FACILITIES AND LIFEGUARDS

Transkrypt

1 Sekcje tematyczne: 1. Rekreacja 2. Kształcenie specjalistów WARUNKI BEZPIECZNEJ REKREACJI NAD WODĄ PORÓWNANIE POLSKICH I ŚWIATOWYCH TRENDÓW W WYPOSAŻENIU OBIEKTÓW I RATOWNIKÓW CONDITIONS OF SAFE RECREATION AT WATER COMPARISON OF POLISH AND WORLD TRENDS IN EQUIPPING dr Romuald Michniewicz dr Iwona Michniewicz FACILITIES AND LIFEGUARDS Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. Prezydenta Stanisława Wojciechowskiego w Kaliszu Streszczenie: ratownictwo wodne jest dziedziną, która została wpisana jako wyodrębniony panel edukacyjny nauczycieli wychowania fizycznego. To właśnie w Akademiach Wychowania Fizycznego znajdują się katedry pływania i ratownictwa wodnego. To wuefiści są często opiekunami uczestników kąpieli (zarówno dzieci i młodzieży jak i dorosłych). Znajomość zasad bezpieczeństwa, organizacji kąpieliska i umiejętność udzielania pomocy osobom tonącym to standard wśród absolwentów AWF. Ponadto pływanie i ratownictwo wodne to przestrzeń, bez której rekreację, sport czy rehabilitację trudno sobie dzisiaj wyobrazić. Z powodu swoich walorów i zakresu wykorzystania woda (jako żywioł) pochłania każdego roku wiele ofiar. Sam człowiek (choćby najlepiej wyszkolony), bez odpowiedniego zabezpieczenia sprzętowego, nie zawsze jest w stanie podjąć efektywną akcję ratunkową. Wiedzą o tym najlepiej ratownicy z dużym stażem pracy, którzy wraz z doświadczeniem coraz mniej zaufania pokładają tylko we własnych umiejętnościach. Ratowanie osób tonących zawsze obarczone jest dużym ryzykiem również dla samego ratownika. Wiele środowisk naukowych podejmuje badania, mające na celu jak najlepsze wyposażenie tej grupy zawodowej w nowej generacji sprzęt, służący skutecznemu zapobieganiu tragediom na kąpieliskach. W Polsce niemal zupełnie nieznane są 1

2 systemy typu Poseidon, stanowiące wyposażenie wielu obiektów na świecie. Narzędzia (sprzęt), wspierające pracę polskich ratowników różnią się istotnie od tych, które mają do dyspozycji ratownicy np. w USA. Potrzebna jest stała edukacja kadr ratowniczych, ale także uwrażliwianie decydentów na konieczność podążania z duchem czasu i inwestowania w nowe technologie na kąpieliskach. Summary: water lifeguarding is a field which was entered as a separate educational panel of physical education teachers. It is a Physical Education Academy where faculties of swimming and water lifeguarding are taught. It is the PE teachers who often act as bathing guardians (of both children and youngsters as well as adults). Knowledge of safety rules, bathing place organization and ability to provide assistance to drowning people- it is a standard among Physical Education Academy graduates. Moreover, swimming and water lifeguarding are the areas without which, recreation, sport or rehabilitation are difficult to imagine today. Because of its advantages and scope of use- water (as the elements) collects toll of many victims each year. The man itself (even best-trained) without adequate rescue equipment is not always able to take effective rescue. It is well known by lifeguards with many years of service who along with experience fewer put their trust only in the own abilities. Rescuing drowning people is inherently high risk also for a lifeguard. Many scientific communities undertake research aiming at equipping this professional group with the new generation rescue tools used effectively to prevent tragedies at bathing beaches. In Poland almost completely unknown are systems such as Poseidon which equip many facilities in the world. Tools (equipment) supporting work of Polish lifeguards differ from those which are available for lifeguards for example in USA. There is a need for permanent education of lifeguard personnel and also sensitize policy makers on the need to follow up with the times and invest in new technologies for bathing beaches. Słowa kluczowe: sprzęt ratowniczy, ratownik wodny Key words: rescue equipment, water lifeguard. 2

3 Wprowadzenie Udzielenie pomocy tonącemu to zadanie niezwykle trudne i niebezpieczne. Ratowanie człowieka w wodzie, jest procesem o specyficznym przebiegu (choćby z uwagi na presję czasu) w wyjątkowo niesprzyjających warunkach. Brak wsparcia sprzętowego w takiej sytuacji może przesądzić o niepowodzeniu akcji ratunkowej. Dlatego specjaliści z całego świata poszukują różnych rozwiązań, mających wesprzeć ratowników w jak najbardziej efektywnej i bezpiecznej dla nich pracy. Od tego bowiem kto, w jakim czasie i w jaki sposób pospieszy tonącemu z pomocą zależą losy wielu osób: tonącego, rodziny tonącego, ratownika, właścicieli i pracowników obiektu, na którym wydarza się wypadek [9; 14]. Polskie standardy wyposażenia kąpielisk Wszystkie obiekty strzeżone (baseny, aqaparki, kąpieliska otwarte i in.) winny być zaopatrzone w sprzęt do udzielania pomocy ofiarom tonięcia. Ich ilość i rodzaj dokładnie precyzują zapisy prawa. W Polsce wyposażenie kąpielisk i pływalni (podyktowane Rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 6 maja 1997r. [12] w sprawie określenia warunków bezpieczeństwa osób przebywających w górach, pływających, kąpiących się i uprawniających sporty wodne, Dz. U. Nr 57 z dnia 7 czerwca 1997r.) winno zawierać bardzo konkretne rodzaje sprzętu. W oparciu o ten akt prawny Stanula [13] dokonał następującego podziału tego wyposażenia. Podręczny sprzęt ratowniczy: 1) koła ratunkowe z linką lub pasy ratownicze jedno na 50 m linii brzegowej, zawieszone na słupkach w pobliżu lustra wody, 2) bosaki ratunkowe, 3) rzutki ratunkowe, 4) liny asekuracyjne z kołowrotkiem o długości minimum 80 m na każdym stanowisku ratowniczym (na kąpieliskach morskich jedna na każde 100 m linii brzegowej), 3

4 oraz pozostały sprzęt 5) łodzie ratunkowe: a) motorowe jedna na każde 400 m linii brzegowej, b) wiosłowe jedna na każde 100 m linii brzegowej, 6) tuby słuchowe lub elektroakustyczne na wszystkich stanowiskach ratunkowych od strony lądu i wody, 7) tablice zawierające aktualne informacje o temperaturze wody i powietrza, sile wiatru oraz wysokości fali, 8) sygnalizację alarmową, 9) środki łączności między stanowiskami ratunkowymi przewodowe lub radiowe, 10) sprzęt do nurkowania, 11) lornetki, 12) nosze ratunkowe. Na pływalniach krytych dodatkowo wymagane są żerdzie o długości co najmniej 4 metry dwie na pływalniach o długości do 50 metrów oraz cztery na pływalniach o długości powyżej 50 metrów. Badania nad wykorzystaniem sprzętu w akcji Poza tym, że sprzęt ma się znajdować w odpowiedniej ilości, w określonym miejscu, to należy wiedzieć, jak go użyć by zapewnić bezpieczeństwo tonącemu i ratownikowi. Parnicki, Siłakiewicz [11] podjęli próbę empirycznego określenia skuteczności użycia podręcznego sprzętu ratowniczego w akcji z tonącym. Uznali oni, że najlepszym sprzętem jest rzutka piłkowa (siatkowa) przed rzutką rękawową. Również Wiesner [16] badał skuteczność akcji ratunkowej z podręcznym sprzętem, jakim były: pas typu węgorz, koło ratownicze, bojka SP, linka asekuracyjna (kołowrót) i rzutka siatkowa. Wykazał zalety i wady użycia poszczególnych środków ratowniczych. Określił parametry czasowe prowadzenia akcji w odległości 20 metrów od brzegu, z użyciem tych pięciu rodzajów sprzętu. 4

5 Wykorzystanie innego, nietypowego rodzaju sprzętu wzorem American Red Cross proponują Otto, Otto [10]. Można go wykonać we własnym zakresie. Jest to słupek bezpieczeństwa składający się z pływającego pojemnika i żerdzi, które mogą być wykorzystane do udzielania pomocy osobom w stanie zagrożenia życia w wodzie. Taki słupek powinien znaleźć się blisko wody w miejscach niestrzeżonych na tzw. dzikich kąpieliskach. Sugestie alternatywne dla tradycyjnego sprzętu ratowniczego wysnuli także Avramidis i Avramidis [1]. Dotyczą one użycia w akcji ratunkowej konia, zdalnie sterownej łódki czy zdalnie sterowanego helikoptera. Wykorzystanie konia zaproponowano do prowadzenia akcji nad zbiornikami umiejscowionymi w pobliżu pól uprawnych w rolniczych regionach, gdzie ludność nie potrafi pływać lub ma słabe umiejętności pływania. Zwierzę to mogłoby wyciągać ludzi zagrożonych utonięciem po wcześniejszym podaniu im sznura czy części uprzęży. Zdalnie sterowane łódki czy helikoptery były propozycją dość precyzyjnego dotarcia do tonącego bez konieczności kontaktu ratującego z tonącym. Wodne Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe także proponuje do celów ratowniczych wykorzystywanie zwierząt. Cyklicznie prowadzone są szkolenia z udziałem psów [18]. Organizacje na całym świecie uznają, że brak sprzętu w czasie akcji ratunkowej jest działaniem wysoce niezwyczajnym i nie powinno mieć miejsca na kąpielisku strzeżonym [6]. Badanie czasu akcji z bojką SP przeprowadzono [8], wraz z propozycją schematu najbardziej efektywnych technik jej wykorzystania. Zalety udzielania pomocy tonącym z podręcznym sprzętem typu bojka SP wykazali też Michniewicz i Michniewicz [7], sugerując, że ten rodzaj zabezpieczenia w polskich warunkach jest nie tylko optymalny, ale winien wręcz stanowić osobiste wyposażenie każdego ratownika. Światowe trendy zabezpieczenia kąpielisk 5

6 Niezwykle ciekawe badania zostały wykonane przez Jeff Ellis and Associates [15] na zlecenie Poseidon Technolgies (firma zajmująca się produkcją komputerowych systemów do wykrywania przypadków tonięcia), które doprowadziło do zaprojektowania bardzo nowoczesnego systemu wspierającego pracę ratowników. W ramach badania zlecono organizacji wykonanie prób, polegających na pomiarze czasu reakcji ratownika na zaistniały przypadek tonięcia [5]. Przez 3 miesiące na 90 pływalniach USA przeprowadzonych zostało ponad 500 takich prób. Ratownicy nie wiedzieli, że są badani. Eksperyment polegał na zanurzeniu manekina ludzkiej postaci na dnie basenu i włączeniu stopera, który odmierzał czas reakcji od chwili zanurzenia manekina do momentu podjęcia czynności ratowniczych [2; 3]. Celem badania było ustalenie czasu reakcji ratownika na zaistniałą sytuację tonięcia oraz poznanie schematów podejmowanych przez nich czynności ratunkowych. Wyniki tych badań posłużyły jako podstawa do opracowania i wdrożenia nowoczesnego systemu, wczesnego informowania o zdarzającym się wypadku tonięcia. Najnowszej generacji sprzęt komputerowy w połączeniu z dozorem ratownika, jest (zdaniem autorów), przyszłością ratownictwa wodnego w odniesieniu do pływalni krytych i aquaparków. Każdy sprzęt może być jednak zawodny i użyty zbyt późno. Dobra współpraca człowieka z maszyną [4] może zmniejszyć liczbę nieszczęśliwych wypadków w wodzie. Poniższa fotografia (ryc.1.), przedstawiająca stanowisko ratownicze, dzisiaj jest jeszcze marzeniem większości parków wodnych, choć można mieć nadzieję, że w niedługiej przyszłości stanie się standardem sprzętowym. 6

7 Ryc.1. System komputerowy Poseidon, zainstalowany na pływalni [4] Parametry instalacyjne systemu oraz przepływ sygnałów prezentuje poniższy schemat. W system Poseidon zostały wyposażone pływalnie w wielu krajach na całym świecie (w tym najwięcej w USA). W Europie można je zobaczyć w Wielkiej Brytanii, Francji, Belgii, Holandii, Norwegii, Niemczech i Luksemburgu. 7

8 Ryc. 2. Przykładowy sposób instalacji systemu Poseidon na pływalni krytej [17] Zaprezentowany wyżej schemat systemu wykrywania osób tonących działa następująco: w różnych punktach ścian i dna niecki basenowej zainstalowane są czujniki ruchu, które analizują ruch obiektów (osób pływających) w wodzie. Po wykryciu osoby pozostającej w bezwładzie lub bezruchu przez określony (kilkunastosekundowy) czas wysyłają sygnał do centrali, z dokładnym wskazaniem części basenu, na której wydarza się ta sytuacja. Natychmiast obraz ten jest przekazywany na monitor umieszczony przy stanowisku ratownika z jednoczesnym głośnym sygnałem dźwiękowym. Wnioski Życia ludzkiego nie można wycenić, każda śmierć jest tragedią. Statystyki utonięć są przerażające. Woda jest drugim po wypadkach drogowych miejscem niezamierzonej utraty życia. Dlatego tak istotne jest, aby ludzie mający nieść pomoc ofiarom tonięcia byli jak najlepiej przygotowani do swojej misji, a przy tym w najmniejszym stopniu sami byli narażani na utratę życia lub zdrowia. To zadanie winno stać się priorytetem w procesie kształcenia ratowników, zarówno w czasie kursów organizowanych przez specjalistyczne organizacje jak też Akademie Wychowania Fizycznego. Polskie ratownictwo wodne nadal bazuje na prostych rozwiązaniach sprzętowych, na całorocznych kąpieliskach (koła, bosaki, rzutki, żerdzie itp.). W zestawieniu z systemem wprowadzonym przez Poseidon, pozostajemy w cieniu technologicznego wsparcia ratowników i bezpieczeństwa osób pływających. Zarówno szkolenie kadr jak też wymagane wyposażanie obiektów obejmuje podstawowe i w stosunku do używanych w świecie rozwiązań prymitywne standardy. Z pewnością uzasadnienia takiego stanu rzeczy doszukać się można w kosztach instalacji omówionego systemu, ale także w braku szeroko zakrojonych badań w tej dziedzinie życia i nauki jaką jest ratownictwo wodne. Dlatego też ratownictwo wodne winno być postrzegane jako niemal nieograniczona przestrzeń do badań dla naukowców związanych z szeroko pojmowaną kulturą fizyczną. 8

9 Piśmiennictwo 1. Avramidis, S., Avramidis, P. (2005). Alternative Rescue Methods for Poor Aquatic Areas; Suggestions for Future Research. European Lifeguard Academy. Greece. Leeds Metropolitan University. UK. 2. Ashburn, Va. (2002). Study shows lifeguards can't see everything, always. Data from Vigilance Institute points to environmental, job-related reasons contributing to results. Parks & Recreation. 37 (2) Brener, J., Oostman, M. (2002). Lifeguards Watch but they don t always see! World Waterpark Magazine Bynum, M. (2004). Ready for action: today's aquatic safety personnel are better equipped and prepared than ever, thanks to enhanced technology and training. Athletic business. 28 (12) ;66;68;70;72 5. Coblentz, A., Mollard, R., Cabon, Ph. (2001). Lifeguard Vigilance. Bibliographic study. Applied Anthropology. Paris. France. 6. Irish Water Safety. (1996). Rescue Skills Handbook. An Cumann Sábháilteacht Uisce. Galway. 7. Michniewicz, I., Michniewicz, R. (2010) Szkolenia WOPR w zakresie prowadzenia akcji z podręcznym sprzętem typu bojka SP, Sporty Wodne i Ratownictwo Vol.1/2010 s Michniewicz, R., Walczuk, T., Rostkowska, E. (2008). An Assessment of Effectiveness of Various Variants of Water Rescue. Kinesiology. International Journal of Fundamental and Applied Kinesiology. Chorwacja Nr 1/2008 June, Vol.40, Morgan, J. (1999). An Ounce of Prevention. Preventing drowning at public pools. (Brief Article). Parks & Recreation. 34(2) Otto, E., Otto, R. (2000). Słupek bezpieczeństwa. Lider Parnicki, F., Siłakiewicz, P. (2002). Skuteczność zastosowania rzutek ratowniczych w niesieniu pomocy tonącym. Rocznik Naukowy ZWWF. IX. Biała Podlaska

10 12. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 12 listopada 2002r. w sprawie szczegółowego zakresu obowiązków i uprawnień specjalistycznych organizacji ratowniczych, warunków ich wykonywania przez inne organizacje ratownicze oraz rodzaju i wysokości świadczeń przysługujących ratownikom górskim i wodnym w związku z udziałem w akcji ratowniczej (Dz. U. Nr 193 z dnia 22 listopada 2002r.). 13. Stanula, A. (2005). Poradnik instruktora WOPR. ZW WOPR Katowice. 14. Wendling, R.C. (1997). The importance of documenting swimming-pool accidents. (Pool management). Parks & Recreation. 32(11) Źródła internetowe Wiesner, W. (2001). Bojka ratunkowa uniwersalny środek pływacki. Materiał wygłoszony na Konferencji Naukowej w Srebrnej Górze