Zagłębiowski Park Linearny

Transkrypt

1 Raport z ilościowych i jakościowych badań marketingowych (w tym prac badawczo-analitycznych) na potrzeby Zadania B: opracowanie dokumentów diagnostyczno- analitycznych i koncepcyjnych do przygotowania oraz kompleksowej realizacji Zagłębiowskiego Parku Linearnego obszaru funkcjonalnego doliny rzek Przemszy i Brynicy. Zagłębiowski Park Linearny Na zlecenie: Gmina Dąbrowa Górnicza (Lider) Gmina Sosnowiec Miasto Będzin Gmina Siewierz Gmina Sławków Gmina Psary Powiat Będziński Autor badań i ich opracowania: Mariusz Kwaśniak Katowice 2014

2 Spis treści: 1. Wstęp Informacje podstawowe na temat projektu Informacje podstawowe na temat badań BADANIA ILOŚCIOWE Metodologia Respondenci / Próba Wyniki badań Korzystanie z parków Preferowane obszary zielone Determinanty korzystania z parków Najistotniejsze zalety terenów zielonych Ogólna ocena obszarów zielonych Preferowane zmiany na wybranych obszarach zielonych Obszary wymagające troski Ocena inicjatywy Parku Linearnego Deklaracja aktywnego udziału w projekcie Podsumowanie badań ilościowych Badania jakościowe Metodologia badania jakościowego Grupy poddane badaniu Wyniki badania jakościowego Cześć I badania jakościowego - wprowadzająca Cześć II badania jakościowego zbieranie informacji Cześć III kierunki zmian i wizerunek po nich Cześć IV zakończenie badania Podsumowania badań jakościowych Wnioski / rekomendacje / uwagi Statystyczny reprezentant badanej populacji Wzorcowy park / obszar zielony Załączniki Formularz ankiety Wytyczne i opis projektu badawczego Tabele danych statystycznych

3 1. WSTĘP. U podstaw właściwych decyzji i skutecznych rozwiązań leży szeroka wiedza, wiarygodne informacje oraz kompetencje do realizacji zadań wynikających ze wspomnianych rozwiązań. Ambitne projekty, o znacznej ilości zmiennych i wrażliwych obszarów, takie jak Zagłębiowski Park Linearny wymagają zbadania opinii publicznej i postaw społeczeństwa w najważniejszych, kluczowych aspektach inwestycji. Ponadto, projekt badawczy zgodnie z założeniami zlecających stał się platformą wymiany informacji ze społeczeństwem, dzięki której mieszkańcy Zagłębia mogli już na tym etapie wyrazić swoje potrzeby, opisać nawyki i zdefiniować oczekiwania wobec przestrzeni zielonych z których korzystają lub mogliby korzystać. Niniejszy raport dostarcza szeregu cennych informacji pozyskanych w trakcie projektu badawczego obejmującego badania ilościowe i jakościowe zrealizowane na terenie Zagłębia w 2014 roku. Wszelkie prace przeprowadzono zgodnie z wytycznymi przekazanym przez zlecającego i przy zachowaniu najwyższej staranności oraz standardów badań INFORMACJE PODSTAWOWE NA TEMAT PROJEKTU W niniejszym podrozdziale zawarte są podstawowe informacje na temat projektu Zagłębiowskiego Parku Linearnego, tła działań dla których niniejszy raport stanowi jeden z dokumentów diagnostycznych oraz informacje na temat funduszy wspierających inicjatywę. Zamówienie realizowane w ramach wdrażanego przez Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju Programu Regionalnego Rozwój miast poprzez wzmocnienie kompetencji jednostek samorządu terytorialnego, dialog społeczny oraz współpracę z przedstawicielami społeczeństwa obywatelskiego, dofinansowanego ze środków Mechanizmu Finansowego EOG i środków krajowych na lata [ ] Istotą projektu jest wyznaczenie zielonego pasa (korytarza ekologicznego) przebiegającego dolinami dwóch rzek: Przemszy i Brynicy, które przepływają i łączą wszystkie 7 jednostek samorządu terytorialnego uczestniczących w projekcie. Przy czym pierwszym etapem realizacji projektu jest doprowadzenie do wyznaczenia tego korytarza, nadanie mu określonych funkcji oraz przygotowanie koncepcji Zagłębiowskiego Parku Linearnego. Zagłębiowski Park Linearny oparty na osi kompozycyjnej rzek: Przemszy, Białej Przemszy oraz Brynicy, przewidywany jest jako szeroko rozumiany system rekreacyjny, który przenikać się będzie z innymi systemami aglomeracji tworząc szerszą sieć powiązań funkcjonalnych, przyrodniczych, społecznych i kulturowych. Park obejmować będzie cenne przyrodniczo tereny parków, dolin rzek i innych 3

4 obiektów, zapewniając jednocześnie większą spójność terytorialną i społeczną. Komplementarna oferta programowa (różne atrakcje w różnych miejscach) zwiększy mobilność turystów i rozszerzy repertuar możliwości rekreacji dla mieszkańców. Komunikację wewnątrz Parku i jego spójność terytorialną zapewni szlak kajakowy rzekami: Przemszy, Białej Przemszy oraz system ścieżek pieszych oraz ścieżek i szlaków rowerowych wraz z niezbędną infrastrukturą. System parku linearnego docelowo ma się stać również narzędziem rewitalizacji położonych w pobliżu obszarów dysfunkcyjnych oraz elementem kompleksowej zmiany wizerunku Zagłębia na zewnątrz z obszaru poprzemysłowego o zdegradowanym charakterze, w obszar atrakcyjny przyrodniczo i krajobrazowo, dbający o środowisko i szczycący się coraz lepszymi parametrami jakości środowiska, a w konsekwencji w miejsce atrakcyjne do lokowania inwestycji. Elementy tworzące oś przyszłego Parku Linearnego zlokalizowane są wzdłuż Przemszy oraz jednego z jej dopływów Brynicy i składają się na nią następujące obiekty: Park Zielona w Dąbrowie Górnicze; Park Miejski z Egzotarium w Sosnowcu; Park Rozkówka, Małpi Gaj i teren nadrzeczny Brzozowica w Będzinie Teren przy Zamku oraz Park Miejski położony pomiędzy ul. Żwirki i Wigury, a Szpitalem Chorób Płuc w Siewierzu; Tereny rekreacyjno-sportowe nad rzeką Białą Przemszą w Sławkowie; Park w Górze Siewierskiej w Gminie Psary. 1 FUNDUSZE EOG Poprzez fundusze EOG i fundusze norweskie, Islandia, Liechtenstein i Norwegia przyczyniają się do zmniejszania nierówności społecznych i ekonomicznych oraz wzmacniania relacji dwustronnych z państwami beneficjentami w Europie. Trzy państwa ściśle współpracują z UE na podstawie Porozumienia o Europejskim Obszarze Gospodarczym (Porozumienie EOG). W okresie wartość funduszy EOG i funduszy norweskich wynosi 1,79 miliarda euro. Norwegia zapewnia około 97% łącznego finansowania. Fundusze są dostępne dla organizacji pozarządowych, instytucji badawczych i szkół wyższych, sektora publicznego i sektora prywatnego w 12 nowoprzyjętych państwach członkowskich UE oraz Grecji, Portugalii i Hiszpanii. W ich ramach ma miejsce szeroka współpraca z podmiotami z państw darczyńców, a przedsięwzięcia mogą być wdrażane do 2016 r. Najważniejsze obszary wsparcia obejmują ochronę środowiska i zmiany klimatyczne, badania i stypendia, społeczeństwo obywatelskie, ochronę zdrowia i wsparcie dla dzieci, równość płci, sprawiedliwość i dziedzictwo kulturowe. Więcej informacji na stronach oraz INFORMACJE PODSTAWOWE NA TEMAT BADAŃ Szczegółowe wytyczne dotyczące badań znajdują się w załączniku do niniejszego opracowania (rozdział 5.2.). Informacje na temat metodologii poszczególnych badań znajdują się w rozdziałach 2.1. i 3.1. Ogólne informacje na temat projektu badawczego prezentowane są w niniejszym rozdziale. 1 Informacja na temat projektu na podstawie Opisu Projektu Badawczego dostarczonego przez UM Dąbrowy Górniczej 2 Informacja na podstawie Podręcznika Komunikacji Eea Grants i Norway Grants 4

5 Realizację diagnozy badawczej dla Zagłębiowskiego Parku Linearnego zrealizowano zgodnie z wytycznymi zamawiającego. W ramach pakietu badań opracowano i zrealizowano badania: FGI (badania jakościowe typu focus z koniecznym modyfikacjami uwzględniającymi specyficzne wymogi badanych grup osoby o zróżnicowanych rodzajach i stopniach niepełnosprawności), warsztaty (panele dyskusyjne oparte o scenariusz FGI) oraz badania PAPI (ankiety realizowane na ulicach gmin partnerskich projektu, badanie sondażowe). Założenia badania opisane zostały przez zamawiającego następująco: Opracowanie socjologicznego projektu badawczego obejmuje przygotowanie i przeprowadzenie badań ankietowych z zastosowaniem metod jakościowych na rzecz diagnozy społecznych uwarunkowań procesu planowania oraz tworzenia koncepcji przekształceń obszarów zielonej infrastruktury Zagłębia Dąbrowskiego, tj. parkowych przestrzeni publicznych oraz innych potencjalnie możliwych do zagospodarowania terenów zielonych, położonych w obszarze Zagłębia Dąbrowskiego, ze szczególnym uwzględnieniem: Parku Zielona na terenie Dąbrowy Górniczej, Parku Miejskiego z Egzotarium w Sosnowcu, parków: Rozkówka, Małpi Gaj i terenu nadrzecznego Brzozowica w Będzinie, terenu przy Zamku oraz parku miejskiego położonego pomiędzy ulicą Żwirki i Wigury a Szpitalem Chorób Płuc w Siewierzu, terenu rekreacyjno-sportowego nad rzeką Białą Przemszą w Sławkowie, Parku w Górze Siewierskiej w gminie Psary. 3 Nadrzędny cel badań określony został następująco: Przygotowanie i realizacja [...] oraz opracowanie dokumentów diagnostyczno- analitycznych i koncepcyjnych do przygotowania oraz kompleksowej realizacji Zagłębiowskiego Parku Linearnego obszaru funkcjonalnego doliny rzek Przemszy i Brynicy: [ ] Zadanie B. Konsultacje społeczne [ ] 4. Podstawowe wytyczne dla realizacji badania wyznaczone przez zlecającego: 1) opracowanie pełnej wersji projektu badawczego (ilościowego i jakościowego), 2) opracowanie ankiety - kwestionariusza do badania ilościowych 3) opracowanie scenariusza badania jakościowego, 4) dobór reprezentatywnej próby badawczej, 5) zapewnienie odpowiedniej liczby ankieterów oraz ich przeszkolenie, 6) organizację jednego warsztatu z udziałem przedstawicieli partnerów organizacji pozarządowych uczestniczących w projekcie, 7) zapewnienie odpowiedniej liczby ankieterów oraz ich przeszkolenie, 8) zrealizowanie badań ilościowych w wyznaczonych obszarach oraz odpowiedniej liczny badań jakościowych, 9) analizę i opracowanie wyników badań, 10) opracowanie raportu badawczego, 11) prezentację raportu badawczego (diagnostycznego) wraz z wizualizacją. Wszystkie z wymienionych zadań, zakresów i wymogów zostały zatwierdzone przez zamawiającego (we właściwych etapach prac), a następnie poprawianie zrealizowane. 3 Informacja na temat projektu na podstawie Opisu Projektu Badawczego dostarczonego przez UM Dąbrowy Górniczej 4 Ibidem 5

6 2. BADANIA ILOŚCIOWE W kolejnych podrozdziałach prezentowane są wszelkie informacje na temat badań ilościowych realizowanych na rzecz projektu Zagłębiowskiego Parku Linearnego w tym informacje techniczne, wyniki i ich interpretacje. Badania ilościowe pozwoliły na ustalenie generalnych tendencji i postaw wobec najistotniejszych dla projektu zagadnień. Wyniki mają znaczenie podstawowych danych statystycznych dla realizowanego projektu METODOLOGIA Badanie ilościowe oparte zostało o technikę PAPI, czyli klasycznych ankiet 5 wypełnianych na ulicach miast wchodzących w skład grupy partnerów realizujących wspólnie projekt Zagłębiowskiego Parku Linearnego. Badanie realizowano przy użyciu standaryzowanego formularza ankiety identycznego dla wszystkich powtórzeń badania. W ankiecie zastosowano pytania zamknięte jednokrotnego wyboru, pytania zamknięte wielokrotnego wyboru, pytanie półotwarte wielokrotnego wyboru oraz formy kafeterii. Badanie realizowały trzy zespoły ankieterów w dniach od do na terenie wyżej wymienionych gmin. Średnio ankieter realizował badanie co 10:30 12:15 (w zależności od grupy). Praca ankieterów była monitorowana z czego foto-raporty otrzymywał zlecający badanie. Ankieterzy pracowali w minimum dwu osobowych zespołach celem samokontroli i spełnienia zasad bezpieczeństwa. Przed realizacją prac w terenie ankieterzy zostali przeszkoleni z zakresu tematyki projektu, specyfiki ankiety (wzór formularza załączony do raportu rozdział 5.1.) oraz zasad, technik i procedur obowiązujących w trakcie sondaży ulicznego. Odpowiednio przeszkoleni ankieterzy wypełniali ankietę zgodnie z odpowiedziami respondentów ankiety nie były przekazywane respondentom do samodzielnego wypełnienia celem minimalizacji odsetka formularzy wypełnionych nieprawidłowo. Wypełnianie ankiet przez badaczy pozwoliło uzyskać bardzo duży odsetek ankiet prawidłowo wypełnionych: 98,3% dla 1000 powtórzeń oraz dane o wysokiej jakości. Po zakończeniu badań w terenie, ankiety zostały zakodowane, czyli zdgitalizowane, co pozwoliło na dalszą ich obróbkę i wygenerowanie statystyk które dały podstawy do opracowania graficznych interpretacji i komentarzy, a następnie procesów wnioskowania. 5 Wzór ankiety znajduje się w załączniku do niniejszego raportu. 6

7 2.2. RESPONDENCI / PRÓBA Zgodnie z wytycznymi, minimalna ilość powtórzeń badania ankietowego wynosiła 900, maksymalnie Zrealizowano w terenie 1000 ankiet z czego 17 odrzucono z powodów formalnych (ankietowany przerwał badanie w jego trakcie, ankiety nie wypełnione w pełni). Ostatecznie zatwierdzonych, poprawnie wypełnionych ankiet odnotowano 983. Najważniejsze dane dotyczące próby: próba badawcza wynosi n=983, dobór próby losowy / forma sondażu ulicznego; uwzględniono jednakże aspekty geograficzne i demograficzne, tz. zrealizowano określone ilości ankiet na terenie gmin biorących udział w projekcie, z uwzględnieniem demografii poszczególnych obszarów; w każdej z gmin badanie realizowani w kilku lokalizacjach obejmujących centrum, dzielnice i obszary zielone będące tematem badania, podział według kryterium geograficznego nastąpił na podstawie poniższych danych. ROZKŁAD ANKIET NA PRZESTRZENI BADANEJ POPULACJI (wg kryterium demograficznego) % realizowanych ankiet Miasta objęte projektem liczba mieszkańców % badanej populacji (około) Gmina Dąbrowa Górnicza ,30% 30,30% Gmina Sosnowiec ,76% 51,76% Miasto Będzin ,23% 14,23% Gmina Siewierz ,33% 1,33% Gmina Sławków ,72% 1,72% Gmina Psary ,65% 0,65% Łącznie: % 100,00% Po weryfikacji ankiet i ich kodowaniu otrzymano następujące wyniki opisujące próbę (dane na podstawie metryczki ankiety): w badaniu wzięło udział 48,63% mężczyzn oraz 51,37% kobiet. Wśród badanych największą grupę stanowiły osoby z przedziału wiekowego lat (30,93%) oraz lat 25,43% co jest naturalne, gdyż to najaktywniejsza cześć społeczeństwa poruszająca się po ulicach miast oraz najaktywniej korzystających z obszarów zielonych (uprawiając sport, przebywając z dziećmi). 25,33% badanych to najmłodsi pełnoletni uczestnicy ankiety (18-25 lat). Zdecydowanie mniejszą reprezentacje mają osoby w wieku (13,22%) oraz osoby po 65 roku życia (5,09%), które wykazują najmniejsza z racji wieku aktywność, co powoduje z kolei, iż ankieterzy mieli mniejszą szansę na zrealizowanie na tej grupie badawczej większej ilości powtórzeń ankiety. Do najliczniej reprezentowanych grup pod względem zajęcia były najaktywniejsze grupy społeczne czyli pracujący 53,20% i uczniowie / studenci 16,07%. Informacje na temat rozkładu badania ze względu na parametry demograficzne zaprezentowane zostały w formie graficznych interpretacji na kolejnych stronach raportu. Szczegółowe informacje na temat próby i jej rozkładu w poszczególnych miastach, oraz z uwzględnieniem innych parametrów znajdują się w załącznikach do niniejszego raportu. 7

8 60% 50% 54,43% Miejsce zamieszkania 40% 30% 20% 10% 0% 22,18% Dąbrowa Górnicza 16,48% 1,63% 2,24% 1,32% 1,73% Sosnowiec Będzin Siewierz Sławków Psary Inne tereny powiatu Będzinśkiego Płeć Wiek 65+; 5,09% 18-25; 25,33% Mężczyzna; 48,63% Kobieta; 51,37% 51-65; 13,22% 26-35; 30,93% 36-50; 25,43% 60% 50% 53,20% Główne zajecie 40% 30% 20% 10% 0% 16,07% 10,48% 12,51% 5,29% 2,44% Uczeń Pracujacy Firma Urlop Bezrobotny Renta 8

9 Ocena miasta Przeciętnie; 32,45% Źle; 7,22% Bardzo źle; 0,41% Nie mam zdania; 2,44% Dobrze; 47,41% Bardzo dobrze; 10,07% Pytanie 4 - odpowiedź H Powody oceny "żle" oraz "bardzo żle" Cała populacja wśród odp. źle i bardzo źle Niezadowolenie z władzy 1,22% 16,00% Wysokość wynagrodzenia 0,31% 4,00% Kłopotliwe roboty drogowe 0,20% 2,67% Mała ilość placów zabaw 0,41% 5,33% Brak atrakcji w mieście 2,54% 33,33% Brudne miasto 1,32% 17,33% Brak miejsc rekreacyjno-sportowych 0,10% 1,33% Bezpieczeństwo 0,81% 10,67% Słabo rozwinięta infrastruktura miasta 0,20% 2,67% brak miejsc pracy 1,73% 22,67% Ponad standardowe elementy metryczki zlecający zażyczył sobie by w tej części badania zadać respondentom dodatkowe opisujące populację pytanie o ogólną ocenę miasta / gminy i jakości życia. Badanie wskazało na znaczny poziom zadowolenia oraz bardzo wysokie oceny: bardzo dobrze ponad 10%, dobrze aż 47,41%. Do najbardziej zadowolonych należą mieszkańcy Psar (ponad 61%) i Dąbrowy Górniczej (blisko 60%) oraz badani w wielu od 18 do 25 lat oraz pomiędzy 35 a 50 rokiem życia. Najwięcej odpowiedzi negatywnych padło na terenie Sosnowca i Sławkowa, acz to relatywnie niewielka grupa (poniżej 5% społeczeństwa). Powody niezadowolenia odnotowane zostały w powyższej tabeli, w rubryce cała populacja prezentowany jest odsetek odpowiedzi w całej populacji, a w kolejnej, wartości procentowe odpowiedzi uwzgledniające rozkład jedynie w grupie niezadowolonych z jakości życia w danym mieście. 9

10 2.3. WYNIKI BADAŃ Niniejszy podrozdział zawiera graficzne prezentacje i komentarze wyników pozyskanych dzięki realizacji szeroko zakrojonych badań ilościowych. Dane szczegółowe dotyczące techniki badawczej i parametrów badania PAPI znajdują się w poprzednich podrozdziałach. Wszystkie pytania zadane badanym opracowane zostały według jednolitego, spójnego schematu ułatwiające poruszanie się po treści raportu i pozytywnie wpływającego na ich czytelność. Opis schematu prezentacji danych oraz komentarza: - nazwa podrozdziału, - treść pytania i układ odpowiedzi (forma skrócona, pełna dostępna jest we wzorze kwestionariusza ankiety rozdział 5.1.), - interpretacja graficzna rozkładu odpowiedzi, - dane dodatkowe (punk fakultatywny - dodatkowe interpretacje graficzne lub tabele danych tam gdzie konieczne), - komentarz do pozyskanych danych. Uwaga: Pełny zestaw 1567 danych statystycznych podzielonych na odpowiednie kategorie z uwzględnieniem kolejności pytań i odpowiedzi znajduje się w rozdziale 5. Załączniki, oznaczony podrozdziałem 5.3. Tabele danych statystycznych. 1 0

11 KORZYSTANIE Z PARKÓW. 1. Czy korzysta Pan / Pani z parków (lub innych rekreacyjnych obszarów zielonych) na terenie Zagłębia? a) Tak b) Nie. 1. Czy korzysta Pan / Pani z parków (lub innych rekreacyjnych obszarów zielonych) na terenie Zagłębia? Nie; 14,65% Tak; 85,35% Zdecydowana większość (ponad 85%) społeczeństwa korzysta z parków i obszarów zielonych. Jedynie niecałe 15% badanych stwierdziło, że nie korzysta z tego typu obszarów w mieście. Stwierdzona proporcja jest naturalna dla obszarów o dużym zagęszczeniu ludności. Mieszkańcy silnie zurbanizowanych terenów odnajdują w parkach wytchnienie od codziennych charakterystycznych dla strefy miejskiej niedogodności: hałasu, tłoku, zanieczyszczonego powietrza. Najchętniej z Parków korzystają mieszkańcy Dąbrowy Górniczej i Sławkowa (ok 94%), ludzie pomiędzy rokiem życia (ponad 95%). W parkach częściej zdecydowanie bywają kobiety (ze względu na spędzanie tam czasu z dziećmi). Najrzadziej do parku wybierają się mieszkańcy Psar i osoby po 65 roku życia (40%). Wynika to z zapewne z ograniczonych możliwości motorycznych starszych pokoleń. Mieszkańcy Psar mają również większy dostęp do niezorganizowanych terenów zielonych (bezpośrednie sąsiedztwo lasów itp.). 1 1

12 PREFEROWANE OBSZARY ZIELONE 2. Z których obszarów zielonych znajdujących się na obszarze Zagłębia korzysta Pan / Pani najczęściej? a) Park Zielona w Dąbrowie Górniczej b) Park Miejski z Egzotarium w Sosnowcu c) Park Rozkówka, Małpi Gaj i teren nadrzeczny Brzozowica w Będzinie d) Teren przy Zamku oraz Park Miejski położony w Siewierzu e) Tereny rekreacyjno-sportowe nad rzeką Białą Przemszą w Sławkowie f) Park w Górze Siewierskiej w Gminie Psary g) Korzystam z innego Parku / lasu. Jakiego? Z których obszarów zielonych znajdujących się na obszarze Zagłębia korzysta Pan / Pani najczęściej? Park Zielona w Dąbrowie Górniczej 50,66% Park Miejski z Egzotarium w Sosnowcu 38,02% Park Rozkówka, Małpi Gaj i teren Teren przy Zamku oraz Park Miejski Tereny rekreacyjno-sportowe nad rzeką Park w Górze Siewierskiej w Gminie Psary 9,54% 6,32% 3,58% 0,72% Korzystam z innego Parku / lasu 62,69% 2. g) Korzystam z innego Parku Inne małe Parki Park Balaton Park Żeromskiego (Dietla) Park Stawiki Park Środula Park Grabek Park Wzgórze Zamkowe Park Hallera Pogoria Park Kazimierz Park Sielecki 1,90% 1,19% 0,95% 0,60% 5,51% 3,46% 10,08% 6,32% 6,65% 4,17% 1,52% 0,95% 9,89% 6,20% 10,73% 7,41% 4,65% 3,80% 2,38% 17,11% 17,88% Wśród odp. g) wśród korzystających z parków 28,52% 1 2

13 Wśród najpopularniejszych parków wchodzących w skład projektu Parku linearnego znalazły się: Park Zielona w Dąbrowie Górniczej (blisko 51%) oraz Park Miejski w Sosnowcu (nieco ponad 38%). Na przestrzeni badania istotne wyniki dla całej populacji uzyskał również Park Sielecki (niecałe 18%) nie będący elementem planowanego Parku Linearnego. To miejsce szczególnie popularne wśród sosnowiczan, podobnie jak park Miejski w Sosnowcu (nie są one odwiedzane przez mieszkańców innych rejonów zagłębia, lub są odwiedzone w marginalnym stopniu. Park Zielona w Dąbrowie Górniczej jest popularny nie tylko wśród mieszkańców tego miasta (blisko 79%) ale również pozostałych obszarów, przy czym najchętniej korzystają z niego mieszkańcy Będzina (ponad 60%). Wskazuje to na potencjał Parku Zielona i jego wyjątkowość, atrakcyjność dla ludności Zagłębia DETERMINANTY KORZYSTANIA Z PARKÓW 3. Co jest głównym powodem korzystania z parków (i/lub innych obszarów zielonych) na terenie Zagłębia? a) Chęć relaksu, odpoczynku b) Spędzanie czasu z rodziną Uprawianie sportu. Jaki sport? c) Kontakt z przyrodą d) Realizacja pasji, zainteresowań / hobby innych niż sport. Jakie? e) Uczestnictwo w zorganizowanych wydarzeniach f) Oferta edukacyjna / poznawcza g) Są blisko / łatwo tam dojechać h) Inne, jakie? 3. Co jest głównym powodem korzystania z parków (i/lub innych obszarów zielonych) na terenie Zagłębia? Chęć relaksu, odpoczynku Spędzanie czasu z rodziną Uprawianie sportu Kontakt z przyrodą Realizacja pasji innych niż sport Uczestnictwo w wydarzeniach Oferta edukacyjna Są blisko / łatwo tam dojechać Inne 5,48% 2,62% 7,87% 49,11% 34,80% 41,60% 29,56% 35,28% 76,04% Do najważniejszych powodów korzystania z parków należy chęć relaksu ponad 76% odpowiedzi; prym wiodą tu mieszkańcy Sławkowa (blisko 82%) i mieszkańcy Dąbrowy Górniczej ) 75%. Najczęściej odpowiedź pierwszą podają osoby z przedziałów wiekowych (prawie 69%), i (po niecałe 65%). Inne popularne 1 3

14 pobudki to spędzanie czasu z rodziną 49% i chęć kontaktu z przyrodą deklarowana przez blisko 42%. Aspekt spędzania czasu z rodziną najczęściej związany jest z przebywaniem w parkach matek z dziećmi na co wskazuje między innymi profil statystyczny odpowiedzi. Udzielają ich zazwyczaj kobiety (ponad 51%, podczas gdy wskazuje na taką odp. jedyne 32% mężczyzn), w wieku pomiędzy 25 a 35 roku życia (ponad 52%) mieszkający w Dąbrowie, Będzinie, Sławkowie (około 50%). Istotnym powodem wizyt w parkach są również: uprawianie sportu blisko 35% i uczestnictwo w wydarzeniach takich jak koncerty i dni miast (ponad 35%). Aktywność fizyczną w parkach deklarują głównie młodzi mężczyźni (ponad 32%) w wieku (36%) i (37%), mieszkańcy Będzina (39%) oraz Dąbrowy (35%). Koncerty przyciągają głównie mieszkańców Sosnowca i Siewierza (odpowiednio 27 i 25%), należący do najmłodszych grup wiekowych i lat (30 i 28%). Ważnym determinantem korzystania z parku jest jego odległość od miejsca zamieszkania lub bezproblemowa komunikacja (w tym dostępność miejsc parkingowych.) Wskazuje na to ponad 35% badanych, a najważniejsze jest na mieszkańców Dąbrowy 33%, Będzina 33% i Siewierza 31%. To tez szczególnie istotny parametr dla kobiet (34%) w młodym wieku (pierwsze dwa przedziały wiekowe 33 i 32%). Najprawdopodobniej zjawisko to ma miejsce ze względu na to, iż dojeżdżają z dziećmi do parku samochodami, lub chodzą do nich na spacery jeśli są dostatecznie blisko. W pytanie trzecim stosowano pytania pogłębiające definiujące zagadnienia: rodzaju uprawianego sportu, realizacji pasji innych aniżeli sport oraz dookreślenia w kategorii inne. Dwie ostatnie nie odnotowały wartości istotnych dla przedmiotu badania. Pierwsza z wymienionych (uprawianie sportu) należała jak już wspomniano w poprzednich akapitach do grona najważniejszych determinantów pojawiania się ankietowanych w parkach. Po doprecyzowaniu okazuje się, że najpopularniejszymi uprawianymi sportami są: jazda na rowerze (blisko 17%) oraz bieganie (7,39%). Zaskakuje bardzo niski odsetek dla wskazania siłownia na świeżym powietrzu, jedynie 0,48% - najwyraźniej modne ostatnio siłownie nie zagościły jeszcze na stałe w świadomości badanych. Zestawienie badań ilościowych i jakościowych pokazuje, iż temat siłowni jest istotny, acz pojawia się dopiero po wgłębieniu się w temat zastanowieniu (na co respondenci nie mieli czasu w trakcie badania ilościowego. Pytanie 3 - odpowiedź C Uprawianie sportu - dziedziny Piłka nożna 3,10% Jazda na rowerze, kolarstwo 16,69% Bieganie, jogging 7,39% Skating (rolki, deskorolki, etc.) 4,41% Siłownia na powietrzu 0,48% Siatkówka 0,95% Pływanie 6,20% Ogólna aktywność fizyczna 0,12% Wędkarstwo 1,31% Jazda konna 0,36% Pytanie 3 - odpowiedź E Realizacja pasji - dziedziny Fotografia 2,15% Zbieranie owoców 0,12% Wspinaczka/park linowy 0,12% Czytanie 0,12% Pytanie 3 - odpowiedź I Inne powody Spotkania towarzyskie 0,36% Spacer z psem 0,60% Wydarzenia sportowe 0,12% Dużo atrakcji 0,24% Wspinaczka/park linowy 0,12% 1 4

15 NAJISTOTNIEJSZE ZALETY TERENÓW ZIELONYCH 4. Jakie są najważniejsze zalety parku (lub obszaru zielonego) z którego korzysta Pan / Pani najczęściej? a) Bliskość miejsca zamieszkania b) Możliwość odpoczynku c) Dostępność ścieżek rowerowych / rolkowych d) Możliwość uprawienia sportu / ćwiczeń (inne niż jazda na rowerze / rolkach itp.) e) Możliwość kontaktu z przyrodą (w tym edukacji ekologicznej) f) Organizowane festyny / wydarzenia kulturalne g) Poczucie bezpieczeństwa h) Inne, jakie? (Ankieter: wpisz jedno, najważniejsze) i) Brak zalet / nie wiem / nie mam zdania. 4. Jakie są najważniejsze zalety parku z którego korzysta Pan / Pani najczęściej? Bliskość miejsca zamieszkania Możliwość odpoczynku Dostępność ścieżek rowerowych / Możliwość uprawienia sportu Możliwość kontaktu z przyrodą Organizowane festyny Poczucie bezpieczeństwa Inne Brak zalet / nie mam zdania 34,33% 20,26% 33,73% 27,18% 12,51% 8,70% 0,24% 56,62% 73,66% Wśród zalet terenów zielonych priorytetem dla badanych jest niewielka odległość lub łatwy dojazd do parku. Wskazuje na to aż 73,66% badanych. Po raz kolejny pojawia się znana już z wcześniejszych pytań charakterystyka grupy, dla której parametr ten jest szczególnie istotny: kobiety (67,72%, podczas gdy ma to znaczenia dla ponad 10% mniejszej grupy mężczyzn), głównie w wieku lat (ponad 68%). Zestawienie powyższych danych pozwala na interpretację wskazującą, iż jest to zaleta szczególnie doceniana przez młode matki. Możliwość odpoczynku to zaleta parku doceniana przez blisko 57% badanych. Doceniana głównie przez kobiety (52%) i osoby w wieku lat. Na kolejnych miejscach uplasowała się dostępność ścieżek rowerowych i rolkowych 34,33%. Doceniana przede wszystkim przez dwie najmłodsze grupy wiekowe, czyli i lat (odpowiednio 36% i 35%) oraz mieszkańców Siewierza (ponad 52%) i Sławkowa (50%). Możliwość kontaktu z naturą podkreślona została przez 33,73% ankietowanych, ważna była przede wszystkim dla ludzi w wieku pomiędzy 56 a 65 lat (35%) oraz mieszkańców Sosnowca i Sławkowa. Do zalet parków zaliczane są również organizowane w nich festyny. Jest to najwyraźniej doceniana atrakcja, gdyż wspomina 1 5

16 o niej podczas badania aż 27,18% badanych. Jednakowoż zaleta ta, jest postrzegana z wielkim zróżnicowaniem na przestrzeni badanej populacji - zdecydowanie najczęściej wskazywali na nią mieszkańcy Sosnowca (ponad 30%), podczas gdy mieszkańcy Psar czy Sławkowa jedynie w odpowiednio 7,69% i 9,09%. Możliwość uprawienia sportu na terenie parku jest zaletą wskazywaną przez nieco ponad 20% badanych. Ma ona znaczenie głównie dla mieszkańców Siewierza (45%), co zdecydowanie przewyższa średnią i wskazania w dużych ośrodkach miejskich (dla porównania w dąbrowie jedynie 11,47% odp., co zapewne ma związek z rozbudowaną ofertą fitness klubów itp.). Co ważne, zaleta ta wskazywana jest głównie przez mężczyzn prawie 22% (jedynie 13% kobiet zwraca uwagę na ten aspekt) oraz ludzi młodych i w obu grupach 22%. Pytanie 4 - odpowiedź H Inne typy zalet Cała populacja wśród odp. H Możliwość pływania 0,48% 5,48% Miejsce spotkań towarzyskich 0,60% 6,85% Wielkość / przestrzeń 0,24% 2,74% Jazda konna 0,12% 1,37% Czystość / Estetyka 0,24% 2,74% Plac zabaw 1,67% 19,18% Relaks (czytanie książek itp.) 0,95% 10,96% Ogród zoologiczny / egzotarium 0,48% 5,48% Dogodna lokalizacja 0,12% 1,37% Dostępne punkty gastronomiczne 0,36% 4,11% Możliwość wyprowadzenia psa 0,12% 1,37% Dobra jakość ścieżek / chodników 1,79% 20,55% możliwość edukacji (ekologiczna, przyrody, geografii, itp..) 0,24% 2,74% Zawody / imprezy sportowe 0,24% 2,74% Opalanie 0,12% 1,37% Skate park 0,12% 1,37% Wędkarstwo 0,36% 4,11% Siłownia pod chmurką 0,12% 1,37% W czwartym pytaniu umożliwiono badanym swobodne dookreślenie zalet, jeżeli nie znaleźli ich w zaproponowanych odpowiedziach. Jedynie 8,7% badanych skorzystało z tej możliwości, to wartość relatywnie niewielka dla rozkładu odpowiedzi w całej kategorii. Wśród odpowiedni h) inne zalety najczęściej pojawiały się: dobra jakość ścieżek (20,5% spośród korzystających z możliwości odpowiedzi otwartej, co stanowi 1,8% wszystkich badanych) oraz dostępność placów zabaw 19% (w całej populacji to zaledwie 1,67%). Ostatnia z poruszonych kwestii jest jednakże bardzo istotna, co pokażą wyniki kolejnych pytań. 1 6

17 OGÓLNA OCENA OBSZARÓW ZIELONYCH 5. Jak ogólnie ocenia Pan / Pani park (lub inny obszar zielony) z którego korzysta Pan / Pani najczęściej? a) Dobrze b) Przeciętnie c) Źle d) Nie mam zdania 5. Jak ogólnie ocenia Pan / Pani park z którego korzysta Pan / Pani najczęściej? Przeciętnie; 27,89% Dobrze; 69,61% Źle; 1,55% Nie mam zdania; 0,95% Pytanie piąte miało na celu zbadanie ogólnych ocen przestrzeni zielonych. Zdecydowana większość, bo aż 69,61% ocenia ja dobrze. Do najbardziej zadowolonych nalezą mieszkańcy Siewierza (75%) i Dąbrowy Górniczej (68%). Oceny przeciętne wystawiło niecałe 28% badanych, oceny złe wystawiło jedynie 1,55% badanych, warto jednakże zauważyć, ze w grupie 65+ ocena negatywnych jest ponad dwa razy tyle - 4%. 1 7

18 PREFEROWANE ZMIANY NA WYBRANYCH OBSZARACH ZIELONYCH 6. Co Pana / Pani zdaniem powinno zostać zmienione / poprawione w parku (lub innym terenie zielonym) z którego korzysta Pan / Pani najczęściej? a). b). c). d) Zmiany nie są konieczne. Wszystko jest dobrze. e) Brak sprecyzowanych oczekiwań / Nie wiem. 6. Co Pana / Pani zdaniem powinno zostać zmienione / poprawione w parku z którego korzysta Pan / Pani najczęściej? Więcej atrakcji Place zabaw / atrakcje dla dzieci Więcej ławek Basen / strzeżone kąpieliska Boiska (różne) Parkingi / dojazd Remont obiektów Gastronomia i toalety Rozbudowa ścieżek rowerowych Siłownie na powietrzu Więcej koszy na śmieci / czystość Wyznaczone strefy dla psów Kwestie bezpieczeństwa Udogodnienia dla niepełnosprawnych Oświetlenie Zadbanie o zieleń Zmiany nie są konieczne Nie wiem 0,95% 1,07% 1,67% 1,79% 3,58% 0,12% 0,72% 3,22% 5,96% 6,44% 5,24% 5,96% 12,51% 11,44% 10,61% 10,01% 24,08% 24,31% Zaskakująca jest bardzo duża ilość odpowiedzi Zmiany nie są konieczne i nie wiem odpowiednio 24,08% i 24,31%, przy czym nie widzą potrzeby zmian zwłaszcza mieszkańcy Będzina (blisko 31%), natomiast mieszkańcy Dąbrowy Górniczej najczęściej nie mieli pomysłu na zmiany (26%). 12,51% badanych udzieliło odpowiedzi więcej atrakcji, czyli nieprecyzyjnego postulatu wprowadzenia zmian, które mają uatrakcyjnić pobyt w parku (odpowiedź szczególnie często udzielana przez Mieszkańców Sławkowa (32%). Najwyższy wynik wśród precyzyjnie określonych propozycji zmian uzyskała odpowiedz dotycząca rozbudowy placów zabaw dla dzieci 11,44%. Ewidentnie wskazuje to na niedobór tego typu elementów w infrastrukturze parków. Prym wiodą tu mieszkańcy dąbrowy Górniczej, Sławkowa i Psar 14%, 18%, 23% i co oczywiste młode matki (kobiety 15% podczas gry mężczyźni jedynie 4%), osoby w przedziale wiekowym lat (16,45% podczas gdy w grupie 65+ jedynie 4%). Często wspominano również o konieczności rozbudowy bazy gastronomicznej i dostępności do toalet (10,61% - tu respondenci są jednomyślni na przestrzeni całej badanej populacji) oraz zwiększenia ilości koszy na śmieci 10,01% (ich niedobór zauważają najczęściej mieszkańcy Sosnowca 13% i ludzie po 65 roku życia 12%). 1 8

19 OBSZARY WYMAGAJĄCE TROSKI 7. Pana / Pani zdaniem: o które obszary zielone (parki, tereny rekreacyjno sportowe) lokalne Władze powinny zadbać w pierwszej kolejności i / lub w sposób szczególny? a) Powinien być to obszar: b) Nie ma takiego obszaru. c) Nie wiem / nie mam zdania. 7. Pana / Pani zdaniem: o które obszary zielone lokalne Władze powinny zadbać? Park Miejski Siewierz Park Milowice Park Balaton Środula Stawiki Park w Psarach Park Żeromskiego / Dietla Park Schoena Park na Syberce Park Hallera Inne małe parki Park Miejski Sosnowiec Park Kazimierz Park Grabek Góra Gołonowska Park Sielecki Pogoria Park Podlesie Park Rozkówka Sławków nad B. Przemszą Park Zielona 0,31% 0,10% 0,20% 0,31% 1,42% 0,31% 0,20% 0,20% 0,61% 0,61% 0,20% 3,26% 2,44% 4,37% 2,85% 1,22% 1,73% 1,53% 6,21% 9,16% 12,82% Mając na uwadze, iż na przestrzeni całego badania Park Zielona jest zdecydowanie najpopularniejszym Parkiem, nie dziwi zdecydowanie najwyższy wynik w tym pytaniu prawie 13%. Oczywiście najwięcej wskazań uzyskuje wśród mieszkańców Dąbrowy Górniczej 36,7%. Na kolejnym miejscu uplasował się z ponad 9% wskazań Park Żeromskiego (nie wchodzący w plan prac nad Parkiem Linearnym); jego pozycja wynika z liczebności próby realizowanej na terenie Sosnowca, gdzie uzyskał prawie 17% wskazań (to świadczy o popularności tego miejsca). Pozostałe obszary zielone wchodzące w skład przyszłego Parku Linearnego nie zostały w ogóle wymienione lub uzyskały skrajnie niskie wyniki. Zapewne ankietowani nie zdają sobie na tym etapie prac nad projektem z ogromnego potencjału jaki dżemie w obszarach na których rozkwitać będzie inwestycja. Ważnym elementem prac będzie zatem skuteczna i przemyślana promocja projektu w społeczności Zagłębia. 1 9

20 OCENA INICJATYWY PARKU LINEARNEGO 8. Jak ocenia Pan / Pani wspólną inicjatywę gmin, której celem jest powstanie Parku Linearnego? a) Jestem zwolennikiem tego rozwiązania b) Jestem przeciwnikiem tego rozwiązania c) Jeszcze nie wiem, nie mam zdania 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 8. Jak ocenia Pan / Pani wspólną inicjatywę gmin, której celem jest powstanie Parku Linearnego? 74,87% Jestem zwolennikiem tego rozwiązania 3,36% Jestem przeciwnikiem tego rozwiązania 21,77% Jeszcze nie wiem, nie mam zdania Projekt Zagłębiowskiego Parku Linearnego uzyskał ogromną akceptację i poparcie. Zwolennikami idei jest aż 74,87% badanych. Największym optymizmem wykazują się mieszkańcy Dąbrowy Górniczej z wynikiem blisko 91% wydają się być jednomyślni. Podobnie wysokie wyniki osiągnięto w Będzinie (prawie 86%) i Sławkowie (ponad 86%). Ogromnego poparcia można również oczekiwać ze strony ludzi młodych (80%), (79%). Niezdecydowanych (21,77%) należy szukać przede wszystkim wśród mieszkańców Sosnowca (31%), Siewierza (25%) i Psar (31%) i ludzi po 65 roku życia 36%. 3,36% respondentów jest przeciwnikami powstania Parku Linearnego. To głównie mieszkańcy Sławkowa i Psar 7% i 8%. Zdecydowanie częściej przeciwnikami są mężczyźni 4,6% (kobiety tylko 2,18%) oraz mieszkańcy (6,4%) oraz (5,4%). Zestaw parametrów oraz analiza z uwzględnieniem danych metryczkowych sugerują, iż przeciwnicy to prawdopodobnie osoby, które widząc inne, ważne społecznie problemy uznają inwestycje w parki jako nie niezbędną. 2 0

21 DEKLARACJA AKTYWNEGO UDZIAŁU W PROJEKCIE 9. Czy chciałby/a Pan / Pani aktywnie brać udział w: a) konsultacjach związanych z planowaniem i projektowaniem Parku Linearnego b) oceną proponowanych rozwiązań i projektów zagospodarowania Parku TAK TAK NIE NIE 9. Czy chciałby/a Pan / Pani aktywnie brać udział w: 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 90,44% 89,01% 9,56% 10,99% TAK NIE TAK NIE Konsultacjach związanych z planowaniem i projektowaniem Parku Linearnego Oceną proponowanych rozwiązań i projektów zagospodarowania Parku Linearnego W ostatnim pytaniu ankiety, respondenci zostali poproszeni określenie gotowości do aktywnego udziału w konsultacjach związanych z planowaniem Zagłębiowskiego Parku Linearnego oraz oceną proponowanych rozwiązań, zmian i projektów tegoż Parku. Badana społeczność jest skrajnie nie gotowa do podjęcia działań na rzecz społeczności do której należą. W przypadku konsultacji dotyczących planowania aż 90,44% badanych nie chce brać w nich udziału, jedynie 9,56% deklaruje chęć podjęcia tego wyzwania. Nieco więcej, bo 10,99% mieszkańców Zagłębia biorących udział w sondażu uznało, że jest gotowe do zaangażowania się w proces oceny rozwiązań. Wśród respondentów udzielających odpowiedzi tak zapewne pojawił się pewien odsetek deklaracji które nie znalazłby odniesienia w rzeczywistości. Wśród najaktywniejszych, gotowych do udziału w konsultacjach znaleźli się mieszkańcy: Dąbrowy (konsultacje 15,6%, opiniowanie 16,06%), Będzina (konsultacje 17,28%, opiniowanie 17,9%) oraz Sławkowa (konsultacje 18,18%, opiniowanie wyrażone zostało przez ten sam odsetek badanych). Najniższy wynik osiągnął Sosnowiec (konsultacje 4,49%, opiniowanie 6,73%). Potencjalnych uczestników spotkań konsultacyjnych i opiniujących należy szukać w grupach wiekowych o najwyższej deklarowanej gotowości do tego typu aktywności (konsultacje 10,84%, opiniowanie 11,65%), (konsultacje 10,86%, opiniowanie 13,82%) oraz (konsultacje 11,54%, opiniowanie osiągnęło identyczny wynik). W tych grupach istnieje największe zainteresowanie tematem spotkań, gdyż dotyczą one obszarów z których badani intensywnie korzystają. Na przeciwległym biegunie znajdują się osoby najmniej zainteresowane zmianami i nie lubiące ich, czyli respondenci po 65 roku życia. Jedynie 4% z Nich deklaruje gotowość do udziału w konsultacjach, dokładnie taki sam wynik uzyskano dla spotkań oceniających proponowane rozwiązania. 2 1

22 2.4. PODSUMOWANIE BADAŃ ILOŚCIOWYCH Przeprowadzone badanie ilościowe dostarczyło wielu cennych informacji na temat opinii mieszkańców Zagłębia w kwestii realizacji zadań związanych z realizację projekt Zagłębiowskiego Parku Linearnego. Podsumowując, warto zwrócić uwagę na krytyczne (najważniejsze) dane i wskaźniki: - ponad 85% badanych korzysta z parków, inwestycja w tego typu infrastrukturę jest naj najbardziej wskazana i wpłynie pozytywnie na zadowolenie z życia w poszczególnych miastach oraz jakość życia; - do najpopularniejszych wchodzących w skład przyszłego Parku linearnego należą Park Zielona w Dąbrowie Górniczej 50,66% i Park Miejski z Egzotarium w Sosnowcu 38,02%; pozostałe odwiedzane są marginalnie co wskazuje na potrzebę skutecznej promocji tych miejsc, by po wprowadzeniu zmian stały się znacznie intensywniej odwiedzane; - głównymi powodami dla których mieszkańcy Zagłębia odwiedzają parki są: chęć relaksu (76,04%), spędzanie czasu z rodziną (49,11%), kontakt z przyrodą (41,60%) i uprawianie sportu (34,80%), warto zatem pamiętać o szczególnie starannym projektowaniu i realizacji tych aspektów infrastruktury Parku Linearnego, które odpowiedzą na zgłoszone potrzeby; - największymi zaletami parków są dla badanych bliskość miejsca zamieszkania (73,66%) oraz możliwość odpoczynku (56,62%), w nieco mniejszym stopniu dostępność ścieżek rowerowych (34,33%), możliwość obcowania z naturą oraz uczestnictwa w wydarzeniach kulturalno rozrywkowych (27,18%) a także uprawiania sportu 20,26%. Dane te pokazują, iż mieszkańcy miast szukają w parkach przede wszystkim wytchnienia od ograniczeń i uciążliwości życia w mieście. Park ma pełnić funkcje alterego przestrzeni miast, dać odpoczynek, ciszę, przestrzeń i swobodę; - mieszkańcy Zagłębia dobrze oceniają parki które odwiedzają (69,61%), wielu z nich nie wie jakich zmian może oczekiwać lub uważa, że nie są konieczne. Jednak Ci, którzy definiują najpilniejsze potrzeby szczególną uwagę zwracają na potrzebę wzbogacenia listy atrakcji (12,51%), rozbudowę i uatrakcyjnienie placów zabaw dla dzieci (11,44%) oraz zapewnienie mini bazy gastronomicznej, dostępności do toalet (10,61%) oraz montaż odpowiedniej ilości koszy na śmieci celem zapewnienie czystości (10,01%). Pozytywnym wnioskiem jest nad wyraz rozsądna, zrównoważona i realna do spełnienie lista życzeń. Odwiedzający Parki oczekują jedynie prostych, ułatwiających życie elementów infrastruktury. Wyraźnie ważnym tematem są często głosy związane z placami zabaw; - Nie ulega wątpliwości, że dominującym liderem przyszłego Parku Linearnego jest park Zielona w Dąbrowie Górniczej. Jest on uznawany również za park który zasługuje na uwagę i pakiet inwestycji w pierwszej kolejności, tak uważa 12,82% badanych (dla porównania, kolejny park wchodzący w skład Parku linearnego osiągnął prawie trzy razy mniej głosów 4,37%); - Mieszkańcy zagłębia popierają ideę powstania Parku Linearnego (74,87%) acz nie przekładają poparcia na chęć udziału w konsultowaniu czy opiniowaniu projektu. Jedynie 9,56% deklaruje chęć udziału w konsultacjach, a 10,99% w opiniowaniu proponowanych rozwiązań. Wskazuje to na konieczność pracy z mieszkańcami i promowania postaw obywatelskich i społecznie aktywnych nie tylko na potrzeby tego projektu, ale dla poprawy jakości życia i budowy społeczeństwa obywatelskiego. 2 2

23 3. BADANIA JAKOŚCIOWE W kolejnych podrozdziałach prezentowane są wszelkie informacje na temat badań jakościowych realizowanych na rzecz projektu Zagłębiowskiego Parku Linearnego w tym informacje techniczne, wyniki i ich interpretacje. Badania jakościowe pozwoliły na ustalenie opinii badanych, postaw i potrzeb uczestników badań fokusowych, ze szczególnym uwzględnieniem opinii osób niepełnosprawnych co było jednym z kluczowych założeń dla tej części badań METODOLOGIA BADANIA JAKOŚCIOWEGO Dane podstawowe na temat badań jakościowych przeprowadzonych w ramach projektu Zagłębiowskiego Parku Linearnego: - Scenariusz badań typu FGI (fokus) i IDI (pogłębiony wywiad indywidualny) - opracowanie wyników, opracowanie danych, - akceptacja zakresu badania i jego struktury: zamawiający, mailowo, Scenariusz badania (w tym szczegółowe pytania) oraz narzędzia wspomagające (materiały pomocnicze). - Zaplanowano i zorganizowano 9 spotkań badawczych. Zrealizowano łącznie 8 badań jakościowych w tym: siedem miało charakter czysto focusowy, jedno charakter semiwarsztatowy / semi-focusowy. Jeden focus nie odbył się powodem była zerowa frekwencja. - przeciętnie badanie trwało 120 minut (najkrótsze 90 minut, najdłuższe 160 minut) - łącznie w badaniach jakościowych i warsztatach wzięło udział około 85 osób. - ze względu na spójność badania i jego (mimo dostosowania do różnych grup badanych) powtarzalność analiza wyników przeprowadzona został wspólnie dla wszystkich grup, dzięki czemu uniknięto w raporcie wielokrotnego poruszania tych samych kwestii (powtarzających się w każdej z badanych grup) GRUPY PODDANE BADANIU Zgodnie z wytycznymi zapisanymi w wymogach do niniejszego badania jakościowe oraz warsztaty zrealizowane zostały na wyznaczonych przez zleceniodawcę grupach. Opis grup poddanych badaniu, terminy spotkań oraz miasta w których realizowano zadania znajdują się w poniższej tabeli. Łącznie w badaniach jakościowych i warsztatach udział wzięło około 85 osób. Poza przypadkiem warsztatów z przedstawicielami uczestniczących w projekcie parku linearnego gmin, w zogniskowanych wywiadach grupowych udział brały osoby ze zróżnicowanymi stopniami i rodzajami niepełnosprawności: ruchowej, niedowidzeniem, dysfunkcjami układu nerwowego, lekkimi upośledzeniami umysłowymi. Struktura 2 3

24 badania i techniki moderacji każdorazowo dostosowane były do badanej grupy, rodzaju i stopnia dysfunkcji. Przeprowadzone badania: L.p. Data Typ badania Miejsce Focus Group (z modyfikacjami dla osób niepełnosprawnych) Focus Group (z modyfikacjami dla osób niepełnosprawnych) Focus Group (z modyfikacjami dla osób niepełnosprawnych) Focus Group (z modyfikacjami dla osób niepełnosprawnych) Focus Group (z modyfikacjami dla osób niepełnosprawnych) Polski Związek Niewidomych Sosnowiec Inkubator Społecznej Przedsiębiorczości Dąbrowa Górnicza Warsztaty Terapii Zajęciowej - Sosnowiec Inkubator Społecznej Przedsiębiorczości Dąbrowa Górnicza Dąbrowskie Stowarzyszenie Na Rzecz Osób Niepełnosprawnych Dąbrowa Górnicza IDI / FGI Ośrodek Szkolno-Wychowawczy Dąbrowa Górnicza Focus Group (z modyfikacjami dla osób niepełnosprawnych) Starostwo Powiatowe - Będzin Warsztaty partnerskie (JST Park Linearny) Urząd Miasta Dąbrowa Górnicza 3.3. WYNIKI BADANIA JAKOŚCIOWEGO W raporcie z części jakościowej zachowano strukturę i układ identyczny jak w trakcie badania. Oznaczenie i numeracja również pozostały bez zmian. Opracowanie badania ilościowego przebiega zgodnie z następującym schematem: - opis części badania i jego funkcji, ewentualny komentarz do realizowanych procedur i wyjaśnienie ich znaczenie (jeżeli to konieczne). - przedstawienie zakresu pracy realizowanej z grupa w ramach danego zadanie lub grupy zadań (w tym pytań, tematów dyskusji, etc.), - szczegółowe, streszczone, zredagowane skrypty wypowiedzi (ujednolicone, z wykluczeniem powtórzeń dla uzyskania zwięzłej, bardziej przejrzystej formy), - po zadaniu / grupie zadań komentarz podsumowujący. 2 4

25 3.3.1 CZEŚĆ I BADANIA JAKOŚCIOWEGO - WPROWADZAJĄCA 1. Wprowadzenie. - Przywitanie. Spotkanie rozpoczęło się od przywitania, zapoznania z uczestnikami, nawiązanie więzi i stworzenie atmosfery w której badani będą czuli się swobodnie i komfortowo. - Krótka informacja o projekcie Zagłębiowskiego Parku Linearnego. W jej ramach poddani badaniu uczestnicy otrzymali podstawowe, ramowe informacje na temat programu umożliwiającego realizację Zagłębiowskiego Parku linearnego oraz idei samego projektu. Przekazane informacje brzmiały w następujący sposób: Tematem przewodnim spotkania jest powstanie Zagłębiowskiego Parku Linearnego. Celem projektu jest rewitalizacja obszaru doliny rzek Przemszy i Brynicy, rozwój i udoskonalenie już istniejących obszarów zielonych, parków i obszarów rekreacyjno-sportowych na terenie Zagłębia. Pragniemy, by Zagłębiowski Park Linearny spełniał Państwa oczekiwania. Chcąc poznać Państwa potrzeby i sugestie realizujemy szeroko zakrojone badania społeczne na terenie miast biorących udział w przedsięwzięciu. Podczas dzisiejszego spotkania możliwe będzie dokładne skonsultowanie Państwa opinii na temat rozwoju przestrzeni zielonych i dostosowania ich do Państwa potrzeb. Projekt realizowany jest w ramach wdrażanego przez Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju Programu Regionalnego Rozwój miast poprzez wzmocnienie kompetencji jednostek samorządu terytorialnego, dialog społeczny oraz współpracę z przedstawicielami społeczeństwa obywatelskiego, dofinansowanego ze środków Mechanizmu Finansowego EOG i środków krajowych na lata Krótka informacja o projekcie badawczym (opis jakie badania realizowane są w ramach projekty, jaki jest ich cel, itp.), wskazanie istotnej roli spotkania fokusowego (w celu uzyskania odpowiedniego zaangażowania badanych. - Wyjaśnienie celu spotkania (zakresu badania) oraz - opisanie metody badawczej i zasad spotkania (podstawowe informacje organizacyjne). Ta część pomogła zrozumieć badanym na czym będzie polegał proces badania, jakie są jego zasady, jak interpretowane będą odpowiedzi i wyniki. Moderator odpowiadał również na formalne pytania i nakreślał ramy organizacji pracy w trakcie spotkania CZEŚĆ II BADANIA JAKOŚCIOWEGO ZBIERANIE INFORMACJI Znajomość tematu badania - W pierwszym zadaniu części drugiej badania moderator ustalał, które z terenów będących przedmiotem focusa znane są badanej grupie. W pierwszym etapie oczekiwano spontanicznych wskazań. Po zakończeniu fazy spontanicznej następowało wspomaganie (wskazanie obszarów objętych projektem ustalanie ich znajomości). Spontaniczne wskazanie. Znajomość po wspomaganiu. TAK / NIE Czy badani bywają tam? TAK / NIE 2 5

26 Park Zielona w Dąbrowie Górniczej We wszystkich przypadkach park wymieniany by spontanicznie. Nie była wymagana ze względu na spontaniczne wskazania. Zdecydowana większość badanych bywa w tym miejscu i dobrze zna. Park Miejski z Egzotarium w Sosnowcu Spontanicznie wskazywany przez wszystkich badanych zamieszkujących w Sosnowcu i okolicach. Wskazywany również przez wybrane osoby spoza tego rejonu. Teren po wspomaganiu znany wszystkim badanym grupom. Park często odwiedzany przez mieszkańców Sosnowca, w niektórych grupach z innych rejonów również uznawany za miejsce warte odwiedzenia. Park Rozkówka, Małpi Gaj i teren nadrzeczny Brzozowica w Będzinie Sporadyczne przypadki znajomości tych terenów. Niektórzy badani po wspomaganiu twierdzili iż znają te tereny. Niewielka grupa badanych bywa w tych obszarach. Teren przy Zamku oraz Park Miejski położony w Siewierzu Spontaniczne wskazania w ograniczonym stopniu. Po wspomaganiu tereny uznane przez badanych za znane Im. Niektórzy z badanych odwiedzają wskazane obszary, Tereny rekreacyjnosportowe nad rzeką Białą Przemszą w Sławkowie Sporadyczne przypadki znajomości tych terenów. Niektórzy badani po wspomaganiu twierdzili iż znają te tereny. Niewielka grupa badanych bywa w tych obszarach. Park w Górze Siewierskiej w Gminie Psary Nie. Żadnej spośród badanych grup ten teren nie był znany. Park nie odwiedzany przez badanych. Inne: Park Grabek, Prochownia na Piaskach, Park Jordanowski w Czeladzi, Pogoria, Podlesie, Park Hallera, Park na Kazimierzu, Park Sielecki, Parki w Milowicach, Balaton, Stawiki (Borki), Sosina, Park w Kazimierzu, Park Żeromskiego Wszelkie propozycje parków Innych były wynikiem wskazań spontanicznych. Pytanie zadane w celu pogłębienia w dalszej części badania tematyki związanej z aktywnościami i oczekiwaniami wobec tego typu przestrzeni miejskich. Nie dotyczy, w tej części pojawiały się propozycje badanych. Wszystkie wskazywane przez uczestników tereny dodatkowe były miejscami odwiedzanymi przez Nich. 2 6

27 Jedynym terenem, który na przestrzeni całego badania był wskazywany spontaniczne przez każdą z grup był Park Zielona w Dąbrowie Górniczej. Należał on również do najchętniej odwiedzanych miejsc. Park ten wzbudza pozytywne emocje, zdaniem badanych oferuje durzą przestrzeń, możliwość wypoczynku, docenianym aspektem jest również dogodne położenie. Jego przeciwieństwem jest teren zielony w Psarach, który nie tylko nie pojawił się ani razu we wskazaniach spontanicznych, ale również nie został rozpoznany po wspomaganiu. Wynikiem tego, jest brak w dalszej części badania odpowiedzi na temat Parku w Górze Siewierskiej Użyteczności badanych terenów - Zadanie drugie obejmowało określenie potencjalnych sposobów spędzania czasu w poszczególnych lokalizacjach (czyli jak zdaniem badanych można wykorzystać badane tereny rozmowa tylko nt znanych badanym lokacji) oraz zdefiniowanie faktycznie realizowany przez badanych sposób spędzania czasu na badanych terenach zielonych (określenie preferencji). Badani mieli tendencje do znacznie uboższych wypowiedzi w pierwszej części zadania nr 2 (potencjalne aktywności), aniżeli w części drugiej, w której badani wypowiadali się na temat realizowanych przez Nich aktywności. Należy zatem przyjąć, iż do potencjalnych sposobów spędzania czasu na danym obszarze wliczają się wszystkie podejmowane aktywności z obu rubryk poniższej tabeli. (omówienie tylko znanych terenów) Park Zielona w Dąbrowie Górniczej Park Miejski z Egzotarium w Potencjalne sposoby spędzania czasu na danej przestrzeni. Spacery, jazda na rolkach, jazda na rowerze, ośrodek wspinaczkowy, gra w gry zespołowe (boiska), uczestnictwo w koncertach i festynach, pływanie na kajakach, korzystanie ze skatepark, wędkowanie, odpoczynek i relaks, zabawy z dziećmi (w tym na obszarach przystosowanych, tj. place zabaw) Spacery, wizyty w egzotarium (edukacja i kontakt z przyrodą), Realizowane w danej przestrzeni aktywności Grillowanie, zabawa z dziećmi (różnorodne aktywności, nie tylko place zabaw), jazda na rowerze (w tym organizowane rajdy rowerowe), spacery, nornic walking, pływanie na kajakach, jazda na rolkach, uprawianie wspinaczki, gra w gry zespołowe (boiska), uczestnictwo w koncertach i innych imprezach masowych, pływanie, bieganie, prowadzenie zajęć dydaktycznych w terenie (przyroda, biologia, geografia). Miejsce w którym wyciszają się osoby niepełnosprawne (cisza, brak nieprzyjemnych bodźców takich jak hałas), umożliwia kontakt z naturą, poznawanie roślin (zapachy struktura). Kontakt z przyrodą, w tym pomniki przyrody i egzotarium 2 7

28 Sosnowcu spędzanie czasu z dziećmi (zabawy z dziećmi wypoczynek), wędkowanie, korzystanie ze zorganizowanych miejsc do ćwiczeń. (rola rozrywkowa, poznawcza, edukacyjna) spędzanie czasu z rodziną i dziećmi, uprawianie sportu amatorskiego. Park Rozkówka, Małpi Gaj i teren nadrzeczny Brzozowica w Będzinie Teren przy Zamku oraz Park Miejski położony w Siewierzu Tereny rekreacyjnosportowe nad rzeką Białą Przemszą w Sławkowie Park w Górze Siewierskiej w Gminie Psary Inne: Miejsce w którym badani odnajdują ciszę, spokój, odpoczywają. Uprawianie jazdy konnej. Spacery, uczestnictwo w wydarzeniach kulturalnych i rozrywkowych, gra w tenisa, trening na siłowni na świeżym powietrzu. Wędkowanie, spacery. Brak odpowiedzi. Generalnie dla kategorii: jazda na rowerze / rolkach, spacery, festyny, pływanie, łódki / kajaki, biegi, nornic walking, zajęcia dydaktyczne w terenie (przyroda, biologia, geografia). Miejsce w którym badani odnajdują ciszę, spokój, odpoczywają. Uprawianie jazdy konnej. Spacery, gry sportowe (orlik, korty), oraz inne aktywności sportowe siłownia na świeżym powietrzu, ścianka wspinaczkowa, relaks w ciekawym miejscu (w tym aspekty widokowe), Np.: błonia zamkowe. Ciekawe wydarzenia kulturalne i historyczne (edukacja historyczna). Wędkowanie, spacery, uprawienie joggingu, spływy kajakowe, spędzanie czasu ze znajomymi i dziećmi, relaks, grillowanie. Brak odpowiedzi. Pogoria (Spacery, rolki, rower, pływanie, pływanie na łódkach / kajakach, imprezy kulturalne, nornic walking, zawody biegowe), Park Hallera (siłownia pod chmurką, spacery, rolki, rower, imprezy kulturalne, nornic walking), Park Na Kazimierzu (spacery, rolki, rower, mini zoo, wędkarstwo, gry na świeżym powietrzu, mini skatepark), Sielecki (dni miasta, imprezy kulturalne i festyny, rowery, place zabaw, siłownie na powietrzu skatepark), Balaton (pływanie, sporty wodne, opalanie), 2 8

29 Park na Górze Środulskiej (jazda rowerami górskimi po ciekawych, wymagających trasach, bieganie w terenie, zimą jazda na sankach, nartach, sport i rekreacja na świeżym powietrzu, wędkarstwo) Badani w omawianych przestrzeniach głównie wskazywali aktywności: związane relaksem i wypoczynkiem na terenie parków, spęczanie czasu z dziećmi (w tym zabawy na placach zabaw oraz, co mieści się w kategorii relaksu / wypoczynku uczestnictwo w wydarzeniach kulturalnych (dni miast, festyny, koncerty itp.). Silnym trendem jest również traktowanie parków jako miejsce sprzyjających aktywności fizycznej, uprawianiu różnorodnych sportów (głównie jazda na rowerze, bieganie, różnorodne formy skatingu, uprawianie sportów siłowych itp.) Jako powód tego typu doboru aktywności wskazywano brak alternatywnych miejsc tego typu aktywności w innych obszarach miasta. Istnieje jednakże rozwarstwienie oczekiwań w badanych grupach i pewien konflikt interesów. Cześć badanych traktuje tereny parków jako miejsca w których można się wyciszyć, odpocząć, część badanych oczekuje raczej dużej aktywności i możliwości wyżycia się fizycznego i rozrywkowego. To wskazuje na konieczność różnicowania stref na enklawy ciszy i spokoju oraz obszary rozrywkowo sportowe Ekologia - W pierwszym zadaniu trzeciego podpunktu omówiono z grupami znaczenie badanych obszarów dla ekologii Zagłębia. Dyskusja miała na celu wytypowanie najistotniejszych, zauważanych przez badanych aspektów przyrodniczych oraz przygotowanie grupy do pracy nad zadaniami związanymi z zadaniem pierwszym trzeciej części badania jakościowego. (omówienie tylko znanych terenów) Park Zielona w Dąbrowie Górniczej Park Miejski z Egzotarium w Sosnowcu Park Rozkówka, Określenie znaczenia dla ekologii / środowiska naturalnego danego obszaru, ważne elementy na terenie danego obszaru (w tym znaczenie dla społeczeństwa). Wśród wymienionych przez grupy aspektów i określeń znalazły się: Bogactwo ptactwa, siedlisko zwierząt (lęgowiska kaczek i innego ptactwa)dużo zieleni / bogata roślinność, miejsce zwane Uroczyskiem, populacja czosnku niedźwiedziego (wyróżniająca ten teren na przestrzeni całego Zagłębia), zbiorniki wodne są siedliskiem ryb. Wśród wymienionych przez grupy aspektów i określeń znalazły się: Starodrzewie,, schronienie dla zwierząt, egzotarium jako miejsce edukacji ekologicznej dotyczacej zarówno fauny jak i flory (ryby, drzewa egzotyczne, kwiaty, kaktusy, zwierzęta egzotyczne). Miejsce edukacji dla dzieci, umożliwiające poznanie świata, ekspozycja w egzotarium ma znaczące wartości poznawcze. Pełni rolę zielonej enklawy w zabetonowanym mieście. Brak odpowiedzi. 2 9

30 Małpi Gaj i teren nadrzeczny Brzozowica w Będzinie Teren przy Zamku oraz Park Miejski położony w Siewierzu Tereny rekreacyjnosportowe nad rzeką Białą Przemszą w Sławkowie Park w Górze Siewierskiej w Gminie Psary Inne: Brak odpowiedzi. Brak odpowiedzi. Brak odpowiedzi. Wśród wymienionych przez grupy aspektów i określeń znalazły się: Generalnie dla całej grupy (obszary mają w opinii badanych duże znaczenie, gdyż są to zielone płuca. Każdy z parków uwrażliwia i pomaga wytworzyć szacunek dla przyrody, edukuje. Badani doceniają różnorodną szatę roślinną, możliwość obserwacji natury) Pogoria (rezerwat ptaków, lęgowiska, bogactwo ryb), Park na Kazimierzu (lęgowiska ptactwa, mini zoo pod kątem edukacji o faunie florze), Park Sielecki (starodrzewie), Park Hallera (tablice edukacyjne). - W kolejnym zadaniu tego punktu badań poproszono grupy o wskazanie terenów, które Ich zdaniem wymagają rewitalizacji. Kontekst badania oraz całego projektu pozwalał na poruszenie tego typu zagadnienia, co może stanowić zbiór informacji przydatnych w tym lub przyszłych projektach o profilu ekologicznym. Badanych poproszono o wskazanie terenów z które w szczególny sposób postrzegane są jako zdegradowane ekologicznie i najważniejszych problemów związanych z tymi miejscami. NAZWA OBSZARU Grodziec Cementownia Teren za kopalnią Grodziec miejsce w którym wybierano kamień Co należy naprawić na tym obszarze? Co jest największym problemem? Jak powinien ten obszar się zmienić? Teren po kopalni zdaniem badanych wymaga uporządkowania i rewitalizacji.. Jednocześnie wskazują, iż zdaniem społeczeństwa stopień degradacji jest znaczny, co sprawia, iż jest to obszar nie nadający się na park (kwestie bezpieczeństwa, zdrowia), a jedynie zalesianie. Dzikie obecnie miejsce z bogatym drzewostanem gdzie zdaniem badanych mógłby powstać obszar o specjalnym przeznaczeniu. Ciekawe ukształtowanie terenu sprzyja uprawianiu sportów wymagających tego, np.: kolarstwo crossowe i MTB, gry terenowe (np.: paintball), lub obszar w którym można zorganizować 3 0

31 pod cementownie Brzozowica, dawna kopalnia odkrywkowa Teren określony jako: Bagry, Abisynia (obok Brynicy). wyznaczone, bezpieczne tory do jazdy quadami, motocyklami enduro, samochodami terenowymi. Przy okazji wskazuje to na zauważany przez społeczeństwo problem niszczenia terenów zielonych przez amatorów off-roudu, którzy nie mając wyznaczonych obszarów do realizacji swojego hobby niszczą lasy. Teren bardzo zniszczony i zaśmiecony wszelkiego typu odpadami. Z badania wynika, iż teren w przyszłości mógłby stać się parkiem, np. ze ścisłym przeznaczeniem dla właścicieli zwierząt. Wnioskując z wypowiedzi badanych spodziewają się rozwiązania pozwalającego na swobodnie poruszanie się ze zwierzętami (bez smyczy), które miało by odpowiednią infrastrukturę np.: większa ilość pojemników na odchody, tory do treningu affinity itp. Zdaniem badanych to teren na którym należałoby zdemontować nieużywane, tare tory kolejowe i stworzyć atrakcyjne ścieżki rowerowe a także miejsca sprzyjające rekreacji. Rzeka Brynica Przy naftowni (ul. Naftowa i zakłady mięsne Duda). Wynikiem obserwacji badanych było zgłoszenie podczas badania uwagi dotyczącej wyrzucania do rzeki zanieczyszczonego śniegu usuniętego z ulic. Problemem jest również odprowadzanie do rzeki ścieków z budynków nie przyłączonych do sieci kanalizacyjnej (wskazanie na konieczność) Teren wymaga zagospodarowania (Os. Ostrogórska),zdaniem badanych jest bardzo zniszczony, a mógłby służyć społeczności, zwłaszcza z sąsiadującej z tymi obszarami. Las na Milowice, (lewa strona Park Tysiąclecia) Teren po kopalni piasku w Maczkach Uznano ten obszar za bardzo zniszczony (w tym zaśmiecony). Wymaga poprawy, wyznaczenie ścieżek, miejsc na paleniska (obecnie tego typu aktywności są tam realizowana na dziko i zagrażają pożarem). Zdaniem badanych ten teren powinien zostać społeczne zalesiony. Ukształtowanie terenu pozwoliłoby na stworzenie zalewu. Huta Katowice Tereny po firmach włókienniczych Las na granicy Dąbrowy Górniczej, Sosnowca, Będzina (obok CH Auchan) Odtworzenie szaty roślinnej, rewitalizacja zdegradowanych ekologicznie gruntów. Badani nie widza możliwości by na tak zanieczyszczonym obszarze tworzyć jakąkolwiek infrastrukturę mającą służyć ludziom, a jedynie uporządkowanie i oddanie terenu naturze. Miejsce na stworzenie klimatycznych loftów i budynków użyteczności publicznej. W bezpośrednim sąsiedztwie mógłby powstać park (zdaniem badanych są ku temu możliwości) Obecnie miejsce to stało się dzikim wysypiskiem śmieci, gdzie okoliczni mieszkańcy wyrzucają śmieci zagrażające środowisku, a także gróz i odpady uznane za niebezpieczne dla środowiska naturalnego. Zdaniem badanych obszar ten wymaga oczyszczenia i zorganizowania zabezpieczeń, które ukróciłyby proces nielegalnego składowania odpadów. Dodatkowo teren niszczony 3 1

32 Trójkąt Trzech Cesarzy przez ruady i inny sprzęt do jazdy w terenie.zdaniem badanych to ciekawy przyrodniczo obszar który mimo postępującej degradacji nadal jest chętnie odwiedzany przez ludzi. Miejsce ekologicznie istotne, należy intensywnie dbać o to miejsce, jednoczesniestworzyć pawilon edukacyjny pozwalający na propagowanie wiedzy o ekologii oraz mogący stać się ciekawym ośrodkiem edukacji historycznej. Zadania punktu trzeciego pokazały, iż badani zauważają w większości przypadków aspekty ekologiczne omawianych w trakcie badani miejsc i potrafią ich role. Ważnym wydaję się trend edukacji i uświadamiania ekologicznego; badani często podsumowywali ta część badania, wnioskując o powstawanie systemów informujących / edukujących na temat najciekawszych elementów przyrodniczych (tablice informacyjne itp.). Z badania wynika również, iż docenia się obecność obszarów dzikich przyrodniczo, a ewentualna ich degradacja / niszczenie przez ludzi czy przemysł jest zauważane i traktowane jako problem społecznie istotny Pogłębienie informacji - W pierwszym zadaniu punktu czwartego poproszono badanych o omówienie największych zalety i wad poszczególnych terenów zielonych (tylko znanych przez grupę) oraz wytypowanie barier w użytkowaniu tych obszarów przez osoby niepełnosprawne. (omówienie tylko znanych terenów) Najważniejsze zalety Najważniejsze wady Bariery użytkowania tego terenu przez osoby niepełnosprawne Park Zielona w Dąbrowie Górniczej Wymienione elementy: Boiska do siatkówki, miejsce do grillowani / pikników, imprezy letnie i festyny, nowe ławki, łatwy dojazd, przestrzeń i swoboda ze względu na rozległość obszaru, ciekawy drzewostan i roślinność, cisza, kąpielisko, kawiarenki, plac zabaw dla dzieci, zaniedbane chodniki, fontanny, poczucie bezpieczeństwa. Brak parkingu na samochody, wąskie ścieżki rowerowe uniemożliwiające swobodne wymijanie się a także brak podziału na ścieżki rowerowe i ciągi pieszego zmniejsza komfort użytkowania, brak połączenia ścieżek rowerowych z innymi szlakami uszkodzone i niewygodne ścieżki dla pieszych, mało ławek, zaniedbany staw, brak oświetlenia co zmniejsza poczucie Nie wszystkie alejki są równe, to spore utrudnienie, toalety dla niepełnosprawnych, Miejsca bez podjazdów dla wózków, nierówne ścieżki lub ich brak, po deszczach rozmoczone ścieżki, brak oświetlenia, brak poręczy i podjazdów dla wózków, Brak oznaczeń ścieżek dla niewidzących (ścieżki z wypukłością ułatwiająca orientację lub o innej fakturze), brak specjalnych mat i 3 2

33 bezpieczeństwa po zmroku. oznaczeń pozwalających na ustalenie stopnia niebezpieczeństwa (np. przed podejściem lub spadem, mostkami, schodami), brak toalet dostosowanych do potrzeb osób na wózkach, podjazdy dla wózków, brak miejsc dla dzieci niepełnosprawnych (zwłaszcza dostosowanych placów zabaw, w czasie letnim brak programów dla osób niepełnosprawnych (zniżki na uczestnictwo np. w maratonach, korzystanie z atrakcji). Dla osób na wózkach (jest za wąsko, zwłaszcza w Egzotarium, tam też brak podjazdu. Problemem jest jakość i / lub brak infrastruktury dla osób z dysfunkcjami, brak podjazdów, oznaczeń. Park Miejski z Egzotarium w Sosnowcu Dobra komunikacja i dojazd, dobre usytuowanie, podjazdy dla wózków, szerokie ścieżki i schody, duża przestrzeń, równe nawierzchnie. W opinii badanych to głównie niemożność rozbudowy Egzotarium (przydałoby się więcej przestrzeni), park jest bardzo betonowy, brak ciągów komunikacyjnych przystosowanych dla niepełnosprawnych, zwłaszcza niewidomych, brak wyznaczonych ścieżek rowerowych. Zdaniem badanych nie ma tam jakiejkolwiek infrastruktury. Park Rozkówka, Małpi Gaj i teren nadrzeczny Brzozowica w Będzinie Dla niepełnosprawnych praktycznie brak dostępu nie ma możliwości 3 3

34 Teren przy Zamku oraz Park Miejski położony w Siewierzu Tereny rekreacyjnosportowe nad rzeką Białą Przemszą w Sławkowie Park w Górze Siewierskiej w Gminie Psary Inne: Rozbudowana infrastruktura, nowe parkingi, boiska i korty etc. Wysokie zadowolenie. Brak kawiarenek / restauracji. poruszania się po tym terenie. Teren uznany za dostępny. Niepełnosprawni przebywają w tym miejscu zawsze z opiekunami, nie wskazali jakichkolwiek niezbędnych zmian. Brak odpowiedzi. Brak odpowiedzi. Brak odpowiedzi. Brak odpowiedzi. Brak odpowiedzi. Brak odpowiedzi. Generalnie dla kategorii: możliwość wyciszenia się, odpoczynku, bliskość, ciekawe festyny, dni miasta. Pogoria (pływanie, ścieżki rowerowe, zimą ślady do nart biegowych) Park Sieliecki (siłownia, ścieżki, dużo zieleni, ławeczki, usytuowanie w centrum miasta, łatwa komunikacja, dostępny dla niepełnosprawnych, bardzo urozmaicony). Kazimierz (zadbany, ławki, zwierzęta w mini- Generalnie dla kategorii: słaba infrastruktura, brak lub niedostateczna ilość / wielkość placów zabaw, za wąskie ścieżki rowerowe i brak jasnego podziału na ciągi piesze i rowerowe. Pogoria (brak gastronomii i toalet, brak połączenia ścieżek rowerowych, brak podziału na ścieżki rowerowe i ciągi piesze. Podlesie (zaniedbane ścieżki pełne wybojów) Park Sielecki (zdewastowany amfiteatr, nierówna droga asfaltowa wyparta korzeniami, Generalnie dla kategorii: Brak podjazdów / poręczy, brak oznakowań i poręczy dla niewidomych, problemy z dojazdem, Podlesie (brak infrastruktury przygotowanej do obsługi niepełnosprawnych, brak oznaczeń ścieżek dla niewidzących, brak poręczy dla niewidomych, przy zejściach, brak mat pozwalających na ustalenie stopnia niebezpieczeństwa, brak toalet dla niepełnosprawnych, brak podjazdów dla wózków) Park Sielecki (Nierówne nawierzchnie 3 4

35 zoo) Milowice (są dwie części parku, zadbana i nie. W tej dobrej ławeczki, alejki, boisko) zanieczyszczenie powodowane przez zwierzęta wyprowadzane psy po których nie sprzątają właściciele) asfaltowe) Kazimierz (brak wyjazdu dla wózków z parkingu) Park na górze środulskiej (trafia do osób zainteresowanych sportem ekstremalnym bieganie jazda na rowerze) Kazimierz (brak podjazdu dla wózków inwalidzkich z parkingu) Milowice (brak chodników, pijacy alkohol na ławkach i murkach) Park Na Kołach (za stromy podjazd do parku) Badani z łatwością wskazywali zalety i wady parków które odwiedzają. Szeroko opisano również ograniczenia dla osób niepełnosprawnych. Szczególnie szeroko komentowano brak lub niedostateczną ilość / wielkość placów zabaw, za wąskie ścieżki rowerowe i brak jasnego podziału na ciągi piesze i rowerowe. Wśród barier dla niepełnosprawnych najistotniejsze kwestie to podjazdy, oznaczenia dla niedowidzących i niewidomych, brak poręczy przy podejściach oraz brak odpowiednio dostosowanych węzłów sanitarnych CZEŚĆ III KIERUNKI ZMIAN I WIZERUNEK PO NICH Kierunki zmian i rozwoju badanych przestrzeni w ramach Parku Linearnego - Zadania części trzeciej badania obejmowały dyskusję na temat koniecznych zmiany które zdaniem uczestników spotkań powinny nastąpić. Brano pod uwagę aspekty: ekologii i przyrody, rozbudowy infrastruktury, atrakcji itp. - Zrealizowano omówienie wybranych, planowanych zmian i udogodnień na terenie Parku Linearnego, w tym oceny i sugestie badanych (na podstawie proponowanych zmian). -Dokonano wyodrębnienia elementów szczególnie istotnych dla niepełnosprawnych. 3 5

36 (omówienie tylko znanych terenów) Park Zielona w Dąbrowie Górniczej Zmiany które powinny nastąpić: Ekologia, przyroda Instancja budek lęgowych, zadbanie o roślinność (odtworzenie flory charakterystycznej dla zagłębia), dosady drzew i krzewów, rozwój drzewostanu i roślinności (np. rozarium, fragment ogrodu w stylu francuskim), zapewnienie elementów umożliwiających edukację ekologiczną. Wyznaczenie strefy nietykalnej, dzikiej, pojawiają się jednocześnie głosy oponentów tego rozwiązania, iż park to miejsce wypoczynku, zagospodarowane, gdzie nie ma miejsc na tego typu rozwiązania). Kompromisem byłoby rozwiązanie wyznaczające strefę dla ludzi (przeznaczoną do odpoczynku, sportu itp.) i część dzika, odpowiadająca naturalnemu ukształtowaniu ekosystemu. Zmiany które powinny nastąpić: Rozbudowa infrastruktury i atrakcje Wyznaczenie miejsc gdzie będzie można utworzyć małą gastronomię oraz miejsca piknikowe (z gotowymi, bezpiecznymi paleniskami). Naprawa alejek które są zniszczone, wyznaczenie ścieżek rowerowych i pieszych, powinno się uwzględnić oznaczenia dla niewidomych (kostki wypukłe umożliwiające nawigowanie osób niewidzących, ścieżki w wyraźnie innym kolorze dla niedowidzących). Stworzenie infrastruktury do uprawiania różnorakich sportów stoły do pin ponga (betonowe), jazdy konnej i hipoterapii, place zabaw rozwijające zdolności motoryczne. Zamontowanie zdecydowanie większej ilości koszy na śmieci oraz dostęp do węzłów sanitarnych. Dostosowanie parku do potrzeb różnych grup wiekowych, szczególnie istotne są place zabaw dla dzieci. Wyznaczenie stref dla właścicieli psów (gdzie mogą biegać bez smyczy, jest wiele pojemników na odchody). Stworzenie miejsc związanych z kulturą i historią Zagłębia, np.: skansen. Badani wnoszą również o wzmocnienie ilości patroli policji / straży miejskiej. Badani widzą równeiż szereg wyróżniających ten obszar atrakcji (fontanna po modernizacji, cykliczne koncerty orkiestry dętej, skansen zagłębia). Szczególnie istotne dla osób niepełnosprawnych: dostęp do toalet dla niepełnosprawnych, dostosowanie lub stworzenie 3 6

37 Park Miejski z Egzotarium w Sosnowcu Rozbudowa Egzotarium, wzbogacenie i zróżnicowanie eksponatów, dostosowanie do celów dydaktycznych. Odtworzenie pierwotnego stanu drzew wycinka topoli, sadzenie szlachetnych drzew (wysoka jakość nasadzeń); jednocześnie zdaniem badanych należy wziąć pod uwagę kwestie zdrowotne i wybierać gatunki minimalizujące ryzyko alergii. Wskazane obsadzanie terenów gatunkami właściwymi dla tego obszaru. Badani chwialiby by powstała ścieżka ekologiczna dostarczająca ciekawostek przyrodniczych (również celem prowadzenia lekcji np.: biologii). siłowni na świeżym powietrzu do potrzeb niepełnosprawnych ruchowo, poręcze, szersze siedzenie, stopnie ułatwiające wejście. Utworzenie parków sensorycznych (rozwój zmysłów), powstanie ścieżki zdrowia (tunele, urządzenia ćwiczące koordynacje, drabinki, równoważnia, slalom, podciąganie, sieci linowe). Park sensoryczny powinien zawierać mapy wypukłe (przestrzenne) infomaty nt roślinności, modele przestrzenne itp. Za wzór podawano Park Orientacji przestrzennej Owińska (koło Podania). Jako szczególnie istotne elementy ułatwiające poruszanie sie po terenie parku podano: Markery falowo wibracyjne, sygnalizacje dla niewidomych itp. Konieczne zbudowanie podjazdów dla wózków i jasne wyznaczenie stref poruszania się pieszych i rowerzystów (czytelne oznakowanie pasów). Badani wskazują na potrzebę powstania rozbudowanego skateparku, odnowienia ławek, uzupełnienia oświetlenia, stworzenie miejsc do gry w szachy, dostęp do toalet. Zgłoszono również uwagi dotyczące: niszczenia parku przez chuliganów (konieczne częstsze wizyty straży miejskiej - zwłaszcza po zmroku). 3 7

38 Park Rozkówka, Małpi Gaj i teren nadrzeczny Brzozowica w Będzinie Konieczne jest ogólne zadbanie o ten teren, przez co badani rozumieją jego uporządkowanie i dostosowanie do rekreacji, ale z zachowaniem naturalnego piękna dzikiej przyrody. Zawracają uwagę na problem opróżniania szam i braku kanalizacji zdaniem badanych część nieczystości przedostaje się do rzeki. W Małpim Gaju najpilniejszym zadaniem jest oczyszczenie terenu i pozbycie się problemu śmieci. Najbardziej oczekiwane elementy infrastruktury to: toalety, place zabaw, organizacja dojazdu / parkingu, utworzenie ścieżek rowerowych, a także wyznaczenie miejsc gdzie będzie można utworzyć małą gastronomię. Teren przy Zamku oraz Park Miejski położony w Siewierzu Tereny rekreacyjnosportowe nad rzeką Białą Przemszą w Sławkowie Zdaniem badanych powinny pojawić się tablice informacyjne opis walorów przyrodniczych fauny i flory. W opinii badanych okoliczne tereny zielone wymagają usystematyzowania, zagospodarowania, oczyszczenia. Kanał wodny przepływający przez obszar jest silnie zanieczyszczony i należy go zrewitalizować by nie wpływał negatywnie na ekosystem.. Teren traktowany winien być jako użytek ekologiczny. Odtworzenie basenu, który kiedyś tam był. Utworzenie miejsc gdzie będzie można utworzyć małą gastronomię. Podjazdy dla wózków, remonty ścieżek i właściwe ich oznaczenia (dla niedowidzących). Park miejski wymaga generalnego remontu: oczyszczenia, rewitalizacji. Przy zamku dobrze widziane byłoby stworzenie infrastruktury umożliwiającej organizację wydarzeń inscenizujących wydarzenia historyczne (edukacja przez rozrywkę). W badanych grupach najczęściej wskazywano na konieczność powstania: małej gastronomi, zorganizowanych miejsc piknikowych z wyznaczonymi strefami do grillowania lub organizacji ognisk, powstanie toalet i montaż koszy na śmieci. Ponad to mile widziane byłby place zabaw, siłownie na świeżym powietrzu, ścieżki rowerowe, przystań kajakowa, umożliwiające spływy. Obiekt walcowni postrzegany 3 8

39 jest jako zabytek. Brak na tym obszarze oświetlenia. Park w Górze Siewierskiej w Gminie Psary Inne: Brak odpowiedzi. Generalnie dla kategorii: rozwój roślinności, naturalne formy, wycinka topoli na rzecz ciekawszych i bardziej przyjaznych gatunków, naturalne formy i układ roślin charakterystyczny dla tych terenów (pierwotny). Edukacja ekologiczna oparta o system informacji oraz akcje / heppeningi ekologiczne. Pogoria (rozwój miejsc lęgowych, schronień dla zwierząt, zadbanie o kanał i oczyszczenie go ze śmieci). Brak odpowiedzi. Generalnie dla całej kategorii: parki powinny być miejscem wypoczynku, dla rodziny z dziećmi. Powinno się, wyznaczyć główne przeznaczenia parków (sportowe, dla dzieci, przyrodnicze, rekreacyjne. Powinny powstać miejsca z informacjami co, gdzie i kiedy dzieje się w parkach (plan wydarzeń). Dostosowanie lub stworzenie siłowni na świeżym powietrzu do potrzeb niepełnosprawnych ruchowo, poręcze, szersze siedzenie, stopnie by wejść, parki sensoryczne (rozwój zmysłów). Organizacja imprez integrujących niepełnosprawnych z pełnosprawny, społeczeństwem, zawody sportowe, festyny, itp. Zapewnienie dostępu do toalet (również umożliwiających dostęp osobom na wózkach inwalidzkich) oraz odpowiednia ilość koszy na śmieci i psie odchody. Badani sugerują montaż infokiosków z dźwiękową informacją o ciekawostkach przyrodniczych lub tablice zapisane Brailem. Pogoria (toalety, kosze do segregacji śmieci, ścieżki rowerowe, ławki, place zabaw, strefy aktywność tj. siłownie na świeżym powietrzu, toalety, utworzenie miejsc z małą gastronomią; tam gdzie nie ma dodanie oświetlenia; 3 9

40 mile widziane byłby miejsca do piłki plażowej, boisko do kosza, itp., oraz Podjazy dla wózków na plaży, zimą wytyczenie śladów dla narciarzy biegowych). Hallera (basen odkryty), Góra Doroty (tor saneczkowy, narty biegowe). Podlesie (ścieżki, boiska, siłownia na Świerzym powietrzu, ścieżka zdrowia, park linowy) Milowice (poprawa jakości ścieżek, ławki do odnowienia, pozbycie się chuliganów - koniecznie więcej straży miejskiej, tablice informacyjne nt fauny i flory, pojemniki na odchody zwierząt) W tej części badani byli bardzo aktywni. Wyrazili wiele opinii i uwag. W podsumowaniach często dochodzili do podobnych wniosków: - Stworzenie stref, aktywności fizycznej, strefy wyprowadzania psów, rodziny z dziećmi, stref leśnych itp. Zadbano o ich zwerbalizowanie w kolejnym etapie badania. - Edukacja ekologiczna i funkcja ekologiczna parków są bardzo istotne, większość badanych dobrze czułaby się z parkach mających charakter leśny, bliski natury. - Konieczne jest utworzenie odpowiedniej ilości miejsc parkingowych, stworzenie zaplecza gastronomicznego i toalet, odpowiednią ilości placów zabaw, a także nowe nasadzenia rodzimych gatunków drzew i zabezpieczenie parków przez dewastacją spowodowaną użytkowaniem quadów Wizerunek po zmianach - Głównym celem ostatniego zadania było określenie przydatności dla społeczeństwa badanych terenów, wyznaczenie funkcji jakie powinien spełniać Park Linearny (na podstawie danych zapisanych w projekcie). Informacje poniższe mają charakter interpretacyjny autora badania (w oparciu o informacje niezredagowane, szczątkowe przekazywane przez badanych). Punkt Jakie funkcje powinien spełnić Park linearny jako całość? Jakie powinien spełniać generalne funkcje dla społeczności? Ewentualnie wolne wnioski. 1. Parki wchodzące w skład Parku Linearnego powinny mieć szereg cech wspólnych (łączących je w całość) acz jednocześnie każdy z nich powinien mieć konkretne przeznaczenie / charakter / cechy wyróżniające (np.: spacery +relaks z dziećmi, nastawienie na sport, podkreślanie aspektów przyrodniczych i edukację ekologiczną, rozbudowane tereny z dziką przyroda w którą nie wprowadza się ingerencji itp.) 2. W wybranych parkach powinny powstać enklawy ekologiczne (lęgowiska, 4 0

41 siedliska, mini rezerwaty przyrody, obszary nie regulowane przez architekturę krajobrazu, skupiające się na naturalnej dla tego obszaru roślinności.) Jednocześnie byłby to strefy ciszy, wybitnie nastawione na ekologię. 3. Park Linearny powinien łączyć poszczególne obszary zielone pod kątem tożsamości kulturowej regionu / etnografii (w tym spełniać aspekt poznawczy, edukacyjny, budujący poczucie jedności i wartości regionu) oraz pod szeroko rozumianym katem ekologicznym (wiedzy o przyrodzie charakterystycznej dla regionu, uwrażliwienia społeczeństwa na kwestię przyrodniczo istotne, stworzenia enklaw takich jak siedliska / lęgowiska itp.). 4. Powinien stać się obszarem przyjaznym wszystkim mieszkańcom, ze szczególnym uwzględnieniem następujących grup: osoby niepełnosprawne, rodziny z dziećmi, osoby aktywne / uprawiające różnorakie sporty. (Informacje dotyczące konkretnych rozwiązań dla wskazanych grup znajdują się we wcześniej wynotowanych wnioskach i uwagach). Powyższe wnioski traktować należy jako generalne. Wieńczyły spotkania badawcze i ożywione dyskusje badanych, były wypracowanymi przez badanych stanowiskami, do których dochodzili wspólnie, wymieniając się opiniami ze sobą nawzajem i moderatorem CZEŚĆ IV ZAKOŃCZENIE BADANIA. 1. Pytania? Odpowiedzi. 2. Podsumowanie spotkania. 3. Zakończenie i podziękowanie. W ostatniej części badania moderator odpowiadał na ewentualne pytania grupy oraz uzupełniał poszczególne pytania i wypowiedzi badanych po właściwej części focusa, które pojawiały się jako komentarze (istotne były dołączane do odpowiednich rubryk badania. Ostatnimi elementami było podsumowanie spotkania, podziękowania za aktywny udział oraz zakończenie i pożegnanie PODSUMOWANIA BADAŃ JAKOŚCIOWYCH. Badania jakościowe pozwoliły ustalić preferencje i zwyczaje badanych (ze szczególnym uwzględnieniem opinii osób niepełnosprawnych). Za podsumowanie doskonale mogą posłużyć wnioski końcowe formułowane z badanymi w ostatniej aktywnej części badania. Dla zachowania wymogów formalnych przytoczone zostały poniżej. 4 1

42 Zdaniem badanych Obszary zielone wchodzące w skład Parku Linearnego powinny mieć szereg cech wspólnych (łączących je w całość) acz jednocześnie każdy z nich powinien mieć konkretne przeznaczenie / charakter / cechy wyróżniające (np.: spacery i relaks z dziećmi, nastawienie na sport, podkreślanie aspektów przyrodniczych i edukację ekologiczną, rozbudowane tereny z dziką przyroda w którą nie wprowadza się ingerencji itp.). W wybranych parkach powinny powstać enklawy ekologiczne (lęgowiska, siedliska, mini rezerwaty przyrody, obszary nie regulowane przez architekturę obrazu, skupiające się na naturalnej dla tego obszaru roślinności). Jednocześnie byłby to strefy ciszy, wybitnie nastawione na ekologię. Park Linearny powinien łączyć poszczególne obszary zielone pod kątem tożsamości kulturowej regionu / etnografii (w tym spełniać aspekt poznawczy, edukacyjny, budujący poczucie jedności i wartości regionu) oraz pod szeroko rozumianym katem ekologicznym (wiedzy o przyrodzie charakterystycznej dla regionu, uwrażliwienia społeczeństwa na kwestię przyrodniczo istotne, stworzenia enklaw takich jak siedliska / lęgowiska itp.). Park Linearny Powinien stać się obszarem przyjaznym wszystkim mieszkańcom, ze szczególnym uwzględnieniem następujących grup: osoby niepełnosprawne, rodziny z dziećmi, osoby aktywne / uprawiające różnorakie sporty. Do szczególnie istotnych (oczekiwanych) elementów infrastruktury parków należą: toalety obiekty gastronomiczne, rozbudowana siec ścieżek rowerowych i traktów pieszych z elementami ułatwiającymi poruszanie się osób niepełnosprawnych oraz infrastruktura umożliwiająca uprawianie różnorodnych aktywności sportowych. 4 2

43 4. WNIOSKI / REKOMENDACJE / UWAGI Przeprowadzone badania ilościowe i jakościowe dostarczyły wielu interesujących informacji. Szczegółowe wnioski z badań ilościowych i jakościowych znajdują się w podrozdziałach podsumowujących je (odpowiednio 2.4. i 3.4.). Poniżej zsyntetyzowana charakterystyka statystycznego użytkownika parków na terenie Zagłębia oraz wzorcowego Parku w którym chciałby przebywać STATYSTYCZNY REPREZENTANT BADANEJ POPULACJI To mieszkaniec Zagłębia w wieku pomiędzy 26 a 35 rokiem życia, mieszkający w dużym mieście, pracujący i dobrze oceniający miasto w którym żyje. Korzysta z parków i obszarów zielonych które ocenia dobrze, najchętniej wybiera Park Zielona w Dąbrowie Górniczej. W parku pojawia się by odetchnąć od zgiełku miasta, odpocząć wraz z rodziną na łonie natury. Docenia łatwość dojazdu i niewielka odległość dzielącą go od swojego ulubionego parku. Chętnie korzysta z jego atrakcji, zwłaszcza oferty kulturalno-rozrywkowej (np.: koncertów) i elementów umożliwiających uprawianie sportu. Często przebywa w parku ze swymi dziećmi, z tego powodu oczekuje rozbudowy placów zabaw dla dzieci. Zwraca uwagę również na niewystarczającą jego daniem ilość koszy na śmieci, a także brak punktów gastronomicznych i toalet. Jest zdecydowanym zwolennikiem powstania Zagłębiowskiego Parku Linearnego, acz nie chciałby uczestniczyć w konsultacjach społecznych związanych z jego planowaniem i tworzeniem. Oczekuje jednakże, ze siec parków wchodzących w skład projektu, będzie spójnym obszarem, który urozmaici ofertę zorganizowanych przestrzeni zielonych. Chciałby by parki te spełniały założenia przedstawione w kolejnym akapicie WZORCOWY PARK / OBSZAR ZIELONY Wzorcowy park wchodzący w skład Zagłębiowskiego parku linearnego powinno charakteryzować kilka podstawowych cech: - łatwy dojazd i wygodne miejsca parkingowe, w uwzględnieniem miejsc parkingowych dla osób niepełnosprawnych oraz, jeśli występują schody lub strome podejścia, podjazdy dla wózków inwalidzkich; - szerokie wygodne i równe ścieżki, z wyraźnym wyróżnieniem pasa dla rowerów i rolek (o zdecydowanie innej kolorystyce i fakturze) co ułatwi organizacje ruchu i pomoże w orientacji przestrzennej osobom z dysfunkcjami wzroku; chodniki powinny mieć również ograniczniki / progi przy krawędzi pasa, by osoby poruszające się o lasce, mogły sprawnie nawigować; - wszelkie schody i podjazdy powinny zawierać rozwiązania ułatwiające poruszanie się osób niepełnosprawnych, czyli poręcze, maty znakujące miejsca niebezpieczne itp.; 4 3

44 - park powinien zapewnić miejsca gdzie pojawi się mała gastronomia, oraz zadbać o dostępność toalet, w tym toalet bezprogowych dla osób na wózkach inwalidzkich; - parki są miejscami wypoczynku szczególnie chętnie odwiedzanymi przez rodziny z dziećmi. Wzorcowy park powinien posiadać co najmniej jeden duży, urozmaicony pac zabaw. Oczekuje się również dostępności ławek, miejsc piknikowych; - park jest miejscem rozrywki, powinien oferować bogatą ofertę kulturalnorozrywkową w tym koncerty, festyny, wydarzenia; - park jest miejscem gdzie można w ciekawy i przyjazny sposób edukować na temat ekologii / przyrody, historii i tożsamości kulturowej regionu. Odwiedzający oczekują elementów spełniających te oczekiwania, np.: ciekawych tablic informacyjnych nt. obserwowanej przyrody, elementów ułatwiających prowadzenie lekcji w terenie (w tym np. geografii), edukujących na temat zachowań proekologicznych, pokazujących bogactwo kulturowe i historyczne regionu - parki i obszary zielone są jedynymi przestrzeniami miasta, które umożliwiają swobodne i bezpieczne uprawienie sportu na świeżym powietrzu, wychodząc naprzeciw oczekiwaniom mieszkańców, parki powinny zawierać rozbudowaną sieć ścieżek rowerowych, rolkowych, skatepark oraz siłownię na świeżym powietrzu (tym urządzenia w dostosowane do potrzeb osób niepełnosprawnych); - parki służą rehabilitacji osób z różnorakimi rodzajami i stopniami niepełnosprawności. Powinny zostać wzbogacone o infrastrukturę ułatwiającą rehabilitację, zwłaszcza parki sensoryczne, ścieżki zdrowia, obszary umożliwiające trening orientacji w przestrzeni; - mieszkańcy chcieliby by parki były enklawami ciszy i środowiska naturalnego, gdzie będą mieli kontakt w przyrodą - biorąc pod uwagę rozbudowane oczekiwania i mnogość funkcji, parki wchodzące w grupę Zagłębiowskiego Parku Linearnego powinny posiadać zróżnicowany charakter (by na przestrzeni całej sieci spełnić wszystkie oczekiwania), lub w przypadku dużych parków, mieć wyznaczone obszary o wyraźnie rozgraniczonym i określonym charakterze; - parki powinny mieć wyraźnie łączące je tematy przewodnie: szeroko pojętą edukację ekologiczną, budowanie tożsamość kulturowej, zagwarantowanie wysokiej jakości miejsc relaksu dla rodzin i stref aktywności dla całego społeczeństwa. 4 4

45 5. ZAŁĄCZNIKI. Ostatni dział raportu zawiera załączniki FORMULARZ ANKIETY Na kolejnych stronach zamieszczone zostały wzory ankiety która realizowana była w trakcie badania jakościowego. Oryginały ankiet miały format A4, druk w wersji monochromatycznej. Zostały zmniejszone celem zaoszczędzenia miejsca. 4 5

46 4 6

47 5.2. WYTYCZNE I OPIS PROJEKTU BADAWCZEGO Poniżej prezentowany jest wyjątek ze specyfikacji dotyczący części prac, których realizacja zwieńczona jest niniejszym raportem. Nazwa zadania: Przygotowanie i realizacja kampanii informacyjno- promocyjnej oraz opracowanie dokumentów diagnostyczno- analitycznych i koncepcyjnych do przygotowania oraz kompleksowej realizacji Zagłębiowskiego Parku Linearnego obszaru funkcjonalnego doliny rzek Przemszy i Brynicy: Zadanie A. Informacja i promocja Zadanie B. Konsultacje społeczne Zadanie C. Strategia obszaru funkcjonalnego zielona infrastruktura Zagłębia Dąbrowskiego Zadanie D. Dokumentacja dla Zagłębiowskiego Parku Linearnego obszaru funkcjonalnego doliny rzek Przemszy i Brynicy opracowanie koncepcji urbanistycznoarchitektonicznej Zamówienie realizowane w ramach wdrażanego przez Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju Programu Regionalnego Rozwój miast poprzez wzmocnienie kompetencji jednostek samorządu terytorialnego, dialog społeczny oraz współpracę z przedstawicielami społeczeństwa obywatelskiego, dofinansowanego ze środków Mechanizmu Finansowego EOG i środków krajowych na lata Przy realizacji każdego z elementów przedmiotu zamówienia Wykonawca winien pamiętać o tym, że Projekt realizowany będzie w województwie śląskim, na obszarze funkcjonalnym Zagłębia Dąbrowskiego, które tworzy sześć gmin i jeden powiat: 1. Gmina Dąbrowa Górnicza (Lider); 2. Gmina Sosnowiec; 3. Miasto Będzin; 4. Gmina Siewierz; 5. Gmina Sławków; 6. Gmina Psary; 7. Powiat Będziński. Istotą projektu jest wyznaczenie zielonego pasa (korytarza ekologicznego) przebiegającego dolinami dwóch rzek: Przemszy i Brynicy, które przepływają i łączą wszystkie 7 jednostek samorządu terytorialnego uczestniczących w projekcie. Przy 4 7

48 czym pierwszym etapem realizacji projektu jest doprowadzenie do wyznaczenia tego korytarza, nadanie mu określonych funkcji oraz przygotowanie koncepcji Zagłębiowskiego Parku Linearnego. Zagłębiowski Park Linearny oparty na osi kompozycyjnej rzek: Przemszy, Białej Przemszy oraz Brynicy, przewidywany jest jako szeroko rozumiany system rekreacyjny, który przenikać się będzie z innymi systemami aglomeracji tworząc szerszą sieć powiązań funkcjonalnych, przyrodniczych, społecznych i kulturowych. Park obejmować będzie cenne przyrodniczo tereny parków, dolin rzek i innych obiektów, zapewniając jednocześnie większą spójność terytorialną i społeczną. Komplementarna oferta programowa (różne atrakcje w różnych miejscach) zwiększy mobilność turystów i rozszerzy repertuar możliwości rekreacji dla mieszkańców. Komunikację wewnątrz Parku i jego spójność terytorialną zapewni szlak kajakowy rzekami: Przemszy, Białej Przemszy oraz system ścieżek pieszych oraz ścieżek i szlaków rowerowych wraz z niezbędną infrastrukturą. System parku linearnego docelowo ma się stać również narzędziem rewitalizacji położonych w pobliżu obszarów dysfunkcyjnych oraz elementem kompleksowej zmiany wizerunku Zagłębia na zewnątrz z obszaru poprzemysłowego o zdegradowanym charakterze, w obszar atrakcyjny przyrodniczo i krajobrazowo, dbający o środowisko i szczycący się coraz lepszymi parametrami jakości środowiska, a w konsekwencji w miejsce atrakcyjne do lokowania inwestycji. Elementy tworzące oś przyszłego Parku Linearnego zlokalizowane są wzdłuż Przemszy oraz jednego z jej dopływów Brynicy i składają się na nią następujące obiekty: a) Park Zielona w Dąbrowie Górniczej; b) Park Miejski z Egzotarium w Sosnowcu; c) Park Rozkówka, Małpi Gaj i teren nadrzeczny Brzozowica w Będzinie; d) Teren przy Zamku oraz Park Miejski położony pomiędzy ul. Żwirki i Wigury, a Szpitalem Chorób Płuc w Siewierzu; e) Tereny rekreacyjno-sportowe nad rzeką Białą Przemszą w Sławkowie; f) Park w Górze Siewierskiej w Gminie Psary. Zadanie B. Konsultacje społeczne. Działania konsultacyjne przeprowadzone zostaną poprzez przygotowanie i realizację 2 zadań: Zadanie I. Opracowanie socjologicznego projektu badawczego Opracowanie socjologicznego projektu badawczego obejmuje przygotowanie i przeprowadzenie badań ankietowych z zastosowaniem metod jakościowych na rzecz diagnozy społecznych uwarunkowań procesu planowania oraz tworzenia koncepcji przekształceń obszarów zielonej infrastruktury Zagłębia Dąbrowskiego, tj. parkowych przestrzeni publicznych oraz innych potencjalnie możliwych do zagospodarowania terenów zielonych, położonych w obszarze Zagłębia Dąbrowskiego, ze szczególnym uwzględnieniem: Parku Zielona na terenie Dąbrowy Górniczej, Parku Miejskiego z Egzotarium w Sosnowcu, parków: Rozkówka, Małpi Gaj i terenu nadrzecznego Brzozowica w Będzinie, terenu przy Zamku oraz parku miejskiego położonego pomiędzy ulicą Żwirki i Wigury a Szpitalem Chorób Płuc w Siewierzu, terenu 4 8

49 rekreacyjno-sportowego nad rzeką Białą Przemszą w Sławkowie, Parku w Górze Siewierskiej w gminie Psary. Badaniem socjologicznym objęci zostaną mieszkańcy, przedstawiciele podmiotów sektora publicznego, społecznego i gospodarczego, faktyczni i potencjalni użytkownicy przestrzeni parkowych Zagłębia Dąbrowskiego. 1. Celem socjologicznego projektu badawczego będzie diagnoza i analiza: a) oczekiwań mieszkańców w związku z realizacją projektu, b) postaw mieszkańców dotyczących zmian w obszarach objętych projektem oraz ewentualnego udziału mieszkańców i współdziałania w realizacji projektu. 2. Zakres prac wymaganych do realizacji przez Wykonawcę obejmuje: 1) opracowanie pełnej wersji projektu badawczego, po lustracji terenowej (tj. Parku Zielona na terenie Dąbrowy Górniczej, Parku Miejskiego z Egzotarium w Sosnowcu, parków: Rozkówka, Małpi Gaj i terenu nadrzecznego Brzozowica w Będzinie, terenu przy Zamku oraz parku miejskiego położonego pomiędzy ulicą Żwirki i Wigury a Szpitalem Chorób Płuc w Siewierzu, terenu rekreacyjno-sportowego nad rzeką Białą Przemszą w Sławkowie, Parku w Górze Siewierskiej w gminie Psary),w tym dopracowanie metodologii badania, 2) opracowanie ankiety - kwestionariusza do badania zawierającego pytania zamknięte, otwarte, tabelaryczne), druk ankiety na potrzeby wywiadów realizowanych osobiście przez ankieterów podczas realizacji badania w terenie, a także przygotowanie ankiety w sposób umożliwiający mieszkańcom udział w badaniu poprzez stronę internetową projektu lub danej jednostki samorządu terytorialnego uczestniczącej w projekcie, 3) dobór reprezentatywnej próby badawczej liczącej nie mniej niż osób (w tym grupy fokusowej nie mniej niż 100 osoby niepełnosprawne) do wywiadów realizowanych przez ankieterów osobiście na terenie jednostek samorządu terytorialnego uczestniczących w projekcie, tj.: Dąbrowy Górniczej, Sosnowca, Będzina, Siewierza, Sławkowa i Psar, 4) organizację jednego warsztatu z udziałem przedstawicieli partnerów organizacji pozarządowych uczestniczących w projekcie, tj.: Stowarzyszenie Forum dla Zagłębia Dąbrowskiego, Stowarzyszenie Wspierania Inicjatyw Społecznych w Sosnowcu, Stowarzyszenie Ziemia i My Centrum Edukacji Ekologicznej, Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze Oddział Miejski w Dąbrowie Górniczej, Speleoklub Dąbrowa Górnicza, Stowarzyszenie Inicjatyw Kulturalno-Ekologiczno-Sportowych ODFRONTU, Stowarzyszenie Reumatyków i ich Sympatyków SOMA, Projekt Dorotka, Towarzystwo Przyjaciół Grodźca oraz partnerów: Zagłębiowska Izba Gospodarcza i Wyższa Szkoła Planowania Strategicznego, a także innych organizacji, które zechcą uczestniczyć w Projekcie. Warsztat musi się odbyć w siedzibie Zamawiającego (Urząd Miejski w Dąbrowie Górniczej- koszty wynajmu sali pokrywa Zamawiający. Wykonawca musi zaprosić przedstawicieli organizacji uczestniczących w projekcie (przewiduje się udział max. 50 osób) oraz zapewnić catering (woda mineralna gazowana i niegazowana- po 1 butelce na osobę, która potwierdzi przybycie oraz ciasteczka kruche). Termin warsztatu zostanie ustalony wspólnie z Zamawiającym po podpisaniu umowy. 5) zapewnienie odpowiedniej liczby ankieterów oraz ich przeszkolenie, 4 9

50 6) realizację badania ankietowego w terenie tj. na obszarze jednostek samorządu terytorialnego uczestniczących w projekcie, tj.: Dąbrowy Górniczej, Sosnowca, Będzina, Siewierza, Sławkowa i Psar, 7) analizę i opracowanie wyników badania przeprowadzonego osobiście przez ankieterów oraz ankiet wypełnionych z wykorzystaniem Internetu. Wyniki muszą zostać przedstawione w formie pisemnej wraz z komentarzami oraz w formie graficznej (np. wykresy, tabele) 8) opracowanie raportu badawczego (diagnostycznego) wraz z wnioskami dotyczącymi potencjalnych działań w przestrzeniach publicznych jednostek samorządu terytorialnego uczestniczących w projekcie, ze szczególnym uwzględnieniem: Parku Zielona na terenie Dąbrowy Górniczej, Parku Miejskiego z Egzotarium w Sosnowcu, parków: Rozkówka, Małpi Gaj i i terenu nadrzecznego Brzozowica w Będzinie, terenu przy Zamku oraz parku miejskiego położonego pomiędzy ulicą Żwirki i Wigury a Szpitalem Chorób Płuc w Siewierzu, terenu rekreacyjno-sportowego nad rzeką Białą Przemszą w Sławkowie, Parku w Górze Siewierskiej w gminie Psary, 9) prezentację raportu badawczego (diagnostycznego) wraz z wizualizacją, który uwzględniać musi m.in. analizę i opracowanie wyników badania określonego w pkt 7) przed Zamawiającym. Prezentacja musi się odbyć w formie multimedialnej w siedzibie Zamawiającego. Wykonawca jest zobowiązany do przedstawienia jej w terminie wcześniej uzgodnionym z Zamawiającym i po jego wcześniejszej akceptacji w formie protokołu zdawczo- odbiorczego. Rezultaty projektu badawczego, w tym wnioski zawarte w raporcie diagnostycznym, dotyczące potencjalnych działań w parkowej przestrzeni publicznej stanowić będą istotne wskazówki do dalszego programowania działań oraz przygotowania propozycji, które skonsultowane zostaną z mieszkańcami w trakcie kolejnego etapu prac nad wypracowaniem koncepcji Parku Linearnego Doliny Przemszy i Brynicy. W ramach zamówienia Wykonawca zobowiązany jest do uczestnictwa w naradach z Zamawiającym, w terminach uzgodnionych z Zamawiającym oraz przedstawiania kolejnych etapów prac. Nakład: raport diagnostyczny należy sporządzić w 8 egz. w wersji papierowej i 8 egz. w wersji elektronicznej. Część opisowa musi być sporządzona w formacie stron A4, z tekstem w kroju Calibri 11 pkt z odstępem między wierszami 1,15. Raporty w formie elektronicznej winny być przekazane Zamawiającemu na płytach CD w formie plików w formacie *xls, *jpg, *doc obsługiwanych przez Word 2000 oraz *pdf zabezpieczonych przed zmianami i umożliwiających przesłanie opracowania drogą elektroniczną wraz z wizualizacjami ilustrującymi część opisową raportu końcowego. Termin dostarczenia raportu diagnostycznego z przeprowadzonego Socjologicznego Projektu Badawczego: nie później niż 5 tygodni od daty podpisania umowy. UWAGI DODATKOWE: Raport diagnostyczny musi być oznakowany zgodnie z założeniami kreacyjnymi Systemu Identyfikacji Wizualnej, wytworzonym na potrzeby Projektu oraz zgodny z Podręcznikiem Komunikacji i Identyfikacji Wizualnej dla Projektów dofinansowanych z Mechanizmu Finansowego EOG na lata , który znajduje się pod linkiem: ecznik_wizualizacji.pdf 5 0

51 oraz zawierać nazwę projektu wraz z informacją o dofinansowaniu ze środków Mechanizmu Finansowego EOG i środków krajowych na lata [ ] 5.3. TABELE DANYCH STATYSTYCZNYCH Na kolejnych stronach znajdują się tabele danych statystycznych pozyskanych w wyniku analizy materiału badawczego pozyskanego z trakcie badania ilościowego. 5 1

52 5 2

53 5 3

54 5 4