Przyczyny występowania pożarów w podziemnych zakładach górniczych wydobywających rudy miedzi w latach

Transkrypt

1 97 CUPRUM Czasopismo Naukowo-Techniczne Górnictwa Rud nr 4 (77) 2015, s Przyczyny występowania pożarów w podziemnych zakładach górniczych wydobywających rudy miedzi w latach Paweł Jasiński 1), Piotr Jasiński 1), Stanisław Janik 2) 1) Okręgowy Urząd Górniczy we Wrocławiu, pawel.jasinski@wug.gov.pl, piotr.jasinski@wug.gov.pl 2) Politechnika Poznańska, stanislaw.janik@put.poznan.pl Streszczenie Pożar podziemny to jedno z zagrożeń technicznych występujących w podziemnych zakładach górniczych wydobywających rudy miedzi. W latach , w trzech podziemnych zakładach górniczych KGHM Polska Miedź S.A., doszło do 15 pożarów podziemnych egzogenicznych, których przyczyny zostały opisane w niniejszym artykule. Słowa kluczowe: pożar podziemny, maszyny górnicze, przenośniki taśmowe Causes of underground fires in copper mines in years Abstract In this article you will find description of issues concerning hazards resulting from underground fires, their causes and prevention. It defines an underground fire classified to the group of technological hazards taking place in copper mines. Their formation is especially dangerous due to spreading fire, toxic and stifling gases and fumes, both for human health and life and for proper technical condition of excavation, mining machines and equipment. In years in three underground mines belonging to KGHM Polska Miedź S.A. there took place 15 exogenic fires, whose reasons were discussed in the article. Conclusions from the research were presented in the form of a summary. Key words: underground fire, mining machines, belt conveyors Wstęp Zgodnie z definicją zawartą w 370 ust. 1 Rozporządzeniu Ministra Gospodarki z dnia 28 czerwca 2002 r., w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy, prowadzenia ruchu oraz specjalistycznego zabezpieczenia przeciwpożarowego w podziemnych zakładach górniczych [1], przez pożar podziemny należy rozumieć wystąpienie w wyrobisku podziemnym otwartego ognia żarzącej lub palącej się płomieniem otwartym substancji oraz utrzymywanie się w powietrzu kopalnianym dymów lub utrzymywanie się w przepływowym prądzie powietrza stężenia tlenku węgla powyżej 0,0026%. Ponadto, w ust. 2 wyżej wymienionego paragrafu rozporządzenia [1] zawarto zasadę, która mówi, że pojawienie się w powietrzu kopalnianym dymów lub tlenku węgla w ilości powyżej 0,0026%, w wyniku stosowania dopuszczalnych pro-

2 98 cesów technologicznych, w szczególności robót strzałowych, prac spawalniczych, pracy maszyn z napędem spalinowym lub wydzielania się tlenku węgla wskutek urabiania, nie podlega zgłoszeniu i rejestrowaniu jako pożar podziemny. Pożary podziemne zaliczane są do grupy zagrożeń technicznych, występujących w podziemnych zakładach górniczych wydobywających rudy miedzi. Ich występowanie jest szczególnie niebezpieczne zarówno dla zdrowia i życia ludzkiego, jak i prawidłowego stanu technicznego wyrobisk górniczych, maszyn czy urządzeń. Pożary podziemne, w wyniku rozprzestrzeniania się w bardzo szybkim czasie ognia, trujących oraz duszących gazów i dymów, mogą stworzyć niebezpieczeństwo w rozległym obszarze, a przez to dla dużej liczby pracowników. Powstanie pożaru często wymaga długotrwałej akcji przeciwpożarowej, której zadaniem jest wyeliminowanie zagrożenia i ograniczenie jego negatywnych skutków. Aby mówić o powstaniu pożaru, niezbędne jest zaistnienie trzech czynników, tj. [2, 3, 4]: materiał lub substancja palna, źródło inicjacji, czyli obecność wystarczająco wysokiej temperatury i jej oddziaływanie przez odpowiednio długi czas na materiał lub substancje palną, oraz obecność w ognisku pożaru dostatecznej ilości tlenu. W sytuacji gdzie nie wystąpią wszystkie wyżej wymienione czynniki, nie dojdzie do powstania pożaru lub jego rozwoju, dlatego przeciwdziałanie pożarom ma na celu eliminację przynajmniej jednego z nich. Ze względu na przyczynę wystąpienia, pożary podziemne dzieli się na dwie grupy, tj. pożary endogeniczne, powstające bez zetknięcia się materiału palnego z płomieniem, np. samozapalenie materiału lub substancji palnej, oraz pożary egzogeniczne, powstające w wyniku przyczyn zewnętrznych [4]. Pożary podziemne można podzielić także na pożary otwarte (z otwartym płomieniem powstaje płomień lub żarzenie oraz gazy pożarowe) i ukryte (bez otwartego płomienia gdzie powstają tylko gazy pożarowe) [3, 4]. W podziemnych zakładach górniczych wydobywających rudę miedzi, czyli kopalinę niepalną, nie występuje zagrożenie pożarami endogenicznymi. Natomiast w wyniku prowadzenia prac spawalniczych oraz zmechanizowania procesu wydobycia, czyli wykorzystywania znacznej ilości maszyn oraz urządzeń górniczych, przenośników taśmowych czy maszyn, urządzeń i instalacji elektrycznych, istnieje zagrożenie pożarami egzogenicznymi. Głównymi przyczynami pożarów egzogenicznych są: wadliwe instalacje elektryczne maszyn i urządzeń, niewłaściwa eksploatacja maszyn i urządzeń górniczych, np. samojezdnych maszyn górniczych, niewłaściwa eksploatacja maszyn i urządzeń elektrycznych, np. silników elektrycznych, użytkowanie urządzeń elektrycznych nieprzystosowanych do pracy w podziemnych zakładach górniczych oraz nieprzestrzeganie przepisów bezpieczeństwa ogólnego i bezpieczeństwa pożarowego podczas wykonywania pracy np. palenie tytoniu lub nieostrożność [8]. Pożary egzogeniczne rozwijają się gwałtownie, wykorzystując sprzyjające im warunki panujące w podziemnych wyrobiskach górniczych, szybko się rozprzestrzeniając oraz wydzielając duże ilości dymów, które mogą znacznie ograniczyć lub wyeliminować całkowicie widoczność. W ograniczonej przestrzeni wyrobisk podczas pożaru bardzo szybko dochodzi do przekroczeń dopuszczalnych norm koncentracji gazów szkodliwych dla zdrowia, w tym trujących, oraz występuje ryzyko odcięcia załogi w wyniku rozprzestrzeniania się zagrożenia.

3 99 Pożarami egzogenicznymi zagrożone są w zasadzie wszystkie wyrobiska w podziemnych zakładach górniczych wydobywających rudy miedzi, zarówno te eksploatacyjne, jak i korytarzowe. Największą uwagę na profilaktykę przeciwpożarową należy zwrócić w takich miejscach, jak komory paliw, komory mechaniczne (remontowe) samojezdnych maszyn górniczych, samojezdne maszyny górnicze, przenośniki taśmowe, rozdzielnie elektryczne oraz miejsca uczęszczane, np. stacje osobowe. Występowanie zdarzeń pożarowych powiązane jest także z trudnymi warunkami środowiskowymi, występującymi w podziemnych zakładach górniczych, które mają istotny wpływ na zużycie materiałów konstrukcyjnych i eksploatacyjnych maszyn oraz urządzeń górniczych, a także na pracę obsługi. Do czynników narażeniowych, mających wpływ na eksploatację maszyn i urządzeń górniczych, które można uznać za charakterystyczne dla mikroklimatu podziemnych zakładów górniczych, uznawane są: podwyższoną temperaturę otoczenia (w otwartych wyrobiskach 5-30 o C oraz 75 o C w zamkniętych obudowach maszyn i urządzeń górniczych), wilgotność (90-100%), zjawisko rosienia, silna mineralizacja wód kopalnianych (są to solanki, często stężone), zawartość innych substancji mineralnych oraz gazów i pyłów w atmosferze, obecność mikroorganizmów [6]. 2. Pożary podziemne w podziemnych zakładach górniczych KGHM Polska Miedź S.A. w latach W latach w polskim górnictwie podziemnym doszło do 75 zagrożeń pożarowych. Na wskazaną liczbę składa się [7, 8, 10]: 57 zdarzeń w kopalniach węgla kamiennego, 16 zdarzeń w kopalniach rud miedzi, 2 zdarzenia w kopalniach soli. W związku ze wskazanymi wyżej zdarzeniami, w latach , doszło do 10 wypadków śmiertelnych, 24 wypadków ciężkich oraz 42 wypadków lekkich [10]. W rozpatrywanym okresie, w trzech podziemnych zakładach górniczych KGHM Polska Miedź S.A., tj. Oddział Zakłady Górnicze Lubin w Lubinie, Oddział Zakłady Górnicze Rudna w Polkowicach oraz Oddział Zakłady Górnicze Polkowice- -Sieroszowice w Kaźmierzowie, doszło łącznie do 16 pożarów, z czego 15 było pożarami podziemnymi [7, 8, 10]. Wszystkie zaistniałe pożary podziemne zaliczone zostały do grupy pożarów egzogenicznych. W wyniku zdarzeń związanych z wystąpieniem zagrożenia pożarowego, doszło do 1 wypadku lekkiego. Na rys. 1 przedstawiono liczbę występujących pożarów w poszczególnych latach, wymienionego wyżej okresu.

4 Ilość pożarów Rys. 1. Ilość pożarów w zakładach górniczych KGHM Polska Miedź S.A. w latach Źródło: opracowanie własne na podstawie [8] W tabeli 1 wyszczególniono wszystkie zaistniałe w latach pożary podziemne w zakładach górniczych KGHM Polska Miedź S.A., wraz ze wskazaniem miejsca ich wystąpienia [7, 8]. Tabela 1. Pożary podziemne w zakładach górniczych KGHM Polska Miedź S.A. w latach Źródło: opracowanie własne na podstawie [8] Lp. Data zdarzenia Nazwa zakładu górniczego Miejsce wystąpienia pożaru r. O/ZG Lubin Zbiornik urobkowy r. O/ZG Polkowice-Sieroszowice Samojezdna maszyna górnicza r. O/ZG Polkowice-Sieroszowice Samojezdna maszyna górnicza r. O/ZG Polkowice-Sieroszowice Samojezdna maszyna górnicza r. O/ZG Polkowice-Sieroszowice Samojezdna maszyna górnicza r. O/ZG Rudna Samojezdna maszyna górnicza r. O/ZG Lubin Samojezdna maszyna górnicza r. O/ZG Rudna Sprężarka przewoźna paliwowa r. O/ZG Polkowice-Sieroszowice Przenośnik taśmowy r. O/ZG Polkowice-Sieroszowice Samojezdna maszyna górnicza r. O/ZG Polkowice-Sieroszowice Komórka górników strzałowych r. O/ZG Polkowice-Sieroszowice Samojezdna maszyna górnicza r. O/ZG Rudna Samojezdna maszyna górnicza r. O/ZG Polkowice-Sieroszowice Przenośnik taśmowy r. O/ZG Polkowice-Sieroszowice Samojezdna maszyna górnicza

5 101 Najwięcej pożarów miało miejsce w Zakładach Górniczych Polkowice- -Sieroszowice, tj. 10, co stanowi 67% wszystkich zdarzeń (rys. 2). W pozostałych zakładach górniczych ich liczba była mniejsza i wynosiła kolejno: trzy w Zakładach Górniczych Rudna 20% oraz dwa w Zakładach Górniczych Lubin 13%. O/ZG Lubin 13% O/ZG Rudna 20% O/ZG Polkowice- Sieroszowice 67% Rys. 2. Ilość pożarów w zakładach górniczych KGHM Polska Miedź S.A. w latach Źródło: opracowanie własne na podstawie [8] Na rys. 3 przedstawiono liczbę pożarów podziemnych w KGHM Polska Miedź S.A. w latach , w zależności od miejsca ich wystąpienia. Można zauważyć, że najczęściej, w wyżej wymienionym okresie, do pożaru dochodziło w związku z eksploatacją samojezdnych maszyn górniczych, a w dalszej kolejności przenośników taśmowych [7, 8] Samojezdna maszyna górnicza Przenośnik taśmowy Komórka górników strzałowych Przewoźna sprężarka paliwowa Zbiornik urobkowy Rys. 3. Ilość pożarów w zakładach górniczych KGHM Polska Miedź S.A. w latach Źródło: opracowanie własne na podstawie [8] 2.1. Pożary podziemne związane z eksploatacją samojezdnych maszyn górniczych Do pożarów podziemnych następujących w wyniku awarii związanych z eksploatacją samojezdnych maszyn górniczych, w rozpatrywanym okresie , doszło 10 razy [7, 8]. Na podstawie materiałów opracowanych w czasie postępowań prowadzonych przez Okręgowy Urząd Górniczy we Wrocławiu, można stwierdzić, że najbardziej prawdopodobnymi przyczynami powstawania pożarów w samojezdnych maszynach górniczych w latach były [8]: rozszczelnienia w układzie hydraulicznym, rozszczelnienia w układzie paliwowym oraz awarie w układzie hamulca postojowo-

6 102 -awaryjnego HAP. W wyniku wyżej wymienionych przyczyn dochodziło do wycieków oleju hydraulicznego lub napędowego, co prowadziło do powstania mieszaniny powietrzno-olejowej, tzw. mgły olejowej, która ulegała zapaleniu. Do zapalenia mgły olejowej dochodziło najczęściej w wyniku zwarcia w instalacji elektrycznej lub od kontaktu z mocno rozgrzanymi elementami konstrukcyjnymi, takimi jak skrzynia biegów, układ hamulcowy czy silnik spalinowy, a zwłaszcza układ wydechowy. Do awarii samojezdnych maszyn górniczych, które zakończyły się powstaniem pożaru podziemnego, przyczyniły się: niewłaściwa obsługa, np. poprzez najechanie na zalegające na spągu bryły skalne, brak obserwacji przyrządów kontrolnych i pomiarowych, nieprzestrzeganie zasad bezpieczeństwa i higieny pracy; prowadzenie nieodpowiedniej eksploatacji, np. poprzez nieumiejętne, pobieżne lub niezgodne z wymogami wykonywanie przeglądów i napraw oraz tolerowanie niesprawności. Poniżej przedstawiono skrócone opisy przyczyn wybranych zdarzeń zagrożenia pożarowego, które wystąpiły w związku z eksploatacją samojezdnych maszyn górniczych [8]: a) pożar samojezdnego wozu transportowego typu SWT-ISUZU, zaistniały r. w O/ZG Polkowice-Sieroszowice. Za przyczynę powstania pożaru, uznano zwarcie instalacji elektrycznej w okolicach alternatora lub zapalenie się elementów (gumowych, tworzywo sztuczne) oraz mediów eksploatacyjnych (oleju napędowego, hydraulicznego) w otoczeniu układu wydechowego. Zapalenie się elementów oraz mediów eksploatacyjnych prawdopodobnie miało miejsce w związku z wyciekiem oleju lub paliwa na rozgrzane elementy układu wydechowego. Na rys. 4 przedstawiono widok wnętrza kabiny; Rys. 4. Widok wnętrza kabiny od strony siedziska pasażera [8] b) pożar samojezdnego wozu kotwiącego typu Roof Master 1.7, zaistniały w O/ZG Polkowice-Sieroszowice. Za przyczynę powstania pożaru wozu kotwiącego uznano rozszczelnienie układu hydraulicznego, w wyniku czego olej wydobywający się z nieszczelności został skierowany w okolice gorących elementów układu wydechowego silnika, tj. kolektora wydechowego i turbosprężarki, co spowodowało wybuch ognia oraz gwałtowny pożar wozu. Do zaistnienia zagrożenia pożarowego mogło przyczynić się zaniechanie lub nieprawidłowe wykonanie przez operatora, podczas obsługi zmianowej, oględzin zewnętrznych i sprawdzenia stanu technicznego przewodów hydraulicznych, a w szczególności

7 103 ich szczelności oraz sposobu zamocowania oraz podwieszenia w komorze przeniesienia napędu między skrzynią biegów, a zmiennikiem momentu; c) pożar ładowarki łyżkowej typu LKP 0903, zaistniały r. w O/ZG Rudna. Za przyczynę pożaru ładowarki uznano blokowanie hamulca awaryjno- -postojowego HAP w czasie jazdy ładowarki. Powodowało to tarcie klocków hamulcowych o tarczę hamulca i jej rozgrzanie, spowodowane spadkiem ciśnienia oleju w tym układzie, przy jednoczesnym wycieku oleju hydraulicznego z układu zasilania tego hamulca na tarczę hamulcową. W wyniku tego nastąpiło gwałtowne zapalenie się mieszaniny powietrzno-olejowej oraz przewodów hydraulicznych i elektrycznych, co doprowadziło do rozprzestrzenienia się ognia w kierunku przedziału przekładniowego, kabiny operatora (rys. 5) i przedziału silnikowego ładowarki; d) pożar ładowarki łyżkowej typu LKP 0803, zaistniały r. w O/ZG Polkowice-Sieroszowice. Za przyczynę pożaru uznano rozszczelnienie przewodów układu hydraulicznego i zapalenie się mgły oleju od zwarcia instalacji elektrycznej lub od rozgrzanych elementów skrzyni biegów i zmiennika momentu, do którego doszło w wyniku uderzenia podwoziem ładowarki o bryłę solną. Do pożaru przyczyniła się niewłaściwa obsługa ładowarki przez operatora podczas jazdy w wyrobisku, polegająca na nieobserwowaniu trasy z zalegającymi na spągu bryłami solnymi, w wyniku czego doszło do najechania ładowarki na bryłę solną oraz uszkodzenia przewodów układu hydraulicznego, instalacji elektrycznej i skrzyni biegów. Rys. 5 przedstawia procentowy udział danego typu samojezdnej maszyny górniczej w całkowitej ilości pożarów w latach Najczęściej do pożarów podziemnych dochodziło w wyniku eksploatacji ładowarek łyżkowych (60% zdarzeń). Wóz burzący 10% Wóz transportowy 10% Wóz kotwiący 10% Spycharka 10% Ładowarka 60% Rys. 5. Procentowy udział danego typu samojezdnej maszyny górniczej w całkowitej ilości pożarów w latach Źródło: opracowanie własne na podstawie [8] 2.2. Pożary podziemne związane z eksploatacją przenośników taśmowych Pożary związane z eksploatacją przenośników taśmowych stanowią drugą co do wielkości grupę pożarów mających miejsce w podziemnych zakładach górniczych KGHM Polska Miedź S.A. w latach

8 104 Do pożarów podziemnych następujących w wyniku awarii związanych z eksploatacją przenośników taśmowych, w rozpatrywanym okresie doszło dwa razy. W wyniku postępowań prowadzonych przez Okręgowy Urząd Górniczy we Wrocławiu można stwierdzić, że najprawdopodobniejszymi przyczynami wystąpienia zagrożenia pożarowego było zapalenie się ścierów taśmy przenośnikowej oraz odkształcenia konstrukcji wsporczych. Do powstawania ścierów gumowych taśmy przenośnikowej dochodzi w wyniku ocierania się taśmy przenośnika o metalowe elementy jego konstrukcji. Do zapaleo nia się ścierów dochodzi od temperatury ok 300 C [4, 8]. Poniżej przedstawiono skrócone opisy przyczyn pożarów podziemnych [8]: a) pożar przenośnika taśmowego, zaistniały r. w O/ZG Polkowice-Sieroszowice. Przyczyną pożaru przenośnika taśmowego było zapalenie się ścierów taśmy od rozgrzanej konstrukcji podpory trasy (rys. 7), a w konsekwencji, po zatrzymaniu ruchu przenośnika miejscowe zapalenie się taśmy, tj. nadpalenie się taśmy dolnej i przepalenie taśmy górnej. Istotny wpływ na powstanie zagrożenia pożarowego miała utrata sztywności konstrukcji wsporczej trasy przenośnika oraz wypadnięcie zestawu krążnikowego przy jednej z podpór, przez co doszło do zbiegania się taśmy dolnej, a także ocierania o konstrukcję wspornika; Rys. 6. Podcięta boczna konstrukcja jednej z podpór, taśmą dolną z nagromadzonymi ścierami taśmy w miejscu zainicjowania pożaru [8] b) pożar przenośnika taśmowego, zaistniały r. w O/ZG Polkowice-Sieroszowice. Przyczyną pożaru przenośnika taśmowego było tarcie taśmy przenośnikowej o konstrukcję nośną przenośnika, przez co doszło do znacznego wzrostu temperatury w tym miejscu oraz do zapalenia się odciętych kawałków i ścierów taśmy przenośnikowej. Do powstania pożaru przyczyniło się uszkodzenie pomostu, na którym posadowione były podpory trasy przenośnika, w wyniku przejazdu pod nim samojezdnej maszyny górniczej o wysokości łącznej wraz z urobkiem, większej niż prześwit tego pomostu. Deformacja pomostu skutkowała przesunięciem trzech posadowionych na pomoście podpór, w następstwie czego taśma przenośnikowa zaczęła ocierać o słupek jednej z podpór.

9 Inne przyczyny pożarów podziemnych Do innych przyczyn występowania pożarów podziemnych, poza opisywanymi powyżej, związanymi z eksploatacją samojezdnych maszyn górniczych oraz przenośników taśmowych, należy zaliczyć: wadliwe działanie, przeciążenia lub uszkodzenia w urządzeniach i instalacjach elektrycznych, zapalenie smarów, olejów, paliw, elementów gumowych lub z tworzyw sztucznych oraz zaprószenia ognia przez załogę. Poza zdarzeniami pożarowymi związanymi z eksploatacją samojezdnych maszyn górniczych oraz przenośników, w latach doszło do trzech pożarów podziemnych, które powstały z innej przyczyny, tj.[8]: a) pożar w nieczynnym zbiorniku urobkowym, zaistniały r. w O/ZG Lubin. Za najbardziej prawdopodobną przyczynę pożaru uznano zaprószenie ognia przez pracowników korzystających z przewozu kolejowego, w wyniku czego zapaleniu uległy zgromadzone na spągu nieczynnego zbiornika urobkowego śmieci w postaci odpadów papierowych, drewna oraz izolacji kablowych; b) pożar sprężarki przewoźnej paliwowej typu XAS 97 Dd, zaistniały r. w O/ZG Rudna. Za najbardziej prawdopodobną przyczynę pożaru sprężarki uznano rozszczelnienie układu paliwowego silnika napędowego, w wyniku którego doszło do zapalenia się oparów paliwa, od rozgrzanych elementów przegrzanej sprężarki; Rys. 7. Widok pozostałości po spalonej sprężarce przewoźnej typu XAS 97 Dd [8]. c) pożar w komórce (pomieszczeniu) górników strzałowych miejscu odpalania przodków, zaistniały r. w O/ZG Polkowice-Sieroszowice. Za najbardziej prawdopodobną przyczynę pożaru uznano zwarcie w instalacji elektrycznej 230 V wewnątrz komórki. Podsumowanie Pożary podziemne w zakładach górniczych KGHM Polska Miedź S.A. są zagrożeniem technicznym, które może być niebezpieczne zarówno dla załogi, jak i maszyn, urządzeń, instalacji czy wyrobisk górniczych. Z tego powodu niezwykle istotne jest analizowanie przyczyn powstałych zdarzeń. Z przeprowadzonych analiz należy wyciągać odpowiednie wnioski, które powinny przekładać się na działania

10 106 profilaktyczne, zarówno organizacyjne, jak i techniczne, mające na celu zminimalizowanie zagrożeń. Ponadto należy zwrócić uwagę na przeważającą liczbę pożarów związanych z eksploatacją samojezdnych maszyn górniczych. W samojezdnej maszynie górniczej, w zależności od rodzaju, poza standardowym wyposażeniem, spaleniu może ulec do 5000 kg gumy (np. opony), do 300 l oleju napędowego oraz do 300 l oleju hydraulicznego [8]. W celu przeciwdziałania temu zagrożeniu, istotne jest rozważenie zmian konstrukcyjnych w maszynach, mających na celu wyeliminowanie lub zniwelowanie najczęściej występujących awarii przyczyniających się do wystąpienia pożaru, takich jak: awarie w układzie hamulca awaryjno-postojowego HAP, np. poprzez zastępowanie w samojezdnych maszynach górniczych hamulców awaryjnopostojowych HAP zabudowanych na wałach napędowych (nieosłonięte przed niekorzystnymi warunkami środowiskowymi), hamulcami wielopłytkowymi mokrymi, negatywnymi posi-stop (osłonięte przed niekorzystnymi warunkami środowiskowymi) oraz rozszczelnień w układzie hydraulicznym i paliwowym, poprzez przeciwdziałanie szkodliwemu wpływowi warunków środowiskowych oraz uszkodzeniom mechanicznym. Ponadto ważne w profilaktyce przeciwpożarowej samojezdnych maszyn górniczych jest utrzymywanie instalacji elektrycznej i układów kontrolnych w stanie zgodnym z dokumentacją techniczno-ruchową oraz obowiązującymi przepisami prawa. Uwagę należy zwrócić również na to, że mimo wykonywania kontroli zmianowej przez operatora, a także kontroli dobowych lub tygodniowych (w zależności od rodzaju samojezdnej maszyny górniczej), miesięcznych oraz okresowych, przez osoby dozoru, a także przeglądów technicznych, dochodzi do zdarzeń związanych z samojezdnymi maszynami górniczymi. Dlatego niezwykle istotne jest wykonywanie wyżej wymienionych kontroli zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa oraz wewnętrznymi ustaleniami, niezezwalanie na ruch niesprawnych maszyn lub takich, których sprawność budzi wątpliwości oraz nietolerowanie przez osoby kierownictwa i dozoru ruchu wykonywania przez podwładnych kontroli niedokładnie, powierzchownie lub w sposób nieodpowiadający wymaganym standardom bezpieczeństwa. Istotnym elementem profilaktyki powinny być akcje uświadamiające pracownikom skutki wywołane pożarami podziemnymi, tj. zagrożenie zdrowia i życia, zniszczenie mienia czy konieczność wycofywania załogi. Ponadto, eksploatacja maszyn powinna bezwzględnie odbywać się zgodnie z przepisami prawa, obowiązującymi zasadami wewnętrznymi, a także niezbędnym doświadczeniem. Występowanie zdarzeń pożarowych wiąże się również z miejscem wykonywania pracy oraz z panującymi w nim warunkami środowiskowymi, tj. temperaturą, obecnością gazów i pyłów oraz wilgotnością, które sprzyjają awariom, zużyciu materiałów konstrukcyjnych i eksploatacyjnych oraz wpływają na pracę obsługi. Dlatego konieczny jest stały rozwój rozwiązań konstrukcyjnych maszyn i urządzeń górniczych, zwiększających ich wytrzymałość i dążących do uzyskania jak największego stopnia bezpieczeństwa. Porównując częstotliwość występowania pożarów w podziemnych zakładach górniczych KGHM Polska Miedź S.A. w rozpatrywanym okresie do okresu , w którym doszło do 24 pożarów [4, 8, 9], można zauważyć spadek ogólnej liczby tego typu zdarzeń. Należy jednak mieć świadomość, że pomimo ciągłego rozwoju środków organizacyjnych oraz technicznych zabezpieczania przeciwpożarowego, nie jest możliwe całkowite wyeliminowanie tego zagrożenia w podziemnych zakładach górniczych. W związku z powyższym należy poprzez analizowanie przyczyn pożarów szukać rozwiązań, pozwalających na utrzymywanie tendencji spadkowej, ograniczając potencjalne źródła zagrożenia pożarowego.

11 107 Bibliografia [1] Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 28 czerwca 2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy, prowadzenia ruchu oraz specjalistycznego zabezpieczania przeciwpożarowego w podziemnych zakładach górniczych (DzU nr 139, poz. 1169, z późn. zm.). [2] Strumiński A., 1996, Zwalczanie pożarów w kopalniach głębinowych, Wydawnictwo Śląsk, Katowice. [3] Strumiński A., 1997, Pożary podziemne, Wydawnictwo Śląsk, Katowice. [4] Sawicki T., 2008, Pożary egzogeniczne w kopalniach rud miedzi, Przegląd Pożarniczy, nr 11/2008, s [5] Frączek R., 2007, Rozpoznanie, profilaktyka i zwalczanie pożarów w kopalniach głębinowych, Wydawnictwo Politechniki Śląskiej, Gliwice. [6] Krasucki F., 1998, Elektryfikacja podziemnych zakładów górniczych, Tom I, Wydawnictwo Politechniki Śląskiej, Gliwice. [7] Ocena bezpieczeństwa pracy, ratownictwa górniczego oraz bezpieczeństwa powszechnego w związku z działalnością górniczo-geologiczną w 2013 r. (na tle porównawczym od 2008 r.), 2014, Wyższy Urząd Górniczy, Katowice. [8] Materiały z postępowań, w związku z zaistniałymi pożarami, przeprowadzanych przez Okręgowy Urząd Górniczy we Wrocławiu w latach [9] Zagrożenie pożarowe, opracowanie Wyższego Urzędu Górniczego dotyczące okresu [dostęp: 3 marca 2015], dostępny w internecie: [10] [dostęp: 3 marca 2015].

12 108