SZKOLENIA WOPR W ZAKRESIE PROWADZENIA AKCJI

Transkrypt

1 SZKOLENIA WOPR W ZAKRESIE PROWADZENIA AKCJI Z PODRĘCZNYM SPRZĘTEM TYPU BOJKA SP ROMUALD MICHNIEWICZ, IWONA MICHNIEWICZ Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. Prezydenta Stanisława Wojciechowskiego w Kaliszu iwonakalisz@wp.pl Streszczenie Artykuł prezentuje wyniki badań, przeprowadzonych z popularnym wśród ratowników podręcznym sprzętem, jakim jest bojka SP. W Polsce sprzęt ten nie doczekał się opracowania konkretnych technik mogących przyspieszyć, zautomatyzować czy uczynić bezpieczniejszą akcję ratunkową z jej użyciem. Celem badań było wypracowanie takich rozwiązań, które zastosowane w czasie udzielania pomocy tonącemu z wykorzystaniem bojki, zwiększą jej skuteczność przy jednoczesnym zmniejszeniu ryzyka towarzyszącego każdej akcji ratunkowej. Przeanalizowano także zależności pomiędzy deklaratywnym wykorzystaniem bojki w czasie akcji a doświadczeniem w udzielaniu pomocy tonącym oraz stażem pracy i wskazywaniem bojki jako najlepszego sprzętu do prowadzenia akcji. Wyniki badania świadczą o tym, że doświadczeni ratownicy (z długim stażem pracy) częściej niż nowicjusze uznają bojkę za sprzęt o dużej przydatności na wszystkich niemal akwenach. Jednak obu grup nie różni istotnie statystycznie uznawanie tego sprzętu za najbardziej przydatny w czasie akcji przy wzięciu pod uwagę ich wcześniejszej z nim praktyki. Słowa kluczowe: ratownictwo wodne, ratownik, akcja, bojka SP. Wstęp Celem głównym wykonanych badań było wypracowanie konkretnych technik prowadzenia akcji ratunkowej z tonącym niebezpiecznym, przy użyciu podręcznego sprzętu bojki SP. Polska literatura fachowa nie zawiera żadnych informacji w tym zakresie, choć sprzęt ten jest jednym z najbardziej popularnych wśród ratowników wodnych. Dodatkowo ustanowiony został cel szczegółowy ustalenie wiedzy i doświadczeń ratowników, ze wskazaniem czy istnieją jakiekolwiek związki pomiędzy stażem pracy (doświadczeniem) a podejmowaniem wyboru jakiegoś rodzaju sprzętu do prowadzenia akcji ratunkowej. Uzasadnienie: Bojka SP podręczny sprzęt ratunkowy, który wprowadzony został na polski rynek po emisji amerykańskiego serialu Baywatch polski tytuł Słoneczny Patrol i otrzymał nazwę od jego skrótu. Posiada ona szelki do umocowania na ciele ratownika i linkę holowniczą o długości około 3 metrów (Karpiński, red. 2005, Stanula, 2005). Angielska nazwa: rescue can.

2 długa krawędź bojki dziób bojki krótka krawędź Ryc. 1. Bojka SP produkcji polskiej Specjaliści z całego świata zgodnie uznają, że osoba tonąca jest nadzwyczajnie silna i niebezpieczna, a panika niszczy zupełnie jej poczucie logiki i rozsądku. W sytuacji tonięcia zachowanie własnego życia staje się jedynym priorytetem, nawet kosztem przyjaciół czy osób kochanych (Irish Water Safety, 1996; On the guard II, 2001). Pamiętając o złotej zasadzie ratownictwa wodnego: Nigdy nie zbliżaj się za blisko do panikującej ofiary, bo możesz zostać uchwycony. Zawsze zachowaj odstęp między tonącym i sobą, umieszczając sprzęt miedzy wami. Truizmem wręcz wydaje się twierdzenie, że należy tak planować akcję, aby przede wszystkim dobrze ocenić ryzyko. Pozwoli to na efektywne zarządzanie zdrowiem i bezpieczeństwem ratownika (Mac Gregor, 2002; Fletemeyer, Temme, 2003). Dlatego tak ważne jest, aby ratownik do prowadzenia akcji ratunkowej zawsze używał sprzętu, który znacznie zwiększa szanse na przeżycie zarówno tonącego jak i ratownika. Metody i materiał badawczy Realizując projekt badawczy zastosowano ankietę, której wyniki stanowią źródło informacji w zakresie preferencji ratowników, co do używanego sprzętu oraz istniejących związków pomiędzy stażem pracy i dokonywanym wyborem. Wykorzystano kwestionariusz ankiety środowiskowej (Siwiński, 1997) zawierający pytania skategoryzowane (alternatywne, dysjunktywne i koniunktywne) oraz pytania półotwarte (Łobocki, 1982). Badaniem ankietowym objęto 236 ratowników w całej Polsce, posiadających stopień co najmniej ratownika WOPR (uprawniający do samodzielnej pracy na wszystkich rodzajach kąpielisk). Badanie praktyczne polegało na ustaleniu i analizowaniu różnych wariantów techniki zakładania i podawania bojki SP osobie tonącej. W tej części materiałem badanym było 4 wyselekcjonowanych ratowników, o wysokich kompetencjach i sprawności ratowniczej.

3 % wyborów % wyborów M o r z e J e z i o r o R z e k a A q u a _ p a r k p r z y d a t n y w a k c j i z a g r e s y w n y m t o n ą c y m? N i e w y b r a ł b o j k i Wyniki Mimo, iż bojka SP nie jest sprzętem oficjalnie zakwalifikowanym jako zalecane, specjalistyczne wyposażenie kąpielisk, to ratownicy w zawodowej praktyce często się nią posługują. Porównanie wyników pytania 3 ankiety z pytaniem 11 (ryc.2.) wykazuje, że ratownicy bez względu na staż chcieliby, aby ten sprzęt znajdował się na wszystkich niemal akwenach. 100% 80% 60% 40% 20% 0% Pływalnia bardzo krótki krótki średni długi bardzo długi Ryc. 2. Staż ratowniczy a wybór bojki SP do zabezpieczania wybranych akwenów Staż ratowniczy różnicuje istotnie badanych pod względem wyboru bojki SP jako sprzętu do zabezpieczenia na wybranych akwenach: pływalni χ 2 =14,33; df=4; p<0,006, morza χ 2 =17,71; df=4; p<0,001 i jeziora χ 2 =12,61; df=4; p<0,013. w przypadku rzeki (χ 2 = 6,03) i aquaparku (χ 2 = 4,96) staż nie różnicuje badanej populacji. Im dłuższy staż, tym częściej badani dokonywali wyboru bojki SP jako sprzętu do zabezpieczenia. Zestawieniu poddano także odpowiedzi ratowników dotyczących liczby przeprowadzonych realnych akcji z użyciem bojki ze wskazaniem tego sprzętu jako najbardziej przydatnego w akcji z tonącym niebezpiecznym (pytania 7. i 12.). Ryc. 3. przedstawia uzyskane wyniki. 100% 80% 60% 40% 20% 0% 51% 61% 49% 39% Wybrał bojkę Który z elementów drobnego wyposażenia uważasz za najbardziej nie używał bojki używał bojki Ryc.3. Używanie bojki w przeszłości a przekonanie o przydatności tego elementu wyposażenia w akcji z tonącym agresywnym

4 Używanie w przeszłości bojki nie wpływa na jej wybór wśród elementów najbardziej przydatnego sprzętu w akcji z agresywnym tonącym. 61% badanych, którzy wykorzystywali wcześniej bojkę w akcjach ratunkowych wskazało na ten element jako najbardziej przydatny w akcji z agresywnym tonącym. Natomiast w grupie, która nie używała bojki wskazało na nią 51%. Różnice nie są istotne statystycznie, co oznacza, że badani niezależnie, czy mają doświadczenie w posługiwaniu się bojka, czy nie, są przekonani, że jako element drobnego wyposażenia ratowniczego jest ona najbardziej przydatna w akcji z agresywnym tonącym (χ 2 Yatesa=1,68; df=1). Autorzy w przeprowadzonych badaniach sprawdzili i porównali dwa sposoby zakładania bojki. Dzięki przeprowadzonym próbom możliwe było określenie czasu akcji z bojką zakładaną odpowiednią techniką oraz ustalenie, jak subiektywnie ratownicy oceniają pływanie z taśmą bojki, założoną w określony sposób. Ryc. 4. Bojka założona przez ramię Ryc. 4. Bojka założona przez ramię Ryc. 5. Bojka założona jak szelki Kolejne próby służyły ustaleniu dalszych czynności w postępowaniu ratownika w czasie akcji z wykorzystaniem bojki SP. Jako że budowa bojki pozwala na stosowanie różnych sposobów jej podawania osobie tonącej, wykonano szereg prób mających na celu wybranie konkretnej techniki tego elementu. Poprzez analizę i dyskusję wypracowano 10 różnych sposobów podawania bojki tonącemu niebezpiecznemu. Następnie przeprowadzono testy sprawdzające celowość stosowania ustalonych technik w wodzie.

5 Ratownicy ćwicząc w dwójkach mieli za zadanie wybrać spośród 10 sposobów podawania bojki te, które uznają za najlepsze. Warianty: Ratownik w odległości 2-3 metrów od tonącego niebezpiecznego (TN), podawał bojkę trzymając ją jednorącz za środkowy uchwyt na długiej krawędzi do uchwycenia przez TN za przeciwległą krawędź bojki (ryc.6.). Ratownik jw., podawał bojkę trzymając ją jednorącz za końcowy uchwyt długiej krawędzi do uchwycenia przez tonącego za przeciwległą dziobową krawędź bojki (ryc.7.). Ryc.6. Chwyt jednorącz za środkowy uchwyt Ryc. 7. Chwyt jednorącz za końcowy uchwyt długiej krawędzi Ratownik jw., podawał bojkę trzymając ją jednorącz za dziobowy uchwyt długiej krawędzi do uchwycenia przez tonącego za krótką lub przeciwległą krawędź bojki (ryc.8.). Ratownik jw., podawał bojkę tonącemu trzymając ją za uchwyt na krótkiej krawędzi, kierując jej dziób w stronę tonącego (ryc.9.).

6 Ryc. 8. Chwyt jednorącz za uchwyt dziobowy Ryc. 9. Chwyt jednorącz za uchwyt końcowy Ratownik jw., podawał bojkę tonącemu trzymając ją oburącz za dwa uchwyty na długiej krawędzi do uchwycenia przez tonącego za przeciwległą krawędź bojki (ryc.10.). Ratownik jw., podawał bojkę tonącemu trzymając ją oburącz za dwa uchwyty dziobowe do uchwycenia za krótką krawędź (ryc.11.).

7 Ryc. 10. Chwyt oburącz za końcowy i dziobowy uchwyt Ryc. 11. Chwyt oburącz za uchwyty dziobowej długiej krawędzi Ratownik jw., podawał bojkę tonącemu trzymając ją oburącz za ostatni uchwyt długiej krawędzi i krótkiej krawędzi do uchwycenia w skos (ryc.12.). Ratownik jw., wypychał bojkę dziobem w stronę tonącego (ryc.13.). Ryc. 12. Chwyt oburącz za uchwyt końcowy

8 Ryc. 13. Wypchnięcie bojki od strony uchwytu końcowego i uchwyt końcowy długiej krawędzi Ratownik jw., wypychał bojkę krótką krawędzią w stronę tonącego (ryc.14.). Ryc. 14. Wypchnięcie bojki od strony dziobowej Ratownik jw., wykonywał tzw. scyzoryk i nurkując pod nogami tonącego, wypływał za jego plecami z jednoczesnym ściąganiem linki bojki, starając się doprowadzić ją do rąk tonącego (ryc.15., ryc.16.).

9 Ryc. 15. Scyzoryk I faza Ryc. 16. Scyzoryk II faza Wymienione wyżej badania wzięto pod uwagę jako zestaw kombinacji, mających pewne logiczne uzasadnienie. Przeprowadzone próby stanowiły podstawę do wykonania kolejnych badań. Uznano za celowe empiryczne sprawdzenie, która z proponowanych dziesięciu możliwych technik podawania bojki SP, okaże się najlepsza w czasie prowadzenia akcji z tym sprzętem. Opracowany materiał zarejestrowano aparatem cyfrowym, wykonując wiele sekwencji fotografii, które pozwalają na dalszą analizę. Z tego badania wyłoniono trzy najlepsze techniki, stanowiące podstawę do dalszych badań. Materiał zebrano przy użyciu kamery video i aparatu cyfrowego Dyskusja i wnioski Bojka SP jako najmłodszy sprzęt na polskich kąpieliskach znalazła uznanie ratowników i jest wskazywana jako zabezpieczenie, które uznają oni za bardzo przydatne (zarówno w odniesieniu do wyposażenia akwenów jak też prowadzenia akcji z tonącym niebezpiecznym). Bojka SP uznana została za optymalny w wielu warunkach sprzęt do prowadzenia akcji z tonącym niebezpiecznym. Jej wykorzystywanie w czasie udzielania pomocy tonącemu jest obciążone mniejszym ryzykiem niepowodzenia i większym komfortem dla ratownika niż w przypadku akcji z kołem ratunkowym. Okazuje się też, że jest to wyposażenie nie zaliczone przepisami do standardów zabezpieczających akweny, a mimo tego chętnie wykorzystywane przez ratowników. Badania potwierdziły jednocześnie jego wszechstronną przydatność w różnych warunkach, przy różnych predyspozycjach ratowników i bez względu na osobę tonącą (wysokość i masę ciała, obwód klatki piersiowej). Ratownik w czasie rzeczywistej akcji ratunkowej nie ma czasu na zastanawianie się, w jaki sposób udzielić pomocy tonącemu (Gracz, 1976).

10 Należy więc dostarczyć ratownikom wszelkiej niezbędnej wiedzy i wytrenować nawykowe zachowania w różnych sytuacjach. Pozwala to na skrócenie czasu reakcji i zwiększenie prawdopodobieństwa podejmowania najlepszych czynności ratunkowych. Polskie ratownictwo w niewielkim stopniu zapewnia uczestnikom szkoleń gotowe algorytmy postępowania, a w przypadku używania bojki SP w ogóle. Dlatego też proces badania przydatności bojki w czasie akcji składał się z wielu szczegółowych prób, które pozwoliły na bardzo dokładne ustalenie poszczególnych technik jej stosowania. Polska literatura w zasadzie poza opisem technicznych parametrów i przydatności sprzętu w określonych warunkach, nie precyzuje żadnej techniki użycia któregokolwiek podręcznego sprzętu ratowniczego. Jedynie Wiesner (2001) badał skuteczność akcji ratunkowej ze sprzętem, jakim były: pas typu węgorz, koło ratownicze, bojka SP, linka asekuracyjna (kołowrót) i rzutka siatkowa. Wykazał zalety i wady użycia poszczególnych środków ratowniczych. Określił parametry czasowe prowadzenia akcji w odległości 20 metrów od brzegu, z użyciem tych pięciu rodzajów sprzętu. Podsumowując należy stwierdzić, że ratownik winien zawsze mieć bojkę przy sobie. Spowoduje to, iż w przypadku konieczności prowadzenia akcji nie będzie tracił czasu na dotarcie do niej i założenie. Zdecydowanie wpływa to na szanse wykonania skutecznej akcji i podnosi bezpieczeństwo własne ratownika. Bojkę należy wręcz traktować jako osobisty sprzęt ratowniczy, w którym ratownik dopasowuje choćby długość paska do własnych rozmiarów ciała i dba o jej stan techniczny. Abstract This article presents researches results carried out with popular among lifeguards portable rescue equipment called rescues can. In Poland the equipment was not elaborated in terms of specific techniques enabling acceleration, automatization or making a rescue operation with the rescue can safer. The aim of researches was to elaborate such solutions which used in rescue operation with application of the rescue can will increase its efficiency and lower the risk of any rescue operations. Moreover relationship between declared use of rescue can and experience in rescue operations as well as work experience were analyzed and it was indicated that rescue can is the best equipment for carrying out rescue operations. Researches results show that experienced lifeguards (with significant work experience) recognize the rescue can more often than beginners as a useful piece of equipment in every aquatic environment. However both groups are not statistically different in recognizing the equipment as the most useful in rescue operations taking into consideration their previous experience with the equipment. Key words: aquatic lifeguarding, lifeguard, operation, rescue can

11 Piśmiennictwo: 1. Gracz, J. (1976). Stany emocjonalne towarzyszące działalności ratownika wodnego. Ogólnopolskie Sympozjum Wodnego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego. WOPR Poznań. 8-9 maja Karpiński, R. red. (2005). Ratownictwo wodne. Poradnik dla studentów i ratowników wodnych. AWF Katowice. 3. Michniewicz, R., Walczuk, T., Rostkowska, E. (2008). An Assessment of Effectiveness of Various Variants of Water Rescue. Kinesiology. International Journal of Fundamental and Applied Kinesiology. Chorwacja Nr 1/2008 June, Vol.40, Michniewicz, R., Avramidis, S. (2008). Lifeguard Equipment. Handbook on Safety and Livesaving. Athens. 5. Stanula, A. (2005). Poradnik instruktora WOPR. ZW WOPR Katowice. 6. Irish Water Safety. (1996). Rescue Skills Handbook. An Cumann Sábháilteacht Uisce. Galway. 7. On the Guard II (2001). YMCA. Human Kinetics. USA. 8. Mac Gregor, P. (2002). Considerations in the management of Risk. In: Stichting Foundation Drowning World Drowning Congress. Netherlands. Stichting Foundation Drowning Fletemeyer, J., Temme, K. (2003). Effective aquatic risk management: seven steps to lowering your liability. Parks & Recreation. 38(2) Wiesner, W. (2001). Bojka ratunkowa uniwersalny środek pływacki. Materiał wygłoszony na Konferencji Naukowej w Srebrnej Górze Siwiński, W. (1997). Metody badań pedagogicznych w dziedzinie kultury fizycznej i turystyki, zarys problematyki. Akademia Wychowania Fizycznego w Poznaniu. Poznań. 12. Łobocki, M. (1982). Metody badań pedagogicznych. Państwowe Wydawnictwo Naukowe. Warszawa.