Zachowania innowacyjne przedsiębiorstw i regionów

Transkrypt

1 Temat zajęć: Zachowania innowacyjne przedsiębiorstw i regionów Prowadzący: dr hab. inż. Lilla Knop, prof. nzw. w Pol. Śl. Zabrze 2015r.

2 Konkurencyjność i innowacyjność regionów Dotychczasowe doświadczenia w zakresie wspierania rozwoju na świecie oraz w krajach UE pokazują, że o konkurencyjności regionów rozumianej jako zdolność do generowania wysokich dochodów, zarówno dzięki wzrostowi efektywności jak i zatrudnienia świadczy rozwój przedsiębiorczości oparty na sektorze MSP jak i postępowi technologicznemu oraz innowacyjności regionu. Innowacyjność stała się w ostatnich latach miernikiem globalnej konkurencyjności. Efektywne zarządzanie innowacyjną firmą jest uzależnione od umiejętności wprzęgnięcia do zarządzania firmą jako czynnika sukcesu dobrej lokalizacji i komercjalizowania nowych pomysłów.

3

4

5 Bariery rozwoju Polski

6 Zdolność konkurencyjna kraju Zdolność konkurencyjna podmiotu = produktywność nakładów + sprawność mechanizmów organizacji + efektywność i skuteczność działania + przedsiębiorczość i elastyczność + innowacyjność Współcześnie zdolność konkurencyjną kraju, jak i przedsiębiorstwa tworzą: wiedza, umiejętności, know how, technologie, struktury organizacyjne ( ) a więc czynniki zasadniczo niematerialne (soft) [J. W. Bossak, W. Bieńkowski, Międzynarodowa zdolność konkurencyjna kraju i przedsiębiorstw]

7 Istota i zakres konkurencyjności regionu Na konkurencyjność regionu składają się: zdolność organizacji działających w regionie do plasowania na rynkach międzynarodowych wytwarzanych w nim produktów i usług, atrakcyjność inwestycyjno-biznesowa, atrakcyjność poznawczo-kulturowa, pewien osiągnięty poziom uczestnictwa regionu w wymianie z otoczeniem, czego wyrazem jest rozwój handlu zagranicznego i bezpośrednich inwestycji zagranicznych. (Andrzej Klasik)

8 Innowacyjność gospodarki INNOWACJE WSPÓŁCZEŚNIE TO NAJWAŻNIEJSZA SIŁA NAPĘDOWA ROZWOJU GOSPODARKI. INNOWACYJNOŚĆ GOSPODARKI JEST KONIECZNYM WARUNKIEM WZROSTU KONKURENCYJNOŚCI TOWARÓW I USŁUG. POCIĄGA ZA SOBĄ ROZWÓJ EKSPORTU POPRAWĘ POZIOMU I JAKOŚCI ŻYCIA ORAZ MA DUŻE ZNACZENIE DLA PŁYNNOŚCI PROCESÓW INTEGRACYJNYCH KRAJU

9 INDEKS ROZWOJU LUDZKOŚCI (HDI)

10 Istota i zakres konkurencyjności regionu Na konkurencyjność regionu składają się: zdolność organizacji działających w regionie do plasowania na rynkach międzynarodowych wytwarzanych w nim produktów i usług, atrakcyjność inwestycyjno-biznesowa, atrakcyjność poznawczo-kulturowa, pewien osiągnięty poziom uczestnictwa regionu w wymianie z otoczeniem, czego wyrazem jest rozwój handlu bezpośrednich inwestycji zagranicznych. zagranicznego i (Andrzej Klasik)

11 Istota i zakres konkurencyjności regionu Konkurencyjność regionów to: Konkurowanie pośrednie istnienie lub tworzenie takich warunków otoczenia regionalnego dla przedsiębiorstw w nim działających, aby mogły uzyskać przewagę konkurencyjną w obszarach, które są poza kontrolą ich działania. Konkurowanie bezpośrednie regionów konkurowanie podmiotów gospodarczych m.in. pozyskanie i utrzymanie kapitału, ściągnięcie zewnętrznych inwestycji, dostęp do środków finansowych, lokalizacja ważnych instytucji. (Tadeusz Markowski)

12 Istota i zakres konkurencyjności regionu Zdolność do tworzenia przewagi konkurencyjnej nie zawsze jest wynikiem konkurencyjności przedsiębiorstwa lub regionu. Przewagę konkurencyjną można wytworzyć w wyniku decyzji politycznych np. smart specialisation, klastry, Regionalne Strategie Innowacji sieciowe podejście do innowacji.

13 Istota i zakres konkurencyjności regionu Konkurencyjność przedmiotowa regionów Konkurencja podmiotowa

14 Konkurencyjność przedmiotowa regionu Konkurencyjność przedmiotowa regionów: wynika z posiadania większych zasobów materialnych i niematerialnych przez region, potwierdzonych pierwszeństwem jednostek gospodarczych z danego obszaru i uzyskujących te zasoby.

15 Konkurencyjność podmiotowa regionu Główną rolę odgrywają regionalne władze publiczne, które: dostarczają usługi publiczne, Są podmiotem polityki wspierającym konkurencyjność przedmiotową i bezpośrednio przedsiębiorstwa z danego regionu, konkurują z innymi władzami i instytucjami o różne cele i interesy.

16 "Gospodarka sieciowa bazuje na technice, ale zbudować ją można jedynie na relacjach. Zaczyna się od procesorów, a kończy na zaufaniu. K. Kelly "Nowe reguły nowej gospodarki "W ciągu kilku najbliższych dziesięcioleci sieć, a przede wszystkim oferowane dzięki niej możliwości bardziej personalnych, relacji między dostawcami towarów i usług a konsumentami, położą kres wyalienowaniu współczesnej anonimowej konsumpcji, sposobów sprawowania władzy i wymiany informacji." Riel Miller, Stowarzyszenie na rzecz Korelacji Technologii

17 Paradygmat sieciowy Paradygmat klasyczny Paradygmat sieciowy Otoczenie organizacji jest bezimienne Otoczenie stanowią określone podmioty Otoczenie organizacji jest zatomizowane Otoczenie pozostaje w różnorodnych relacjach Otoczenie organizacji pozostaje poza kontrolą Organizacja częściowo kontroluje otoczenie Szanse są obiektywne Kontrola zasobów jest hierarchiczna Przewaga opiera się na efektywnym konfigurowaniu zasobów Warunki otoczenia zmieniają się często Szanse istnieją w sieci, która je dostrzega Zasoby nie muszą być hierarchicznie kontrolowane Przewaga konkurencyjna zależy od struktur, pozycji i relacji w sieci Warunki otoczenia mogą być stabilizowane sieciami Źródło: W. Czakon: Sieci w zarządzaniu strategicznym, Oficyna a Wolters Kluwer business, Warszawa 2012.

18 Sieć wieloznaczność pojęcia Sieć to obiekt złożony z wierzchołków oraz więzi je łączących, o specyficznych cechach, które odnoszą się do jego struktury, pozycji aktorów w tej strukturze oraz wpływu tych zmiennych na istotne zjawiska i procesy gospodarcze. Sieć gospodarcza to wzorzec interakcji tworzony przez odrębnych i wzajemnie zależnych aktorów, gdzie zestrojenie interesów przyjmuje formę instytucjonalna w postaci sformalizowanych aktorów zbiorowych lub nieformalna w postaci sieci ad hoc i krzyżuje się z ustalonym porządkiem gospodarczych relacji wymiany. Źródło: W. Czakon: Sieci w zarządzaniu strategicznym, Oficyna a Wolters Kluwer business, Warszawa 2012.

19 Sieć wieloznaczność pojęcia Sieć oznacza też formę organizacyjną o wyróżniających cechach, pośród których podkreśla się brak hierarchii. Sieć jest także szczególnym sposobem koordynacji współdziałania, poprzez ustanawianie relacji prowadzących do określonego typu koordynacji i kontroli, które wykorzystuje zarówno mechanizmy rynkowe, biurokratyczne, jak i relacyjne. Źródło: W. Czakon: Sieci, op. cit.

20 Przykład sieci Sieć z jednym centrum, innymi podmiotami i grupami oraz powiązaniami pomiędzy nimi.

21 Klastry jako współczesne formy współpracy M. Porter Klastry są to geograficzne skupiska wzajemnie powiązanych firm, wyspecjalizowanych dostawców, jednostek świadczących usługi, firm działających w pokrewnych sektorach i związanych z nimi instytucji w poszczególnych dziedzinach, konkurujących między sobą, ale także współpracujących. Innowacyjna sieć współpracy - zorganizowana forma kooperacji (porozumienie) pomiędzy firmami, wzmacniana zaufaniem, normami i zasadami współpracy, która stymuluje aktywność innowacyjną firm. Regional clusters in Europe, 2002 Klaster to grupa organizacji, którą łączy idea i świadomość współpracy w innowacyjnym obszarze (specjalizacji), a przewagę terytorialnych powiązań opiera na potencjale miejsca i koncepcji triple helix. Stowarzyszenia Branżowe Centra Transferu Technologii Programy rządowe Inkubatory przedsiębiorczości Izby handlowe Parki technologiczne

22 Czym jest klaster? Klaster jest to znajdująca się w geograficznym sąsiedztwie grupa przedsiębiorstw i powiązanych z nimi instytucji zajmujących się określoną dziedziną, połączoną podobieństwami i wzajemnie się uzupełniającą. Geograficzny zasięg klastra może obejmować jedno miasto lub stan, cały kraj a nawet grupę sąsiednich krajów. M.E.Porter, 2001 Innowacyjna sieć współpracy - zorganizowana forma kooperacji (porozumienie) pomiędzy firmami, wzmacniana zaufaniem, normami i zasadami współpracy, która stymuluje aktywność innowacyjną firm. Regional clusters in Europe, 2002 Klaster to grupa organizacji, którą łączy idea i świadomość współpracy w innowacyjnym obszarze (specjalizacji), a przewagę terytorialnych powiązań opiera na potencjale miejsca i koncepcji triple helix. Klaster to grupa organizacji skoncentrowana na określonym terytorium lub temacie, w której wyróżnia się przedsiębiorstwa, jednostki naukowe i administracyjne, skupiona wokół wspólnych idei i celów, dających podstawy do długotrwałej współpracy, opartej na rozwiniętym kapitale społecznym i generującej nową wartość dodaną (L.Knop, 2010,2011)

23 Klastrem nie jest: sektor jest to ujęcie zbyt szerokie, które nie potrafi wykorzystać przewagi przedsięwzięcia, klika kilka podmiotów, znajdującą się na obszarze większej grupy, wśród członków której istnieją silne więzi oraz zazwyczaj jasno sprecyzowany cel, wartości i normy, które nie są tożsame z celami, wartościami i normami całej grupy takie podejście nie jest charakterystyczne dla klastrów, które może nie są w stanie przewidzieć wszystkich zachowań, ale nie opierają się na przeciwstawnych celach niż region czy skupisko, strefa przemysłowa lub park przemysłowy zbyt szeroka gama specjalizacji oznacza brak wspólnych celów i przyszłości, sieć (mała grupa) przedsiębiorstw produkujących podobne produkty zbyt mała liczba podmiotów, bardziej część klastra, współpraca oparta na realizacji projektów kooperacyjnych klaster to nie projekt, a długotrwałe rozwiązanie, projekty są częścią klastra, grupa gmin lub miast, która posiada wspólne cele - bez przedsiębiorstw klaster nie istnieje, projekt podpisany przez kilka podmiotów, które postanowiły współpracować, podstawą jest potencjał i długofalowe założenia tworzenia i rozwoju środowiska innowacyjnego.

24 W efekcie Klaster to grupa organizacji, którą wyróżnia: Budowanie przewagi strategicznej opartej na innowacjach i współpracy Wspólny cel ukształtowany na bazie potrzeb wyrażanych przez różne środowiska: biznesu, nauki i władze samorządowe Ład oparty na wypracowywanych więziach międzyorganizacyjnych (strukturalnych, poznawczych, społecznych)

25 Klastry jako współczesne formy współpracy Klastry są ciekawym spojrzeniem na naturę współczesnych procesów gospodarczych, w tym w szczególności na mechanizm kreowania innowacji. Klastry do rangi innowacyjnego symbolu podnoszę nie materię, ale człowieka i współpracę: im więcej współpracy między przedsiębiorstwami (nawet konkurencyjnymi), im współpraca ta jest bardziej efektywna i zróżnicowana, tym więcej innowacyjności i konkurencyjności Różne definicje klastrów podają ich pewne cechy wspólne: koncentracja przestrzenna (masa krytyczna w skupisku geograficznym, sektorowym), interaktywne funkcjonalne powiązania (wysoka specjalizacja w domenie działania, współzależność procesów, formalne i nieformalne relacje), wspólna trajektoria rozwoju (wspólny cel, wspólne korzyści), konkurencja i kooperacja dla integracji działań w partnerskich związkach współpracy (budowanie wspólnej kultury co opetition, dla celów pozaklastrowego zasięgu działania), orientacja na innowacyjność (produktowi, technologiczną i organizacyjną), wsparcie innowacyjności (finansowe, doradcze, serwisowe, zarządzania).

26 Klaster to wiązka K={I, C, A, P, R, E}, gdzie: I - idea, specjalizacja klastra, C - długotrwały cel współpracy, A - aktorzy klastra, P - potencjał rozwoju klastra: uwarunkowania wewnętrzne i zewnętrzne oraz sieć relacji., R relacje w klastrze E efekt synergiczny klastra Źródło: L. Knop: Zarządzanie klastrem. Koncepcje, strategie, modele, Wydawnictwo Politechniki Śląskiej (w publikacji) Rola klastrów Motor rozwoju ekonomicznego Kreator i skarbnica umiejętności Równoczesna kooperacja i konkurencja (koopetycja) Promotor regionalnych i krajowych działań Kreator regionalnych/krajowych zdolności i umiejętności Centralny punkt dla kształtowania polityki rozwoju regionalnego Centralne miejsce dla współpracy na linii biznes-biznes, biznes-nauka, biznes-społeczeństwo

27 struktura zaufanie wiedza biznes nauka władze przedmioty podmioty

28

29 The Silicon Valley Microfinance Network Sieć doradztwa finansowego i prawnego Foundation for Collaborative Workforce Development Inkubatory

30 Klaster Górnej Austrii Eco-Energy (Upper Austrian Energiesparverband) Food (Upper Austrian Chamber of Commerce) Logistics (Associaton for Network Logistics)

31 I poziom Sieci wspierające Biuro klastra/ jednostka koordynująca Rada klastra Zarząd klastra Menedżer klastra/ koordynator klastra II poziom Animator/Animatorzy klastra Sieci wspierające Grupy doradcze III poziom Grupa zadaniowa/projektowa Grupa zadaniowa/projektowa Grupa zadaniowa/projektowa L. Knop: Statyczny model struktury klastra. [w:] J. Pyka (red.): Nowoczesność przemysłu i usług. Modele, metody i narzędzia zarządzania organizacjami, TNOiK Oddział Katowice, Katowice 2010, ss

32 Sukces klastra i współpracy To nie sprint to pełny maraton Getting together is a strat, Staying together is progress, Working together is success. (Henry Ford )

33 Dziękuję za uwagę Dr hab. inż. Lilla Knop, prof. nzw. w Pol. Śl. Politechnika Śląska Wydział Organizacji i Zarządzania ul. Roosevelta ZABRZE tel lilla.knop@polsl.pl 33