Autor: Marek Krawczyński, naczelnik w Departamencie Przedsiębiorstw Energetycznych URE

Transkrypt

1 WSPOŁSPALANIE PALIW - SZANSE l ZAGROŻENIA Autor: Marek Krawczyński, naczelnik w Departamencie Przedsiębiorstw Energetycznych URE (Biuletyn Urzędu Regulacji Energetyki, nr 5/2004) Zgodnie z art. 5 Konstytucji Rzeczpospolitej Polski (2 kwietnia 1997 r.), Polska kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju zapewnia ochronę środowiska, oraz zgodnie z art. 74 ustawy zasadniczej - ochrona środowiska jest obowiązkiem m.in. władz publicznych, które poprzez swą politykę powinny zapewnić bezpieczeństwo ekologiczne współczesnemu i przyszłym pokoleniom (zasada zrównoważonego rozwoju). Ochrona powietrza przed zanieczyszczeniami jest najbardziej spektakularnym elementem w obszarze ochrony środowiska. Zanieczyszczenia bowiem oddziałują zarówno na społeczności lokalne i stan zdrowia pracowników, a ze względu na przenoszenie się zanieczyszczeń na dalekie odległości mają zasięg nie tylko regionalny, ale także krajowy i międzynarodowy oraz wpływ m.in. na zmiany klimatu i na niszczenie warstwy ozonowej (spełniającej ochronną rolę dla ludzi i wszystkich organizmów żywych). Istotnym elementem realizacji zasady zrównoważonego rozwoju kraju jest zwiększenie udziału odnawialnych źródeł energii w bilansie paliwowo-energetycznym, co zarazem będzie sprzyjać osiągnięciu celów założonych w polityce ekologicznej państwa w zakresie zmniejszenia emisji zanieczyszczeń wpływających na zmiany klimatyczne [8]. Ponadto zwiększy bezpieczeństwo ekologiczne kraju poprzez decentralizację wytwarzania energii (generacja i kogeneracja rozproszona), zróżnicowanie źródeł energii, wykorzystanie lokalnych zasobów energetycznych, a także ograniczy szkody w środowisku związane z wydobyciem i spalaniem paliw kopalnych. Wspólne spalanie różnego rodzaju paliw, początkowo dla potrzeb bytowych a następnie dla celów energetycznych, jest procesem znanym i praktykowanym od zarania ludzkości. Początkowo używana była głównie różnego rodzaju biomasa (drewno, odchody zwierzęce, itp.), a w miarę rozwoju cywilizacyjnego i rozwoju technicznego zaczęto stosować wspólne spalanie biomasy i paliw kopalnych. Rewolucja przemysłowa i związany z nią dynamiczny rozwój potrzeb energetycznych spowodował, że do wysoko sprawnych procesów spalania zaczęto wykorzystywać paliwa kopalne (konwencjonalne, nieodnawialne). W II połowie XX w. zaczęto jednak dostrzegać negatywne skutki burzliwego rozwoju energetyki opartej na tego rodzaju paliwach oraz później również rozwoju energetyki jądrowej (opartej na paliwach niekonwencjonalnych). Efekty te są zauważalne zarówno w środowisku naturalnym jak i w gospodarce. Truizmem byłoby tu przytaczanie przykładów negatywnego oddziaływania klasycznej energetyki na środowisko, ale można wspomnieć o najbardziej istotnych skutkach gospodarczych jakimi są uzależnienie od importu paliw i energii oraz generacja kosztów (tzw. kosztów zewnętrznych), wynikających z ubocznych oddziaływań energetyki opartej na paliwach konwencjonalnych (kopalnych) na inne obszary szeroko rozumianej jakości życia obecnego i przyszłych pokoleń (zdrowie ludności, równowaga ekologiczna itp.). Ponieważ wykorzystanie energii stanowi podstawę rozwoju gospodarczego, społecznego i poprawy warunków życia, nieuniknionym zjawiskiem będzie dalszy wzrost zapotrzebowania na energię (pomimo intensyfikacji procesów racjonalizacji jej zużycia). Obecnie potrzeby te pokrywane są głównie przy wykorzystaniu paliw kopalnych. Szacowane zasoby tych paliw, przy aktualnych trendach wydobycia wystarczą na ok. 100 lat, dlatego też w ostatnim dwudziestoleciu (po kryzysie naftowym w latach siedemdziesiątych ubiegłego wieku i

2 obecnym) zintensyfikowano na świecie badania nad możliwością wykorzystania odnawialnych źródeł energii. Prognozy i perspektywy Jednym z trzech głównych celów państwa w zakresie polityki energetycznej, przyjętych w Założeniach polityki energetycznej Polski do 2020 r." [21], jest ochrona środowiska przed negatywnymi skutkami oddziaływania procesów energetycznych (pozostałe to: bezpieczeństwo energetyczne i poprawa konkurencyjności). Założenia tego dokumentu są powiązane z zapisami ustawy - Prawo energetyczne [16] i ustawy - Prawo ochrony środowiska [18] (patrz art. 1 ust. 1 i 2 w [16] i art. 1 pkt 1b) w [18]). Zatem funkcjonowanie energetyki odnawialnej powinno być zgodne z zasadami i celami zawartymi m.in. w ww. ustępach art. 1 ustawy - Prawo energetyczne. Z analizy Wskaźników samowystarczalności energetycznej oraz zależności importowej Polski w perspektywie roku 2005", można dojść do wniosku, że krajowa energetyka odnawialna może odegrać istotną rolę w zahamowaniu spadku wskaźnika samowystarczalności energetycznej Polski (w 2000 r. - 84,0% i w 2005 r.: 76,7% - dla wariantu EFEKTYWNY oraz 74,5% - dla wariantu BAZOWY [4, 7]). Wzrost mocy zainstalowanej i produkcji energii elektrycznej pochodzącej ze źródeł odnawialnych został określony zarówno w Strategii rozwoju energetyki odnawialnej" [15], Traktacie Akcesyjnym Polski z Unią Europejską jak i w rozporządzeniu wykonawczym ministra właściwego do spraw gospodarki [11]. Prognoza nie uwzględnia jednak (przynajmniej w sposób jawny) części energii pochodzącej ze wspólnego spalania paliw odnawialnych i konwencjonalnych (dalej zwanej technologią współspalania"). Technologii, która jest jednym z istotnych elementów warunkujących wzrost produkcji energii elektrycznej pochodzącej ze źródeł odnawialnych, a której wdrożenie do praktyki umożliwiają zapisy rozporządzenia [11], na mocy których część wytworzonej energii elektrycznej może być traktowana równorzędnie z innymi klasycznymi" źródłami energii odnawialnej. Rozpatrując aktualny stan infrastruktury krajowej energetyki zawodowej (a także kogenerację i komunalne systemy grzewcze), największe możliwości energetycznego wykorzystania biomasy należy niewątpliwie upatrywać w realizacji technologii współspalania jej z węglem. Może ona być efektywnie realizowana zarówno w kotłach fluidalnych, gdzie problemy techniczne sprowadzają się do zapewnienia właściwego sposobu wprowadzenia biopaliwa do paleniska, jak i kotłach pyłowych czy też rusztowych. Realizacja współspalania w kotłach pyłowych jest trudniejsza technicznie (przez co znacznie kosztowniejsza), ale jak wskazują doświadczenia szeregu krajów, w przypadku tego rodzaju palenisk możliwie jest wskazanie technologii najbardziej efektywnych dla danego rodzaju biomasy [1, 9]. W zakresie stosowanych w praktyce technologii energetycznego wykorzystania biomasy dają się zauważyć trzy grupy rozwiązań, które zostały już zrealizowane w skali technicznej: 1) bezpośrednie spalanie biomasy (np. słomy w balotach, drewna w postaci zrębków, trocin w formie brykietów); 2) współspalanie paliwa kopalnego z biomasą (np. węgla z biomasą tzw. co-firing), gdzie wykorzystuje się konwencjonalne kotły do których wprowadza się oddzielnie węgiel oraz biomasę lub wcześniej zmieszane oba paliwa; 3) termiczna utylizacja biomasy połączona z jej pirolizą i zgazowaniem. Wydaje się, że z technicznego punktu widzenia najłatwiejsze są przypadki współspalania paliw kopalnych i odnawialnych w kotłach rusztowych. Oczywistą jest

3 rzeczą, że skala efektów ekologicznych" (redukcja emisji pyłów, zanieczyszczeń i gazów zwłaszcza CO 2, SO 2, NO 2, CO oraz zanieczyszczeń organicznych) będzie dla tego rodzaju palenisk dużo mniejsza niż w przypadku kotłów fluidalnych czy pyłowych (energetyka zawodowa = duże moce), ale kto wie czy ze względów na ich ilość nie zadziała tu efekt synergii, i takie rozwiązanie w skali kraju może przynieść znaczące efekty (do podobnie nieoczekiwanych wyników doprowadziły badania EKOSYS SA w ramach prac nad Krajowym Planem Redukcji Emisji). Jednakże uznanie części energii elektrycznej, wytworzonej na drodze tzw. współspalania, za pochodzącą z odnawialnego źródła energii jest integralnie związane z posiadaniem przez wytwórcę przejrzystego i wiarygodnego systemu gwarantowania pochodzenia tej energii. Systemu, którego weryfikacja (np. przez niezależną jednostkę certyfikującą) w oparciu o istniejący stan prawny, organizacyjny i techniczny wytwórcy potwierdziłaby m.in. jednoznaczność metody obliczania i rozliczania udziału energii odnawialnej w całości wytworzonej energii elektrycznej, wiarygodność układów kontrolno-pomiarowych itd. Takie stanowisko jest konsekwencją faktu, że w algorytmie zalecanym do stosowania dla tego typu technologii, przewidziano wykorzystanie właściwych Polskich Norm. Dotyczy to przede wszystkim wyznaczania rzeczywistej wartości opałowej i/lub ciepła spalania biomasy, co wobec braku Polskich Norm (zalecanych w rozporządzeniu), stwarza zainteresowanym określone trudności praktyczne. Nie ulega wątpliwości, że z uwagi na znaczną różnicę pomiędzy ceną energii elektrycznej pochodzącej z odnawialnych źródeł energii (średnia cena w 2002 r. to ok. 230 zł/mwh i w 2003 r zł/mwh) i ceną energii elektrycznej wytwarzanej w procesach spalania paliw konwencjonalnych, sposób kwalifikowania (rozdzielenia) obu rodzajów energii elektrycznej pochodzących z technologii współspalania, wymaga jednoznacznych i spójnych procedur rozliczeniowych. W przeciwnym razie mogą wystąpić nieuzasadnione przypadki zakwalifikowania energii elektrycznej pochodzącej ze spalania paliw konwencjonalnych jako pochodzącej z paliw odnawialnych. Zapisy rozporządzenia [11], dotyczące technologii współspalania weszły w życie 1 lipca br., po ponad rocznym vacatio legis, umożliwiając tym samym przygotowanie się zainteresowanym przedsiębiorstwom do stosowania nowej technologii i spowodowały, że wielu z nich rozpoczęło inwestycje związane z jej wdrożeniem. Przez ten czas (tj. od 30 maja 2003 r. do chwili obecnej) sytuacja formalno-prawna nie uległa zmianie. Omawiane rozporządzenie nie zostało znowelizowane, a Polski Komitet Normalizacyjny nie ustanowił stosownych Polskich Norm. Sytuację dodatkowo komplikuje fakt braku odpowiedników norm dotyczących biomasy i badań jej własności zarówno w normalizacji europejskiej (CEN)

4 jak i światowej (ISO). W najbliższym czasie nie należy się jednak liczyć z ustanowieniem norm, które mimo że nie obowiązkowe, mogłyby stanowić pewien układ odniesienia dla wszystkich wytwórców realizujących technologię współspalania. Wychodząc temu naprzeciw Towarzystwo Gospodarcze Polskie Elektrownie (TGPE), Polskie Towarzystwo Elektrociepłowni Zawodowych, Stowarzyszenie Papierników Polskich i Izba Gospodarcza Ciepłownictwo Polskie zleciły Instytutowi Chemicznej Przeróbki Węgla w Zabrzu (IChPW), opracowanie odpowiedniej metodyki postępowania, której praktyczne zastosowanie mogłoby stanowić wiarygodną alternatywę dla nieistniejących w tym zakresie Polskich Norm. Należy podkreślić, że już wcześniejsze wyniki prac tego Instytutu wykazały brak możliwości adaptowania Polskich Norm, przewidzianych do stosowania w przypadku węgla kamiennego, w odniesieniu do biomasy. W związku z tym Laboratorium Karbochemii Instytutu uzyskało akredytację Polskiego Centrum Akredytacji (10 styczeń 2002 r.) na dodatkowy obiekt badań (biomasę) i związane z nią metody badań (6 procedur badawczych badania cech biomasy). Wobec braku odpowiednich norm, należałoby rozważyć możliwość zastosowania zaproponowanej przez IChPW metody postępowania (o czym niżej) jako rozwiązania tymczasowego przy zachowaniu niezbędnych środków w celu zapewnienia systemowi rozliczania energii pochodzącej ze współspalania, gwarancji należytej rzetelności (zgodnie z art. 5 Dyrektywy Nr 2001/77/WE). W rezultacie ostatnio zleconych przez TGPE prac, IChPW opracował tzw. Przewodniki metodyczne (tj. Propozycje procedur rozliczania energii ze źródeł odnawialnych" oraz Propozycje procedury certyfikowania instalacji do rozliczeń handlowych energii ze źródeł odnawialnych"), wg których Zainteresowani mogliby opracowywać dokumentację techniczno-technologiczną i pomiarową dla konkretnej instalacji. Dokumentacji, która po certyfikacji przez niezależną stronę trzecią, mogłaby stanowić załącznik do wniosku do Prezesa URE o zmianę warunków koncesyjnych. Jak łatwo zauważyć ww. opracowania mają charakter Propozycji..." de facto skierowanych do Ministra Gospodarki i Pracy, jako autora wcześniej przywołanego rozporządzenia, a które zostały przez TGPE skierowane do Departamentu Bezpieczeństwa Energetycznego Ministerstwa. Osiągnięcie zamierzonych efektów wdrożenia technologii współspalania w skali przemysłowej jest uwarunkowane nie tylko przygotowaniem systemu dozowania współspalanych paliw w instalacjach wytwórczych, ale również opracowaniem sposobu ich przygotowania do celów energetycznych tj. zapewnienia stabilnej jakości biopaliw zarówno pod względem właściwości fizycznych (zawartość wilgoci), jak i chemicznych (wartość opałowa, zawartość części lotnych, itd.). Dlatego bardzo istotnym z punktu widzenia procesów współspalania, niezależnie od rodzaju instalacji kotłowych, jest sposób przygotowania stabilnej jakościowo mieszanki paliwowej (obu rodzajów paliw - konwencjonalnego i odnawialnego) oraz adaptacja istniejących układów technicznych (projektowanych, wykonanych i dotychczas eksploatowanych przy wykorzystaniu paliw konwencjonalnych) do właściwości mieszanek paliwowych. Niezależnie od technicznej realizacji wspótspalania paliw konwencjonalnych i odnawialnych do rozwiązania pozostaje problem określania wzajemnego stosunku strumieni masy biopaliwa i paliwa konwencjonalnego oraz wielkości ich energii chemicznych. Jak wyżej wykazano opracowanie wiarygodnego systemu rozliczania energii elektrycznej uzyskiwanej z biomasowej" (lub biogazowej) części strumienia paliwa wymaga nowelizacji zapisów rozporządzenia z 30 maja 2003 r. [11]. Nowelizacji, która powinna doprowadzić do stworzenia jednolitych i spójnych zasad postępowania przy realizacji tej technologii, co wobec braku norm i standardów nie będzie rzeczą łatwą.

5 Uwarunkowania prawne Kompleksowe podejście do wspólnego spalania paliw kopalnych z paliwami odnawialnymi wymaga przede wszystkim uwzględnienia wszystkich bezpośrednio i pośrednio związanych z tą technologią regulacji prawnych, do których przede wszystkim należy zaliczyć: 1. Dyrektywę 2001/77/WE z 27 września 2001 r. w sprawie wspierania produkcji na rynku wewnętrznym energii elektrycznej wytwarzanej ze źródeł odnawialnych (dalej zwaną D77); 2. Dyrektywę 2003/54/WE z 26 czerwca 2003 r. dotyczącą wspólnych zasad rynku wewnętrznego energii elektrycznej (dalej zwaną D54); 3. Dyrektywę 2003/87/WE z 13 października 2003 r. ustanawiającą system handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych w ramach Wspólnoty (dalej zwaną D87); 4. Dyrektywę 2001/80/WE z 23 października 2001 r. w sprawie standardów emisyjnych z instalacji (dalej zwaną D80), oraz wytyczne IPCC (lntergovernmental Panel Climate j Change - Załącznik A3 do decyzji KE 2000/497/EC). Różne terminy wejścia w życie ww. regulacji (na szczeblu UE) oraz różne sposoby transponowania ich do polskiego ustawodawstwa spowodowały, że obecnie mamy do czynienia z występowaniem szeregu niespójności już na poziomie terminologicznodefinicyjnym. Jako przykład można tu podać różnice w definicji terminu BIOMASA" (porównaj D77 i D80). Definicji, która w krajowych regulacjach prawnych występuje w rozporządzeniu z 30 maja 2003 r. [11] oraz w rozporządzeniu Ministra Środowiska z 4 sierpnia 2003 r. [13]. Taki stan rzeczy spowodował, że autorzy szeregu prac [1, 9], oprócz ww. zapisów uwzględniając dodatkowo zapisy rozporządzenia z 29 stycznia 2002 r. [12] oraz z 31 października 2003 r. [14] do celów swoich opracowań wprowadzają własne zbiory definicji, l tak w pracy [9] wprowadzono klasyfikację paliw wywodzących się z biomasy, wprowadzając podział na: biomasę pierwotną" i biomasę wtórną" i w oparciu o te definicje klasyfikowano paliwa dla celów energetycznych na naturalne (do których zaliczono biomasę pierwotną) i alternatywne (do których zaliczono paliwa pochodzące z odpadów, innych niż niebezpieczne, dopuszczone do termicznego przekształcania w instalacjach energetycznych). O ile system klasyfikacji odpadów (w tym odpadów traktowanych jako paliwa odnawialne) jest w miarę usystematyzowany w Załączniku do rozporządzenia [12], o tyle paliwa odnawialne z grupy biomasy pierwotnej nie mają swojego odpowiednika. Należy podkreślić, że ze względu na szerokie granice niektórych właściwości biomasy (szczególnie ważnych dla celów energetycznych) pojawiają się również problemy natury logistycznej. Biomasa stanowi szczególny rodzaj paliwa, który na skutek niewłaściwego transportu i/lub magazynowania może ulec degradacji energetycznej". Tym bardziej, że najczęściej biomasa występuje w licznych różnorodnych rodzajowo odmianach (o różnej wartości opałowej i wilgotności), pochodzących od wielu dostawców. Dlatego wydaje się celowym dokonywanie niezbędnych pomiarów i rejestracji (masy biopaliwa i jego wartości opałowej) bezpośrednio przed rozpoczęciem procesu spalania (porównaj PN - ISO Węgiel - Pobieranie próbek ze strugi paliwa oraz PN - ISO Węgiel - Pobieranie próbek z partii nieruchomych), a pomiary powinny być przeprowadzane przez komórkę pomiarową spełniającą kryteria normy PN - EN ISO/IEC i posiadającą certyfikowany system zarządzana jakością (przynajmniej w zakresie pomiarów). Z tych względów opracowanie jednoznacznego systemu rozliczania energii elektrycznej

6 wytwarzanej ze współspalania oraz nowelizacja rozporządzenia MGPiPS z 30 maja 2003 r. [11] powinny uwzględniać wymagania stawiane nie tylko przez wszystkie obowiązujące w UE dyrektywy, ale również wszystkie krajowe regulacje prawne, których nadrzędnym celem jest wspieranie rozwoju produkcji energii elektrycznej wytwarzanej w odnawialnych źródłach energii, co w końcowym rezultacie ma służyć wdrożeniu ustaleń Protokołu z Kyoto.

7 Zakończenie Ograniczenie degradacji środowiska, będącej skutkiem przemysłowej i bytowej działalności człowieka jest obecnie jednym z najważniejszych kryteriów wyznaczających dalsze kierunki wszechstronnego rozwoju cywilizacyjnego, a obecne zmiany zarówno w energetyce krajowej jak i światowej są przejawem proekologicznych tendencji społecznych. Najważniejszym kryterium rozwoju energetyki wydaje się być jej efektywność ekonomiczna, wynikająca z ograniczeń formalno-prawnych, a te z kolei są podporządkowane idei zrównoważonego rozwoju kraju. Można zatem mieć pewność, że rozwój źródeł wytwarzania energii (elektrycznej i ciepła) będzie trwale ukierunkowany (przynajmniej w najbliższej perspektywie czasowej) na źródła, które będą produkowały przy minimalnych kosztach i zgodnie z wymogami ochrony środowiska. Pozostałe technologie wytwarzania, nawet te najbardziej nowoczesne, będą się rozwijały w sposób kontrolowany w ramach stworzonych przez państwo preferencji prawno-ekonomicznych. Długoterminowe prognozy rozwoju energetyki wskazują, że podstawowymi źródłami energii elektrycznej będą nadal elektrownie cieplne spalające paliwa konwencjonalne przy wzrastającym udziale współspalania tych paliw z paliwami odnawialnymi. Rozwój techniczny tych źródeł będzie oparty na doskonaleniu sprawdzonych już technologii. Natomiast energetyka odnawialna nie oparta na spalaniu, mimo że nadal będzie rozwijana, nie osiągnie znacznego udziału w bilansie paliwowo-energetycznym. Wspólne spalanie paliw konwencjonalnych i odnawialnych nawet przy założeniu, że polityka państwa nie będzie w najbliższej przyszłości w sposób jednoznaczny i intensywny zmierzała do rozwoju klasycznych źródeł odnawialnych (małe elektrownie wodne, turbiny wiatrowe, ogniwa fotowoltaiczne itd.) [11], wydaje się być interesującą ścieżką realizacji celów indykatywnych postawionych przed polską energetyką (docelowy udział energii elektrycznej pochodzącej z odnawialnych zasobów energii, w zużyciu energii pierwotnej powinien osiągnąć ok. 14% w 2020 r.) [8, 10, 11]. Należy zaznaczyć, iż przewidywany udział energii pochodzącej z zasobów paliw odnawialnych możliwy jest do osiągnięcia głównie przy założeniu, że energia elektryczna powstająca ze wspólnego spalania biomasy lub biogazu z paliwami konwencjonalnymi zakwalifikowana jest do energii powstającej w odnawialnych źródłach energii. Chcąc być jednak wiarygodnym w obszarze energetyki partnerem pozostałych członków Unii Europejskiej, należy technologię wpółspalania wyposażyć z jednej strony w odpowiednie systemy kontrolno-pomiarowe procesów związanych z tą technologią, z drugiej zaś, określić w sposób transparentny regulacje formalnoprawne wspomnianych wcześniej zagadnień. Należy stwierdzić, że dotychczasowe (tj. od czasu wejścia w życie rozporządzenia [11] + vacatio legis 1 rok) postępy prac w zakresie wdrożenia technologii współspalania pozostawiają jeszcze wiele do życzenia. Zgodnie z zaleceniami Dyrektywy 2001/77/WE należy unikać zmuszania przedsiębiorców do ponoszenia zbędnych kosztów, ale nie znaczy to wcale, że stosunkowo prostą z punktu widzenia zjawiska fizycznego, technologię współspalania można wdrożyć przy znikomych nakładach inwestycyjnych. Pochodzenie energii elektrycznej wytwarzanej w odnawialnych źródłach energii (a do takich zalicza się część energii elektrycznej pochodzącej ze współspalania) potwierdzane będzie przez Prezesa URE gwarancjami jej pochodzenia i dlatego musi się odbywać na podstawie obiektywnych, przejrzystych kryteriów. Procedury dokumentowania pochodzenia energii

8

9 elektrycznej, których efektem będzie wydawanie Świadectw pochodzenia" (rys. 1 i rys. 2), powinny stanowić wraz z procedurami handlu emisjami i IPCC (zintegrowanym systemem zezwoleń) jeden spójny system (mimo że realizowany przez różne organy), który gwarancjom pochodzenia zapewni wzajemność uznawania przez wszystkie państwa członkowskie UE, chroniąc przed nadużyciami finansowymi i który musi się opierać na czytelnych i niedyskryminujących (szczególnie małych i średnich wytwórców) kryteriach, zgodnie z zapisami zawartymi w art. 5 ust. 1, wcześniej wspomnianej dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady z 27 września 2001 r. Tekst stanowi wyraz osobistej wiedzy i poglądów autora i nie powinien być inaczej interpretowany. Literatura: 1) Akredytacja Odnawialnych Źródeł Energii Elektrycznej wykorzystujących technologię współspalania paliw. Projekt zasad i procedur audytowania, pomiarów i kontroli". Polskie Towarzystwo Certyfikacji Energii, Łódź 2004 r. 2) Krawczyński M.: Strategia rozwoju energetyki odnawialnej, ze szczególnym uwzględnieniem wykorzystania biomasy". Materiały konferencji naukowo-technicznej Możliwości wykorzystania biomasy na cele energetyczne", Dyrekcja Generalna Lasów Państwowych i Stowarzyszenie Inżynierów i Techników Leśnictwa i Drzewnictwa, Malinówka k/ełku, października 2003 r. 3) Krystek S.: Możliwości wykorzystania biomasy na cele energetyczne". Materiały konferencji naukowotechnicznej Możliwości wykorzystania biomasy na cele energetyczne", Dyrekcja Generalna Lasów Państwowych i Stowarzyszenie Inżynierów i Techników Leśnictwa i Drzewnictwa, Malinówka k/ełku, października 2003 r. 4) Lipiński G.: Bezpieczeństwo energetyczne kraju w aspekcie rozwoju energetyki odnawialnej do roku 2010". Materiały Międzynarodowej Konferencji Procesorów Energii ECO - URO - ENEGIA", Bydgoszcz 2-3 kwietnia 2004 r. 5) Muras Z.: Energetyka odnawialna w regulacji dyrektywy 2001/77/EC i 2003/54/WE oraz w prawie polskim, a możliwości rozwoju lokalnych rynków energii elektrycznej". Materiały Międzynarodowej Konferencji Procesorów Energii ECO - URO -- ENEGIA", Bydgoszcz 2-3 kwietnia 2004 r. 6) Opracowanie metodyki pomiarów i obliczania energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych w procesach współspalania paliw konwencjonalnych i odnawialnych". Instytut Techniki Cieplnej, Łódź 2003 r. 7) Ocena realizacji i korekta Założeń polityki energetycznej Polski do roku 2020". Rada Ministrów, Warszawa, kwiecień 2002 r. 8) Polityka ekologiczna Państwa na lata z uwzględnieniem perspektywy na lata ". Uchwała Sejmu RP z 8 maja 2003 r. (M. R z 18 czerwca 2003 r. Nr 33, poz. 433). 9) Propozycje procedur rozliczania energii ze źródeł odnawialnych". Centrum Innowacji Technologicznych - Energia, Instytut Chemicznej Przeróbki Węgla, Zabrze, czerwiec 2004 r. 10) Pukacz R: Zielona energia ze wspótspalania z perspektywy Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki". Materiały konferencji Wspótspalanie biomasy i paliw wtórnych w kotłach energetycznych". Zakopane, maj 2004 r.

10 11) Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z 30 maja 2003 r. w sprawie szczegółowego zakresu obowiązku zakupu energii elektrycznej i ciepła z odnawialnych źródeł energii oraz energii elektrycznej wytwarzanej w skojarzeniu z wytwarzaniem ciepłą (Dz. U. z 2003 r. Nr 104, poz. 971). 12) Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z 29 stycznia 2002 r. w sprawie rodzajów odpadów innych niż niebezpieczne oraz rodzajów instalacji urządzeń, w których dopuszcza się ich termiczne przekształcenie (Dz. U. z 2002 r. Nr 18, poz. 176). 13) Rozporządzenie Ministra Środowiska z 4 sierpnia 2003 r. w sprawie standardów emisyjnych z instalacji (Dz. U. z 2003 r. Nr 163, poz. 1584). 14) Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z 31 października 2003 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie rodzajów odpadów innych niż niebezpieczne oraz rodzajów instalacji urządzeń, w których dopuszcza się ich termiczne przekształcenie (Dz. U. z 2003 r. Nr 192, poz. 1877). 15) Strategia Rozwoju Energetyki Odnawialnej". Ministerstwo Środowiska, Warszawa 2000/ ) Ustawa z 10 kwietnia 1997 r. - Prawo energetyczne (Dz. U. z 2003 r. Nr 153, poz i Nr 203, poz oraz z 2004 r. Nr 29, poz. 257, Nr 34, poz. 293, Nr 91, poz. 875 i Nr 96, poz. 959). 17) Ustawa z 2 kwietnia 2004 r. o zmianie ustawy - Prawo energetyczne oraz ustawy - Prawo ochrony środowiska. (Dz. U. z 2004 r. Nr 91, poz. 875). 18) Ustawa z 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2001 r. Nr 62, poz. 627 ze zm.). 19) Ustawa z 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U. z 2001 r. Nr 62, poz. 628 ze zm.). 20) Wójcik T.: Zasoby energetycznych surowców odnawialnych w Lasach Państwowych i programy ich rozwoju". Materiały konferencji naukowo-technicznej Możliwości wykorzystania biomasy na cele energetyczne", Dyrekcja Generalna Lasów Państwowych i Stowarzyszenie Inżynierów i Techników Leśnictwa i Drzewnictwa, Malinówka k/ełku, października 2003 r. 21) Założenia Polityki Energetycznej Polski do roku 2020". Rada Ministrów, Warszawa luty 2000 r.