Co to jest rewitalizacja? Lubycza Królewska, 29 września 2016 r. Jarosław Kadłubowski, Rajmund Ryś

Transkrypt

1 Co to jest rewitalizacja? Lubycza Królewska, 29 września 2016 r. Jarosław Kadłubowski, Rajmund Ryś 1

2 Propozycja sposobu pracy Prezentacja Pytania Rozmowa Warsztaty Przerwa 2

3 Plan spotkania Wykład Problemy i wyzwania dla miast Nowe pomysły i idee Czym jest rewitalizacja? Rewitalizacja jako proces Partycypacja społeczna Przykłady przedsięwzięć Przerwa Warsztaty Wyzwania Idee Rewitalizacja Pytania i odpowiedzi 3

4 Co to jest rewitalizacja? 4

5 Problemy i wyzwania dla miast 5

6 Piramida potrzeb samorealizacja uznanie przynależność bezpieczeństwo fizjologia 6

7 Problemy społeczne Problemy społeczno-ekonomiczne Wysokie bezrobocie Ubóstwo Uzależnienie od pomocy finansowej Problemy bytowe Stan techniczny mieszkań Niewielka powierzchnia mieszkania na osobę Wysokie koszty utrzymania (np. ogrzewania) Edukacja i wykształcenie dorosłych Udział w życiu publicznym i kulturalnym 7

8 Problemy społeczne złożoność zagadnienia 8

9 Problemy społeczne Wykluczenie społeczne: Wycofanie z uczestnictwa w życiu społecznym (bariery wewnętrzne i zewnętrzne) Brak możliwości stworzenia stabilnej sieci społecznej Spójność społeczna: Stan, w którym większość społeczeństwa pozostaje na mniej więcej na tym samym poziomie (niski poziom wykluczenia społecznego) Społeczność autorefleksyjnie łamie bariery/stereotypy i piętnuje je 9

10 Wyzwania gospodarcze Bezrobocie Niewielka aktywność zawodowa Niewielka liczba przedsiębiorstw 10

11 Wyzwania środowiskowe Degradacja środowiska przyrodniczego Jakość przestrzeni przyrodniczej Zanieczyszczenia spadek jakości życia choroby Zmiany klimatu: pogodowe zjawiska ekstremalne powodzie i susze Niewykorzystane zasoby przyrodnicze 11

12 Problemy przestrzenne i funkcjonalne Chaos w przestrzeni Niska jakość przestrzeni publicznych Zaniedbane nieruchomości Problemy funkcjonalne Brak podstawowych funkcji Problemy z dojazdem Wykluczenie przestrzenne 12

13 Degradacja tkanki miasta Zniszczone ulice Nieremontowana zabudowa Niska jakość mieszkań Brzydkie elewacje To czego nie widać: Wodociągi Kanalizacja Elektryfikacja Internet 13

14 Nowe pomysły i idee 14

15 Istotne problemy naszego życia nie mogą być rozwiązywane na tym samym poziomie myślenia, na jakim byliśmy, kiedy je tworzyliśmy 15

16 Aktualne trendy w myśleniu o rozwoju miast Green city, green&blue city, resilient city Miasta dla ludzi (Jan Gehl) Nowy Urbanizm Miasto 8/80 (Gil Penalosa) Urban farming, edible city Miasta prosumenci (Marcin Popkiewicz) Miasto szczęśliwe (Charles Montgomery) Miasta radykalne (Justin McGuirk) Rural-urban partnership inne wiele z tych trendów, idei, ruchów i koncepcji może i powinno inspirować polskich rewitalizatorów! 16

17 Aktualne trendy w myśleniu o rozwoju miast Obok dziedzictwa przyrodniczego, równie zagrożone jest dziedzictwo historyczne, artystyczne i kulturowe. Jest ono częścią tożsamości danego miejsca i podstawą do budowania miasta o dogodnych warunkach życia. Nie chodzi o niszczenie czy tworzenie nowych miast, hipotetycznie bardziej ekologicznych, w których nie zawsze chciałoby się żyć. Trzeba uwzględnić historię, kulturę i architekturę określonego miejsca, warunkujące jego oryginalną tożsamość. 17

18 Nowe myślenie o mieście w dokumentach Cele szczegółowe Krajowej Polityki Miejskiej MIASTO: SPRAWNE ZWARTE I ZRÓWNOWAŻONE SPÓJNE KONKURENCYJNE SILNE Ustawa o rewitalizacji Wytyczne w zakresie rewitalizacji 18

19 Czym jest rewitalizacja? A czym nie jest 19

20 Czym jest rewitalizacja? REWITALIZACJA = ZMIANA Co się zmienia? Sytuacja społeczna Jakość życia mieszkańców Aktywność społeczna Poczucie wspólnoty Przestrzeń Sytuacja ekonomiczna W jakim celu? Rozwiązanie lokalnych problemów Zatrzymanie negatywnych zjawisk Wyprowadzenie z kryzysu 20

21 Czym jest rewitalizacja? REWITALIZACJA = ZMIANA Kto dokonuje zmiany? Mieszkańcy Władze gminy Przedsiębiorcy Organizacje społeczne Właściciele nieruchomości Eksperci wsparcie INTERESARIUSZE W jaki sposób następuje zmiana? Współpraca Strategiczne planowanie zmiany Lokalny Program Rewitalizacji Wzajemnie powiązane przedsięwzięcia 21

22 Rewitalizacja i rewitalizacja DOTYCHCZAS: wiele ważnych, dobrych przedsięwzięć zmiany w centrach miast, zahamowanie negatywnych zjawisk interwencje w substancję mieszkaniową, poprawa warunków życia poprawa stanu zabytków, podniesienie atrakcyjności turystycznej, inwestycyjnej ALE CZĘSTO: nadużywanie pojęcia rewitalizacja rozproszenie działań słaby nacisk na przedsięwzięcia miękkie niska skuteczność wobec grup wykluczonych słaba partycypacja społeczna chaotyczne, nieskoordynowane działania niewystarczające określenie problemów 22

23 Rewitalizacja i rewitalizacja PRZED PO 23

24 Rewitalizacja i rewitalizacja 24

25 Definicja rewitalizacji Rewitalizacja stanowi proces wyprowadzania ze stanu kryzysowego obszarów zdegradowanych, prowadzony w sposób kompleksowy, poprzez zintegrowane działania na rzecz lokalnej społeczności, przestrzeni i gospodarki, skoncentrowane terytorialnie, prowadzone przez interesariuszy rewitalizacji na podstawie gminnego programu rewitalizacji. USTAWA z dnia 9 października 2015 r. o rewitalizacji 25

26 Rewitalizacja jako proces 26

27 Program rewitalizacji dwie ścieżki A - Program rewitalizacji tzw. LPR (na podstawie ustawy o samorządzie gminnym) vide Wytyczne MIR B - Gminny program rewitalizacji (na podstawie ustawy o rewitalizacji) W każdym przypadku cel to kompleksowe wyprowadzanie obszarów ze stanu kryzysowego! DIAGNOZA WIZJA CELE KIERUNKI DZIAŁAŃ PRZESIĘWZIĘCIA I PROJEKTY 27

28 Cechy programów rewitalizacji Kompleksowość programu rewitalizacji Koncentracja Komplementarność projektów rewitalizacyjnych/ przedsięwzięć rewitalizacyjnych Realizacja zasady partnerstwa i partycypacja Powyższe cechy będą przedmiotem oceny programu rewitalizacji zanim zostanie uznany jako podstawa aplikowania o środki RPO Ponadto rewitalizacja ma być prowadzona zgodnie z zasadami zawartymi w UP, a w szczególności z zasadami polityki przestrzennej zawartymi w rozdziale UP 28

29 Koncentracja 20% powierzchni/30% mieszkańców Wyraz ustalenia priorytetów, a nie przejaw wykluczania czy tworzenia barier Koncentracja działań i zasobów (zmasowana interwencja publiczna) - przez kilka lat (możliwość kroczącego programu rewitalizacji) Koncentracja uwagi społeczności i władz 29

30 Co zawiera program rewitalizacji? Program rewitalizacji zawiera co najmniej: a. opis powiązań programu z dokumentami strategicznymi i planistycznymi gminy; b. diagnozę czynników i zjawisk kryzysowych oraz skalę i charakter potrzeb rewitalizacyjnych; c. zasięgi przestrzenne obszaru/obszarów rewitalizacji; d. wizję stanu obszaru po przeprowadzeniu rewitalizacji (planowany efekt rewitalizacji); e. cele rewitalizacji f. przedsięwzięcia rewitalizacyjne wraz z ich charakterystyką; g. sposoby powiązania poszczególnych przedsięwzięć h. zasady i sposoby finansowania i. sposoby włączania mieszkańców w działania rewitalizacyjne partycypacja j. system oceny efektów rewitalizacji 30

31 Monitorowanie i ocena procesów rewitalizacji i projektów monitorowanie i ocena to nie tylko wymóg unijny i zadanie Instytucji Zarządzającej Regionalnym Programem Operacyjnym Służy ciągłemu poprawianiu przedsięwzięć rewitalizacyjnych i lokalnego systemu rewitalizacji rozsądne, obiektywne miary wskaźniki rezultatów do oceny i monitorowania należy wykorzystać różne grupy interesariuszy, w tym zwłaszcza lokalnych organizacji społecznych 31

32 Finansowanie rewitalizacji nie tylko fundusze UE! Programy rewitalizacji integrują różne źródła finansowania przedsięwzięć mogących oddziaływać na poprawę stanu obszaru zdegradowanego zarówno bezpośrednio, jak i w sposób pośredni Publiczne środki krajowe (BGK, WFOŚiGW, NFOŚiGW, nowe inicjatywy i programy) Środki prywatne nie tylko duży, zewnętrzny inwestor! 32

33 Zespół i zdolność instytucjonalna Commitment (zaangażowanie+zobowiązanie) - rewitalizacja jako z priorytetów burmistrza/ rady Zespół z silnym i stałym wsparciem burmistrza Pełnomocnik/koordynator to cały etat! A może operator odrębny podmiot? Koordynacja to stałe zadanie aż przerodzi się w normę działania miasta Wykorzystanie zewnętrznych ekspertów Ale wcześniej wiedza i energia lokalnych interesariuszy, ruchów miejskich, organizacji Centrumwiedzy.org i inne źródła wiedzy Studia dotyczące rewitalizacji 33

34 Partycypacja społeczna 34

35 Interesariusze rewitalizacji - klucz! Rewitalizację prowadzi się z ludźmi i dla ludzi! Interesariusze to zbiór szeroki i otwarty: mieszkańcy obszaru rewitalizacji właściciele, użytkownicy wieczyści nieruchomości i podmioty zarządzające nieruchomościami znajdującymi się na OR (w tym spółdzielnie, wspólnoty, TBSy) pozostali mieszkańcy gminy podmioty prowadzące lub zamierzające prowadzić na obszarze gminy działalność gospodarczą podmioty prowadzące lub zamierzające prowadzić na obszarze gminy działalność społeczną, w tym organizacje pozarządowe i grupy nieformalne jednostki samorządu terytorialnego i ich jednostki organizacyjne organy władzy publicznej i inne podmioty realizujące na obszarze rewitalizacji uprawnienia Skarbu Państwa i wszystkie pozostałe osoby i podmioty które zainteresowane są procesem rewitalizacji wmieście! 35

36 Główne zasady prowadzenia rewitalizacji Zasada jawności i przejrzystości Zasada inkluzji społecznej Zasada uniwersalnego projektowania 36

37 Partycypacja społeczna podstawa sukcesu rewitalizacji Poznanie potrzeb i problemów społeczności lokalnej Informowanie i edukowanie o procesie rewitalizacji Ciągły dialog między interesariuszami Udział społeczeństwa w planowaniu i realizacji przedsięwzięć rewitalizacyjnych Wspieranie aktywności mieszkańców Zapewnienie możliwości wypowiadania się na każdym etapie W procesie partycypacji powinien wziąć udział możliwie szeroki krąg interesariuszy władze gminy powinny podjąć starania, aby tak się stało. 37

38 Partycypacja społeczna Formy partycypacji Przykłady: Składanie uwag, listów, maili Warsztaty, spotkania, wykłady Ankiety, wywiady, badania Spacery, spotkania w plenerze Wsparcie realizacji pomysłów mieszkańców Partycypacja to również udział w przedsięwzięciach! Planowanie i myślenie Realizacja przedsięwzięć Własne przedsięwzięcia Wspólne decydowanie 38

39 Przykłady przedsięwzięć 39

40 Rewitalizacja w pierwszej kolejności ma rozwiązywać problemy społeczne Praca w społeczności w oparciu o zasoby i potencjały talenty ludzi, instytucie, ngos, inicjatywy, grupy nieformalne, ekonomia społeczna, lokalny biznes, studenci mobilizowanie instytucji, ludzi, organizacji, praca bezpośrednia z mieszkańcami praca MOPS, CIS i innych instytucji i jednostek oraz: wolontariat, partnerstwo, kampanie społeczne, wydarzenia, informacje obywatelskie Walka z wykluczeniem Praca Aktywność lokalna Kultura Przedsiębiorczość Edukacja Mieszkalnictwo 40

41 Przedsięwzięcia społeczne Integracja mieszkańców Centra Integracji Społecznej Aktywizacja osób starszych i dzieci Wsparcie rodzin, osób wykluczonych, o gorszej pozycji materialnej Przeciwdziałanie uzależnieniom Promowanie sportu i aktywności fizycznej Wzmocnienie lokalnej tożsamości i kultury Biblioteka na kołach 41

42 Rewitalizacja w pierwszej kolejności ma rozwiązywać problemy społeczne Podmioty ekonomii społecznej

43 Rewitalizacja a mieszkalnictwo Konieczne gwarantowanie mieszkańcom OR poczucia stabilności i możliwości stopniowego przezwyciężania problemów Klarowne zasady najmów Dobra (uporządkowana) współpraca ze wspólnotami Pomoc w dostosowaniu warunków mieszkaniowych do sytuacji rodzinnej Polityka w zakresie realizacji obowiązków wynikających z wyroków sądowych Dążenie do równoważenia struktury mieszkańców social mix! 43

44 Rewitalizacja a problemy przestrzenne Odnowa zdegradowanych budynków, ulic, placów Uporządkowanie przestrzeni Miejskie ogrodnictwo Organizacja ruchu na ulicach Lokalizacja przystanków Nowe lokale do prowadzenia działalności gospodarczej i społecznej Jakość przestrzeni publicznej 44

45 Przestrzenie publiczne i struktura przestrzenna Źródło MPU Łódź, aut. A.Sokołowska z zespołem stan obecny stan docelowy 45

46 Przestrzenie publiczne i struktura przestrzenna 46

47 Rewitalizacja a ożywienie gospodarcze Wspieranie drobnej przedsiębiorczości Szyldy, estetyka siedzib, zmiany siedzib Zapewnienie funkcji Spotkania z przedsiębiorcami Inwentaryzacja przed procesem Rzetelna informacja o planowanych pracach Konkursy dla przedsiębiorców Programy ochrony rzemiosł, dla kreatywnych itd. Przestrzenie tematyczne - bazarki, giełdy, jarmarki Polityka czynszowa wobec najemców lokali handlowych/usługowych 47

48 fot. Traffic Design / Gdyniaródło: 48

49 Wspieranie drobnej przedsiębiorczości 49

50 I wiele innych 50

51 Wnioski i refleksje 51

52 Wnioski Rewitalizacja w każdym mieście wygląda inaczej.ale zasady są wspólne LPR czy GPR decyzja na podstawie potrzeb i zamierzeń Przygotowanie rewitalizacji to praca zespołowa Urząd Miasta/Gminy nie zrobi wszystkiego rola ngos, grup nieformalnych, przedsiębiorców, właścicieli nieruchomości itd. Koordynacja to stałe zadanie Potrzeba ciągłego, jasnego informowania mieszkańców i interesariuszy nt. procesu rewitalizacji Potrzeba stałej obserwacji zmian na obszarze rewitalizacji Otwartość na nowe pomysły, możliwości, źródła finansowania 52

53 Źródła, referencje, przydatne strony Publikacja dobre praktyki w rewitalizacji Ustawa o rewitalizacji Praktyczny komentarz MIB do ustawy o rewitalizacji Wytyczne w zakresie rewitalizacji w programach operacyjnych na lata Centrum wiedzy (Projekt Pilotażowy Łódź) Modelowa Rewitalizacja Miast Publikacje Instytutu Rozwoju Miast nt. rewitalizacji Stowarzyszenie Forum Rewitalizacji Przegląd Urbanistyczny (znajdź Tom X) Portal funduszy europejskich Krajowy Punkt URBACT NFOŚiGW BGK Projekty Miejskie 53

54 Rewitalizacja to nie rocket science 54

55 Dziękujemy za uwagę! Jarosław Kadłubowski Rajmund Ryś 55