Animacja biblijna w świetle adhortacji Verbum Domini

Transkrypt

1 Animacja biblijna w świetle adhortacji Verbum Domini 1 Papież Benedykt XVI 30 września 2010 r. przekazał wspólnocie Kościoła adhortację apostolską Verbum Domini. Jest ona pokłosiem XII Synodu Biskupów poświęconego Słowu Bożemu w życiu i misji Kościoła, który miał miejsce w Rzymie w dniach 5-26 października 2008 r. Adhortacja posynodalna Verbum Domini zaleca biblijną animację całego duszpasterstwa. Nie chodzi więc o zorganizowanie paru dodatkowych spotkań w parafii lub diecezji, ale o zweryfikowanie, czy zwyczajną działalność naszych wspólnot chrześcijańskich w parafiach, stowarzyszeniach i ruchach rzeczywiście ma na celu osobiste spotkanie z Chrystusem, objawiającym się nam w swoim słowie (VD 73). Tak postawiony problem animacji biblijnej każe szukać w adhortacji podstawowych wytycznych do odkrywania na nowo w życiu Kościoła słowa Bożego [ ], by stawało się ono coraz bardziej sercem wszelkiej działalności kościelnej (VD 1) 1. W tej perspektywie zostanie podjęte pytanie o apostolat biblijny realizowany w ramach Dzieła Biblijnego im. Jana Pawła II powstałego w 2005 r. w Polsce. U początków katolickich stowarzyszeń biblijnych leżała potrzeba tłumaczenia i rozpowszechniania Biblii. Benedykt XVI, idąc za głosem ojców synodalnych, formułuje wobec Katolickiej Federacji Biblijnej prośbę, by wzrastała liczba tłumaczeń Pisma Świętego oraz by były szeroko rozpowszechniane (VD 115). W rzeczywistości Kościoła w Polsce nie ma dzisiaj problemu z dostępem do różnych przekładów Pisma Świętego. Wydaje się za to, że ma miejsce grzech niesłuchania słowa Bożego, przez który papież Ratzinger rozumie zerwanie przymierza, a więc zamknięcie się na Boga, zapraszającego do Komunii z Nim (VD 26). Z charakterystyki społeczno-religijnej członków Dzieła Biblijnego wynika, że oferta Stowarzyszenia trafia na pierwszym miejscu do osób rozbudzonych duchowo i intelektualnie. Konieczna jest refleksja nad sposobami dotarcia do pozostałych osób wierzących. Animacja biblijna nie polega jedynie na rozprowadzaniu tekstów Pisma Świętego (czy pojedynczych ksiąg biblijnych, np. Ewangelii wg św. Marka). Musi temu towarzyszyć działanie ze strony Kościoła wspomagające, pogłębiające i towarzyszące lekturze proponowanych tekstów biblijnych. Benedykt XVI wskazuje na konkretny cel takiej animacji: z duszpasterskiego punktu widzenia decydujące znaczenie ma ukazywanie zdolności słowa Bożego do dialogu o problemach, którym człowiek musi stawiać czoło w życiu codziennym (VD 23). Stąd też działania podejmowane przez Dzieło Biblijne muszą ukazywać słowo Boże jako otwarcie na nasze własne problemy, jako odpowiedź na nasze własne pytania, szersze otwarcie na nasze własne wartości i jednocześnie zaspokojenie naszych własnych dążeń. 1 Taką refleksję podejmuje np. S. Haręzga: Biblijna animacja duszpasterstwa. Inspiracje adhortacji apostolskiej «Verbum Domini», Zwiastowanie 4 (2011) ; Aktualność teologiczno-pastoralna adhortacji apostolskiej Verbum Domini dla Kościoła w Polsce, Moc słowa Pańskiego. Adhortacja Verbum Domini w refleksji biblijnoteologicznej (red. B. MIGUT A. PIWOWAR) (AnBibLub VIII; Lublin 2012)

2 2 Duszpasterstwo Kościoła powinno należycie ukazywać, że Bóg wsłuchuje się w potrzeby człowieka i jego wołanie (VD 23). W tym kontekście przewodniczący Dzieła Biblijnego ks. H. Witczyk formułuje kilka postulatów pastoralnych 2 : konieczne są propozycje homilii wychodzących od konkretnych problemów człowieka i świata, pytań egzystencjalnych, a kończących się autentyczną aktualizacją orędzia Ewangelii (świadectwem z życia świętych czy godnych wiary chrześcijan); potrzeba programów radiowo-telewizyjnych o charakterze świadectwa, w których prowadzone byłyby rozmowy ze świadkami wiary żyjącymi Ewangelią i działającymi według niej w świecie współczesnym; ważna jest również promocja literatury formacyjno-apologetycznej, w której chrześcijanie mogliby znaleźć odpowiedzi na rozpowszechniane współcześnie w mediach i publikacjach kłamstwa, dotyczące szczególnie Chrystusa i Ewangelii (przykładem książka D. Browna, Kod Leonardo da Vinci). Tego rodzaju teksty wykazujące błędy i dostarczające pozytywnych argumentów do myślenia zgodnie z nauką Kościoła winny być publikowane w tygodnikach katolickich i w mediach elektronicznych; Nade wszystko jednak, należy ze wszelkich sił podtrzymywać w wierzących umiejętność czytania i wykorzystywania dobrych lektur w rozmowach z wątpiącymi czy niewierzącymi 3. Wysunięty postulat homilii bardziej egzystencjalnych i aktualizujących słowo Boże można odnieść do wszelkiego rodzaju działań podejmowanych w ramach duszpasterstwa biblijnego. Materiały proponowane przez Dzieło Biblijne muszą mieć na uwadze sytuację egzystencjalną współczesnego człowieka, gdyż to sprzyja zainteresowaniu go Pismem Świętym jako tekstem, przez który Pan zaprasza do życiodajnego dialogu z sobą. Nie jest tu tylko ważny tekst biblijny, lecz osoba Jezusa Chrystusa, który jest obecny pod postacią słowa Bożego spisanego w Piśmie Świętym. W rezultacie lektura Biblii ma być spotkaniem z wydarzeniem, z Osobą, która nadaje życiu nową perspektywę, a tym samym decydujące ukierunkowanie (VD 11). Dzięki Niemu [Chrystusowi] wiara przybiera kształt spotkania z Osobą, której powierzamy własne życie (VD 25). Dlatego też, pisze Benedykt XVI, proces interpretacji [słowa Bożego] nie jest nigdy procesem jedynie intelektualnym, ale również życiowym (VD 38). Powyższe postulaty wymagają łączenia lektury naukowej i pastoralnej Pisma Świętego, tak by egzegeza naukowa znajdowała przedłużenie w aplikacji do życia chrześcijańskiego 4. 2 H. WITCZYK, Słowo Boże w życiu chrześcijanina w świetle Verbum Domini, Kerygma Biblia katecheza (red. R. CZEKALSKI) (Studia Katechetyczne 8; Warszawa 2012) H. WITCZYK, Słowo Boże w życiu chrześcijanina w świetle Verbum Domini, Por. S. JĘDRZEJEWSKI, Chrystologiczna lektura Biblii w adhortacji Verbum Domini, Hermeneutyka Pisma Świętego w Kościele. Wokół adhortacji Verbum Domini Benedykta XVI O słowie Bożym w życiu i misji Kościoła (red. R. PINDEL S. JĘDRZEJEWSKI) (Hermeneutica et Judaica 6; Kraków 2012) 63.

3 3 Spotkanie Chrystusa w słowie Pisma ma rodzić w wierzącym zachwyt i świadectwo (por. VD 11) 5. Przedmiotem zachwytu jest osoba Jezusa i objawiony w Nim Boży plan zbawienia. Tylko osobiste doświadczenie Chrystusa w słowie Pisma może prowadzić do świadectwa. Ważny postulat opracowywania w ramach Dzieła Biblijnego literatury formacyjno-apologetycznej znajdzie swój sens dopiero wtedy, gdy członkowie Stowarzyszenia wejdą w łańcuch świadków żywego i działającego w ludzkiej historii Boga, zapośredniczony przez słowa Pisma. Z ankiet wypełnionych przez członków Dzieła Biblijnego wyłania się obraz stosunkowo pasywnej postawy osób związanych z Dziełem wobec świata. Wysokiemu poziomowi życia sakramentalnego i duchowego nie towarzyszy równie wysoka aktywność na płaszczyźnie świadectwa chrześcijańskiego. Podążając za strukturą adhortacji Verbum Domini, osobowe i dialogiczne spotkanie z Verbum Dei (rozdz. I adhortacji), uobecnia się w przestrzeni wspólnoty Kościoła jako domu Słowa, przez co należy mówić o Verbum in Ecclesia (rozdz. II adhortacji). Nie jest to jednak kres słowa Bożego, gdyż te, objawione w osobie Chrystusa, jest Verbum mundo (rozdz. III adhortacji), które wszyscy wierni mają głosić światu. To dokonuje się nie tyle na płaszczyźnie apologetycznej, lecz przez świadectwo chrześcijańskie, które nadaje temu słowu wiarygodności, by nie jawiło się jako piękna filozofia lub utopia, ale jako rzeczywistość, którą można żyć i dzięki której można żyć (VD 97). W tej perspektywie jawi się słusznym postulat wysunięty przez ks. Witczyka, by egzystencjalna lektura Pisma Świętego proponowana przez Dzieło Biblijne wypełniała się w świadectwie wiary żyjącej Ewangelią. Papież Ratzinger formułuje wręcz wniosek, że Pismo można zrozumieć tylko wtedy, kiedy się nim żyje (VD 47). Z tego powodu świętość związana ze słowem Bożym jest hermeneutyką Pisma (VD 49), gdyż najgłębsza interpretacja Pisma pochodzi od tych, którzy pozwolili się kształtować słowu Bożemu przez słuchanie go, czytanie i wytrwałe rozważanie (VD 48). Ponieważ Słowo Boże jest Słowem Życia, lektura Pisma Świętego nie może pozostać na płaszczyźnie czysto akademickiej i intelektualnej, lecz musi prowadzić do wcielenia go we własne życie, w którym objawia się i którym posługuje się słowo Boże (por. VD 49) 6. Adhortacja apostolska Verbum Domini odrzuca zatem pokusę dychotomii nie tylko między lekturą egzegetyczną i pastoralną Biblii, ale również między apostolatem biblijnym i działalnością pastoralną Kościoła. Benedykt XVI postuluje duszpasterstwo biblijne nie jako jedną z form duszpasterstwa, lecz jako biblijną animację całego duszpasterstwa (VD 73). Istotne jest tworzenie grup biblijnych pod szyldem Dzieła Biblijnego, w których kładzie się nacisk na odpowiednią formację i duchowość biblijną. Jednakże obok tych działań konieczne jest wychodzenie Dzieła 5 Por. H. WITCZYK, Słowo Boże w życiu chrześcijanina w świetle Verbum Domini, Por. M. TÁBET, L ermeneutica della Sacra Scrittura nella Chiesa (nn ), Sinfonia della Parola. Commento teologico all Esortazione Apostolica post-sinodale «Verbum Domini» di Benedetto XVI (red. M. TÁBET G. DE VERGILIO) (Roma 2011)

4 4 Biblijnego ku już istniejącym ruchom i stowarzyszeniom kościelnym, funkcjonującym w ramach parafii rozumianej jako wspólnota wspólnot. Część z tych grup ma wyraźny profil biblijny wspomnieć chociażby Ruch Światło-Życie czy drogę neokatechumenalną. Możliwości ubiblijnienia wspólnot chrześcijańskich jest wiele: przez propozycje formacji opartej na Biblii, przez modlitwę bazującą na tekście biblijnym, przez odkrywanie i spotkanie z Chrystusem w słowie Pisma, przez celebracje słowa Bożego (por. VD 73). Dotyczy to również pobożności ludowej, której różne formy są na stałe obecne w życiu parafialnym. Benedykt XVI stwierdza, idąc za myślą Kongregacji ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów, że w słowie biblijnym pobożność ludowa znajdzie niewyczerpane źródło natchnienia, niedościgłe wzorce modlitwy oraz owocne propozycje tematyczne (VD 65). Stąd postuluje, by przy okazji pielgrzymek, szczególnych świąt, misji ludowych, dni skupienia i specjalnych dni pokuty, wynagrodzenia i przebaczenia były momenty przeznaczone na głoszenie i słuchanie słowa Bożego (VD 65). Poszukiwanie rozwiązań w tym względzie wymaga współpracy z liderami i duszpasterzami różnych wspólnot chrześcijańskich, by przygotowywać chociażby materiały formacyjne oparte na Biblii, które wychodziłyby naprzeciw specyfice danej wspólnoty. Badanie profilu społeczno-religijnego członków Dzieła Biblijnego wykazało, że oferta Stowarzyszenia trafia przede wszystkim do osób z wyższym wykształceniem i będących w starszym wieku. Poszerzenie tego grona osób byłoby możliwe np. przez bliższą współpracę z Katolickim Stowarzyszeniem Młodzieży, które wydaje się wciąż poszukiwać swojej tożsamości i modelu formacji. Przestrzenią do ubiblijnienia KSM wydają się być chociażby rekolekcje i dni skupienia organizowane dla młodzieży, w których element biblijny mógłby być wyraźniej obecny. Wdrażanie młodych ludzi do codziennej lektury Pisma Świętego stwarzałoby szansę odkrywania przez nich Jezusa Chrystusa jako jedynego Rozmówcę kompetentnego Rozmówcę, którego nikt inny nie może w pełni zastąpić 7. Podobnie też upowszechnienie lektury Pisma Świętego mogłoby nastąpić przez większe zaangażowanie się Dzieła Biblijnego w Stowarzyszenie Żywego Różańca. Comiesięczna wymiana tajemnic różańcowych może mieć miejsce nie tylko w związku z Eucharystią, ale również podczas celebracji słowa Bożego podprowadzającego pod modlitwę różańcową. Ubiblijnienie Żywego Różańca może nastąpić również przez propozycję biblijnych rozważań tajemnic różańcowych, które są wymieniane wewnątrz danej róży różańcowej. Wreszcie konieczne jest wciąż ubiblijnianie duchowości maryjnej 7 Tak o Chrystusie mówił młodzieży Jana Paweł II na kanwie lektury ewangelicznej perykopy o spotkaniu Jezusa z młodzieńcem w nr. 4 Listu do młodych całego świata z okazji Międzynarodowego Roku Młodzieży w 1995 r. (tekst polski za: Podręcznik pokolenia JP2. Ojcowskie słowo do młodych świata, Polski i Lednicy [red. H. KOŹMIŃSKA] [Poznań 2008] ).

5 5 w Kościele polskim przez solidną katechezę biblijną, czego przykładem może być działalność jednego z inspiratorów powstania Dzieła Biblijnego, ks. J. Kudasiewicza 8. Z punktu widzenia celów, jakie przyświecają Dziełu Biblijnemu, ważna jest też sugestia Benedykta XVI, by działalność duszpasterska sprzyjała również powstawaniu licznych małych wspólnot «składających się z rodzin, zakorzenionych w parafiach albo związanych z różnymi ruchami kościelnymi i nowymi wspólnotami», które szerzyłyby formację, modlitwę i poznawanie Biblii według wiary Kościoła (VD 73). Tę myśl podejmuje dalej, kiedy wraz z ojcami synodu wyraża pragnienie, aby w każdym domu była Biblia i by była przechowywana w sposób godny, by można ją było czytać i posługiwać się nią w modlitwie i zaleca tworzenie małych wspólnot, złożonych z rodzin, aby modlić się i rozważać wspólnie odpowiednie fragmenty Pisma (VD 83). Nie jest to jakaś nowa propozycja, gdyż od lat jest realizowana w Kościele włoskim przez wspólnoty słuchania Słowa Bożego (centri di ascolto della Parola di Dio), o których była mowa wyżej w pracy. Bazując na doświadczeniach włoskich, Dzieło Biblijne mogłoby wypracować model polski dla takich wspólnot, które miałyby szansę nie tylko zdynamizować życie parafialne, ale również wspierać małżonków w codziennym życiu małżeńskim i rodzinnym (por. VD 83) 9. Mówiąc o ubiblijnieniu duszpasterstwa, nie można zapomnieć, że uprzywilejowanym miejscem dla głoszenia, słuchania i celebrowania słowa Bożego jest liturgia (VD 72). W tym kontekście pojawia się apel Benedykta XVI, który wzywa pasterzy Kościoła i współpracowników duszpasterskich do takiego formowania wszystkich wiernych, by potrafili rozsmakować się w głębokim sensie słowa Bożego, przedstawianego w liturgii podczas całego roku i ukazującego podstawowe tajemnice naszej wiary. Od tego uzależnione jest również właściwe podejście do Pisma Świętego (VD 52). Dla animacji biblijnej w ramach liturgii szczególne znaczenie ma homilia, która ma za zadanie dopomagać pełnemu zrozumieniu oraz oddziaływaniu słowa Bożego na życie wiernych (VD 59). W tym obszarze działalność Dzieła Biblijnego jest znacząca, czego przejawem są przede wszystkim publikacje zamieszczane na portalu biblista.pl w działach Słowo na dzień, Biblia na ambonie i Lectio divina (por. II.1.2). Należy dążyć, by proponowane na portalu Stowarzyszenia homilie skupiały się z jednej strony na orędziu ewangelicznym, z drugiej zaś strony uaktualniały przesłanie Pisma Świętego (por. VD 59). Równocześnie Benedykt XVI wskazuje na potrzebę celebracji słowa Bożego podczas sprawowania innych sakramentów, w szczególności tych, które wiążą się z uzdrowieniem sakramentu pokuty i pojednania oraz sakramentu namaszczenia chorych (VD 61). W przypadku sakramentu pojednania i pokuty kontakt penitenta ze słowem Bożym może mieć miejsce już podczas rachunku sumienia, którego podstawą 8 Wspomnieć tylko fundamentalną w tym zakresie pracę ks. Kudasiewicza, Matka Odkupiciela (Kielce 1991), czy też opracowanie Tajemnic Światła w książce: Nowe tajemnice różańca świętego. Teologia Kontemplacja Życie (Ząbki 2002). 9 Por. H. WITCZYK, Słowo Boże w życiu chrześcijanina w świetle Verbum Domini, 109.

6 6 może być odpowiedni tekst Pisma Świętego. Możliwość sięgnięcia po odpowiedni tekst biblijny przewiduje również obrzęd pojednania jednego penitenta, jakkolwiek najwyraźniejsze powiązanie tego sakramentu ze słowem Bożym ma miejsce w obrzędzie pojednania wielu penitentów z indywidualną spowiedzią i rozgrzeszeniem, który włącza w liturgię sakramentu wspólnotowe słuchanie słowa Bożego. W tym świetle Dzieło Biblijne mogłoby zatroszczyć się o ubiblijnienie rachunków sumienia proponowanych wiernym, jak również stać się promotorem nabożeństw pokutnych, w ramach których poświęca się więcej czasu na liturgię słowa, przygotowującą do indywidualnej spowiedzi 10. Ubiblijneniu liturgii mają też służyć celebracje słowa Bożego (por. VD 65), w tym szczególnie modlitewne czytanie słowa Bożego w ramach lectio divina, prowadzonej zarówno indywidualnie, jak i wspólnotowo (por. VD 86-87) 11. Benedykt XVI buduje pewną analogię między lectio divina a adoracją eucharystyczną. Podobnie jak adoracja eucharystyczna przygotowuje liturgię eucharystyczną, towarzyszy jej i ją pogłębia, tak i modlitewna lektura osobista i wspólnotowa przygotowuje do tego, co Kościół celebruje, głosząc słowo Boże podczas liturgii, towarzyszy temu i to pogłębia (VD 86). Tylko lectio divina otrzymała w adhortacji Benedykta XVI pogłębienie stricte metodologiczne (por. VD 87), co tylko potwierdza wagę, jaką papież przypisuje modlitewnej lekturze Pisma Świętego w krzewieniu duchowości biblijnej. W ten sposób papież Ratzinger potwierdza zasadność działań Dzieła Biblijnego w zakresie upowszechniania praktyki lectio divina. Wobec olbrzymiej ilości publikacji proponujących modlitewną lekturę różnych tekstów biblijnych, w których nierzadko nadużywa się terminu lectio divina na stronie tytułowej w celach marketingowych, Dzieło Biblijne może być tym podmiotem, który będzie w Kościele polskim wdrażał kapłanów i wiernych do praktyki lectio divina, dając nie tylko gotowe teksty lectio, ale ucząc samej metody, tak by móc samodzielnie oddawać się modlitewnej lekturze Pisma. Doświadczenia związane z lectio divina pokazują, że kluczową sprawą jest formowanie duchownych i świeckich w ramach dni skupienia, kursów i warsztatów biblijnych do praktykowania danej metody lektury Pisma Świętego. Rozsmakowanie się w głębokim sensie słowa Bożego (VD 52) wymaga postawy aktywnej wobec słowa Bożego, które staje się w lekturze miejscem spotkania z żywym i działającym Chrystusem. Pisząc o animacji biblijnej duszpasterstwa, Benedykt XVI odwołuje się w kontekście katechizacji do perykopy o uczniach idących o Emaus (Łk 24,13-32) (por. VD 74). To spotkanie stanowi w pewnym sensie model narracyjnej katechezy 10 Taka praktyka wymaga zmiany mentalności kapłanów posługujących w sakramencie pokuty i pojednania. Jest to praca długofalowa, ale dająca nadzieję na pozytywne zmiany. Przykładem może być praktykowane w diecezji pelplińskiej od Roku Jubileuszowego 2000 nabożeństwo pokutne dla kapłanów w piątek po Środzie Popielcowej, w ramach którego ma miejsce indywidualna spowiedź kapłanów. Praktyka ta jest przenoszona na parafie. Doświadczenia z dekanatu gniewskiego leżącego niedaleko Pelplina podczas tzw. spowiedzi konkursowej w Wielkim Poście pokazują, że połączenie spowiedzi indywidualnej z nabożeństwem pokutnym wymaga tak naprawdę tylko skoordynowania czasowego posługi kapłańskiej w konfesjonale z przebiegiem nabożeństwa pokutnego. 11 Por. H. WITCZYK, Słowo Boże w życiu chrześcijanina w świetle Verbum Domini,

7 7 biblijnej, który jest podejmowany w Diecezji Pelplińskiej. Nie jest to jedyny sposób na animację biblijną na katechezie, czego dowodem są różne dynamiki katechez biblijnych publikowanych w Przeglądzie Biblijnym jako propozycja na Tydzień Biblijny. Respektując pluralizm metod katechetycznych, Dzieło Biblijne winno kontynuować wysiłki zmierzające do zaciśnięcia współpracy z katechetykami i katechetami. Jeśli w diecezjach katecheci stanowią naturalne grono osób współpracujących z moderatorami Dzieła Biblijnego, to wciąż pewnym problemem pozostaje kwestia współdziałania z katechetykami na płaszczyźnie ubiblijnienia katechezy. Niewykorzystaną szansą pozostają podręczniki do religii, do redakcji których rzadko kiedy są zapraszani bibliści. Nadzieje na rozwój tej współpracy stwarza obecność w gronie moderatorów Dzieła Biblijnego również katechetyków, by wspomnieć s. A.E. Klich z Krakowa i ks. J. Kochela z Gliwic. Adhortacja apostolska Verbum Domini w umiejętny sposób pogłębia teologię słowa Bożego, z której wyprowadza wnioski pastoralne, postulując ubiblijnienie całego duszpasterstwa. Przedstawione przez Benedykta XVI postulaty odnośnie do animacji biblijnej duszpasterstwa w większości są już realizowane przez Dzieło Biblijne im. Jana Pawła II. Analiza adhortacji, prowadzona pod kątem postulatów pastoralnych uwzględniających rezultaty badania działalności Stowarzyszenia z rozdz. II poniższej pracy, pozwoliła na wskazanie pewnych wyzwań, przed którymi stoi Dzieło Biblijne. Pierwsze to konieczność poszerzania kręgu osób zainteresowanych ofertą Stowarzyszenia, co w praktyce przyczyni się do upowszechnienia czytania Pisma Świętego. Z tym wiąże się również dążenie do zaktywizowania członków Dzieła w sferze świadectwa chrześcijańskiego życia, które jest najlepszą interpretacją Biblii. Drugie wyzwanie stojące przed Dziełem Biblijnym to kwestia współpracy z ruchami i stowarzyszeniami kościelnymi. Mając na uwadze ubiblijnienie całego duszpasterstwa, Dzieło Biblijne musi mieć odwagę wychodzić naprzeciw oczekiwaniom różnych grup i ruchów działających w parafiach, przyjmując wobec nich postawę służebną, odrzucając zarazem ducha konkurencyjności. Ważne jest ubiblijnianie tradycyjnych form pobożności ludowej, w czym mogą być pomocne celebracje słowa Bożego proponowane przez Dzieło Biblijne pod kątem zapotrzebowania wiernych. Trzecia kwestia poruszona w adhortacji, a pozostająca wciąż pewnym zadaniem dla Dzieła Biblijnego, to szukanie sposobów na budowanie małych grup biblijnych tworzonych przez rodziny w danej parafii. Z tym wiąże się czwarty problem zasygnalizowany na podstawie lektury adhortacji Benedykta XVI: udział Dzieła Biblijnego w formacji kapłanów i kandydatów do kapłaństwa. Nie chodzi przy tym o produkowanie kolejnych materiałów biblijnych dla parafii, lecz o praktyczne przygotowywanie duchowieństwa do animacji biblijnej w parafiach. W tym kontekście potrzeba ubiblijniania wciąż liturgii, nie tylko tej eucharystycznej. Wreszcie przestrzenią do większej aktywności Dzieła Biblijnego pozostaje katecheza, a szczególnie kwestia modelu katechezy biblijnej. Benedykt XVI postuluje narracyjną katechezę biblijną. Zastosowanie tego modelu w katechezie (czy w ogóle praca

8 8 na rzecz ubiblijnienia katechezy) wymaga większej współpracy katechetyków z biblistami, w czym może być pomocne Dzieło Biblijne, którego moderatorami nie są wyłącznie bibliści, ale również katechetycy.