Powiatowy Urząd Pracy. w Wodzisławiu ŚL. Ranking zawodów deficytowych i nadwyżkowych w powiecie wodzisławskim w roku 2011

Transkrypt

1 Powiatowy Urząd Pracy w Wodzisławiu ŚL. Ranking zawodów deficytowych i nadwyżkowych w powiecie wodzisławskim w roku 2011 Marzec 2012

2 I. Wstęp. 1. Cel opracowania. Ważnym czynnikiem wpływającym na poziom stopy bezrobocia jest niedopasowanie kwalifikacji osób bezrobotnych do aktualnych potrzeb rynku pracy. Skuteczna polityka rynku pracy powinna zapobiegać i likwidować to zjawisko. Możliwość taką daje stały monitoring popytu i podaży na konkretne zawody, dzięki czemu można prowadzić działania redukujące niedopasowania na rynku pracy. Monitoring taki jest prowadzony od roku 2005, jednak dopiero w roku 2006 objął on wszystkie najistotniejsze elementy tworzące i wpływające na rynek pracy dostępne do statystycznych badań. Obowiązek tworzenia monitoringu zawodów deficytowych i nadwyżkowych został nałożony na urzędy pracy ustawą z dnia 20 kwietnia 2004r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (tekst jednolity Dz. U. z 2008r. Nr 69, poz. 415 z późn. zm.) i służy regularnemu i systematycznemu zbieraniu informacji o tendencjach i zmianach na lokalnym rynku pracy. 2. Podstawa opracowania. Poniższy raport powstał na podstawie danych statystycznych zawartych w aplikacji Monitoring zawodów dotyczących powiatu wodzisławskiego. Dane i wskaźniki podane w tej aplikacji powstały na bazie półrocznych sprawozdań MPiPS-01(załączniki 2 i 3). Na dzień dzisiejszy powstanie tylko cześć diagnostyczna raportu rocznego ze względu na brak danych dotyczących absolwentów szkół ponadgimnazjalnych powiatu oraz danych zebranych w zakładach pracy. Cześć prognostyczna raportu rocznego zostanie przygotowana w późniejszym terminie. 2

3 3. Metodologia opracowania. Raport roczny dotyczący monitoringu zawodów deficytowych i nadwyżkowych składa się z czterech części: analizy bezrobocia w powiecie w roku 2011, analizy ofert pracy zgłoszonych w roku 2011, analizy zawodów deficytowych i nadwyżkowych, najważniejszych wniosków. Jak wcześniej wspomniano, dane pochodzą z aplikacji Monitoring zawodów przygotowanej na podstawie półrocznych sprawozdań MPiPS-01(załączniki 2 i 3) 3

4 II. Analiza bezrobocia w powiecie wodzisławskim w roku 2011 według zawodów (grup zawodów). Na konie roku 2011 w rejestrze PUP w Wodzisławiu Śl. pozostawało 5376 osób bezrobotnych, z czego 64,5% stanowiły kobiety. W porównaniu do stanu z końca roku 2010, liczba osób zarejestrowanych jako bezrobotni wzrosła o 498. Od roku 2005 liczba osób bezrobotnych sukcesywnie spadała, jednak w roku 2009 nastąpił znaczny wzrost liczby bezrobotnych co łączono z pierwszą fazą kryzysu gospodarczego. W 2010 roku niekorzystna tendencja została zatrzymana, natomiast w 2011 jak pokazują dane mieliśmy doczynienia z kolejnym wzrostem bezrobocia. Na tą sytuację niewątpliwy wpływ miało ograniczenie w 2011 środków na aktywne formy walki z bezrobociem. Liczba osób bezrobotnych w kolejnych latach kobiety ogółem Zdecydowanie najwięcej osób pozostających bez pracy nie posiadało żadnych kwalifikacji zawodowych. Było to 1113 osób, co stanowiło aż 1/5 wszystkich zarejestrowanych. W stosunku do roku poprzedniego sytuacja ta nie uległa zmianie jednak jest to niewątpliwy problem i wyzwanie dla tutejszego urzędu. 4

5 Procentowy udział osób bez kwalifikacji zawodowych wśród ogółu osób bezrobotnych 30% 25% 20% 15% 14% 19% 21% 26% 26% 21% 21% 10% 5% 0% Kolejno najliczniejszymi grupami zawodowymi (według kodów 6 cyfrowych) pozostającymi bez pracy byli: Nazwa zawodu Liczba osób bezrobotnych W tym kobiet Odsetek osób długotrwale bezrobotnych w zawodzie * Sprzedawca ,4% Technik ekonomista ,7% Górnik eksploatacji 28,7% podziemnej Fryzjer ,3% Krawiec ,6% Kucharz % Pedagog ,3% Ślusarz ,1% Technik prac biurowych ,8% * Według dużych grup zawodów (czterocyfrowy kod zawodu) do których należy dany zawód 5

6 Technik administracji ,6% Murarz ,8% Robotnik budowlany ,1% Cukiernik ,5% Piekarz ,5% Sprzątaczka biurowa ,2% Kelner ,7% Barman ,3% Robotnik pomocniczy w 42,1% przemyśle przetwórczym Pozostali mechanicy 22,3% 50 0 pojazdów samochodowych Technik budownictwa ,2% Technik żywienia i gosp. 15,22% domowego Pozostali mechanicy 18,3% maszyn i urządzeń Mechanik pojazdów 22,3% 44 0 samochodowych Technik handlowiec ,4% Malarz - tapeciarz ,0% Magazynier ,2% Kucharz małej gastronomii ,0% Technik informatyk ,6% Robotnik gospodarczy ,8% Ogółem

7 W 29 wyżej wymienionych zawodach postawało zarejestrowanych 45% ogółu wszystkich osób bezrobotnych, co świadczy o bardzo małym zróżnicowaniu kwalifikacji osób bezrobotnych. W stosunku do roku ubiegłego znaczny wzrost liczby osób zarejestrowanych miał miejsce w zawodzie sprzedawca (497 w 2010 roku, 583 w 2011roku), fryzjer (w końcu 2010 roku było zarejestrowanych 45 fryzjerów, obecnie 103), krawiec (86 osób w 2010 roku, 101 osób w 2011roku), kucharz (76 osób w 2010, 99 osób w 2011 roku), pedagog (70 osób w 2010 roku, 85 w 2011 roku). Liczba osób bezrobotnych w zawodach w roku 2010 i Sprzedawca Technik ekonomista Górnik Fryzjer Krawiec Kucharz Pedagog Ślusarz Tech. prac biurowych Tech. administracji Murarz Robotnik budowlany Cukiernik Piekarz Sprzątaczka biurowa Kelner Barman Robotnik pom. w przemyśle przetwórczym Pozostali mechanicy poj. Samochodowych 7

8 W większości w/w zawodów poziom długotrwałego bezrobocia był wysoki. Najgorzej wpadają zawody wymagające niskich kwalifikacji takie jak sprzątaczka i robotnik pomocniczy w przemyśle przetwórczym co świadczy o tym, iż osobą z niskim kwalifikacjami najtrudniej po utracie pracy aktywnie wrócić na rynek pracy. Bardzo wysoki poziom długotrwałego bezrobocia pozostawał wśród osób posiadających kwalifikacje w zawodzie magazynier, co z kolei może wynikać z tego iż pracodawcy często wymagają od osób starających się o prace w tym zawodzie dodatkowych kwalifikacji takich jak np. uprawnienia na wózki widłowe. Również w zawodach związanych z pracą biurową poziom długotrwałego bezrobocia jest wysoki co podobnie jak w przypadku magazyniera wynikać może z tego iż pracodawcy wymagają od osób aplikujących na takie stanowiska dodatkowych kwalifikacji (języki obce, obsługa programów biurowych, księgowych, sprzedażowych) i nie wystarczy tylko ukończyć szkołę w zawodzie technik prac biurowych czy technik administracji by szybko znaleźć pracę. Z kolei stosunkowo mało osób ponad rok nie mogło znaleźć pracy w takich zawodach jak malarz-tapeciarz, technik informatyk, technik budownictwa, fryzjer oraz pedagodzy.. W 2011 roku w tutejszym urzędzie dokonano rejestracji. Najwięcej z pośród osób rejestrujących się nie posiadało kwalifikacji zawodowych było to osób, natomiast z pośród pozostałych osób najwięcej posiadało kwalifikacje w następujących zawodach: sprzedawca 866 rejestracji technik ekonomista 180 rejestracji fryzjer 180 rejestracji górnik eksploatacji podziemnej 179 rejestracji pedagog 157 rejestracji ślusarz 150 rejestracji kucharz 149 rejestracji krawiec 148 rejestracji 8

9 robotnik budowlany murarz piekarz mechanik pojazdów samochodowych technik budownictwa kelner technik prac biurowych technik administracji cukiernik stolarz 146 rejestracji 135 rejestracji 116 rejestracji 103 rejestracji 100 rejestracji 90 rejestracji 88 rejestracji 87 rejestracji 85 rejestracji 85 rejestracji Jeżeli spojrzymy na problem bezrobocia w szerszej skali, według dużych grup zawodowych to wśród zarejestrowanych w 2011 roku w PUP w Wodzisławiu Śl. najwięcej przedstawicieli posiadały takie grupy jak: Sprzedawcy i pokrewni 15,79% Pracownicy usług osobistych 10,35%, w tym: kucharze 3,28%, fryzjerzy, kosmetyczki i pokrewni 2,67%, kelnerzy 1,41% Robotnicy obróbki metali, mechanicy maszyn i urządzeń i pokrewni 8,54%, w tym mechanicy pojazdów samochodowych 2,83%, mechanicy maszyn i urządzeń rolniczych i przemysłowych 2,18% - ślusarze i pokrewni 2,04% Robotnicy w przetwórstwie spożywczym, obróbce drewna, produkcji wyrobów tekstylnych i pokrewni 7,69%, w tym piekarze, cukiernicy i pokrewni 3,10%, krawcy, kuśnierze, kapelusznicy i pokrewni 2,51% Robotnicy budowlani i pokrewni (z wyłączeniem elektryków) -5,93%, w tym murarze i pokrewni 1,60%, malarze i pokrewni 1,18% Średni personel do spraw biznesu i administracji 5,74%, w tym średni personel ds. statystyki i dziedzin pokrewnych 2,91%, pracownicy administracyjni i sekretarze biura zarządu 1,83% 9

10 III. Analiza ofert pracy pozyskanych w powiecie wodzisławskim według zawodów (grup zawodów). W 2011 roku w Powiatowym Urzędzie Pracy w Wodzisławiu Śl. zgłoszono 2735 ofert pracy (1573 w I półroczu, 1162 w drugim). W stosunku do roku 2010 liczba ofert spadła o 573. Liczba ofert pracy w poszczególnych latach Jak obrazuje powyższy wykres pod względem liczby zgłoszonych oferta pracy rok 2011 był najgorszy od początku prowadzenia monitoringu zawodów deficytowych i nadwyżkowych. Złożyły się na to dwa niekorzystne czynniki. Z jednej strony mieliśmy doczynienia z druga falą kryzysu gospodarczego. Jeżeli skutki kryzysu z roku 2009 zostały złagodzone w 2010 roku środkami Funduszu Pracy przeznaczonymi na aktywne formy przeciwdziałania bezrobociu, dzięki którym stworzoną znaczną liczbę refundowanych miejsc pracy, to z kolei w 2011 roku środki te zostały drastycznie ograniczone. Wszystko to przełożyło się na liczbę ofert pracy w ostatnich 3 latach (spadek w roku 2009 spowodowany kryzysem, wzrost w 2010, drastyczny spadek w 2011roku). Wszystko to pociągło za sobą wzrost liczby osób bezrobotnych, której 10

11 zmiany w ostatnich trzech latach są wartością odwrotnie proporcjonalna do zmian liczby ofert pracy. W 2011 roku najwięcej ofert pracy zgłoszono w następujących zawodach: Nazwa zawodu Liczba ofert pracy Robotnik budowlany 218 Sprzedawca 176 Technik prac biurowych 167 Kierowca samochodu ciężarowego 147 Robotnik gospodarczy 139 Brukarz 90 Murarz 88 Pakowacz 68 Magazynier 63 Cieśla 51 Kucharz 48 Ślusarz 39 Glazurnik 38 Przedstawiciel handlowy 37 Tynkarz 30 Ogółem

12 Liczba ofert pracy w wybranych zawodach w kolejnych latach Sprzedawca Prac. biurowy Robotnik gosp. Robotnik bud. Murarz Magazynier Kierowca sam. Ciężarowego Brukarz Fryzjer Krawiec Cieśla Kucharz Przedstawiciel handlowy Kelner Mechanik sam. osob. Powyższy wykres obrazuje zmianę liczby ofert pracy w poszczególnych zawodach. We wszystkich zawodach związanych z budownictwem widać wzrost liczby ofert pracy. W stosunku do poprzednich lat również w zawodzie kierowcy samochodu ciężarowego przybyło wyraźnie ofert pracy. Z kolei spadek liczby ofert pracy dostrzegalny jest w usługach (kelner, kucharz, krawiec) oraz w zawodzie sprzedawca, gdzie spadek od roku 2008 jest bardzo znaczny. Spadek liczby ofert pracy w tych zawodach pociągnął za sobą jednoczesny wzrost liczby osób zarejestrowanych posiadających kwalifikacje do wykonywania takich prac. Najwięcej ofert zgłoszono w następujących grupach zawodów: Robotnicy budowlani i pokrewni (z wyłączeniem elektryków) 18,80%, w tym murarze i pokrewni 3,77%, robotnicy budowy dróg i pokrewni 3,30%, cieśle i stolarze budowlani 2,20% 12

13 Robotnicy pomocniczy w górnictwie, przemyśle, budownictwie i transporcie 11,15%, w tym robotnicy pomocniczy w budownictwie ogólnym 7,97%, pakowacze 2,49 Pracownicy usług osobistych 10,20%, w tym gospodarze budynków 5,08% kucharz -2,12%, Sprzedawcy i pokrewni 9,10% Kierowcy i operatorzy pojazdów 7,57%, w tym kierowcy samochodów ciężarowych 5,63% Robotnicy obróbki metali mechanicy maszyn i urządzeń i pokrewni 6,84%, w tym spawacze i pokrewni 1,67%, ślusarze i pokrewni 1,67% , ,9 11,2 5,4 15,8 10,2 10,4 9,1 7,6 1,3 6,8 8,5 3,8 7, ,7 5,7 procentowy udział ofert pracy procentowy udział bezrobotnych Powyższy wykres obrazuje stosunek tego jaki procent ofert pracy stanowiły oferty w danej grupie zawodowej do tego ile procent osób bezrobotnych posiadało kwalifikacje zawodowe w tych grupach, gdzie: 13

14 1. robotnicy budowlani i pokrewni (z wyłączeniem elektryków) 2. robotnicy pomocniczy w górnictwie, przemyśle, budownictwie i transporcie 3. pracownicy usług osobistych 4. sprzedawcy i pokrewni 5. kierowcy i operatorzy pojazdów 6. robotnicy obróbki metali mechanicy maszyn i urządzeń i pokrewni 7. robotnicy w przetwórstwie spożywczym, obróbce drewna, produkcji wyrobów tekstylnych i pokrewni 8. średni personel do spraw biznesu i administracji Występują również grupy zawodów, w których nie zgłoszono ofert pracy lub zgłoszone oferty stanowią mniej niż 0,5% ogółu. Są to: Przedstawiciele władz publicznych, wyżsi urzędnicy i dyrektorzy generalni, Specjaliści z dziedziny prawa, dziedzin społecznych i kultury, Średni personel do spraw zdrowia Technicy informatycy Pozostali pracownicy obsługi biura Pracownicy opieki osobistej i pokrewni Rolnicy produkcji towarowej Rolnicy i rybacy pracujący na własne potrzeby Rzemieślnicy i robotnicy poligraficzni Monterzy Pracownicy pomocniczy przygotowujący posiłki Kierownicy ds. zarządzania i handlu Kierownicy ds. produkcji i usług Kierownicy w branży hotelarskiej, handlu i innych branż usługowych Monterzy. 14

15 IV. Analiza zawodów deficytowych i nadwyżkowych. W 2011 roku w Powiatowym Urzędzie Pracy w Wodzisławiu Śl.: w 423 zawodach nie zgłoszono ofert pracy, 101 zawodów było zawodami nadwyżkowymi czyli, średnio miesięcznie urząd dysponował mniejszą liczbą ofert pracy niż wynosiła liczba osób bezrobotnych pozostających w ewidencji, 64 zawodów było zawodami deficytowymi, czyli średnio miesięcznie urząd dysponował większą ilością ofert pracy w danym zawodzie niż wynosiła liczba osób bezrobotnych pozostających w ewidencji, 19 zawodów było zawodami zrównoważonymi, czyli popyt i podaż na te zawody były takie same, w 115 zawodach zgłoszono oferty pracy, jednak w ewidencji urzędu nie figurowały osoby posiadające kwalifikacje do wykonywania tego zawodu. Z podanych danych wynika, że ponad połowę stanowią zawody, w których liczba osób posiadających kwalifikacje do ich wykonywania jest znacznie wyższa niż zapotrzebowanie na takich pracowników. Z kolei z drugiej strony jest duża liczba ofert pracy, w których nie ma osób posiadających kwalifikacje do ich wykonywania. Ranking 30 zawodów o najwyższym wskaźniku deficytowości przedstawia się następująco: Wartość wskaźnika LP Nazwa zawodu deficytu zawodu 1 Pozostałe pomoce i sprzątaczki biurowe, hotelowe i podobne 19 2 Pozostali spawacze i pokrewni 14 3 Telemarketer 11 15

16 4 Żołnierz szeregowy 10 5 Cieśla 8,5 6 Grafik komputerowy DTP 8 7 Specjalista do spraw sprzedaży 8 8 Bukieciarz 8 9 Spedytor 7 10 Florysta 7 11 Zbrojarz 7 12 Kierowca operator wózków jezdniowych 7 13 Pracownik ochrony fizycznej bez licencji 6,25 14 Brukarz 6 15 Tynkarz 6 16 Monter instalacji centralnego ogrzewania i ciepłej wody 6 17 Operator koparko - ładowarki 5,5 18 Kierowca samochodu ciężarowego 5,25 19 Monter sieci wodnych i kanalizacyjnych 5 20 Pozostali kucharze 4 21 Operator spycharki 4 22 Pozostali robotnicy pracujący przy przeładunku towarów 4 23 Pakowacz 3, Kierowca ciągnika siodłowego 3,5 Pozostali pracownicy przy pracach prostych gdzie indziej 25 niesklasyfikowani 3,5 26 Logistyk 3 Wychowawca w placówkach oświatowych, wychowawczych i 27 opiekuńczych 3 28 Technik geodeta 3 29 Operator wprowadzania danych 3 16

17 30 Sprzedawca w stacji paliw 3 31 Hostessa 3 32 Szklarz 3 33 Obuwnik 3 34 Maglarz 3 35 Operator myjni 3 Ranking 30 zawodów o najwyższym wskaźniku nadwyżkowości przedstawia się następująco: Wartość wskaźnika LP Nazwa zawodu nadwyżkowosci 1 Technik budownictwa 0,01 2 Technik administracji 0, Technik mechanik 0, Technik elektronik 0, Hydraulik 0, Pedagog 0, Stolarz budowlany 0, Pozostali pracownicy obsługi biurowej 0,05 9 Mechanik pojazdów samochodowych 0, Fotograf 0, Cukiernik 0, Specjalista do spraw rachunkowości 0, Górnik eksploatacji podziemnej 0, Technik usług kosmetycznych 0, Piekarz 0, Kucharz małej gastronomii 0, Inżynier budownictwa - budownictwo ogólne 0,08 17

18 18 Prawnik legislator 0,08 19 Krawiec 0, Fryzjer 0,1 21 Technik farmaceutyczny 0, Mechanik maszyn i urządzeń przemysłowych 0,12 23 Technik handlowiec 0, Architekt 0, Malarz lakiernik wyrobów metalowych 0, Technik obsługi turystycznej 0, Elektromonter (elektryk) zakładowy 0, Malarz - tapeciarz 0, Blacharz samochodowy 0, Stolarz 0,1647 Zawody zrównoważone: 1. Inżynier mechanik - maszyny i urządzenia przemysłowe 2. Specjalista do spraw logistyki 3. Specjalista do spraw reklamy 4. Archiwista 5. Kontroler jakości produktów spożywczych 6. Referent (asystent) bankowości 7. Asystent dyrektora 8. Pozostali technicy wsparcia informatycznego i technicznego 9. Pozostali magazynierzy i pokrewni 10. Pozostali pracownicy obsługi biura gdzie indziej niesklasyfikowani 11. Technolog robót wykończeniowych w budownictwie 18

19 12. Lakiernik wyrobów drzewnych 13. Kominiarz 14. Pozostali ślusarze i pokrewni 15. Monter - elektronik 16. Krojczy 17. Operator ładowarki 18. Palacz kotłów centralnego ogrzewania gazowych Pozostali operatorzy stacjonarnych maszyn i urządzeń gdzie indziej 19. niesklasyfikowani 19

20 V. Wnioski Roku 2011 z pewnością nie możemy uznać za udany rok na rynku pracy. Nastąpił wzrost liczby osób zarejestrowanych jako bezrobotne przy jednoczesnym spadku liczby ofert pracy. Sytuacja ta świadczy o pogorszeniu sytuacji gospodarczej choć nie można zapominać, że duży wpływ na taki stan rzeczy miały ograniczone możliwości Urzędu pomocy pracodawcą przy tworzeniu refundowanych miejsc pracy oraz bezrobotnym chociażby poprzez szkolenia zawodowe. Jednym z problemów z jakim od lat spotykamy się w pracy z osobami bezrobotnymi jest wysoka liczba osób, które nie posiadają kwalifikacji zawodowych. Dzięki temu iż monitoring zawodów prowadzony jest według niezmienionej metodologii, widzimy iż od kilku lat procent takich osób wśród ogółu bezrobotnych nie spada poniżej 20%. Większość osób bez kwalifikacji zawodowych to kobiety. Jak trudno takim osobą znaleźć zatrudnienie świadczy bardzo wysoki odsetek osób długotrwale bezrobotnych w tej grupie. Są to najtrudniejsi klienci urzędu - nie są atrakcyjni dla pracodawców ponieważ są pracownikami niewykwalifikowanymi, a sami też nie są dostatecznie zmotywowani do szukania pracy ponieważ borykają się z problemem bezrobocia od lat i tracą wiarę w sukces w szukaniu pracy. Dla takich osób najlepszym rozwiązaniem są staże zawodowe oraz szkolenia, zarówno zawodowe jak również w ramach Klubu Pracy. Jednak przy tak dużej liczbie osób, które wymagają specjalnego wsparcia konieczne były by ogromne nakłady środków finansowych. Urząd pozyskuje wprawdzie dodatkowe środki w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego, jednak nigdy nie będzie to ilość wystarczająca dla wszystkich. Dlatego tak ważna staje się praca pośredników pracy i doradców zawodowych, którzy indywidualnie pracują z osobami bezrobotnymi, wykorzystując swoja wiedze na temat lokalnego rynku pracy starają się pokierować i pomóc osobą bezrobotnym. 20

21 W roku 2011 zmieniła się struktura zgłaszanych ofert pracy. Znacząco spadła liczba ofert pracy związanych ze handlem, gastronomią i usługami osobistymi (fryzjer, krawiec). Nie było by to tak niepokojące, gdyby nie fakt iż jednocześnie wzrosła liczba osób rejestrujących się w tych zawodach. Świadczy to o tym, iż pracodawcy nie tylko nie zatrudniają nowych pracowników, ale również zwalniają osoby już pracujące. W ekonomii przyjmuje się iż jednym z mierników stanu gospodarki są właśnie usługi. Tak słaba kondycja tej branży w naszym powiecie wskazuje raczej na recesje na rynku niż rozwój. Z kolei nastąpił znaczny wzrost zapotrzebowania na pracowników w branży budowlanej. Oferty z tej branży stanowią prawie ¼ wszystkich ofert pracy zgłoszonych do tutejszego Urzędu w 2011 roku. Te dwie tendencje bardzo negatywnie mogą wpłynąć na sytuację kobiet, które praktycznie nie korzystają z ofert pracy w branży budowlanej, przede wszystkim szukając pracy właśnie w handlu, gastronomii oraz pracach biurowych (gdzie też spadła liczba ofert, którymi dysponował Urząd). Jeżeli sytuacja ta nie ulęgną zmianie możemy prognozować iż w 2012 wzrośnie odsetek kobiet wśród ogółu osób bezrobotnych. 21

22 I. Wstęp Cel opracowania Podstawa opracowania Metodologia opracowania II. Analiza bezrobocia w powiecie wodzisławskim w roku 2011 według zawodów (grup zawodów) III. Analiza ofert pracy pozyskanych w powiecie wodzisławskim według zawodów (grup zawodów) IV. Analiza zawodów deficytowych i nadwyżkowych V. Wnioski