Program ESPON i jego znaczenie dla Polski

Transkrypt

1 Program ESPON i jego znaczenie dla Polski Grzegorz Gorzelak Agnieszka Olechnicka Centrum Europejskich Studiów Regionalnych i Lokalnych (EUROREG) Uniwersytet Warszawski Konferencja: DZIAŁALNOŚĆ POLSKI W PROGRAMACH ESPON I URBACT 24 stycznia 2007 r. Ministerstwo Rozwoju Regionalnego

2 European Spatial Planning Observation Network Rozwój przestrzenny poszerzającej się Unii Europejskiej Program realizowany w ramach inicjatywy Interreg III Oczekiwania: Nowa wiedza i dowody wyjaśniające trendy przestrzenne w Europie oraz oddziaływanie polityk unijnych Zintegrowane analizy terytorialne, narzędzia, scenariusze Cele: Wsparcie polityki rozwoju Sieć naukowa i platforma dla badań regionalnych w Europie 30 projektów badawczych Budżet 17 mln Euro

3 Organizacja Organizacja i znaczenie programu Komitet Monitorujący złożony z 25 państw UE, Norwegii, Szwajcarii oraz Komisji Europejskiej, Rumunia i Bułgaria włączone w analizy ESPON Jednostka zarządzająca z siedzibą w Luksemburgu Sieć punktów kontaktowych ESPON (w Polsce kulejący!) Transnarodowe Grupy Projektowe zrzeszają partnerów z 28 państw, ok uczestników (ESPON Community) Znaczenie programu ESPON: Wykorzystanie efektów projektów realizowanych w ramach ESPON do Trzeciego i Czwartego Raportu Spójności Wykorzystanie rekomendacji projektów ESPON w celu określenia terytorialnych priorytetów Funduszy Strukturalnych W przyszłości podstawa polityki przestrzennej UE 27+ (zastąpi ESDP)

4 Lead Partners and Project Partners of the ESPON Projects Sieć ESPON Partnerzy Wiodący i Partnerzy Projektów Partnerzy Wiodący Partnerzy Projektów

5 Polska w Programie ESPON - fakty NR Tytuł projektu ESPON Instytucja Rozszerzenie UE i policentryzm IGiPZ PAN Rola w projekcie Ekspert Okres Oddziaływanie dziedzictwa i tożsamości kulturowej IGiPZ PAN Partner Zastosowanie i efekty Europejskiej Perspektywy Rozwoju Przestrzennego (ESDP) IGiPZ PAN Partner Zarządzanie polityka przestrzenną i miejską IGiPZ PAN Partner Trendy przestrzenne w usługach energetycznych i polityka UE w tym zakresie Efekty przestrzenne acquis communitaire, funduszy przedakcesyjnych i programów Phare/Tacis Zintegrowana analiza obszarów transnarodowych i narodowych w oparciu o rezultaty programu ESPON Wydział Paliw i Energii AGH EUROREG EUROREG Ekspert Podwyko nawca Partner Scenariusze dla Europy EUROREG Ekspert Efekty przestrzenne polityki ekonomicznej UE i lokalizacja działalności gospodarczej EUROREG Partner Identyfikacja przestrzennych aspektów społeczeństwa informacyjnego EUROREG Partner wiodący

6 Projekty tematyczne System miejski i rozwój policentryczny, Relacje miasto-wieś, Małe i średnie miasta, Dostępność i sieć transportowa Telekomunikacja, Demografia i migracje, Rozszerzenie UE Zagrożenia naturalne i technologiczne Dziedzictwo naturalne i kulturowe Zastosowanie ESDP w krajach członkowskich Zarządzanie w polityce miejskiej i terytorialnej Społeczeństwo informacyjne

7 Analiza przestrzennych oddziaływań polityk UE Fundusze strukturalne, Fundusze przedakcesyjne, Polityka infrastrukturalna, Polityka badawczo-rozwojowa, Polityka rolna Polityka energetyczna Polityka rybołówstwa Fundusze strukturalne w obszarach miejskich

8 Projekty międzytematyczne Zintegrowane narzędzia dla rozwoju przestrzennego Scenariusze dla Europy Przestrzenne aspekty strategii Lizbońskiej Europa w świecie Zintegrowana analiza narodowych i transnarodowych terytoriów Czynniki ekonomiczne w rozwoju regionalnym Polityka kształtowania środowiska Polityka społeczna

9 Multiskalarna typologia regionów opóźnionych gospodarczo Podejście multiskalarne ocenia ten sam wskaźnik w odniesieniu do różnych skali, Istotna jest ocena rozwoju regionu na trzech poziomach: europejskim, narodowym i lokalnym, Biorąc pod uwagę kryterium 75% PKB jedynie 4 regiony można uznać za opóźnione gospodarczo w odniesieniu do wszystkich trzech poziomów: Eszak-Megyarorszak, Campania, Lubelskie i Podlaskie (kolor granatowy). Wiele innych regionów jest zacofanych w odniesieniu do dwóch kryteriów, np.: Burgenland w Austrii jest zacofany w europejskiej i narodowej skali, a w skali lokalnej nie, gdyż graniczy z najbiedniejszymi regionami Węgier i Słowacji.

10 Potencjał dla Strategii Lizbońskiej Łącznie przedstawia wskaźniki: produktywność, poziom zatrudnienie, wydatki na B+R, zatrudnienie w prywatnym sektorze B+R, poziom edukacji społeczeństwa Podział Wschód Zachód i Północ Południe, Wyjątki: Estonia and Litwa oraz stolice innych państw, Zidentyfikowano 5 stref lizbońskich : dwie na północy: izolowany region fiński oraz bardziej zintegrowany Dania, Norwegia, Szwecja, dwie kolejne: brytyjska, centralna Holandia- północna Belgia-Zachodnie Niemcy, piąta największa rozciąga się od pd Niemczech do środkowych Pirenejów we Francji Oddzielne wyspy : Paryż, Irlandia, Madryd

11 Poziom rozwoju a Strategia Lizbońska Silna gospodarka z wyraźną orientacją lizbońską Rosnący potencjał gospodarczy z brakiem orientacji lizbońskiej Słabsza gospodarka z wyraźną orientacją lizbońską Słaba gospodarka z brakiem orientacji lizbońskiej

12 Cykl życia społeczeństwa informacyjnego. UE Poziom intensy wności SI Oddziaływanie Nasilenie Gotowość Czas

13 Indeks społeczeństwa informacyjnego. NTS 2, UE Bardzo niski niższe stadium gotowości Niski wyższe stadium gotowości Średnio niski niższe stadium wzrostu Średnio wysoki wyższe stadium wzrostu Wysoki niższe stadium oddziaływania Bardzo wysoki wyższe stadium oddziaływania

14 Regionalne studia przypadku Tampere (NUTS 2&3 region) Rural Tuttlingen (NUTS 3 region) Rural (not FUA) Podlaskie Voivodship (NUTS 2&3 region) Rural South Moravia (NUTS 3 region) FUA Budapest (NUTS 2&3 region) MEGA Rome (NUTS 3 region) MEGA Western Macedonia (NUTS 2 region) Geographically handicapped

15 Badania na poziomie regionalnym (7 studiów przypadku) Efekt podaży (dostępność) - Efekt popytu (korzystanie) Gospodarstwa domowe: zróżnicowane, w niektórych sferach nasycenie, większa dostępność niż korzystanie. Ograniczenia instytucjonalne (elektroniczny podpis etc.) Przedsiębiorstwa: zależność od regionu, silna korelacja z poziomem rozwoju gospodarczego Administracja publiczna: raczej bierne udostępnianie informacji niż interakcje z interesantami. Oświata: komputery tak, Internet w procesie edukacyjnym: słabo.

16 Wydatki na działalność B+R w Polsce są niskie i wykazują tendencję stagnacyjną a nawet spadkową ,90 mln zl ,82 0, ,5 0,71 0,71 0,7 0,68 0, ,1 3361,0 2761,4 4795,9 5155, ,3 4558,3 0,64 0,58 0,56 0,56 0,80 0,70 0,60 0,50 0,40 % GDP Wydatki na B+R (ceny stałe) ,8 1721,0 0,30 0,20 0,10 Wydatki na B+R w % PKB ,00

17 Udział przedsiębiorstw posiadających stronę internetową GUS, 2003 r. PKT, 2006 r.

18 Podsumowanie ESPON: jedyna a więc najważniejsza - sieć współpracy badawczej nad regionalnymi i przestrzennymi procesami w Europie, prowadzona pod auspicjami Komisji UE. Wyniki bardzo wartościowe nawet jeżeli dyskusyjne. Nowe ujęcia badawcze, nowe dane, nowe ujęcia kartograficzne. Trudności: braki danych, często dopiero tworzone definicje i ujęcia teoretyczne. Czasem przeintelektualizowane i sztuczne wyniki typologii, co jest rezultatem dążenia do nadmiernych uogólnień. Poprawność polityczna i anty-liberalne nastawienie. Niestety niedocenione w praktyce Komisji, DG Regio zbyt mało z nich korzysta. Jak jest w krajach członkowskich? Warto intensywnie włączyć się w ESPON II!