH, GMINA KORCZEW, POWIAT SIEDLCE, NA STANOWISKU NR 5 (SEZON 1999-2000) Artykuł ma na celu wstępne

Bardziej szczegółowo

Wstęp do źródłoznawstwa, część II (ceramika) 3. Rodzaj modułu kształcenia obowiązkowy lub fakultatywny

Wstęp do źródłoznawstwa, część II (ceramika) 3. Rodzaj modułu kształcenia obowiązkowy lub fakultatywny OPISU MODUŁU KSZTAŁCENIA (SYLABUS) I. Informacje ogólne 1. Nazwa modułu Wstęp do źródłoznawstwa, część II (ceramika). Kod modułu 05-WDZ-1 3. Rodzaj modułu obowiązkowy lub fakultatywny obowiązkowy 4. Kierunek

Bardziej szczegółowo

Studelescho (1255), Studelzco (1299), Steudelwitz (1670). Po roku 1945 Studzionki.

Studelescho (1255), Studelzco (1299), Steudelwitz (1670). Po roku 1945 Studzionki. Studzionki 1.1. Dawne nazwy miejscowości. Studelescho (1255), Studelzco (1299), Steudelwitz (1670). Po roku 1945 Studzionki. 1.2. Etymologia nazwy wsi. Etymologia nazwy wsi bliżej nieznana. 1.3. Historia

Bardziej szczegółowo

WSTĘPNE WYNIKI BADAŃ ARCHEOLOGICZNYCH MUZEUM BYŁEGO HITLEROWSKIEGO OBOZU ZAGŁADY ŻYDÓW W SOBIBORZE W OKRESIE JESIEŃ/ZIMA 2012/2013

WSTĘPNE WYNIKI BADAŃ ARCHEOLOGICZNYCH MUZEUM BYŁEGO HITLEROWSKIEGO OBOZU ZAGŁADY ŻYDÓW W SOBIBORZE W OKRESIE JESIEŃ/ZIMA 2012/2013 Chełm, 27.12.2012 r. WSTĘPNE WYNIKI BADAŃ ARCHEOLOGICZNYCH MUZEUM BYŁEGO HITLEROWSKIEGO OBOZU ZAGŁADY ŻYDÓW W SOBIBORZE W OKRESIE JESIEŃ/ZIMA 2012/2013 1. Założenia programowe. Głównym celem programu badań

Bardziej szczegółowo

www.stat.gov.pl/bydgosz

www.stat.gov.pl/bydgosz W niniejszym opracowaniu zaprezentowano informacje o ludności faktycznie zamieszkałej według grup wieku w powiatach, miastach na prawach powiatu oraz całym województwie w 2012 r. w odniesieniu do 2005

Bardziej szczegółowo

STANOWISKO KULTURY PUCHARÓW LEJOWATYCH SAMBOROWICZKI 5, GM. PRZEWORNO. Stanowisko nr 5 w Samborowiczkach zostało odkryte w roku 1991 przez

STANOWISKO KULTURY PUCHARÓW LEJOWATYCH SAMBOROWICZKI 5, GM. PRZEWORNO. Stanowisko nr 5 w Samborowiczkach zostało odkryte w roku 1991 przez ŚLĄSKIE SPRA WOZDANIA ARCHEOLOGICZNE Tom 39, s. 405 Wrocław 1997 DARIUSZ BOBAK, JAROSŁA W ERONOWICKI STANOWISKO KULTURY PUCHARÓW LEJOWATYCH SAMBOROWICZKI 5, GM. PRZEWORNO Stanowisko nr 5 w Samborowiczkach

Bardziej szczegółowo

Τ AN AIS WYKOPALISKA NEKROPOLI ZACHODNIEJ - PIERWSZY SEZON BADAŃ

Τ AN AIS WYKOPALISKA NEKROPOLI ZACHODNIEJ - PIERWSZY SEZON BADAŃ Tomasz Scholl przy współpracy Krzysztofa Misiewicza Τ AN AIS 1996 - WYKOPALISKA NEKROPOLI ZACHODNIEJ - PIERWSZY SEZON BADAŃ Na podstawie umowy o współpracy zawartej pomiędzy Instytutem Archeologii Uniwersytetu

Bardziej szczegółowo

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA KULTURY 1) z dnia 9 czerwca 2004 r.

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA KULTURY 1) z dnia 9 czerwca 2004 r. Opracowano na podstawie: Dz.U.2004.150.1579 PRZEPISY AKTUALNE (na dzień 31.07.2009 r.) ROZPORZĄ 1) z dnia 9 czerwca 2004 r. w sprawie prowadzenia prac konserwatorskich, restauratorskich, robót budowlanych,

Bardziej szczegółowo

Fot: 536 537 Widok bocznych powierzchni okazu. Fot: 538 540 Przekrój poprzeczny oraz zbliżenia powierzchni bocznych.

Fot: 536 537 Widok bocznych powierzchni okazu. Fot: 538 540 Przekrój poprzeczny oraz zbliżenia powierzchni bocznych. Okaz 93 MCh/P/11593 - Kalamit Brzeszcze Owalny, nieznacznie spłaszczony fragment łodygi. Powierzchnie poprzeczne cięte ukośnie. Wyraźne prążkowanie zachowane tylko na połowie obwodu. Niezbyt wyraźnie widoczny

Bardziej szczegółowo

BADANIA WYKOPALISKOWE NA OSADZIE WCZESNOŚREDNIO- WIECZNEJ KOŁO CZELADZI WIELKIEJ, POW. GÓRA, W 1963 ROKU

BADANIA WYKOPALISKOWE NA OSADZIE WCZESNOŚREDNIO- WIECZNEJ KOŁO CZELADZI WIELKIEJ, POW. GÓRA, W 1963 ROKU JERZY LODOWSKI BADANIA WYKOPALISKOWE NA OSADZIE WCZESNOŚREDNIO- WIECZNEJ KOŁO CZELADZI WIELKIEJ, POW. GÓRA, W 1963 ROKU W ramach planu ogólnej problematyki badań nad wczesnośredniowiecznym osadnictwem

Bardziej szczegółowo

Piława Górna, osiedle Kośmin / osiedle Kopanica Koordynaty przedstawiają przybliżone współrzędne miejsc Opis lokalizacji i dostępności

Piława Górna, osiedle Kośmin / osiedle Kopanica Koordynaty przedstawiają przybliżone współrzędne miejsc Opis lokalizacji i dostępności Opis geostanowiska Grzegorz Gil Informacje ogólne (weryfikacja) Numer obiektu 177 Nazwa obiektu (oficjalna, obiegowa lub Miejsca upadku fragmentów meteorytu "Gnadenfrei" ("Piława nadana) Górna") Współrzędne

Bardziej szczegółowo

Mikroregion Jeziora Legińskiego

Mikroregion Jeziora Legińskiego Mikroregion Jeziora Legińskiego fundacja im. Jerzego Okulicza-Kozaryna dajna weryfikacja i inwentaryzacja zabytków archeologicznych Projekt dofinansowany przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego

Bardziej szczegółowo

BADANIA SONDAŻOWE OSIEDLA OBRONNEGO W MIEJSCOWOŚCI MARADKI, POW. MRĄGOWO

BADANIA SONDAŻOWE OSIEDLA OBRONNEGO W MIEJSCOWOŚCI MARADKI, POW. MRĄGOWO Warszawa 1975 ŚW1ATOWIT t. XXXIV Eligia Łucja Gąssowska Okulicz BADANIA SONDAŻOWE OSIEDLA OBRONNEGO W MIEJSCOWOŚCI MARADKI, POW. MRĄGOWO Osiedle obronne w miejscowości Maradki, pow. Mrągowo, znane już

Bardziej szczegółowo

Grzegorz Gmyrek Z PRaC archeologicznych Na terenie MIaSta LOKaCyjNEGO PLESZEWa W LataCh

Grzegorz Gmyrek Z PRaC archeologicznych Na terenie MIaSta LOKaCyjNEGO PLESZEWa W LataCh Grzegorz Gmyrek Z PRaC archeologicznych Na terenie MIaSta LOKaCyjNEGO PLESZEWa W LataCh 2005 2009 Zastanawiający jest fakt, że Pleszew znany jest archeologom przede wszystkim z odkryć osad i rozległych

Bardziej szczegółowo

Karta rejestracyjna terenu zagrożonego ruchami masowymi Ziemi

Karta rejestracyjna terenu zagrożonego ruchami masowymi Ziemi 1. Numer identyfikacyjny: 2 6 0 4 1 0 2 0 0 0 0 0 1 Teren znajduje się na zalesionym stoku o ekspozycji południowej i południowo-zachodniej wzgórza Raszówka. Grzbiet wzgórza ma w tym rejonie wysokość względną

Bardziej szczegółowo

OPIS PRZEDMIOTU ZAMÓWIENIA

OPIS PRZEDMIOTU ZAMÓWIENIA OPIS PRZEDMIOTU ZAMÓWIENIA Wyprzedzające badania archeologiczne wraz ze sprawozdaniem z badań i naukowym opracowaniem ich wyników w związku z inwestycją polegającą na przebudowie płyty Starego Rynku w

Bardziej szczegółowo

Okres lateński i rzymski

Okres lateński i rzymski IWONA I KRZYSZTOF DĄBROWSCY Okres lateński i rzymski BADANIA ARCHEOLOGICZNE W PIWONICACH W 1963 ROKU Badania wykopaliskowe przeprowadzone zostały w Piwonicach na stan. 1 osada lateńsko-rzymska w obrębie

Bardziej szczegółowo

Mirosław Furmanek, Mirosław Masojć, Jerzy Piekalski

Mirosław Furmanek, Mirosław Masojć, Jerzy Piekalski A2 A-1 A-4 raport 2005-2006, s. 207-224 isbn 978-83-63260-00-2 Mirosław Furmanek, Mirosław Masojć, Jerzy Piekalski Wyniki badań ratowniczych prowadzonych przez Instytut Archeologii Uniwersytetu Wrocławskiego,

Bardziej szczegółowo

Zawartość opracowania

Zawartość opracowania Zawartość opracowania 1. Opis techniczny 2. Tabela - zbiorcze zestawienie robót ziemnych 3. Tabele robót ziemnych 4. Plan sytuacyjny lokalizacji przekrojów poprzecznych 5. Przekroje poprzeczne 1/5 Opis

Bardziej szczegółowo

Zajączki, st. 1. Gmina Ostróda Powiat ostródzki AZP 29-55/113 Współrzędne geograficzne: N E

Zajączki, st. 1. Gmina Ostróda Powiat ostródzki AZP 29-55/113 Współrzędne geograficzne: N E Gmina Ostróda Powiat ostródzki AZP 29-55/113 Współrzędne geograficzne: N 53 32 58.76 E 19 53 8.94 Katalog grodzisk Warmii i Mazur red. Zbigniew Kobyliński, Warszawa 2017 394 Ryc. 1. Grodzisko w Zajączkach,

Bardziej szczegółowo

Wykopaliska na Starym Mieście Published on Kalisz (http://www.kalisz.pl)

Wykopaliska na Starym Mieście Published on Kalisz (http://www.kalisz.pl) Data publikacji: 23.07.2015 Zakończył się pierwszy etap badań archeologicznych na Starym Mieście w Kaliszu w sezonie 2015. Wykopaliska te są wspólnym przedsięwzięciem Instytutu Archeologii i Etnologii

Bardziej szczegółowo

cm z ciemniejszymi zbrunatnieniami na kulminacji (rozłożone. 6 - soczewkowata, pozioma wkładka szarożółtego ilastego

cm z ciemniejszymi zbrunatnieniami na kulminacji (rozłożone. 6 - soczewkowata, pozioma wkładka szarożółtego ilastego Archeologia Polski Środkowowschodniej, t. VI, 2001 S tanisława H o c zy k-s iw kow a, P aweł L is S pr a w o z d a n ie z badań a r c h e o l o g ic z n y c h na g r o d z is k u w C h o d l ik u (sta

Bardziej szczegółowo

BADANIA ARCHEOLOGICZNE NA ZAWODZIU W KALISZU W 1965 ROKU

BADANIA ARCHEOLOGICZNE NA ZAWODZIU W KALISZU W 1965 ROKU IWONA DĄBROWSKA BADANIA ARCHEOLOGICZNE NA ZAWODZIU W KALISZU W 1965 ROKU Badania archeologiczne przeprowadzone na grodzisku na Zawodziu w Kaliszu w roku 1965 miały charakter prac uzupełniających. Prowadzono

Bardziej szczegółowo

Sondażowe badania archeologiczne. w Żar nowie - st. 1

Sondażowe badania archeologiczne. w Żar nowie - st. 1 Jerzy Sikora Sondażowe badania archeologiczne w Żar nowie - st. Instytut Archeologii Uniwer sytetu Łódzkie go Łódź 008 J. Sikora, Żarnów Dziennik Badań i Sprawozdanie I Żarnów, gm. loco, pow. Opoczno,

Bardziej szczegółowo

Sprawozdania Archeologiczne, t. XX, 1969 r. IZABELA SIKORSKA WYNIKI BADAŃ NA GRODZISKU W CHŁĄDOWIE, POW. GNIEZNO W 1966 roku podjęliśmy badania sondażowe na grodzisku wczesnośredniowiecznym w Chłądowie.

Bardziej szczegółowo

ZIEMIA WODZISŁAWSKA WE WCZESNYM ŚREDNIOWIECZU.

ZIEMIA WODZISŁAWSKA WE WCZESNYM ŚREDNIOWIECZU. Dominik Abłamowicz Katedra Paleogeografii i Paleoekologii Czwartorzędu Wydziału Nauk o Ziemi Uniwersytetu Śląskiego w Sosnowcu Dział Archeologii Muzeum Śląskiego w Katowicach ZIEMIA WODZISŁAWSKA WE WCZESNYM

Bardziej szczegółowo

Chełm, r. Mgr Wojciech Mazurek SUB TERRA Badania Archeologiczne Ul. Szarych Szeregów 5a/ Chełm, Polska SPRAWOZDANIE NR 4

Chełm, r. Mgr Wojciech Mazurek SUB TERRA Badania Archeologiczne Ul. Szarych Szeregów 5a/ Chełm, Polska SPRAWOZDANIE NR 4 Mgr Wojciech Mazurek SUB TERRA Badania Archeologiczne Ul. Szarych Szeregów 5a/26 22-100 Chełm, Polska SPRAWOZDANIE NR 4 Chełm, 30.08.2017 r. z realizacji usługi w postaci nadzorów archeologicznych przy

Bardziej szczegółowo

J o la n ta N o g a j- C h a c h a j, M arta S tasiak

J o la n ta N o g a j- C h a c h a j, M arta S tasiak Archeologia Polski Środkowowschodniej, t. II, 1997 J o la n ta N o g a j- C h a c h a j, M arta S tasiak Z n a l e z i s k o s i e k i e r y k r z e m i e n n e j k u l t u r y a m f o r k u l i s t y

Bardziej szczegółowo

3. Rodzaj modułu kształcenia obowiązkowy lub fakultatywny obowiązkowy

3. Rodzaj modułu kształcenia obowiązkowy lub fakultatywny obowiązkowy OPISU MODUŁU KSZTAŁCENIA (SYLABUS) I. Informacje ogólne 1. Nazwa modułu Archeologia powszechna VI (średniowiecze) 2. Kod modułu 05-APS-35 3. Rodzaj modułu obowiązkowy lub fakultatywny obowiązkowy 4. Kierunek

Bardziej szczegółowo

Elżbieta Kowalczyk Heyman

Elżbieta Kowalczyk Heyman Elżbieta Kowalczyk Heyman W sprawie lokalizacji prokuratorii krzyżackiej w Przewłokach (głos w dyskusji) W opublikowanych źródłach pisanych zakonnych i litewskich, w bardzo krótkim przedziale czasu, między

Bardziej szczegółowo

WYNIKI BADAN ARCHEOLOGICZNYCH PRZEPROWADZONYCH NA TERENIE WIELICZKI W 1965 ROKU

WYNIKI BADAN ARCHEOLOGICZNYCH PRZEPROWADZONYCH NA TERENIE WIELICZKI W 1965 ROKU WYNIKI BADAN ARCHEOLOGICZNYCH PRZEPROWADZONYCH NA TERENIE WIELICZKI W 1965 ROKU Prace wykopaliskowe, prowadzone w 1965 r. na obszarze Wieliczki z ramienia Muzeum Żup Krakowskich, stanowiły kontynuację

Bardziej szczegółowo

GRABÓWKO KWIDZYN Kwidzyn GRABÓWKO 10 75/1. prywatna. mieszkalna. Listopad Bernard Jesionowski

GRABÓWKO KWIDZYN Kwidzyn GRABÓWKO 10 75/1. prywatna. mieszkalna. Listopad Bernard Jesionowski GEZ KARTA ADRESOWA ZABYTKU NIERUCHOMEGO 72/469 1. OBIEKT Budynek mieszkalny 5. MIEJSCOWOŚĆ 2. OBECNA FUNKCJA Mieszkalna 3. MATERIAŁ Murowany, tynkowany, blacha 4. DATOWANIE Około 1900 6. GMINA KWIDZYN

Bardziej szczegółowo

Andrzej Kaszubkiewicz "Masyw zachodni" wczesnoromańskiego kościoła p.w. św. Jana Chrzciciela na grodzie w Gieczu. Studia Lednickie 7, 59-62

Andrzej Kaszubkiewicz Masyw zachodni wczesnoromańskiego kościoła p.w. św. Jana Chrzciciela na grodzie w Gieczu. Studia Lednickie 7, 59-62 Andrzej Kaszubkiewicz "Masyw zachodni" wczesnoromańskiego kościoła p.w. św. Jana Chrzciciela na grodzie w Gieczu Studia Lednickie 7, 59-62 2002 STUDIA LEDNICKIE VII Poznań Lednica 2002 ANDRZEJ KASZUBKIEWICZ

Bardziej szczegółowo

RECENZJE 449 nego etapu badań nad tym zagadnieniem stanowi opublikowana niedawno obszerna rozprawa A. Niesiołowskiej-Wędzkiej, w której autorka podjęła próbę odpowiedzi na pytania dotyczące kwestii genezy

Bardziej szczegółowo

Tomasz Gralak BIBLIOGRAFIA

Tomasz Gralak BIBLIOGRAFIA Tomasz Gralak BIBLIOGRAFIA 1996 1. Konczewski P., Dąbrowa T., Opalińska M., Gralak T., Kwaśnica K., Żuchliński P. Osada kultury łużyckiej Ślęża Plasterki, woj. Wrocławskie, Śląskie Sprawozdania Archeologiczne,

Bardziej szczegółowo

Katalog wystawy w Muzeum Początków Państwa Polskiego w Gnieźnie

Katalog wystawy w Muzeum Początków Państwa Polskiego w Gnieźnie Katalog wystawy w Muzeum Początków Państwa Polskiego w Gnieźnie Gniezno 2015 Publikacja towarzysząca wystawie Dawna wytwórczość na ziemiach polskich zorganizowanej w dniach 29 kwietnia 4 października 2015

Bardziej szczegółowo

PRUTHENIA TOM III Olsztyn 2008

PRUTHENIA TOM III Olsztyn 2008 PRUTHENIA TOM III Olsztyn 2008 Marek Pacholec Sprawozdanie z konferencji naukowej Pruskie baby kamienne. Fenomen kulturowy czy europejska codzienność?, Węgorzewo, 4 5 X 2007 r. Tak zwane pruskie baby kamienne

Bardziej szczegółowo

Sprawozdanie z badań archeologicznych. w Miłomłynie (pow. ostródzki, woj. warmińsko-mazurskie) mazurskie) na stanowiskach nr 1 i 2

Sprawozdanie z badań archeologicznych. w Miłomłynie (pow. ostródzki, woj. warmińsko-mazurskie) mazurskie) na stanowiskach nr 1 i 2 Magdalena Żurek Sprawozdanie z badań archeologicznych w Miłomłynie (pow. ostródzki, woj. warmińsko-mazurskie) mazurskie) na stanowiskach nr 1 i 2 1. Wstęp Badania wykopaliskowe w Miłomłynie były prowadzone

Bardziej szczegółowo

Pruthenia, 2013, t. VIII, s. 311 313

Pruthenia, 2013, t. VIII, s. 311 313 Noty o autorach Białuński Grzegorz Prof. dr hab., Zakład Historii Krajów Nadbałtyckich, UWM, członek Towarzystwa Naukowego Pruthenia. Ważniejsze publikacje: Studia z dziejów plemion pruskich i jaćwieskich

Bardziej szczegółowo

WCZESNOŚREDNIOWIECZNY GRÓD W ŁAPCZYCY, POW. BOCHNIA, W ŚWIETLE BADAŃ LAT i 1972 WSTĘP

WCZESNOŚREDNIOWIECZNY GRÓD W ŁAPCZYCY, POW. BOCHNIA, W ŚWIETLE BADAŃ LAT i 1972 WSTĘP Sprawozdania Archeologiczne, t. XXVI, 1974 ANTONI JODŁOWSKI WCZESNOŚREDNIOWIECZNY GRÓD W ŁAPCZYCY, POW. BOCHNIA, W ŚWIETLE BADAŃ LAT 1965 1967 i 1972 WSTĘP W Łapczycy położonej w odległości 4 km w kierunku

Bardziej szczegółowo

ROZDZIAŁ I. 1. Badania wykopaliskowe na Osadzie Południowej. Władysław Filipowiak, Błażej Stanisławski, Mieczysław Jusza

ROZDZIAŁ I. 1. Badania wykopaliskowe na Osadzie Południowej. Władysław Filipowiak, Błażej Stanisławski, Mieczysław Jusza ROZDZIAŁ I 1. Badania wykopaliskowe na Osadzie Południowej Władysław Filipowiak, Błażej Stanisławski, Mieczysław Jusza Osada Południowa tzw. port Ruf stanowisko nr 10 jest usytuowana na południowym stoku

Bardziej szczegółowo

Fragment ceramiki z Jaworek Przyczynek do kontaktów Rusi Szlachtowskiej

Fragment ceramiki z Jaworek Przyczynek do kontaktów Rusi Szlachtowskiej Przyczynek do kontaktów Rusi Szlachtowskiej Treścią niniejszego tekstu jest fragment ceramiki znaleziony na terenie miejscowości Jaworki, gm. Szczawnica. Opisywany ułamek naczynia pozyskano przypadkowo

Bardziej szczegółowo

Wykaz rycin, fotografii i map

Wykaz rycin, fotografii i map Wykaz rycin, fotografii i map 319 Wykaz rycin, fotografii i map Główne ośrodki wczesnomiejskie w dorzeczu środkowej Wisły, s. 16. Rozmieszczenie znalezisk skarbów monet wczesnośredniowiecznych i najważniejszych

Bardziej szczegółowo