POSTĘPOWANIE Z UBITĄ ZWIERZYNĄ NA ŁOWISKU

Transkrypt

1 POSTĘPOWANIE Z UBITĄ ZWIERZYNĄ NA ŁOWISKU Jakość sanitarno-higieniczna, użytkowa i handlowa dziczyzny zależy w znacznym stopniu od miejsca, w jakie zwierzę zostało trafione oraz od prawidłowego wykonania wstępnych czynności na łowisku, zabezpieczających dziczyznę przed zepsuciem, obniżeniem a nawet całkowitą utratą jakości. Niewłaściwe obchodzenie się z ubitą zwierzyną powoduje szybkie psucie się dziczyzny i dyskwalifikację przez lekarza weterynarii. W skali krajowej straty powstałe z tego powodu są b. znaczne. Największy odsetek skonfiskowanych tusz (najczęściej dzika) przypada w okresie lata i wczesnej jesieni. Znajomość tych wszystkich czynności i zabiegów ma ważne znaczenie dla lekarza weterynarii, który na tej podstawie wyrabia sobie pogląd o postępowaniu z tuszą. Strzał oddany do zwierzęcia, powinien być precyzyjny. Zwierzę dobrze trafione natychmiast pada w ogniu. Przykładem dobrze trafionej zwierzyny płowej jest strzał "w komorę" lub "w kark", zwierzyny czarnej - "strzał w komorę" lub "za ucho". Strzał niecelny oddany w miękkie partie ciała kończy się zazwyczaj ucieczką zwierzęcia (postrzałek). Ranione zwierzę odszukane nieraz dopiero po kilkunastu godzinach jest martwe. W międzyczasie w tkankach z reguły rozwija się proces rozpadu autolitycznego (zaparzenia) lub gnicia, wywołanego przez drobnoustroje (pora letnia!). Uszkodzone nieprawidłowym strzałem najcenniejsze elementy dziczyzny (udźce, szynki, comber, schab) tracą wartość handlową i użytkową oraz ulegają szybciej procesowi zepsucia, przez naruszenie naturalnej odporności tkanek na zakażenie bakteryjne. Postępowanie z ubitą zwierzyną dzieli się na następujące etapy. - patroszenie, - studzenie, - pobieranie trofeów, - przechowywanie, - transport. Postępowanie ze zwierzyną grubą Jeżeli zwierzę runęło w ogniu i nie ma niebezpieczeństwa zaatakowania myśliwego przez rannego osobnika, należy je niezwłocznie dobić. Zwierzynę, która posiada poroże stanowiące trofeum myśliwskie, dostrzeliwuje się, starając się umieścić

2 pocisk w środku nasady karku. Inną zwierzynę grubą należy dostrzelić umieszczając pocisk za uchem w podstawie czaszki. Patroszenie. Po ubiciu każda sztuka grubej zwierzyny niezależnie od pory roku musi zostać niezwłocznie wypatroszona. Odkładanie tej czynności może łatwo doprowadzić do zaparzenia mięsa, szczególnie gdy zwierzę zostało trafione w żołądek lub jelita. Samce należy przede wszystkim wytrzebić. Zaniechanie tej czynności lub odłożenie na później wpływa z reguły ujemnie na zapach mięsa Usilna woń płciowa szczególnie w okresie godowym). Trzebienie odbywa się przez przecięcie moszny i wyłuszczenie najpierw jednego, potem drugiego jądra. Następnie przecina się nasieniowody, możliwie najniżej przy tułowiu. Obcinanie jąder razem z moszną jest czynnością nieprawidłową. Patroszenie tuszy odbywa się w następujący sposób: martwe zwierzę układa się na grzbiecie, w miejscu ocienionym i przewiewnym, tak aby głowa była ułożona nieco wyżej; taka pozycja umożliwi spłynięcie krwi do obszaru brzusznego (Rys. 1). Jeśli zachodzi konieczność przesunięcia tuszy w upatrzone, wygodne do patroszenia, miejsce należy przeciągnąć ją, chwytając za głowę lub kończyny przednie, a nie "pod włos", gdyż powoduje to zabrudzenie a nawet uszkodzenie sukni, a tym samym obniżenie klasy i stanu higienicznego tuszy. Patroszenie rozpoczyna się od przecięcia skóry i warstwy mięśni na podgardlu, od kąta żuchwy do wejścia do klatki piersiowej i odpreparowania tchawicy oraz przełyku od połączeń z tkankami. Oba narządy obcina się następnie możliwie blisko gardzieli. Przełyk przy ujściu do klatki piersiowej zaciska się sznurkiem by uniknąć zanieczyszczenia tuszy treścią pokarmową żołądka. Z kolei wykonuje się cięcie między pośladkami, przecinając skórę, mięśnie smukłe aż do spojenia łonowego. Spojenie łonowe u starych sztuk przecina się piłką, u młodych nożem myśliwskim. Nie należy wyłamywać ręcznie pośladków, mięso bowiem oddziera się od kości i można łatwo wyłamać staw biodrowy, obniżając wartość dziczyzny. W ten sposób odsłania się końcowy odcinek jelita odbytowego wraz z pęcherzem moczowym, które odpreparowuje się i wycina wraz z odbytem, u samicy wraz z zewnętrznymi narządami płciowymi) od połączeń z okolicznymi tkankami. Następnie w powstały otwór w powłokach brzusznych wkłada się par lec wskazujący i środkowy lewej ręki i odciąga, powłoki ku górze, wprowadza między palce nóż myśliwski i jednorazowym długim cięciem otwiera jamę brzuszną do wyrostka mieczykowatego (Rys. 2.) Taka technika, postępowania chroni jelita, przed przecięciem i zanieczyszczeniem jamy brzusznej. U samców przecina się teraz skórę wzdłuż puzdra, i odpreparowuje możliwie najgłębiej prącie, które odcina się po wyjęciu narządów jamy brzusznej. Narządy rodne samicy usuwa się po wyjęciu wszystkich wnętrzności.

3 Rys. 1. Patroszenie tuszy dzika. Rys. 2. Przecinanie powłok brzusznych Rys. 3. Miejsca przecięć skóry w tuszy zwierzyny grubej

4 Usunięcie narządów wewnętrznych jamy brzusznej i klatki piersiowej odbywa, się przez przecięcie części żebrowej przepony szerokim cięciem od strony jamy brzusznej. W powstały otwór wprowadza się do klatki piersiowej rękę, ujmuje tchawicę i przełyk i delikatnym ale mocnym ruchem wyciąga się płuca wraz z sercem do jamy brzusznej. Następnie przesuwając ku tyłowi narządy klatki piersiowej usuwa się narządy jamy brzusznej, odcinając je od ich naturalnych połączeń. Każdorazowo należy również usunąć z jamy brzusznej nerki i pokłady sadła (łoju); (z tkanek przykrytych warstwą tłuszczu, ciepło wypromieniowuje znacznie wolniej). Z kolei oczyszcza się dokładnie jamę piersiową i jamę brzuszną ze skrzepów krwi i kawałków tkanek. W tej fazie czynności można dokonać oględzin i oczyszcza się ranę postrzałową. Miejsce wlotu i wylotu pocisku należy każdorazowo - nawet przy prawidłowym trafieniu - oczyścić nożem z przekrwień, skrzepów krwi, zanieczyszczeń, strzępów tkanek, odłamków kostnych i sierści. W przypadku gdy sztuka została trafiona "na miękkie", należy usunąć pozostałości treści przewodu pokarmowego, a nawet powycinać nożem te części, które zostały zanieczyszczone kałem. Teraz podnosi się tuszę za przednie kończyny lub zawiesza za kończyny tylne, aby spowodować wyciek resztek krwi. Następnie obie jamy wyciera się suchą i czystą szmatką. Nie wolno używać do tego celu świeżych części roślin, nie należy również przemywać zewnętrznych i wewnętrznych powierzchni tuszy wodą (szybsze wystąpienie procesu gnilnego). Niedopuszczalne jest również wypełnienie jamy tuszy roślinami (pokrzywy, jedlina). Dalsza czynność polega na wykonaniu głębokich nacięć pod łopatkami (tzw. podcięcia pach), w celu szybszego wystudzenia tuszy (Rys. 3). Brak nacięcia lub nacięcie wykonane wadliwie w znacznym stopniu opóźnia wychładzanie tuszy, dotyczy to szczególnie tusz mających grube pokłady tłuszczu na karku (odyńce, jelenie - samce). Podłużne cięcia powinny mieć długość około 25 cm. Pachy nacina. się czystym nożem. W tuszy zwierzyny grubej nie wolno przecinać mostka jak również wycinać polędwicy. Uszkodzenia te dyskwalifikują tuszę jako produkt eksportowy. Narządy wewnętrzne (płuca, serce, wątroba) oraz język zużytkowuje myśliwy, jeśli nie budzą zastrzeżeń pod względem zdrowotnym. Narządy jamy brzusznej myśliwy ma obowiązek zakopać na miejscu, tak głęboko, by mieć pewność, że wolno żyjące drapieżce nie wytrzebią ich. Narządy pochodzące od zwierząt dotkniętych chorobami inwazyjnymi lub zakaźnymi, mogą bowiem stanowić ogniwo w dalszym rozprzestrzenianiu się chorób. Studzenie. Po wykonaniu opisanych zabiegów kolejną czynnością, należącą do myśliwego, jest studzenie tuszy. Tuszę wychładza się od razu na łowisku albo po przywiezieniu jej do punktu zbornego, (kwatery myśliwego) Przewożenie nie wystudzonej i ciepłej jeszcze tuszy zwierzyny może być niebezpieczne, gdyż w porze letniej mięso często ulega

5 zaparzeniu, Wypatroszonych tusz nie wolno układać ciasno na wozie, a tym bardziej w stosy, w takich warunkach nawet przy obniżonej temperaturze powietrza w tkankach łatwo rozwija się zaparzenie. Na. łowisku tuszę studzi się przez zawieszenie jej w o- cienionym i przewiewnym miejscu, najczęściej na konarze. Wychładzanie trwa kilka godzin w zależności od aktualnych warunków atmosferycznych i ciężaru tuszy. Jeżeli studzenie tuszy w pozycji wiszącej jest niemożliwe, układa się ją na grzbiecie głową w dół, wykorzystując naturalne spadki irów, wzgórze), pod zad, kark i grzbiet podkładając kawałki drewna. W ten sposób sztuka szybciej stygnie, a jednocześnie jest zapewniony przewiew na styku tułów - ziemia. Wieszanie dziczyzny grubej za głowę jest niewłaściwe. Tuszę należy zawieszać zawsze głową w dół, co zapewnia spływ resztek krwi w kierunku głowy, a tym samym lepsze wykrwawienie najważniejszych elementów mięsnych. Celem zwiększenia powierzchni wypromieniowywania ciepła z tuszy we wszystkie przeciętne miejsca wkłada się czyste kawałki drewna (tzw. rozpórki), (Rys. 4). Studzenie tuszy w pomieszczeniu (stodoła, szopa) odbywa się w taki sam sposób jak. na. łowisku. Piwnice, z uwagi na wilgoć i specyficzny "piwniczny zapach", nie nadają się do studzenia. Czas studzenia dziczyzny (jeleń, daniel, dzik) w porze letniej nie może być krótszy niż 12 godzin, w porze zimowej nie mniej niż 8 godz. Studzenie sam w porze letniej nie może trwa, ć krócej niż 8 godzin. Pobieranie trofeów. Trofeum należy odcinać w sposób nie obniżający wartości ubitej tuszy jako przedmiotu handlu i nie wpływający na wtórne zakażenie. Odyńcom odcina się przednią część gwizdu z szablami i fajkami (orężem) równym cięciem (przy użyciu piłki) za czwartym zębem trzonowym, po uprzednim odpreparowaniu skóry z górnej szczęki i żuchwy. Po odcięciu gwizdu skórę zawiązuje się by osłonić miejsce odcięcia przed inwazją owadów i zanieczyszczeniami. Samcom zwierzyny płowej odcina się całą głowę. W tym celu nacina się skórę wokół karku między łyżkami a porożem, i odcina głowę między podstawą czaszki a. pierwszym kręgiem szyjnym. Następnie naciąga się skórę z karku na powierzchnię przecięcia, i jeśli to jest możliwe - zszywa mocnym szpagatem. Powierzchnię odcięcia, należy osłonić papierem pergaminowym, owiązując go wokół szyi.

6 Rys. 4. Studzenie tuszy zwierzyny grubej Rys. 5. Usuwanie moczu z tuszki ubitego zająca.

7 Rys. 6. Wóz do transportu ubitych zajęcy Przechowywanie. Jeśli w punkcie zbornym upolowana dziczyzna oczekuje na odtransportowanie, tusze należy powiesić w chłodnym i przewiewnym miejscu (piwnice, lodownie polowe - wykluczone) zabezpieczyć przed owadami, gryzoniami, kotami. W porze zimowej dobrze wystudzona tusza powinna być dostarczona do punktu skupu w ciągu 3 dób, w porze letniej w ciągu 1 doby od ubicia. Transport. Dziczyznę wysyłaną koleją nadaje się wyłącznie jako przesyłkę ekspresową. Zgodnie z przepisami kolejowymi powierzchnie wewnętrzne i zewnętrzne tuszy muszą być oczyszczone i wysuszone. Tzw. adres pomocniczy przymocowuje się do jednej z kończyn. W ciepłych porach roku należy zaplanować przewiezienie przesyłki nocą. Tusze nie mogą być załadowane do wagonu, w którym poprzednio przewożono towary o silnym zapachu (np. materiały pędne, preparaty chemiczne, owoce, warzywa itd.). Postępowanie ze zwierzyną drobną Zajac. Jeżeli ubity zając daje jeszcze oznaki życia, należy dobić go silnym uderzeniem krawędzią dłoni lub kijem za słuchami. Niezwłocznie po zastrzeleniu należy usunąć z tuszki mocz; zaniedbanie tej czynności powoduje w krótkim czasie znaczne pogorszenie smaku dziczyzny, co obniża., a nawet dyskwalifikuje jej wartość handlową i spożywczą. Mocz usuwa się przez uniesienie tuszy za przednie

8 kończyny i kilkakrotne masowanie palcami okolicy podbrzusza (masowanie wykonuje się z góry na dół), (Rys. 5). Większą ilość tusz zajęczych (polowanie zbiorowe) przetransportowuje się na specjalnie przystosowanym wozie (karawan), na którym zbudowane jest rusztowanie do zawieszania, ubitych sztuk, (Rys. 6). Zające wiesza, się za skrzyżowane tylne kończyny. W tym celu wykonuje się perforację skóry na jednym ze skoków za ścięgnem Achillesa, i w powstały otwór przeciąga drugi skok (rys. 7). Tuszki powinny swobodnie wisieć i nie stykać się ze sobą. Drążki muszą być umocowane odpowiednio wysoko, aby głowy tuszek nie spoczywały na dnie pojazdu. Tusz zajęczych nie należy układać w stosy (możliwość zaparzenia). W czasie polowania, nie należy nosić ubitych zajęcy w siatce, plecaku itd., gdyż w takich warunkach tusza deformuje się, a mięso z reguły ulega zaparzeniu. Rys. 7. Sposób krzyżowania, tylnych skoków i zawieszania tuszki zająca Rys. 8. Prawidłowy (a) i nieprawidłowy (b) sposób przenoszenia ubitych zajęcy

9 Rys. 9. Prawidłowy sposób noszenia ubitego ptactwa Po skończonym polowaniu tusze zajęcze przeznaczone do dalszego transportu przetrzymuje się w punkcie zbornym, rozwiesza zając w przewiewnej stodole, szopie itd. Przetrzymywanie ciepłych tuszek w budynkach gospodarskich, piwnicach jak również układanie w stosy jest niebezpieczne, nawet, jeśli tusze wydają się być dostatecznie wystudzone. Ubitych sztuk zajęcy nie wolno wlec po ziemi, gdyż w ten sposób zanieczyszcza się je wodą i ziemią (rys. 8). Tusze zmoczone i pokrwawione suszy się, oczyszcza, wyczesuje turzycę, usuwa ewentualne wystające odłamki kostne. Celem zabezpieczenia tusz przed zmoknięciem (deszcz, śnieg) konstrukcję karawanu przykrywa się płachtą. Tusze zajęcze przewożone dalej pociągiem lub samochodem ciężarowym zawiesza się również na specjalnych stojakach. Zające powinny być dostarczone do placówki skupu nie później niż w dwa dni po ubiciu. Przewożenie ubitych zajęcy w bagażniku samochodu jest niewskazane. Postępowanie z ptactwem łownym Ubite ptaki myśliwy nosi ze sobą podczas polowania zawieszone za główki na, skórzanych troczkach, w niewielkich pęczkach po 3 4 sztuki (rys. 9). Podczas słonecznych i ciepłych dni nie należy nosić ptaków zbyt długo, lecz zawiesić je w miejscu ocienionym w ten sposób, by nie dotykały do siebie i wystygły. Ubitych ptaków nie należy nosić w siatce, plecaku (możliwość deformacji i zaparzenia, dziczyzny) oraz zawieszać za kończyny (możliwość uszkodzenia piór). Ptactwo (bażanty) strzelane na polowaniach zbiorowych wiesza się na, karawanie, przez co dobrze stygnie i zachowuje dobry wygląd.

10 Podczas polowania na kaczki z łodzi zastrzelone ptaki układa się na dnie na warstwie trzciny - jedna tuszka obok drugiej, Tuszki należy osłonić przed działaniem promieni słonecznych, Podczas deszczowej pogody tuszki należy chronić szczególnie kuropatwy przed zamoknięciem. Przed transportem ptaki należy oczyścić z krwi i innych zanieczyszczeń, wygładzić upierzenie i nadać tuszkom normalny kształt, jeżeli stężenie pośmiertne nastąpiło w pozie nienaturalnej. Transport ptactwa do punktu skupu odbywa się na specjalnych stojakach, tuszki zawiesza się na nich z zachowaniem odstępów. Przewożenie tuszek ptactwa, w bagażniku samochodu nie jest wskazane (zaparzenie lub nasycenie dziczyzny zapachem benzyny i spalin). Zgodnie z przepisami myśliwy dostarcza do placówek skupu ptaki wyłącznie nispatroszone. Źródło: