Strategia zarządzania obszarem Natura 2000: PLC Bieszczady sprawozdanie z I warsztatów

Transkrypt

1 Strategia zarządzania obszarem Natura 2000: PLC Bieszczady sprawozdanie z I warsztatów Pierwsze spotkanie z cyklu trzech planowanych zorganizowano w piątek, 14 grudnia 2007 r. w Ośrodku Sanatorium Uzdrowiskowego AMER-POL w Polańczyku (Polańczyk, ul. Zdrojowa 27). W spotkaniu wzięło udział 51 uczestników (por. Załacznik 2). Niestety, kilkoro uczestników, którzy zapowiedzieli swoją obecność nie dojechało do Polańczyka ze względu na trudne warunki atmosferyczne. Warsztaty przebiegały według programu zamieszczonego w załaczniku 1. Po przedstawieniu się uczestników - koordynator strategii Stanisław Tworek z IOP PAN zaprezentował uczestnikom aktualny stan prawny programu Natura 2000 w Polsce i jego wymogi, w tym związane z planami ochrony. Następnie Andrzej Langowski z Ministerstwa Środowiska przedstawił wnioski z projektów polsko-angielskoholenderskich, które miały podobne cele do realizowanego obecnie w obszarze Bieszczady. W dalszej części spotkania Agnieszka Olszańska z IOP PAN przedstawiła cel i planowany sposób realizacji projektu Optymalizacja wykorzystania zasobów sieci Natura 2000 dla zrównowaŝonego rozwoju w Karpatach w obszarze Bieszczady. Określiła plan i sposób współpracy ze społecznością lokalną, sformułowała takŝe oczekiwania wobec uczestników warsztatów, podkreślając, Ŝe czynny udział uczestników warsztatów w pracach nad strategią jest kluczowy dla opracowania rzetelnego i wiarygodnego dokumentu dla obszaru Bieszczady. Koordynatorzy podkreślili, Ŝe wspólnym celem wszystkich uczestników jest wypracowanie strategii, która pogodzi - na tyle, na ile będzie to moŝliwe - wymogi ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 z rozwojem regionu. DąŜymy do tego by warsztaty stanowiły platformę do wymiany opinii pomiędzy poszczególnymi grupami interesu. Naszym wspólnym celem jest dojście do porozumienia i próba pogodzenia interesów wszystkich uŝytkowników, którzy oddziałują na walory obszaru Natura 2000 Bieszczady, bądź dla których ochrona tych walorów wiąŝe się z róŝnymi ograniczeniami. Po krótkiej przerwie Stanisław Tworek przedstawił ogólną informację o wartościach przyrodniczych obszaru Natura 2000 Bieszczady i spodziewanych w związku z tym wymogach ochronnych (por. Załacznik 3). Podkreślił, Ŝe jest to jedna z najbardziej wartościowych w Europie ostoi fauny puszczańskiej ze wszystkimi wielkimi drapieŝnikami: niedźwiedziem, wilkiem i rysiem. Występują tu bardzo silne populacje wydry, węŝa Eskulapa, traszki karpackiej oraz jedna z pięciu, wolnoŝyjących w Polsce, populacji Ŝubra. Bieszczady w granicach Polski posiadają pełny zestaw endemitów północno-wschodniego regionu Karpat i są dla większości z nich, najdalej na zachód wysuniętą częścią areału. W okresie lęgowym obszar zasiedla znacząca w skali kraju populacja bociana czarnego, orlika krzykliwego, orła przedniego, orzełka włochatego, gadoŝera, trzmielojada, puchacza, puszczyka uralskiego, sóweczki, włochatki, dzięcioła białogrzbietego, dzięcioła trójpalczastego, dzięcioła zielonosiwego i muchołówki białoszyjej. W stosunkowo wysokim zagęszczeniu występują takŝe bocian biały i derkacz. Łącznie, w granicach obszaru stwierdzono gniazdowanie aŝ ok. 150 gatunków ptaków. Bieszczady charakteryzują się równieŝ bogatą florą roślin naczyniowych (1100 gatunków) z wieloma rzadkimi i zagroŝonymi gatunkami oraz endemitami wschodniokarpackimi. Populacje dzwonka piłkowanego i tocji karpackiej w Bieszczadach są

2 najliczniejsze w Polsce. Wyjątkowo bogata jest flora mszaków (ok gatunków). Łącznie stwierdzono tu stanowiska 29 gatunków (roślin i zwierząt) z zał. II Dyrektywy Siedliskowej (w tym 5 gatunków priorytetowych). Występują tu teŝ liczne, dobrze zachowane zbiorowiska roślinne, wśród nich endemiczne. Szczególnie cenne są zbiorowiska leśne (zwłaszcza buczyna karpacka i jaworzyny) oraz unikatowe w Polsce zbiorowiska połoninowe. Łącznie stwierdzono tu występowanie 21 rodzajów siedlisk z załącznika I Dyrektywy Siedliskowej. Następnie Grzegorz Sitko scharakteryzował problemy dotyczące obszaru Bieszczady. W referacie i dyskusji po nim zasygnalizowane zostały następujące problemy: - Presja ruchu turystycznego na przyrodę w sąsiedztwie szlaków turystycznych oraz niszczenie podłoŝa szlaków (erozja), potrzeba sterowania ruchem turystycznym w sezonie letnim, - Pogorszenie wartości krajobrazowych, - Brak miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego a w przypadku ich istnienia naruszenie ustalonych planów, - Penetracja obszarów wraŝliwych przyrodniczo przez turystów zmotoryzowanych (auta terenowe, quady, skutery), co stwarza zagroŝenie dla przyrody oraz utrudnia pobyt innym turystom poszukującym ciszy i spokoju, - Płoszenie zwierząt i hałas, - Hałas w miejscach zakwaterowania turystów, - Punktowe zanieczyszczenie wód powierzchniowych, - Lokalne zanieczyszczenie powietrza (wypał węgla drzewnego), które moŝe powodować niechęć turystów do przebywania w pewnym obszarze z uwagi na zapach i dym, - Sporadyczne poŝary połonin i lasów. - Zdarzający się nadmierny wyrąb drzew w Lasach Państwowych, - Uruchomienie przejścia granicznego w Wołosatem, ew. równieŝ innych przejść, - Plany budowy nowych i zmiany lokalizacji istniejących wyciągów narciarskich, - Presja na zabudowę terenów przyrodniczo cennych. W dyskusji uczestnicy wskazywali wiele innych problemów, które mniej lub bardziej wiąŝą się z przedstawionymi powyŝej. Następnie Stanisław Tworek przedstawił informacje o przebiegu części warsztatowej, zaplanowanej po obiedzie. Niestety okazało się, Ŝe część uczestników musiała zaraz po obiedzie opuścić warsztaty i nie mogła wziąć udziału w tej części. Pozostali uczestnicy zostali więc losowo podzieleni na 3 grupy i kaŝda z nich miała w swoim gronie przedyskutować zagadnienia wymienione w załączniku 1. Nad przebiegiem dyskusji czuwali moderatorzy, którymi byli: Jolanta Harna, Kajetan Perzanowski i Grzegorz Sitko. Dyskusje były bardzo owocne. NajwaŜniejsze wnioski z dyskusji poszczególnych zagadnień przedstawiono poniŝej: Jakie są Państwa oczekiwania względem przedstawionego projektu? - uzgodnienie strategii z planami wojewódzkimi i gminnymi (strategie dla województwa, gminy, inne strategie) wspólne cele i priorytety; - uwzględnienie w strategii inwestycji zaplanowanych przed utworzeniem obszaru Natura 2000; - koordynacja form działalności gospodarczej (np. róŝne formy tzw. turystyki motorowej);

3 - zunifikowanie statusu obszaru Bieszczady, uściślenie przepisów dotyczących inwestycji (rozpoznanie walorów przyrodniczych na tyle, by było jasne co wolno, a czego nie) ; - koordynacja z planami urządzania lasu; - dotarcie do moŝliwie duŝej liczby zainteresowanych; - spotkania z władzami gmin; - zidentyfikowanie konfliktów i zaproponowanie rozwiązań; - propagowanie informacji o walorach przyrodniczych (przyciąganie turystów) - przykłady w jaki sposób lokalne społeczności mogą zyskać na Naturze Jakie problemy przede wszystkim naleŝy starać się rozwiązać w ramach projektu? - zbyt skomplikowane i kosztowne procedury na obszarach objętych Naturą 2000; - wyciąg w Cisnej; - problemy z zabudową w gm. Cisna, - plany zagospodarowania przestrzennego gmin a ochrona walorów przyrodniczych; - przejścia graniczne (Roztoki, równieŝ z Ukrainą); - kwestia uwzględniania problemów mieszkańców Ŝyjących na obszarach Natura 2000 moŝliwości rozwoju, rekompensaty; - zwrócenie uwagi na konieczność uregulowań prawnych związanych np. z hodowlą ryb (wprowadzanie pstrąga tęczowego). - popularyzacja Natury 2000 (w tym równieŝ w j. obcych) strona internetowa, broszury, plakaty, szkoły, gminy. Jak Państwo widzieliby zarządzanie obszarem Bieszczady biorąc pod uwagę, Ŝe obszar obejmuje tereny naleŝące do lasów państwowych, parku narodowego, parków krajobrazowych itd. - ciało kolektywne przy wojewodzie, wybierane na podst. porozumienia osiągniętego pomiędzy Bieszczadzkim PN, Powiatami, Lasami Państwowymi, Zarządem Krośnieńskich PK, organizacjami pozarządowymi itp. (do 10 osób); - osoba niezaleŝna z zewnątrz + zespół ekspertów; - jeden zarządzający + kilkuosobowy zarząd (rada) jako pomoc; - stowarzyszenie (rozdźwięk interesów); Jak Państwo widzieliby dalszą współpracę w ramach projektu? - potrzebny afisz, plakat etc. pokazujący w niespecjalistyczny sposób Naturę 2000; - kontakt z zespołami informacji turystycznej w gminach; - przedstawienie wyników prowadzonych w ramach projektu inwentaryzacji; - wypracowanie kryteriów ograniczeń w działalności np. gospodarczej, turystycznej itp.; - organizacja spotkań równieŝ w mniejszym gronie (niezaleŝnie od warsztatów) Gdzie i kiedy (w przybliŝeniu) naleŝałoby zorganizować kolejne warsztaty? - Cisna (ew. Lutowiska) - wiosną 2008 r. - warsztaty najlepiej 2-dniowe, połączone z wizytacją terenową.

4 Czy są osoby/instytucje, które Państwa zdaniem powinny wziąć udział w kolejnych warsztatach? Jeśli tak proszę je wskazać. - Fundacja Kolejki Bieszczadzkiej; - Polski Związek Wędkarski; - Polski Związek Łowiecki; - Związek Hodowców Kóz i Owiec; - Bieszczadzki Park Narodowy (był zaproszony); - Doradcy rolno-środowiskowi; - Nauczyciele; - Firmy turystyczne; - Starostwa, gminy (były zaproszone), radni; - Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa; - Właściciele gruntów powyŝej 150 ha. Spotkanie zakończyło podsumowanie i przydzielenie zadań do opracowania pomiędzy warsztatami. Uczestnicy zostali poproszeni o pomoc w gromadzeniu wszelkich danych na temat obszaru Bieszczady. Informacje te przyczynią się do lepszego rozpoznania uwarunkowań przyrodniczych, kulturowych i społeczno-gospodarczych obszaru. Jesteśmy równieŝ otwarci na wszelkie pomysły, wychodzące od uczestników i propozycje tematów do poruszenia na kolejnych warsztatach, czy teŝ sugestii odnośnie ich przebiegu. Prosimy o zgłaszanie takich pomyslów drogą mailową do koordynatora strategii: tworek@iop.krakow.pl.

5 Załącznik 1. Program I warsztatów Polańczyk Rejestracja uczestników i śniadanie S. Tworek - Powitanie uczestników, przedstawienie się S. Tworek - Natura 2000 stan prawny w Polsce, wymogi, plany ochrony A. Langowski Wnioski z projektów polsko-angielsko-holenderskich A. Olszańska - Projekt Norweski - cel, sposób wykonania, oczekiwania wobec uczestników warsztatów, schemat strategii zarządzania Kawa, herbata S. Tworek Wartości przyrodnicze obszaru Bieszczady i spodziewane wymogi G. Sitko Identyfikacja problemów dla obszaru Bieszczady S. Tworek - Informacja o części warsztatowej, podział na grupy, dyskusja Obiad 14: Praca w grupach, dyskusja dotycząca następujących zagadnień: 1. Jakie są Państwa oczekiwania względem przedstawionego projektu? Jakie problemy przede wszystkim naleŝy starać się rozwiązać w ramach projektu? 2. Jak Państwo widzieliby zarządzanie obszarem Bieszczady biorąc pod uwagę, Ŝe obszar obejmuje tereny naleŝące do lasów państwowych, parku narodowego, parków krajobrazowych itd. 3. Jak Państwo widzieliby dalszą współpracę w ramach projektu, gdzie i kiedy (w przybliŝeniu) naleŝałoby zorganizować kolejne warsztaty? 4. Czy są osoby/instytucje, które Państwa zdaniem powinny wziąć udział w kolejnych warsztatach? Jeśli tak proszę je wskazać Przedstawienie wyników pracy w grupach, Dyskusja, przydzielenie zadań do opracowania pomiędzy warsztatami, ustalenie terminu kolejnych warsztatów. Zagadnienia dla uczestników do przemyślenia pomiędzy warsztatami: 1. Dane adresowe uczestników, którzy mogą coś wnieść do projektu. 2. Informacja do zespołu koordynującego jeśli widzą Państwo, jakąkolwiek moŝliwość pomocy w przygotowaniu strategii. 3. Pomysły dotyczące któregokolwiek z zagadnień realizowanych w ramach strategii. + to co wyniknie z dyskusji części warsztatowej

6 Załącznik 2. Uczestnicy warsztatów Lp. Imię i nazwisko 1 Andruch Katarzyna Jednostka Sekcja Botaniki Leśnej i Ochrony Przyrody, Koło Naukowe Lesników, WL AR kraków 2 Babiasz Ryszard Stowarzyszenie "Magurycz" 4 BłaŜowska Agnieszka Agroturystyka - Czaszyn 5 BłaŜowski Paweł Agroturystyka - Czaszyn 6 Bochynek Anna 7 Chytła Grazyna 8 Ciepiel Barbara Sekcja Botaniki Leśnej i Ochrony Przyrody, Koło Naukowe Lesników, WL AR kraków Stowarzyszenie Przewodników Turystycznych KARPATY Gminny Ośrodek Kultury w Komańczy 9 Cierlik Grzegorz Instytut Ochrony Przyrody PAN 10 Gąsiorowski Andrzej 11 Harna Jolanta 12 Janusz Marta Galicyjskie Gospodarstwa Gościnne - Bieszczady Stowarzyszenie Wspierania Inicjatyw Lokalnych Komańczy Wilk Podkarpacki Ośrodek Doradztwa Rolniczego - Boguchwała 13 Jańczuk Bogusław Urząd Miejski Ustrzyki Dolne 14 Jelonek Marek 15 Juda Wojciech 16 Kauzal Paweł 17 Kawa Stanisław Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Krakowie Klub Przyjaciół DuŜych DrapieŜników Sekcja Botaniki Leśnej i Ochrony Przyrody, Koło Naukowe Lesników, WL AR kraków Podkarpacki Ośrodek Doradztwa Rolniczego - Boguchwała 18 Kozubek Justyna Nadleśnictwo Cisna 19 Krasowski Zygmunt 20 Kulpińska - Grabowska Krystyna Starostwo Bieszczadzkie w Ustrzykach Dolnych Podkarpacki Ośrodek Doradztwa Rolniczego - Boguchwała 21 Kuziemko Marek Podkarpacki Urząd Wojewódzki

7 22 Langowski Andrzej Ministerstwo Środowisko 23 Lenkiewicz Jakub 24 Makomaska- Juchiewicz Małgorzata 25 Niepołomski Andrzej 26 Nowak Robert Zespół Karpackich Parków Krajobrazowych w Krośnie Instytut Ochrony Przyrody PAN Stowarzyszenie Przewodników "Karpaty" Zespół Karpackich Parków Krajobrazowych w Krośnie 27 Olszańska Agnieszka Instytut Ochrony Przyrody PAN 28 Orłowski Edward Nadleśnictwo Komańcza 29 Orłowski Stanisław Stowarzyszenie Przewodników Turystycznych KARPATY 30 Paszkiewicz Ryszard Nadleśnictwo Baligród 31 Perzanowska Joanna Instytut Ochrony Przyrody PAN 32 Perzanowski Kajetan 33 Piróg Łukasz Stacja Badawcza Fauny Karpat, MiIZ PAN Zespół Karpackich Parków Krajobrazowych w Krośnie 34 Płasaj Henryk Urząd Gminy Solina 35 Podyma Włodzimierz Urząd Gminy Lutowiska 36 Pyzocha Bogusław 37 Rogalińska Marta Fundacja Bieszczadzka Partnerstwo dla Środowiska Podkarpacki Ośrodek Doradztwa Rolniczego - Boguchwała, Zespół Doradców - Lesko 38 Rypyst Małgorzata Urząd Gminy Lutowiska 39 Scelina Marcin Nadleśnictwo Baligród 40 Scelina Marek Starostwo Powiatowe w Lesku 41 Sitko Grzegorz Dzika Przyroda 42 Skorupa Zdzisław 43 Sławik - Kwiatkowska Agnieszka 44 Stachyrak Jan Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych w Krośnie Klub Przyjaciół DuŜych DrapieŜników Zespół Karpackich Parków Krajobrazowych w Krośnie 45 Staszyńska Katarzyna Instytut Ochrony Przyrody PAN 46 StrzyŜewski Stanisław Bieszczadzki Portal Internetowy

8 47 SzeląŜek Stanisław Starostwo Powiatowe w Lesku 48 Tworek Stanisław Instytut Ochrony Przyrody PAN 49 Wołoszyn-Gałęza Aleksandra PAN, Muzeum i Instytut Zoologii, Stacja Badawcza Fauny Karpat 50 Wójciszyn Grzegorz Urząd gminy Olszanica 51 Wydrzyńska - Scelina Ewa Urząd Miasta i Gminy Lesko Załącznik 3. Wymogi ochrony gatunków i siedlisk w obszarach Natura 2000 zagadnienia ogólne - Obszary Natura 2000 wyznaczane są dla ochrony siedlisk z Zał. I Dyrektywy Siedliskowej, gatunków roślin i zwierząt (poza ptakami) z zał. II DS a takŝe gatunków ptaków z zał. I Dyrektywy Ptasiej oraz gat. ptaków migrujących nie wymienionych w zał. I. DP. - Dyrektywa Siedliskowa nie narzuca metod ochrony poszczególnych typów siedlisk i gatunków. - KaŜdy kraj wypracowuje sam wypracowuje sposoby i zakres podejmowanych działań ochronnych. - Dyrektywa wymaga jedynie utrzymania określonych siedlisk i gatunków w tzw. Właściwym stanie ochrony i jest to zarówno kryterium efektywności stosowanych metod ochrony jak i wytyczna do działań. - Warto zastanowić się nad znaczeniem tego terminu. Precyzuje go sama Dyrektywa Siedliskowa w art. 1. W przypadku rodzajów siedlisk zachowanie właściwego stanu ochrony oznacza, Ŝe: - naturalny zasięg siedliska nie zmniejsza się, - zachowuje ono specyficzną strukturę i funkcje, - stan ochrony typowych dla niego gatunków równieŝ jest właściwy. - Z kolei w przypadku gatunków właściwy stan ochrony oznacza, Ŝe: - zachowana zostaje liczebność populacji, gwarantująca mu utrzymanie się w biocenozie w dłuŝszej perspektywie czasowej, - naturalny zasięg gatunku nie ulega zmniejszeniu, - pozostaje zachowana wystarczająco duŝa powierzchnia siedliska tego gatunku. - Tak więc utrzymanie typów siedlisk i gatunków we właściwym stanie ochrony wymaga wypracowania odpowiednich zaleceń ochronnych. Podstawą formułowania tych zaleceń będzie identyfikacja istniejących i potencjalnych zagroŝeń oraz znajomość wymagań siedliskowych poszczególnych gatunków i specyficznych wymagań siedliskowych zbiorowisk roślinnych (ze względu na fakt, Ŝe na jeden rodzaj siedliska moŝe się składać

9 nawet kilkanaście zbiorowisk roślinnych, zalecenia te będą formułowane dla kaŝdego z nich osobno). Przydatna tu będzie takŝe znajomość przebiegu formowania się danego rodzaju siedliska i mechanizmów jego funkcjonowania oraz obserwacje zachodzących w nim przemian. - Wypracowane zalecenia będą mogły być porównane z dotychczasowymi doświadczeniami w ochronie płatów roślinności np. w parkach narodowych czy rezerwatach przyrody. Zalecenia te będą musiały być ponadto dostosowane do lokalnych warunków i uwzględniać stopień przekształcenia zbiorowiska, które chcemy chronić; od tego zaleŝy przede wszystkim intensywność prowadzonych zabiegów. - Wypracowanie szczegółowych zaleceń ochronnych będzie musiało być poprzedzone zinwentaryzowaniem rodzajów siedlisk i populacji gatunków na danym obszarze w celu określenia tzw. stanu wyjściowego do podjęcia działań ochronnych. Działania te pozwolą na ewentualne uaktualnienie ocen reprezentatywności i stanu zachowania siedliska czy stanu populacji gatunku i stanu zachowania jego siedliska (w stosunku do ocen będących podstawą wytypowania obszaru, które mogą być oparte na starszych materiałach) w momencie rozpoczęcia wdraŝania programu. Niezbędne dla przyszłych działań ochronnych będzie takŝe określenie dokładnej powierzchni rodzajów siedlisk i siedlisk gatunków oraz sporządzenie (lub uaktualnienie) map ich rozmieszczenia. - Wypracowane zasady ochrony poszczególnych rodzajów siedlisk i siedlisk gatunków będą uwzględnione w planie ochrony danego obszaru. W przypadku ewentualnych sytuacji konfliktowych, np. sprzecznych wymogów ochrony róŝnych elementów przyrodniczych w ramach jednego obszaru, konieczne będzie bądź znalezienie kompromisu, bądź ustalenie hierarchii waŝności celów ochrony. W przypadku obszarów Natura 2000, które obejmą te z istniejących parków narodowych, krajobrazowych czy rezerwatów przyrody, które mają własne plany ochrony, wystarczy jedynie ich modyfikacja z uwagi na potrzeby ochrony rodzajów siedlisk i gatunków z odpowiednich załączników obu dyrektyw. - Obszar Natura 2000 niekoniecznie musi mieć indywidualny plan ochrony, moŝe on być równieŝ wkomponowany w istniejący plan zagospodarowania terenu, np. operat urządzeniowy lasu, a rodzaje siedlisk przyrodniczych i/lub gatunki, stanowiące podstawę wyznaczenia obszaru, będą w takim planie traktowane jako obiekty szczególnej troski. Plany ochrony zawierać będą dane dotyczące istniejących i potencjalnych zagroŝeń, warunków zachowania bądź przywrócenia walorów przyrodniczych, a takŝe najkorzystniejsze sposoby rozwiązywania konfliktów na linii człowiek-przyroda, szczegółowe sposoby realizacji planu, a takŝe załoŝenia systemu monitoringu i kontroli. Wyniki monitoringu, którego celem jest śledzenie efektywności stosowanych metod ochrony, mogą być podstawą do zmodyfikowania planu ochrony.