FARMACJA POMORZA środkowego

Transkrypt

1

2

3

4

5 Kliknij temat FARMACJA POMORZA środkowego Spis treści Nr 6 (175) czerwiec 2007 Moje fascynacje... 2 Uroczystość nadania sztandaru Naczelnej Izbie Aptekarskiej... 3 Monopole w farmacji... 6 Recepta na pogodne życie...13 Leki okulistyczne...14 Nowelizacja ustawy Prawo farmaceutyczne...17 Przysłowia o lekach...23 Zapłata kartami płatniczymi w aptece...24 Wywiad z panią Prezes mgr farm. Marią Falender...26 Legenda świętokrzyska...28 Wiadomości...31 Z prasy...36 Bilans w czerwcu...39 Liban...43 Chorwackie refleksje...45 Adam i Maryla...47 Pierwsze kobiety-farmaceutki na Uniwersytecie w Krakowie...55 Farmaceuci koszalińscy w walkach narodowo-wyzwoleńczych...62 A nad wszystkim fruwają anioły...69 Jubileusz prof. A. Ożarowskiego...77 Od Czytelników...79 List z Biecza...79 Na wesoło...80 FARMACJA POMORZA ŚRODKOWEGO Biuletyn Środkowopomorskiej Okręgowej Izby Aptekarskiej w Koszalinie Koszalin, ul. Jedności 5, tel./fax (094) , tel Nr konta NRB: Prezes Izby mgr farm. Maria Walkowiak-Falender Redaktor Naczelny dr Jadwiga Brzezińska Wydawca: Środkowopomorska Okręgowa Izba Aptekarska (Koszalin-Słupsk) Za treść ogłoszeń redakcja nie odpowiada ISSN Nasz adres internetowy: oia.koszalin@wp.pl

6 2 Biuletyn Informacyjny

7 Uroczystość nadania sztandaru Naczelnej Izbie Aptekarskiej 13 marca 2007 r. w pięknym salonie Muzeum im. Jana Pawła odbyła się uroczystość nadania sztandaru Naczelnej Izbie Aptekarskiej. Sztandar ufundowały Okręgowe Izby Aptekarskie. Ceremoniał przekazania sztandaru był bardzo uroczysty. Sztandar został poświecony przez księdza Józefa Jachimczyka krajowego Duszpasterza Służby Zdrowia. Obecni byli farmaceuci członkowie NRA i okręgowych Izb. Na uroczystość przybyli także miedzy innymi Bolesław Piecha, Zofia Ulz, Andrzej Sośnierz, Konstanty Radziwiłł. Specjalnymi gośćmi uroczystości byli farmaceuci, którzy zostali odznaczeni odznaczeniami państwowymi oraz odznakami honorowymi. Na zakończenie uroczystości odbył się koncert utworów Fryderyka Chopina w wykonaniu pianisty Bartłomieja Zajkowskiego. Środkowopomorska Okręgowa Izba Aptekarska

8 Biuletyn Informacyjny

9 Na wniosek Środkowopomorskiej Okręgowej Rady Aptekarskiej w Koszalinie mgr Irena Borys została odznaczona Srebrnym Krzyżem Zasługi. Pani mgr Irena Borys działa w samorządzie aptekarskim od jego reaktywowania. W dwóch kadencjach była przewodniczącą Komisji Rewizyjnej, a od trzeciej kadencji do chwili obecnej jest przewodniczącą Okręgowego Sądu Aptekarskiego. Bardzo aktywnie działa na terenie swojego miasta. Jest członkiem stowarzyszenia Wspólnota Lokalna w Czaplinku, pomaga w organizacji i współfinansuje imprezy Sekcji Rodzin dzieci Niepełnosprawnych oraz Klubu Seniora. Ponieważ jej hobby to turystyka aktywnie działa w Sekcji Turystyczno-Ekologicznej. Środkowopomorska Okręgowa Izba Aptekarska 5

10 Monopole w farmacji Tadeusz J. Szuba Prasa powoli zaczyna rozumieć kolosalne zagrożenie ze strony monopoli: patrz artykuł Farmaceutyczne grzechy główne w Tygodniku Powszechnym z 26 listopada 2006 r. oraz artykuł Czy producenci i hurtownicy leków manipulują cenami w Rzeczpospolitej z 7 grudnia 2006 r. Dotychczas cała prasa i wszystkie stronnictwa niezależnie od orientacji światopoglądowej i politycznej były zauroczone liberalizmem gospodarczym. Liberalizm gospodarczy, wolny rynek, konkurencja, to są piękne hasła, wręcz kanony ekonomii każdego rozsądnie rządzonego państwa. Ale nie wtedy, gdy są stosowane bezmyślnie. Liberalizm niekontrolowany sprzyja monopolom i oligopolom, niszczy konkurencję. W USA i wielu innych krajach prawo staje w poprzek monopolizacji, a także oligopolizacji produkcji i obrotu. Nakazuje ograniczać liberalizm, by chronić wolność rynku. Rynek leków jest z natury odmienny. Na rynku owoców lub warzyw nie pojawiają się codziennie nowe owoce lub warzywa. Konsumenci mają w małym palcu towaroznawstwo. Na rynku leków jest znaczna innowacyjność, a zwłaszcza pseudoinnowacyjność. Konsumenci są farmaceutycznymi analfabetami, łatwo ich omamić. Nawet lekarze masowo padają ofiarą zwodniczej promocji. Pamiętamy, że każdy nowy produkt można opatentować, można uzyskać monopol na wytwarzanie i komercjalizowanie. A więc jest to legalny monopol. Legalnie można pobierać dowolną (na ogół wysoką) cenę. Jest to świadoma, celowa polityka stwarzająca bodziec dla wynalazczości. Nie jest to polityka bezmyślna. Prawo powiada: 1) otrzymujesz monopol nie na zawsze, lecz na kilkanaście (obecnie 20) lat. ale 2) musisz odsłonić wszystkie tajniki wynalazku, by po tym okresie każdy mógł korzystać z twojego pomysłu, odkrycia (musisz popierać późniejszą konkurencję). Jednak w trosce o własny interes monopoliści farmaceutyczni dokładają wielu starań, byśmy nigdy nie spożywali leków niemonopolistycznych, konkurencyjnych, tanich. Potrafią tak zręcznie głosić kłamstwa o swojej przynoszącej zdrowie i szczęście wynalazczości, że dziennikarze i politycy dają im wiarę. Walka o prawdę jest nierówna. Monopoliści mają miliardy na kupowanie naukowców i dziennikarzy, aby głosili ich racje. Ministrowie nie mają funduszy na głoszenie prawdy (albo na jej poznanie). 6 Biuletyn Informacyjny

11 A jest o co walczyć. Wg mojej niedawnej pracy analitycznej opartej na danych o rynku i cenach leków na świecie, podanej do wiadomości wszystkim (po angielsku) i przez nikogo nie podważonej, monopoliści pobierają po wygaśnięciu prawa do monopolu ceny 11,5-krotnie zawyżone (1). Bieżące analizy kontrolne potwierdzają nieustanną swawolę cenową monopolistów. Oto aktualne dane z 2006 r. na przykładzie kilku produktów markowych i ich cen pobieranych na największym rynku, czyli w USA, i cen tych samych leków pobieranych za wersję generyczną: Lek Marka monopolistyczna i cena hurtowa Marka generyczna i cena hurtowa Stosunek 3: Atorvastatina tabl. 10 mg Lipitor USD 249,65/90 Tulip PLN 27,87/30 8,65 Clopidogrel tabl. 75 mg Plavix USD 140,21/30 Arelpex PLN 117,46/28 3,23 Amlodipina tabl. 5 mg Sinwastatina tabl. 10 mg Cetirizina tabl. 10 mg Non/asc USD 154,64/90 Agen PLN 7,09/30 20,75 Zocor USD 90,24/30 Simvacor PLN 14,26/30 18,38 Zyrtec USD 69,83/30 Alermed PLN 7, ,75 Ceny USD pochodzą z oficjalnego źródła amerykańskiego (2), ceny PLN z cennika urzędowego aptek i hurtowni (3) Średnia arytmetyczna różnic cen w/w produktów z wygasłą ochroną patentową wynosi 13,95. Innymi słowy monopoliści pobierają ceny 14-krotnie zawyżone. Obecnie wartość nowoczesnego rynku leków (to znaczy bez zielarstwa, homeopatii, medycyny ludowej stosowanej szeroko w Chinach, Afryce itd., bez leków recepturowych stosowanych szeroko w Rosji itp. oraz bez leków generycznych wytwarzanych przez tysiące relatywnie małych lub bardzo małych producentów w Europie Wschodniej, Azji, Afryce i Ameryce Południowej) wynosi circa 600 miliardów dolarów. Należy przyjąć, że znaczna część masy Środkowopomorska Okręgowa Izba Aptekarska 7

12 towarowej, około 25%, jest legalnie sprzedawana z ochroną patentową, monopolistycznie, A więc jedna czwarta całego rynku leków ma prawo kosztować 600:4 = 150 miliardów dolarów. Natomiast pozostałe trzy czwarte nie powinny kosztować 450 mld dolarów, lecz 11,5 raza mniej, to jest, powiedzmy, około 40 miliardów. Do tych trzech czwartych należy większość leków masowo stosowanych. Nie tylko aspirina, kofeina, kodeina, lecz także atorvastatina, amlodipina i cetirizina robiące obecnie największe obroty. Przemysł farmaceutyczny oprócz należnych mu = 190 miliardów dolarów wyjednuje dodatkowo nienależne mu 410 miliardów. W naszej walucie jest to znacznie ponad 1 bilion złotych!!! Przenieśmy się teraz z wielkiego świata do Polski. Tu szkody wyrządzane przez monopolistów są mniejsze. Wynoszą tylko 1-2 miliardy złotych rocznic. Bieda zmusza nas do ograniczania wydatków ewidentnie nonsensownych. Ministerstwo Zdrowia w 2005/2006 roku nie zgadza się na przepłacanie więcej niż 50% za markę/nazwę leku. Jeśli lek ze źródeł generycznych można otrzymać za 20 zł, na listę leków refundowanych nie trafi lek markowy kosztujący więcej niż 30 zł. Tu można i trzeba jeszcze przykręcić śrubę. Tak jak obniżono przed 2 laty stopę wyzysku ze 100% do 50%. można teraz obniżyć z 50% do 25%. Trudniejszy do zredukowania jest wyzysk lekami,,me-too. Co to jest lek metoo? W polskim żargonie technicznym zwany kongenerem? Otóż lek rzeczywiście innowacyjny, przyczyniający zdrowia, przynosi ogromne zyski. Dlatego, że każdy, jeśli zachoruje, chciałby go mieć oraz dlatego, że firma wynalazcza uzyskuje patent, ochronę przed konkurencją, i może pobierać cenę, jaką wyznaczy. Nie trzeba dodawać, że wyznacza wysoką. Co robią wówczas firmy-trutnie nie potrafiące robić prawdziwego wynalazku, a pożądające zysku? Zlecają specjalistom od chemii farmaceutycznej zrobienie bardzo podobnego związku chemicznego. Prawo patentowe zabrania robienia i sprzedawania molekuły identycznej, ale nie zabrania zrobienia cząsteczki podobnej. Podobieństwo chemiczne z reguły skutkuje podobieństwem farmakologicznym. Na tej zasadzie powstają na wzór jednego wynalazku tuziny a la wynalazków. Są to kongenery przeważnie gorsze (stąd pogardliwa nazwa na Zachodzie: me-too drugs ), choć zdarza się nieraz lepszy. Oczywiście każda firma mówi lekarzom, że jej kongener jest wyśmienity. Zostawmy sprawę jakości rzetelnym specjalistom od medycyny. Tutaj zwróćmy uwagę na szczegół zrozumiały dla każdego. Kongenery powstają później, albo nawet dużo później od prawdziwego wynalazku. Kiedy doskonały wynalazek już utracił ustawową ochronę patentową i jest dostępny tanio z racji konkurencji, lek..me-too, przeważnie gorszy, jest nadal chroniony patentem, pozostaje monopolistyczny, drogi. Sprytni monopoliści nań kierują uwagę lekarzy. Rekord takiego sprytu został pobity ostatnio na Zachodzie Biuletyn Informacyjny

13 przez firmę AstraZeneca. Komercjalizowała ona przez kilkanaście lat bardzo dobry lek na chorobę wrzodową, omeprazol (Losec), z wysoką ceną z racji patentu/monopolu. Kiedy ochrona patentowa dobiegała kresu, AstraZeneca zrobiła esomeprazol (Nexium), nawet nie kongener, a wręcz izomer omeprazolu, działający nie podobnie, a identycznie. Rekord polega na tym, że firma potrafiła przestawić miliony lekarzy z Losecu (omeprazolu) na Nexium (esomeprazol), zanim jeszcze omeprazol staniał. Już w 2005 r. sprzedano Nexium za 4,6 mld dolarów z nadzieją na ten sukces przez 20 lat nowej ochrony patentowej. Rzućmy okiem na ogromne leki, które spożyto w Polsce w 2005 r. pod kątem szkód wyrządzanych nam przez monopolistów: 1. Fluticason (Flixotide) Spożytkowano 2,6 mln opakowań za 218 mln złotych. Dawka dobowa tego leku kosztowała 3,95 zł. Fluticason jest kongenerem budesonidu i beclometasonu, leków pomocnych w astmie. Przy tej chorobie nie każmy oszczędzać surowo. Zauważmy tylko, że dawka dobowa fluticasonu (0,6 mg) jest droższa od dawki najtańszego beclometasonu 2,1 raza, a budesonidu - 1,5 raza. Budesonid musi być też niezły, bo go również masowo stosowano. Beclometason, najtańszy, jest zapominany. Wydajemy za dużo bodaj około 60 mln złotych używając zbyt wiele fluticasonu. 2. Formoterol (Zafiron, Oxis) i salmeterol (Serevent) Sprzedano 2.7 mln opakowań formoterolu i 1,8 mln salmeterolu na łączną kwotę 303 mln zł. Warto się zastanowić, przy największej atencji dla astmatyków, czy polskie leczenie betaadrenomimetyczne jest prawidłowe. Nie dlatego, że dawka dobowa salbutamolu jest tańsza od dawki salmeterolu 19,6 raza. a fonnoterolu 22,5 raza. Dlatego, że Amerykanie już długo odradzają nadużywanie środków adrenergicznych długo działających (przypadki zgonów po salmeterolu), a Niemcy stosują wielokrotnie więcej salbutamolu niż salmeterolu. Może i my zatroszczmy się o bezpieczeństwo astmatyków i zaróbmy na tym ponad 200 mln złotych. 3. Pcrindopril (Prestarium) Lek me-too w stosunku do enalaprilu i captoprilu o walorach obiektywnie bardzo nieprzekonujących, skoro nigdzie na świecie nie jest masowo stosowany. A inne prile są, zwłaszcza enalapril (nadciśnienie, choroba wieńcowa). W Polsce perindopril (Prestarium) pochłonął 166,5 mln złotych. Z cenników wiemy, że dawka dobowa kosztowała zł 1,071, a dawka enalaprilu (Ena- Środkowopomorska Okręgowa Izba Aptekarska

14 renalu lub Mapryiu) - zł 0,207. Pięciokrotna różnica ceny oznacza marnowanie z funduszy zdrowotnych 134,3 mln zł rocznie. 4. Indapamid (Tertensif) W kardiologii bardzo powszechne jest podawanie diuretyków do obniżania ciśnienia krwi. Najczęściej stosowanymi na świecie są hydrochlorothiazid i furosemid. W Polsce fenomenalną karierę zrobił indapamid, kongener clopamidu. Sprzedaje się go za 151,7 mln złotych rocznie! Rzecz pachnie mniej naukową medycyną, a więcej zręczną promocją. Warto łożyć na promocję, bo gdy dawka dobowa hydrochlorothiazidu lub furosemidu kosztuje zł 0,126, za dawkę indapamidu (Tertensifu) trzeba płacić zł 0,881. Siedem razy więcej. Skreślenie Tertensifu z refundacji pozwoliłoby zaoszczędzić 120 mln złotych bez odczuwalnego uszczerbku dla zdrowia. 5. Atorvastatina (Sortis) Kongener lovastatiny, stosowany jak ona do walki z cholesterolem. Ani lepszy, ani gorszy. Za to droższy. Choć oprócz markowego Sortisu są już w aptekach produkty generyczne, nie skreślono go z refundacji i jest z przyzwyczajenia szeroko ordynowany. Niepotrzebnie. Doskonały Sortis (atorvastatina) kosztuje trzy razy drożej niż doskonała sinwastatina i 2,3 raza drożej niż generyczna atorvastatina. Wydając na atorvastatinę 134 mln zł tracimy rocznie tylko 50 mln zł, bo obok drogiego Sortisu stosujemy także tańszy Tulip i Atoris. 6. Gliclazid (Diaprel) Doustny środek przeciwcukrzycowy stał się zbawienny głównie w Polsce. Jest to kongener szeroko stosowanego na świecie glibenclamidu. Nie jest zły, więc mógłby nam nie szkodzić, gdyby nie ten ważny szczegół, że glibenclamid (Euclamin) kosztuje zł 0,108/DDD, a gliclazid (Diaprel) - zł 0,921/DDD. Osiem i pół raza więcej. Pod maską me-too, z pomocą promocji, wywozi się z Polski niepotrzebnie 97 mln złotych (zł 109 mln wydanych na gliclazid minus 13 mln. które należałoby wydać na glibenclamid). Przegląd tylko 6 pozycji asortymentu farmaceutycznego pozwala nam obliczyć, że marnotrawimy dwie trzecie miliarda złotych rocznie. Strach przeglądać wszystkie pozycje. Uzbierałaby się pewnie kwota 1,5 miliarda. Co robić? Najprościej jest prosić Ministra Zdrowia, by obwołał się dyktatorem i skreślał, wyrzucał, decydował. Tyle, że jest to sprzeczne z konstytucją i z dyrektywami Unii Europejskiej. Trzeba pomóc Ministrowi Zdrowia ustanowieniem praw umożliwiających pieczę nad interesem chorych, praw wymierzonych w monopolistów, co 10 Biuletyn Informacyjny

15 sprzeczne z konstytucją nie jest. Należy czytać konstytucję literalnie: państwo ma stać na straży zdrowia obywateli, ma zabraniać przeszkadzaniu w dostępie do zdrowia, ma nie być liberalne dla monopolistów mających wyłącznie swe zyski na uwadze. Na czym polega potęga big pharmy i jak ją ograniczać? Nie polega ona tylko na bogactwie firm biorącym się z wysokich cen. Dużo jest przemysłów dochodowych, bogatych. Tu mamy do czynienia z posługiwaniem się częścią pieniędzy służących do ogłupiania konsumentów (pacjentów), dziennikarzy, polityków. Jest to możliwe dlatego, że ekonomika leku w odróżnieniu od ekonomiki zdrowia jest czarną magią. Jest czarną magią nawet dla profesorów ekonomii. Przykład 1: Jeden z najlepszych podręczników ekonomiki zdrowia na świecie, uprzystępniony w Polsce dzięki trudowi dr Katarzyny Tymowskiej z Uniwersytetu Warszawskiego, został napisany przez prof. Thomasa E. Getzena ze School of Business and Management w Temple Universtity (4). Jest to esencja wiedzy ekonomicznej obejmującej wszystko to, co nie tylko studentom, lecz nawet ministrom zdrowia jest potrzebne. Kiedy przychodzi do wykładu poświęconego farmacji, Getzen oddaje głos dr Thomasowi Abbottowi pełniącemu funkcję senior economist w jednym z największych koncernów farmaceutycznych na świecie, w firmie Merck&Co. Przykład 2: Dzieło Michaela F. Drummonda i kolegów (5) przeznaczone do kształcenia lekarzy-agentów big pharmy w prokoncernowej farmakoekonomice zostało rozreklamowane w Polsce przez firmę farmaceutyczną,,servier bez udziału jakiegokolwiek ekonomisty. Są to szczyty ogłupiania menedżerów zdrowia metodą handlowania czasem, skalą jakości dobrostanu itp. Na bazie tej literatury podstawowej powstają prace naukowe doświadczalne dowodzące, że wielokrotnie droższy od enalaprilu perindopril jest tańszy! Prokoncernowa nauka otwiera wstęp na salony. Tam - w ministerstwach, instytutach, klinikach - miesza się czar osobisty z dużymi pieniędzmi. One wcale nie muszą się nazywać łapówką. Etyczny minister Łapiński z zastępcą Naumanem poprosili sejm o prawo zaliczające promocję drogich niepotrzebnych leków do reklamy publicznej. Koncern kiedy więcej reklamuje drogie leki monopolistyczne, mniej płaci podatku. Liberalizm graniczący z absurdem. Liberałowie pozwalają na orgie reklamowe za zasłoną dymną rzekomo równych praw. Przecież każdy, mówią, ma prawo reklamować leki tanio. Tyle że producent generyczny sprzedając lek za 10 zł nie korzysta z równych praw, bo nie ma na reklamę pieniędzy. Producent markowy (koncernowy) sprzedający to samo za 100 zł ma mnóstwo pieniędzy i korzysta z równych praw orgiastycznie. Zatrudnia setki agentów. Środkowopomorska Okręgowa Izba Aptekarska 11

16 Zadaniem agentów jest docieranie do lekarzy ordynujących leki. Uśmiech, drobny podarek, większy gest, np. delegacja na kongres naukowy za granicą. Najohydniejsze są łapówki za wystawienie recepty na lek droższy i gorszy. Dlatego postuluję, niestety wciąż bezskutecznie, o ustawowy zakaz udzielania informacji przez hurtownie i apteki agencjom wywiadowczym i agentom firm, co który lekarz ordynuje i ile. By utrudnić sprawiedliwe płacenie łapówek. Taki liberalizm powoduje gigantyczne straty Narodowego Funduszu Zdrowia i pacjentów. W farmacji nie może być liberalizmu. Wymienione wyżej praktyki to małe piwo. Koncernom nie chodzi tylko o to, by drogiego leku więcej sprzedać. Głównym celem jest zniszczenie rynku generycznego, pozbycie się taniej konkurencji, bankructwo Polf, Polpharm i innych takich. Państwo polskie, niestety, w odróżnieniu od niemieckiego, francuskiego i innych europejskich, robi wszystko, by to umożliwić. Sprzyja temu liberalny system cen, równy dla wszystkich. Koncern może pobierać cenę, jaką chce. Ponieważ jego cena jest wysoka, może ją dowolnie obniżać, a więc stosować niejednakowe warunki cenowe dla różnych hurtowni. Może niszczyć jedne hurtownie i faworyzować inne, budować oligopol w hurcie. Może także z pomocą zmafiowanych hurtowni robić w detalu leki za złotówkę lub za grosz. Proszę zauważyć, że te leki za grosz, to przeważnie leki refundowane, ryczałtowe, wydawane normalnie za zł 3,20. Ten grosz to w istocie łapówka koncernu dla pacjenta w wysokości zł 3,20. Opłaci się jeszcze dać lekarzowi zł 5,00, by ten lek za grosz przepisał. Firma traci łącznie zł 8,20 i zyskuje zł 30,00 lub 50,00 na różnicy ceny leku koncernowego określonej drogiej marki i identycznego leku generycznego. Dziś tę różnicę finansuje Narodowy Fundusz Zdrowia z pieniędzy publicznych (setki milionów złotych). Jutro tanie fabryki krajowe zbankrutują nie mając zbytu dla swych wyrobów. O to właśnie chodzi koncernom farmaceutycznym. Nie będą już wówczas musiały brudzić sobie rąk dawaniem łapówek pacjentom ani lekarzom. Całość rynku leków będzie należała do nich. Można zapobiec tej katastrofie ustanawiając urzędowe, sztywne ceny leków. Podobnie jak było w Polsce przed wojną i do dziś jest w Niemczech, Francji, Austrii, Szwajcarii, itd. Stałe ceny detaliczne, hurtowe i zbytu. W całym kraju jednakowe. Nie będzie wtedy fikcji leku za złotówkę finansowanej przez Narodowy Fundusz Zdrowia. Nie będzie możliwości niszczenia uczciwych, niesprzedajnych hurtowników. Sztywne powinny być ceny, a nie marże. Przy sztywnych cenach marże są też sztywne, ale stają się podzielne. Hurtownicy mogą współpracować ze sobą nie naruszając interesu pacjenta i skarbu państwa. Obecny rząd (minister i wiceminister zdrowia) zrozumiał ten problem, ale nie do końca. Postuluje ceny zbytu nie sztywne, lecz maksymalne. Pozwoli koncernom grać ceną, niszczyć nieposłusznych hurtowników. Intencją projek- 12 Biuletyn Informacyjny

17 todawców zapewne jest umożliwienie obniżania wysokich cen monopolistycznych. Błąd! Przecież nic nigdy nie stoi na przeszkodzie obniżeniu jakiejkolwiek ceny leku. Monopolista może cenę obniżać, ile zapragnie (prosić ministra o zmianę ceny urzędowej). Chodzi o to, by obniżał jednocześnie, jednakowo, wszystkim hurtownikom, a nie wybranym. Pora wiedzieć, że w farmacji potrzebny jest nie liberalizm, lecz antyliberalizm - gospodarka pielęgnowana przez państwo, tak jak służba zdrowia. Koszmar liberalizmu w farmacji widać gołym okiem najlepiej w aptekarstwie osiedlowym. Zamiast aptek z pełnym asortymentem, biblioteką, opieką farmaceutyczną, troską o najtańszy lek dla pacjenta mamy co roku kilkaset nowych kramów, nieraz po kilka obok siebie, coraz częściej w rękach nie farmaceutów, lecz handlarzy. Biednych, skłonnych do sprzedania się sieciom. Sam widok tego kramarstwa przynosi Polsce wstyd na tle szacownych aptek w Niemczech, Austrii, Danii. Francji. Oby jak najprędzej rząd i parlament to zrozumiał. dr Tadeusz J. Szuba Recepta na pogodne życie Naucz się zlecać zadania innym. Bądź bardzo obecny. Nie daj się zdołować inaczej myślącym. Wybacz sobie: przecież jesteś tylko człowiekiem. Naucz się mówić nie bez poczucia winy. Nie zżymaj się na mało twórczą pracę. Czasem przestaw umysł na bieg jałowy. Czy to nie cudowne, że tak często wszystko idzie jak należy? dr Marek Stachowicz z Malechowa Środkowopomorska Okręgowa Izba Aptekarska 13

18 Leki okulistyczne Leki dla suchego oka Zespół Suchego Oka (ZSO), Oko Biurowe są to terminy określające stan niedostatecznego zabezpieczenia powierzchni oka filmem łzowym. Trzeba pamiętać, że ludzkie oko w normalnych warunkach wytwarza w ciągu doby tylko ok. 0,5 ml łez! Grubość warstwy wodnej filmu łzowego to jedynie 8 um, stąd większość problemów związana jest raczej z jakością filmu niż z ilością wydzielanych łez. Warstwa mucynowa - odpowiedzialna za wiązanie wody i poślizg na rogówce oraz warstwa lipidowa, hamująca odparowywanie filmu są równie ważne jak warstwa wodna. Pierwsze wprowadzone leki łzozastępcze były preparatami soli fizjologicznej. Uzupełniały one jednak tylko jeden z elementów filmu. Łzo-zastępczy, jak wskazuje nazwa, nie oznacza substancji leczącej, a jedynie zastępującej film łzowy. Wprowadzenie soli fizjologicznej zastępującej jedynie fazę wodną niewiele poprawiło sytuację. Utrzymanie stałego nawilżenia takim preparatem w ZSO wymaga aplikacji co kilka lub kilkanaście minut. Stąd szybko zaczęto wprowadzać preparaty o zwiększonej lepkości, (również żelowe), pozwalające na rzadsze podawanie preparatu. Aby takie krople mogły być aplikowane w dzień (bez zamazywania widzenia) stosowano niskie stężenia, co dawało efekt jedynie 2-3-krotnie rzadszego podawania. Pacjent z zespołem suchego oka chcąc utrzymać stale nawilżenie musiał je nadal stosować przynajmniej kilkanaście razy dziennie. Należy wspomnieć o umieszczaniu w składzie różnych substancji wspomagających funkcjonowanie warstwy nabłonka rogówki jak np. jonów magnezu (wspomaga wytwarzanie mucyny) i innych mikroelementów wspomagających funkcjonowanie rogówki. Przełomem jednak stały się dopiero krople z hialuronianami (HA) Hialuronian posiada unikalne właściwości fizyczne - w stanie spoczynku utrzymuje strukturę przestrzenną wiążącą wodę, ale podczas ruchu nie stawia oporu. Hialuronian występuje jako substancja odpowiadająca za poślizg w torebce stawowej (stężenie 0,4%), a jednocześnie jest głównym elementem struktu- 14 Biuletyn Informacyjny

19 ry żelu w ciele szklistym oka (stężenie 0,2%). Wiążąc wodę zwiększa swoją objętość ok krotnie. Hialuronian o niskiej m.cz. (do 1,2 mln D) jest jednocześnie substancją czynną aktywującą receptor CD 44 na rogówce - odpowiedzialny za procesy regeneracyjne. Na powierzchni oka r-r hialuronianu o stężeniu 0,2% pozostaje 7-krotnie dłużej niż powszechnie stosowany 0,3% r-r HMPC (standard lepkości dla większości leków łzo-zastępczych). Dzieje się tak dzięki jego specyficznemu powinowactwu do rogówki. Zakotwicza się on na jej powierzchni tworząc strukturę przestrzenną (jak naturalna mucyna), utrzymując w niej wodę. Podczas ruchu powiek struktura zmienia się, tworząc coś w rodzaju łożyska ślizgowego i natychmiast po zakończeniu ruchu jest odtwarzana. Można powiedzieć, że HA jest lepki w czasie spoczynku, a śliski w czasie ruchu. Właściwości takie nazywamy wiskoelastycznymi. Preparaty lepkie (poch. celulozy, alk. poliwinylowego itp.) nie tworzą takiej struktury, a ich lepkość jest taka sama w spoczynku jak i podczas ruchu powiek. (nie są wiskoelastyczne). Funkcjonalnie preparaty lepkie zastępują raczej warstwę wodną podczas gdy hialuroniany - również warstwę mucynową. Przykłady reakcji po stosowaniu leków konserwowanych oko zdrowe W ostatnim czasie pojawiło się na naszym rynku kilka preparatów hialuronianowych bez konserwantów. W systemach są to HYABAK (0,15%) i Hylo- COMOD (0,1%) a w minimsach Vismed (0,18%, ale bardzo hioposmotyczny!) i Biolan (0,15%). HYABAK oraz Vismed posiadają niską masę cząsteczkową i pobudzają procesy regeneracyjne. Biorąc pod uwagę cenę HA w obydwu systemach (ok. 30 zł) oraz częstość dawkowania kilkukrotnie mniejszą niż tradycyjnych lepkich preparatów, jest to najtańszy sposób utrzymania nawilżenia w ZSO. W leczeniu ZSO nie należy stosować leków konserwowanych! W przypadku tzw. Oka Biurowego, gdzie potrzebujemy nawilżenia jedynie okresowego, można rozważyć zastosowanie leków na bazie innych substancji (bez konserwantów). Przy doborze należy pamiętać, że jony Mg wspomagają odtwarzanie warstwy mucynowej (obecne w: FilmABAK, Oculotect fluid sine). W przypadku noszenia soczewek kontaktowych należy stosować wyłącznie preparaty bez konserwantów. Przed zdejmowaniem soczewek wskazane jest Środkowopomorska Okręgowa Izba Aptekarska 15

20 nawilżyć oko na kilka minut przed ich zdjęciem. Do tego wystarczy kropla zwykłej soli fizjologicznej bez konserwantów. Osoby stosujące płyny do soczewek (zawierające konserwanty) często zapominają, że powinni przepłukać soczewkę przed jej założeniem r-rem pozbawionym konserwantów. Jest to jedna z ważniejszych przyczyn problemów występujących przy noszeniu soczewek. Przez wiele lat przy podrażnieniach oka stosowano substancje obkurczające naczynia spojówki. (a-sympatykomimetyki: nafazolina i tetryzolina). Lekarze okuliści są zdecydowanie przeciwni podawaniu tych leków bez kontroli. Ich częste stosowanie doprowadza do uszkodzeń rogówki. Są to leki wyłącznie do podawania doraźnego. Uważa się, że występujące podrażnienia są wynikiem bądź zmian w filmie łzowym bądź reakcji alergicznej. W pierwszym przypadku należy zastosować lek nawilżający. W drugim wymywać alergeny stosując każdorazowo 2 krople soli fizjologicznej bez konserwantów, powtarzając zabieg tak często, jak potrzeba (nawet kilka razy na godzinę). Stężenie histaminy na powierzchni rogówki w przebiegu alergii ocznej jest kilkukrotnie wyższe niż w innych miejscach organizmu - stąd przepłukanie powierzchni rogówki obniża istotnie jej stężenie dając szansę pacjentom na kontrolę alergii bez stosowania dodatkowych leków ocznych. Jeżeli wypłukiwanie alergenów i histaminy nie wystarcza, wprowadza się leczenie antyhistaminikami lub kromoglikanami bez komponenty obkurczającej (najlepiej bez konserwantów). Stosunkowo słaba skuteczność konserwowanych kromoglikanów wiąże się z faktem przeciwstawnego działania konserwantów w odniesieniu do mastocytów. Pamiętajmy jednocześnie, że stosując jednorazowo dużą ilości roztworu do wymywania alergenów będziemy również wymywać warstwę mucynową filmu łzowego. Aby tak się nie działo powinniśmy polecać pacjentom do wypłukiwania preparaty okulistyczne pozwalające na aplikację 2 kropli, a nie roztwory do injekcji. mgr farm. Marek Florczak 16 Biuletyn Informacyjny

21 Nowelizacja ustawy Prawo farmaceutyczne Mgr farm. Piotr Bohater Nowelizacja ustawy Prawo farmaceutyczne oraz niektórych innych ustaw W dniu r. uchwalona została przez Sejm RP nowelizacja ustawy Prawo farmaceutyczne oraz niektórych innych ustaw. Nowelizacja ta, po podpisaniu przez Prezydenta RP, wejdzie w życie z dniem r. Zakończył się więc pierwszy etap prac nad nowelizacją Prawa farmaceutycznego. Wśród bardzo dużej liczby uchwalonych zmian znajdują się też zapisy uwzględniające postulaty naszego środowiska. Niestety niektóre bardzo ważne dla nas zmiany (np. dotyczące zakazu reklamy aptek oraz utrzymania zakazu wysyłkowej sprzedaży produktów leczniczych w obrocie detalicznym), wcześniej uchwalone przez Sejm, zostały następnie odrzucone w trakcie głosowania w Senacie, a potem również odrzucone podczas drugiego - i ostatecznego - głosowania nad poprawkami Senatu w Sejmie. Najważniejsze zmiany w uchwalonej nowelizacji, wpływające bezpośrednio na funkcjonowanie oraz kondycję ekonomiczną aptek, dotyczą: 1) reklamy produktów leczniczych 2) reklamy aptek 3) dziedziczenia zezwolenia na prowadzenie apteki 4) praw nabytych w zakresie dostosowania lokali aptecznych 5) aptek internetowych 6) kategorii dostępności - Rpz (do zastrzeżonego stosowania) 1. Reklama aptek i produktów leczniczych. Bardzo ważna jest nowelizacja art. 52, ust. 3, pkt 4: art. 52: 1. Reklamą produktu leczniczego jest działalność polegająca na informowaniu lub zachęcaniu do stosowania produktu leczniczego, mająca na celu zwiększenie: liczby przepisywanych recept, dostarczania, sprzedaży lub konsumpcji produktów leczniczych. 3. Za reklamę produktów leczniczych nie uważa się: 4) katalogów handlowych lub list cenowych, zawierających wyłącznie nazwę własną, nazwą powszechnie stosowaną, dawkę, postać i cenę pro- Środkowopomorska Okręgowa Izba Aptekarska 17

22 duktu leczniczego, a w przypadku produktu leczniczego objętego refundacją - cenę urzędową detaliczną, pod warunkiem, że nie zawierają treści odnoszących się do właściwości produktów leczniczych, w tym do wskazań terapeutycznych; Jest to jedna z najważniejszych dla nas zmian, ponieważ powinna znacznie ograniczyć bardzo agresywną reklamę leków refundowanych, prowadzoną przez coraz większą liczbę aptek. Obecnie listy leków refundowanych z obniżoną ceną detaliczną oraz odpłatnością pacjenta, rozpowszechniane np. w formie gazetek lub ulotek, traktowane są jako wyciąg z cennika, a nie reklama. Po wejściu w życie uchwalonej nowelizacji, wyżej wymienione listy leków refundowanych powinny być traktowane jako reklama, a w powiązaniu z obecnie już obowiązującym art. 57, ust. 1 (nowelizacja obejmuje tylko ust. 1 a) powinny być zakazane: w art. 57: 1. Zabrania się kierowania do publicznej wiadomości reklamy dotyczącej produktów leczniczych: 1) wydawanych wyłącznie na podstawie recepty; 1a. Przepis ust. l dotyczy również reklamy produktu leczniczego, którego nazwa jest identyczna z nazwą produktu leczniczego wydawanego wyłącznie na podstawie recepty. Celowo piszę powinny, ponieważ pewne wątpliwości może stwarzać określenie: w przypadku produktu leczniczego objętego refundacją - cenę urzędową detaliczną, w art. 52, ust. 3, pkt 4. Mogą więc pojawić się opinie, że ponieważ zgodnie z ustawą o cenach, cena urzędowa detaliczna ma charakter ceny maksymalnej, to ceny niższe od ceny maksymalnej też są cenami urzędowymi. Jednak moim zdaniem taka interpretacja byłaby nieuzasadniona. Oczywiście najlepiej byłoby, gdyby w wyżej wymienionym fragmencie art. 52, ust. 3, pkt 4 zamiast określenia cenę urzędową detaliczną było określenie maksymalną cenę detaliczną. Nie byłoby wówczas żadnych wątpliwości i nie byłyby potrzebne żadne interpretacje. Mimo wszystko sądzę, że nowelizacja art. 53, ust. 3, pkt 4 powinna uniemożliwić agresywną reklamę cenową leków refundowanych, ponieważ moim zdaniem: jeśli cena urzędowa detaliczna ma charakter ceny maksymalnej, to cena urzędowa jest tylko jedna -jest nią właśnie cena maksymalna, a ewentualne ceny niższe od ceny maksymalnej są wprawdzie dozwolone, ale nie są to ceny urzędowe. Jednak w przypadku wyżej opisanych wątpliwości najważniejsza będzie interpretacja Organów Inspekcji Farmaceutycznej, ponieważ w następstwie zmian w art. 108, ust. 4: w art. 108 w ust. 4 dodaje się pkt 7: 4. Organy Inspekcji Farmaceutycznej wydają decyzje w zakresie: 7) reklamy: 18 Biuletyn Informacyjny

23 a) produktów leczniczych, b) działalności aptek i punktów aptecznych a po art. 94 dodaje się art. 94a: 1. Zabroniona jest reklama działalności aptek lub punktów aptecznych skierowana do publicznej wiadomości, która w sposób bezpośredni odnosi się do produktów leczniczych lub wyrobów medycznych umieszczonych na wykazach leków refundowanych, lub produktów leczniczych lub wyrobów medycznych o nazwie identycznej z nazwą produktów leczniczych lub wyrobów medycznych umieszczonych na tych wykazach. 2. Wojewódzki inspektor farmaceutyczny sprawuje nadzór nad przestrzeganiem przepisów ustawy w zakresie działalności reklamowej aptek i punktów aptecznych. 3. W razie stwierdzenia naruszenia przepisu ust. 1 wojewódzki inspektor farmaceutyczny nakazuje, w drodze decyzji, zaprzestanie prowadzenia takiej reklamy. 4. Decyzji, o której mowa w ust. 3, nadaje się rygor natychmiastowej wykonalności. oraz zmian w art. 103, ust. 2 w art. 103 w ust. 2 dodaje się pkt 5: 2. Wojewódzki inspektor farmaceutyczny może cofnąć zezwolenie, jeżeli: 5) nie wykonano decyzji wojewódzkiego inspektora farmaceutycznego, o której mowa w art. 94a ust. 4, lub decyzji Głównego Inspektora Farmaceutycznego, o której mowa w art. 62 ust. 2. Wojewódzki Inspektor Farmaceutyczny będzie nadzorował przestrzeganie prawa w zakresie reklamy produktów leczniczych, aptek i punktów aptecznych, a jego decyzje będą miały rygor natychmiastowej wykonalności. W skrajnych przypadkach będzie mógł nawet cofnąć zezwolenie na prowadzenie apteki. Zmniejszeniu wpływu reklamy produktów leczniczych na pacjentów ma sprzyjać nowelizacja art. 55: wart. 55: 1. Reklama produktu leczniczego kierowana do publicznej wiadomości nie może polegać na: 1) prezentowaniu produktu leczniczego przez osoby znane publicznie, naukowców, osoby posiadające wykształcenie medyczne lub farmaceutyczne lub sugerujące posiadanie takiego wykształcenia; 2) odwoływaniu się do zaleceń osób znanych publicznie, naukowców, osób posiadających wykształcenie medyczne lub farmaceutyczne lub sugerujących posiadanie takiego wykształcenia. Pewne wątpliwości budzi jednak trudność zdefiniowania osoby znanej publicznie. 2. Dziedziczenie zezwolenia na prowadzenie apteki. Środkowopomorska Okręgowa Izba Aptekarska 19

24 Nowelizacja art. 104 jest szczególnie istotna dla aptek prowadzonych w formie jednoosobowej działalności gospodarczej lub dwuosobowych spółek cywilnych, które nie są w stanie dostosować lokalu apteki do obecnych wymagań Prawa farmaceutycznego. Z chwilą śmierci osoby prowadzącej aptekę lub jednego ze wspólników dwuosobowej spółki cywilnej, ponowne uruchomienie apteki mogłoby nastąpić dopiero po odpowiedniej przebudowie lokalu apteki. W wielu przypadkach oznaczałoby to konieczność likwidacji apteki w danym lokalu. Zmiany w art. 104: wart. 104po ust. 1 dodaje się ust. la i 1b: 1a. Zezwolenie na prowadzenie apteki nie wygasa w przypadku śmierci osoby fizycznej, jeżeli chociażby jeden z jej następców prawnych spełnia wymagania, o których mowa w art. 99 ust. 3-4b i art. 101 pkt b. Następca prawny, o który m mowa w ust 1a, prowadzący apteką jest obowiązany wy stąpić do wojewódzkiego inspektora farmaceutycznego o dokonanie zmian w zezwoleniu w zakresie określenia podmiotu, na rzecz którego zostało wydane, w terminie 6 miesięcy od dnia śmierci osoby fizycznej, o której mowa w ust. 1a. Zmiany te są bardzo ważne, ponieważ następca prawny nie będzie musiał starać się o wydanie nowego zezwolenia na prowadzenie apteki (musiałby wówczas dostosować lokal apteki do aktualnych wymagań Prawa farmaceutycznego). Wymagane będzie jedynie dokonanie zmian w istniejącym zezwoleniu w terminie 6 miesięcy od dnia śmierci osoby fizycznej. UWAGA: Zmiany w art. 104 byłyby też niezwykle istotne w przypadku uchwalenia zapisów ograniczających powstawanie nowych aptek (demografia rozmieszczenia aptek), które były przewidziane w drugim etapie nowelizacji Prawa farmaceutycznego. Jednak dociera do nas coraz więcej sygnałów świadczących o wycofywaniu się strony rządowej z tego rozwiązania. 3. Prawa nabyte w zakresie dostosowania lokali aptecznych Na odpowiednie zapisy gwarantujące prawa nabyte w zakresie dostosowania lokali aptecznych do wymagań Prawa farmaceutycznego czekało z dużym niepokojem kilka tysięcy aptekarzy. Brak odpowiednich zmian prawa w tym zakresie spowodowałby konieczność zamknięcia jeszcze w tym roku nawet do czterech tysięcy aptek. Wśród tych aptek byłoby wiele takich, które funkcjonują i pomagają swoim pacjentom od kilkudziesięciu lat. Zmiany w art. 16 ustawy z dnia 6 września 2001 r. - Przepisy wprowadzające ustawę Prawo farmaceutyczne umożliwiają dalsze funkcjonowanie tych aptek bez ograniczeń czasowych: w art. 16: a) po ust. 2 dodaje się ust. 2a w brzmieniu: 2a. Przedsiębiorcy, o których mowa w ust. 2, którzy nie dostosowali swojej 20 Biuletyn Informacyjny

25 działalności do wymagań określonych w art. 97 Prawa farmaceutycznego, mogą prowadzić apteki do czasu wygaśnięcia zezwolenia lub cofnięcia go z innych przyczyn niż określone w art. 97 Prawa farmaceutycznego. 4. Apteki internetowe W projekcie nowelizacji Prawa farmaceutycznego uchwalonej prze Sejm w dniu r. utrzymany został zakaz wysyłkowej sprzedaży produktów leczniczych w ramach obrotu detalicznego. Jednak poprawki Senatu, zaakceptowane ostatecznie również przez Sejm w dniu r. dopuszczają sprzedaż wysyłkową leków wydawanych bez przepisu lekarza. Nowelizacja w tym zakresie dotyczy art. 68: wart. 68: ust. 3 otrzymuje brzmienie: 3. Dopuszcza się prowadzenie przez apteki ogólnodostępne i punkty apteczne wysyłkowej sprzedaży produktów leczniczych wydawanych bez przepisu lekarza. po ust. 3 dodaje się ust. 3a w brzmieniu: 3a. Minister właściwy do spraw zdrowia określi, w drodze rozporządzenia, warunki wysyłkowej sprzedaży produktów leczniczych wydawanych bez przepisu lekarza oraz sposób dostarczania tych produktów do odbiorców, mając na względzie zapewnienie ich odpowiedniej jakości. Ani w Sejmie, ani w Senacie nie zostały uwzględnione informacje przekazane przez NIA dotyczące znacznego zwiększenia się liczby leków sfałszowanych lub podrobionych w krajach, gdzie dopuszczona jest sprzedaż leków przez Internet. Chciałbym też zwrócić Państwa uwagę na fakt, że do dnia wejścia w życie uchwalonej nowelizacji Prawa farmaceutycznego (czyli do dnia r.) wysyłkowa sprzedaż leków jest w Polsce zabroniona - zgodnie z jeszcze obecnie obowiązującym art. 68 Prawa farmaceutycznego. Prawo to obowiązywało również miesiąc i rok temu. Mimo to działa obecnie w naszym kraju ponad 100 aptek internetowych, które ignorują obowiązujące Prawo farmaceutyczne powołując się na wyrok Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości (ETS) z dnia 11 grudnia 2003 r. w sprawie Deutscher Apothekerverband ze skargi spółki holenderskiej DocMorris (prowadzącej internetową sprzedaż leków) oraz nadrzędność tego wyroku (jako prawa unijnego) nad naszym Prawem farmaceutycznym. Po pierwsze: orzeczenie ETS nie jest nadrzędne wobec prawa krajowego - wiążące byłoby dopiero wydane przez Komisję Europejską rozporządzenie, które obligatoryjnie trzeba stosować. Po drugie: wyrok ETS w wyżej wymienionej sprawie dotyczył przesyłania produktów leczniczych z jednego państwa członkowskiego (Holandii) Unii Europejskiej do pacjenta w innym państwie członkowskim (Niemcy) UE, który złożył zamówienie przez Środkowopomorska Okręgowa Izba Aptekarska 21

26 Internet. Wyrok ten nie dotyczy przypadków sprzedaży wysyłkowej produktów leczniczych, którą prowadzi apteka internetowa położona w tym samym państwie członkowskim, w którym znajduje się pacjent składający zamówienie. 5. Nowa kategoria dostępności - Rpz W uchwalonej nowelizacji Prawa farmaceutycznego po art. 23 dodano art. 23a: art. 23a. 1. Produkty lecznicze dopuszczone do obrotu otrzymują jedną z następujących kategorii dostępności: 1) wydawane bez przepisu lekarza - OTC; 2) wydawane z przepisu lekarza - Rp; 3) wydawane z przepisu lekarza do zastrzeżonego stosowania - Rpz; 4) wydawane z przepisu lekarza, zawierające środki odurzające lub substancje psychotropowe, określone w odrębnych przepisach - Rpw; 5) stosowane wyłącznie w lecznictwie zamkniętym - Lz. Artykuł ten zawiera nową kategorię dostępności - do zastrzeżonego stosowania Rpz. Wprowadzenie tej nowej kategorii dostępności dla wybranych leków wydawanych z przepisu lekarza będzie ograniczało możliwości przepisywania wysoko specjalistycznych leków przez lekarzy pierwszego kontaktu. Ze względu na znaczną liczbę lekarzy specjalistów wyjeżdżających do pracy w starych krajach Unii Europejskiej, może to w przyszłości spowodować poważne utrudnienia w dostępie pacjentów do pewnych grup leków. Na szczęście nowelizacja w tym zakresie wchodzi w życie dopiero po upływie 6 miesięcy od dnia ogłoszenia. Jest więc jeszcze trochę czasu, aby dokładnie przedstawić nasze obawy dotyczące tej nowej kategorii dostępności oraz skłonić stronę rządową do poważnego zastanowienia się nad skutkami dla pacjentów uchwalonych zmian w zakresie kategorii dostępności leków wydawanych z przepisu lekarza. 6. Podsumowanie Nowelizacja ustawy Prawo farmaceutyczne oraz niektórych innych ustaw uchwalona w dniu r. będzie oczywiście różnie oceniana przez aptekarzy. Jest jeszcze w naszym środowisku pewna grupa właścicieli aptek, którzy nie mają w swoim bezpośrednim otoczeniu aptek prowadzących agresywne i wyniszczające promocje cenowe (liczebność tej grupy stale się jednak zmniejsza), natomiast nie są w stanie dostosować lokalu apteki do obecnych wymagań Prawa farmaceutycznego oraz zastanawiają się nad tym np., w jaki sposób następcy prawni będą mogli dziedziczyć zezwolenie na prowadzenie apteki. Dla tych aptekarzy obecna nowelizacja jest bardzo korzystna. Zapewnienie praw nabytych aptekarzom, którzy nie są w stanie dostosować lokalu apteki do obecnych wymagań Prawa farmaceutycznego wraz z możliwością 22 Biuletyn Informacyjny

27 przeniesienia tych praw na następców prawnych jest oczywiście bardzo ważne. Należy jednak dokładnie zastanowić się, czy wszystkie obecnie obowiązujące wymagania dotyczące lokalu apteki są rzeczywiście uzasadnione, uwzględniając np. przeciętne zapasy magazynowe statystycznej apteki w Polsce. Nasze wymagania w tym zakresie są dużo bardziej rygorystyczne, niż analogiczne wymagania w tak bogatym kraju, jak Niemcy. Niestety znacznie większa jest grupa aptekarzy, którzy muszą codziennie dwoić się i troić, aby zatrzymać pacjentów kuszonych w sąsiednich aptekach coraz bardziej wyrafinowanymi promocjami cenowymi, l właśnie ta grupa aptekarzy będzie niewątpliwie rozczarowana wprowadzonymi zmianami. Nowelizacja art. 52, ust. 3, pkt 4 może wprawdzie znacznie ograniczyć reklamę promocji cenowych dotyczących leków refundowanych, jednak w żadnym wypadku tych promocji nie zlikwiduje. Niezbędna byłaby odpowiednia nowelizacja ustawy o cenach, ale w tym zakresie nie ma pozytywnych wiadomości. Drugi etap nowelizacji Prawa farmaceutycznego, który będzie rozpatrywany przez Komitet Rady Ministrów w dniu r., zawiera również nowelizację ustawy o cenach, ale zaproponowane w tym projekcie zmiany w ustawie o cenach mają dla aptekarzy raczej więcej wad niż zalet. Chciałbym w tym miejscu tylko zwrócić uwagę na fakt, że w Niemczech obowiązują sztywne ceny urzędowe na leki refundowane oraz zakazana jest rezygnacja apteki z opłaty wnoszonej przez pacjenta za lek - i nie jest to niezgodne ani z konstytucją, ani z prawem unijnym. mgr farm. Piotr Bohater (przedruk z Pharmaconu nr 4 /07) Przysłowia o lekach Lekarstwo gorzkie - zdrowe. Lekarstwo przykrzejsze - pożyteczniejsze. Lekarstwo czasu potrzebuje im dłużej trwa, lepiej ratuje. Choroba ciężka, przykrego lekarstwa potrzebuje. Choroba lekka, ciężkiego lekarstwa nie potrzebuje. Jedno lekarstwo nie leczy wszystkich chorób. Każda rzecz ma swoje lekarstwo. Chorego nie pytają, tylko wnet lekarstwo dają. Aptekarz - to lekarski kucharz. Środkowopomorska Okręgowa Izba Aptekarska 23

28 Zapłata kartami płatniczymi w aptece W związku z pojawiającymi się problemami związanymi z realizacją płatności bezgotówkowych za pomocą kart płatniczych, należy podkreślić, że ta część działalności apteki jest regulowana tylko cywilnoprawnym stosunkiem pomiędzy apteką a operatorem sieci opłat za pomocą kart płatniczych. Zakładając w aptece terminal do rozliczeń kart płatniczych apteka zawiera umowę cywilnoprawną różnej treści, określającą prawa i obowiązki stron, z którą należałoby się dokładnie zapoznać i wywiązywać. Trzecią stroną umowy jest klient dysponujący kartą płatniczą i mający odrębną umowę np. z bankiem. Podstawową sprawą jest zasada, że apteka, jak też każdy inny podmiot gospodarczy, nie ma prawnego obowiązku przyjmowania zapłaty za pomocą kart płatniczych, co wynika z zasady wolności prowadzenia działalności gospodarczej, co nie może być w żaden sposób ograniczane. Fakt posiadania terminalu do przyjmowania zapłaty kartą płatniczą nie może ograniczać przedsiębiorstwa w prowadzeniu działalności i zmuszać go np. do prowadzenia działalności ze stratą. Niestety firmy pośredniczące nie działają charytatywnie i pobierają określony procent prowizji przy zapłacie kartą płatniczą od posiadacza terminala (apteki), a także dochodzą do tego opłaty za połączenia telefoniczne, jak i za dzierżawę urządzenia. Przy kwocie transakcji np. 1 zł uzyskana marża ok. 18 groszy nie pokrywa nawet zapłaty za połączenie telefoniczne. Żadne przepisy prawa w tym zakresie nie nakładają na przedsiębiorcę (aptekę) obowiązku prowadzenia działalności ze stratą i finansowania rozliczeń pomiędzy posiadaczem karty płatniczej i operatorem transakcji, choć z umowy zawartej z operatorem może wynikać obowiązek realizacji KAŻDEJ płatności kartą i KONIECZNOŚĆ przyjmowania zapłaty kartą ZAWSZE, gdy klient sobie tego życzy - proszę dokładnie przeczytać swoje umowy. Apteka posiadająca terminal może określić kwotę, od której będzie realizować zapłatę kartą płatniczą, jeżeli nie ma innych ustaleń w umowie z operatorem terminala. Apteka także może w zgodzie z umową określić, jakie karty będzie honorowała i w jakim okresie czasu (np. z wyjątkiem dyżurów nocnych). Oczywiście klient ma zawsze prawo składać skargi do swojego banku lub pośrednika płatności np. na odmowę realizacji transak- 24 Biuletyn Informacyjny

29 cji za pomocą karty płatniczej przy niskiej opłacie, odmowę zapłaty kartą w porze nocnej, czy odmowę honorowania określonych kart płatniczych. Jednak czy apteka wprowadzi takie ograniczenia i jak będą przez operatora rozpatrywane skargi pacjentów, jest wyłącznie sprawą pomiędzy apteką a operatorem, z którym apteka zawarła umowę. Wskazując na powyższe należy uznać, że apteka ma pełną swobodę w organizowaniu płatności za pomocą kart płatniczych i jest to wyłącznie sprawa pomiędzy apteką a pośrednikiem, z którym apteka podpisała umowę o tych płatnościach. Z uwagi jednak na pojawiające się w tym zakresie skargi na apteki, przekazujemy Państwu to opracowanie a także nakłaniamy do dokładnego przeczytania umowy z Waszym operatorem a w przypadku wprowadzania pewnych ograniczeń, dokładnego informowania pacjenta wcześniej, by nie dowiadywał się on o nich dopiero w chwili gdy dochodzi do zapłaty. Warto wywiesić odpowiednie i widoczne informacje, by pacjent od początku wiedział, że apteka nie honoruje określonych kart płatniczych czy tez, że nie honoruje płatności kartą poniżej określonej kwoty, czy też w czasie dyżurów nocnych. Warto przy okazji zwrócić uwagę na fakt, że w sytuacji zagrożenia życia lub zdrowia, farmaceuta ma obowiązek wydać lek bez względu na możliwość jakiejkolwiek płatności w ilości niezbędnej dla ratowania życia lub zdrowia pacjenta. dr farm. Stanisław Piechula mec. Szulc Krystian Środkowopomorska Okręgowa Izba Aptekarska 25

30 Wywiad z panią Prezes mgr farm. Marią Falender Poniżej przedstawiamy wywiad dziennikarki Gazety Farmaceutycznej Ryszardy Moszczeńskiej z naszą panią Prezes, mgr farm. Marią Walkowiak- Falender, na temat kształtowania się samorządu i środowiska farmaceutycznego naszego regionu w latach Jest Pani aktywną działaczką tutejszego samorządu. W pierwszej kadencji - członkiem sądu aptekarskiego, w drugiej - sekretarzem rady, w trzeciej i obecnej - prezesem rady. Jak Pani wspomina te pierwsze, pionierskie lata kształtowania się słupskiego i koszalińskiego środowiska aptekarskiego? - Były fantastyczne. Panowało zauroczenie myślą, że coś może być moje, że mogę decydować o sobie, poprowadzić własną aptekę. Także ideą samorządności, samostanowienia o własnym zawodzie. To były czasy autentycznej konsolidacji środowiska. Kto miał samochód, zbierał od kolegów zamówienia, jechał do nielicznych i odległych wtedy hurtowni, kupował leki, przywoził. Aptekarze wzajemnie sobie pomagali. Zupełnie inaczej wyglądały zresztą kwestie finansowania, nie było list leków, refundacje szły na bieżąco. Nie było też problemów z doborem kadry, z ustalaniem dyżurów nocnych, każdy wiedział, ze to naturalny obowiązek apteki. Aż rozpętała się konkurencja?... - Region słupski szybciej prywatyzował apteki niż koszaliński. Ale kłopoty zaczęły się z chwilą przerwania ciągłości refundacji, kiedy apteki zostały zmuszone do kredytowania budżetu państwa. Jednocześnie rosła liczba aptek, 26 Biuletyn Informacyjny

31 z czasem pojawiły się sieci. Muszę jednak przyznać, że w naszym środowisku największy zamęt zrobiła farmaceutka, właścicielka kilku aptek, która uprawia bardzo agresywny marketing. Siłą rzeczy, inni zaczęli działać podobnie i tak, owa początkowa konsolidacja zaczęła przeobrażać się w walkę o klienta. Jest jeszcze grupa dawnych, rasowych aptekarzy, którzy godzą istotę aptekarstwa z realiami rynku, rozumieją, że dochód to nie jest ilość, lecz jakość sprzedaży. Jednakże młodzi generalnie traktują aptekę jak czysty biznes. Dużo rzeczy złożyło się na taką zmianę postaw, zawinionych i niezależnych od działaczy. Dla przykładu, można i trzeba było ostro zareagować na poczynania pierwszych EuroAptek. Teraz przy powstawaniu nowych aptek samorządowi pozostało jedynie opiniowanie osoby przewidzianej do pełnienia funkcji kierownika w aptekach, a to czysta fikcja, bo z tą opinią inspektorzy zupełnie się nie liczą. Źle się też stało, że wojewódzcy inspektorzy farmaceutyczni podlegają wojewodom. Dalej, sprawa leków poza aptekami, to istny horror; proszę sobie wyobrazić akcję wycofywania jakiegoś leku z całej sieci handlowo-usługowej. To są bolączki całego zawodu aptekarskiego. Ponad 15 lat samorządu, który zaczynał od zera, to jednak wielki skok w rozwoju środowiska i tym, co nazywamy dostępem do leku. Jak to wygląda na terenie, który obejmuje Pani Izba? - Należymy do tych regionów kraju, gdzie są tzw. białe plamy. Są wsie, w których są ośrodki zdrowia, lekarze z prywatną praktyką, nie ma apteki. Liczę więc na przepisy ustalające geografię i demografię dla zakładania nowych aptek. W miastach i miejscowościach wczasowych, nadmorskich, jest ich pod dostatkiem, a brak w gminach. Zresztą nadmiar aptek wywołuje dość irytujące zjawisko wzajemnego podkupywania sobie pracowników. Sukcesy minionych lat? - Z całą pewnością należy do nich wydawany od lipca 1992 r. Biuletyn Farmacja Pomorza Środkowego, pod redakcją dr Jadwigi Brzezińskiej oraz Weroniki i Rajmunda Zarzyckich. Pismo pełni ważną rolę informacyjną i integracyjną. Mamy także bardzo oryginalne plastycznie znaczki członkowskie z brązu. Trudno docenić wielu naszych ofiarnych działaczy, którzy angażują się w rozwiązywanie konfliktów i problemów, organizują dyskusje i spotkania, także z władzą lokalną. Cieszy wysoki poziom uczestnictwa w szkoleniu ustawicznym. I jeszcze jedno. Początkowo zjazdy rejonowe odbywały się tylko w Koszalinie i Słupsku, od dwóch kadencji zwołujemy je w siedmiu większych powiatach, czego skutkiem jest wzrost uczestnictwa aptekarzy z terenu w pracach samorządu. Zasiadają w sądzie okręgowym, u rzecznika, w radzie izby. I to jest niewątpliwy sukces, zwłaszcza że o prawdziwą integrację ciągle trudno. Środkowopomorska Okręgowa Izba Aptekarska 27