dr Jacek Kuciński Instytut Podstawowych Problemów w Techniki PAN Zastępca Kierownika NPF Polska 2020 ds. organizacji i metodyki

Transkrypt

1 dr Jacek Kuciński Instytut Podstawowych Problemów w Techniki PAN Zastępca Kierownika NPF Polska 2020 ds. organizacji i metodyki jacek.kucinski@ippt.gov.pl Tel Warszawa, 3 lutego

2 Chybione prognozy 2

3 Po co Foresight? Przecież: Przyszłości nie da się przewidzieć! (?) Analiza wielu możliwych przyszłości Sugestie dotyczące realizacji pożądanych scenariuszy Pozytywne doświadczenia w wielu krajach Badania finansowane ze środków publicznych muszą być rozliczalne jeśli trudno udowodnić z góry ich wartość, to należy przynajmniej racjonalnie wskazywać na ich potencjał Pomoc w identyfikowaniu nowych obszarów aktywności, a nie prosta selekcja priorytetów Zdobycie dodatkowej wiedzy na temat sektora B+R 3

4 Foresight w Polsce? Czy jest o czym mówić przy obecnych nakładach na B+R i słabych powiązaniach nauki z gospodarką? Niechęć do aktywności planistycznej Niedocenianie skutków odległych w czasie (budowa kapitału ludzkiego, ochrona środowiska, zachowania prozdrowotne,...) Słabości oficjalnych dokumentów strategicznych i częste zmiany organizacyjne w administracji Słabość debaty publicznej 4

5 Foresight w Polsce? Niechęć do priorytetów i nadinterpretacja pojęcia autonomia badań naukowych Niedocenianie złożoności procesów innowacyjnych Skłonność do kopiowania niekoniecznie aktualnych i właściwych dla nas wzorców polityki innowacyjnej Niezbędna jest silna, przemyślana, własna polityka badawczo-innowacyjna, Foresight krok w tym kierunku! 5

6 Narodowy Program Fortesight POLSKA 2020 Wykonawcy: Instytut Podstawowych Problemów Techniki PAN koordynator Instytut Nauk Ekonomicznych PAN Pentor Research International Prof. Michał Kleiber Kierownik Naukowy Prof. Wojciech Nowacki, IPPT PAN Kierownik Przedsięwzięcia Dr Jacek Kuciński, IPPT PAN Zastępca Kierownika Przedsięwzięcia ds. organizacji projektu i metodyki foresight; Prof. Leszek Jasiński, INE PAN Zastępca Kierownika Przedsięwzięcia ds. badań ekonomiczno-statystycznych; Dr Jerzy Głuszyński, PENTOR RESEARCH INTERNATIONAL Zastępca Kierownika Przedsięwzięcia ds. badań opinii społecznej, organizacji debat społecznych oraz komunikacji ze społeczeństwem. J. Kuciński, Wrocław 20.XI

7 Cel przedsięwzi wzięcia Określenie podstaw polityki badawczo-innowacyjnej kraju do roku Wciągnięcie do debaty publicznej wszystkich głównych interesariuszy procesu budowy nowoczesnego państwa. Sformułowanie propozycji i oczekiwań pod adresem krajowego systemu innowacji. Nadanie polskiej polityce prorozwojowej wymiaru europejskiego i globalnego. Promocja społeczeństwa wiedzy. Określenie obszarów i badań, w których możliwa jest komercjalizacja rezultatów i sformułowanie niezbędnych do tego warunków. 7

8 Panel GłównyG o Prof. Michał Kleiber, PAN - Przewodniczący o Prof. Janina Jóżwiak, SGH - Zastępca Przewodniczącego o Red. Edwin Bendyk, Polityka o Prof. Krystyna Czaplicka, Główny Instytut Górniczy o Dr Krzysztof Gulda, Ministerstwo Gospodarki o Danuta Jabłońska, Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości o Prof. Michał Kulesza, Uniwersytet Warszawski o Prof. Marek Niezgódka, ICM, Uniwersytet Warszawski o Prof. Bogdan Marciniec, Uniwersytet im. A. Mickiewicza w Poznaniu o Prof. Mirosława Marody, Uniwersytet Warszawski o Dr Krzysztof Pawłowski, Wyższa Szkoła Biznesu-National-Louis University o Dr Wojciech Ratyński, Naczelna Organizacja Techniczna o Dr Andrzej Siemaszko, Krajowy Punkt Kontaktowy VII PR UE o Dr Jan Szomburg, Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową o Prof. Tomasz Żylicz, Uniwersytet Warszawski J. Kuciński, Wrocław 20.XI

9 Metody Gromadzenie danych i ocena sytuacji Metody heurystyczne (burza mózgów) Identyfikacja trendów i kluczowych czynników Analiza jawnych i ukrytych powiązań Selekcja obszarów kluczowych Analiza Delphi (weryfikacja obszarów kluczowych przez ekspertów zewnętrznych) Budowa scenariuszy Konsultacje społeczne Raport końcowy 9

10 schemat1 J. Kuciński, Wrocław 20.XI

11 schemat2 J. Kuciński, Wrocław 20.XI

12 Algorytm realizacji przedsięwzięcia Foresight Wyznaczenie celów kluczowych dla każdego PT Opracowanie propozycji tematów przez PT i wybór makrotematów Opracowanie propozycji priorytetów przez PT (20-30 dla każdego PT) (priorytet technologia, metoda, technika, procedura) Ocena priorytetów przez ekspertów PT Poddanie ocenie priorytetów przez PT z wykorzystaniem kryteriów zaproponowanych przez PPB Ocena priorytetów przez ekspertów zewnętrznych Analiza list makropriorytetów otrzymanych z PT przez PPB. Eliminacja nakładających się i powtarzających makropriorytetów, redakcja zapisów Przeprowadzenie oceny otrzymanych makropriorytetów przez PPB, utworzenie rankingu priorytetów, wybór najważniejszych, dla których zostaną utworzone tezy do Delphi (20-30)

13 Algorytm realizacji przedsięwzięcia Foresight Wariant I Analiza makropriorytetów po ich otrzymaniu z wszystkich PT Przeprowadzenie oceny otrzymanych makropriorytetów przez PPB, utworzenie rankingu priorytetów, wybór najważniejszych, dla których zostaną utworzone tezy do Delphi (20-30) Wariant II Analiza makropriorytetów w 3 grupach np. ekologiczne, technologiczne, społeczne Przygotowanie przez PPB proponowanej listy makropriorytetów dla całego PPB i przekazanie jej do zaopiniowania kierownikom PT Przeprowadzenie zawężonej analizy SWOT (analiza szans, barier i zagrożeń) Opracowanie tez do Delphi przez zespoły złożone z przedstawicieli PT i PPB Przeprowadzenie 2 rund Delphi (PENTOR) Dyskusja PPB i PT nad wynikami Delphi Przeprowadzenie analizy SWOT dla wybranych makropriorytetów przez PT Przygotowanie wkładu do scenariuszy Delphi przez zespoły złożone z przedstawicieli PPB i PT Wariant III Analiza makropriorytetów po ich otrzymaniu kolejno z poszczególnych PT

14 Przykład nr 1: PTI.3 Technologie na rzecz ochrony środowiska Wariant I Analiza makropriorytetów po ich otrzymaniu z wszystkich PT (preferowany) Poddanie ocenie priorytetów przez PT z wykorzystaniem kryteriów (priorytet zaproponowanych technologia, przez metoda, PPB sposób Ocena priorytetów przez ekspertów PT Wyznaczenie celów kluczowych dla każdego PT Wyznaczenie celów kluczowych dla każdego PT Opracowanie propozycji tematów przez PT i wybór makrotematów Opracowanie propozycji tematów przez PT i wybór makrotematów Opracowanie propozycji priorytetów przez PT (20-30 dla każdego PT) (priorytet technologia, metoda, sposób rozwiązania, technika, procedura) Opracowanie propozycji priorytetów przez PT (20-30 dla każdego PT) rozwiązania, technika, procedura) Ocena priorytetów przez ekspertów zewnętrznych (propozycja po 2 osoby wskazane przez każdego eksperta PT), możliwość dodania przez nich priorytetów Poddanie ocenie priorytetów przez PT z wykorzystaniem kryteriów zaproponowanych przez PPB Analiza list makropriorytetów otrzymanych z PT przez PPB. Eliminacja nakładających się i powtarzających makropriorytetów, redakcja zapisów Przeprowadzenie oceny otrzymanych makropriorytetów przez PPB, utworzenie rankingu priorytetów, wybór najważniejszych, dla których zostaną utworzone tezy do Delphi (20-30) Ocena priorytetów przez ekspertów PT Wariant II Analiza makropriorytetów w 3 grupach np. ekologiczne, technologiczne, społeczne Ocena priorytetów przez ekspertów zewnętrznych (propozycja po 2 osoby wskazane przez każdego eksperta PT), możliwość dodania przez nich priorytetów Wariant III Analiza makropriorytetów po ich otrzymaniu kolejno z poszczególnych PT Analiza list makropriorytetów otrzymanych z PT przez PPB. Eliminacja nakładających się i powtarzających makropriorytetów, redakcja zapisów Przygotowanie przez PPB proponowanej listy makropriorytetów dla całego PPB i przekazanie jej do zaopiniowania kierownikom PT Opracowanie tez do Delphi przez zespoły złożone z przedstawicieli PT i PPB Przeprowadzenie 2 rund Delphi (PENTOR) Dyskusja PPB i PT nad wynikami Delphi Przeprowadzenie analizy SWOT dla wybranych makropriorytetów przez PT Przygotowanie wkładu do scenariuszy Delphi przez zespoły złożone z przedstawicieli PPB i PT

15 Panel Tematyczny PT1.6 NOWE MATERIALY I TECHNOLOGIE Kierownik Prof. Piotr Kula Tezy do badania delphi M1. Rozwój nowej generacji materiałów konstrukcyjnych, funkcjonalnych oraz procesów inżynierii powierzchni dla urządzeń mechatronicznych oraz mikro- i nanorobotyki nowej generacji. TT1. Nanomateriały oraz nanotechnologie stworzą bazę technologiczną wytwarzania mechatronicznych podzespołów wykonawczych nowej generacji w skali przemysłowej. TT2. Cienkie warstwy funkcjonalne oraz technologie ich depozycji (metodami plazmowymi, elektronowiązkowymi, laserowymi itp.) stworzą bazę technologiczną dla wytwarzania czujników oraz niskotarciowych skojarzeń ciernych w wymiarze mikro- i nanometrycznym. TT3. Rozwój urządzeń oraz narzędzi badawczych i procesowych dla nanotechnologii oraz mikro- i nanorobotyki umożliwi uruchomienie ich produkcji w skali przemysłowej.

16 Wyniki 1. Zintegrowane scenariusze rozwoju Polski do 2020 roku 2. Scenariusz w polu badawczym Zrównoważony rozwój Polski 3. Scenariusz w polu badawczym Technologie informacyjne i telekomunikacyjne 4. Scenariusz w polu badawczym Bezpieczeństwo Priorytety badawcze Kryteria oceny priorytetów Tezy do analizy Delphi Wyniki analizy Delphi Czynniki kluczowe (analiza PEST i krzyżowa analiza wpływ ywów) w) SWOT Rozwiązania zania systemowe Rekomendacje 16

17 SCENARIUSZE ROZWOJU POLSKI W POLU BEZPIECZEŃSTWO Witold M. Orłowski Posiedzenie Panelu Głównego NPF Polska2020

18 Pole bezpieczeństwo 1. Bezpieczeństwo ekonomiczne 2. Bezpieczeństwo intelektualne 3. Bezpieczeństwo socjalne 4. Bezpieczeństwo techniczno-technologiczne 5. Rozwój społeczeństwa obywatelskiego

19 Badanie delphi 1. Bezpieczeństwo ekonomiczne 5 tez 2. Bezpieczeństwo intelektualne 5 tez 3. Bezpieczeństwo socjalne 3 tezy 4. Bezpieczeństwo techniczno-technologiczne 4 tezy 5. Rozwój społeczeństwa obywatelskiego 3 tezy

20 Scenariusze: czynniki kluczowe 1. Modernizacja polskich instytucji publicznych (reformy wewnętrzne) 2. Trendy w rozwoju świata i Europy (otoczenie zewnętrzne

21 Scenariusze: osie Intensywna modernizacja instytucji publicznych - głębokie reformy systemu zabezpieczeń społecznych - wypracowanie sprawnie działającego systemu ochrony zdrowia - radykalna poprawa funkcjonowania systemu edukacyjnego - radykalna poprawa funkcjonowania systemu badań naukowych - usprawnienie działania instytucji publicznych - ograniczenie biurokracji, korupcji, przeszkód dla przedsiębiorczości - skuteczna strategia zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego kraju - skuteczne regulacje ostrożnościowe w sektorze finansowym - sprawny wymiar sprawiedliwości i poczucie bezpieczeństwa publicznego - stabilny pieniądz i zdrowe finanse publiczne - nieuciążliwy (akceptowany przez społeczeństwo) system podatkowy - sprawnie funkcjonujące mechanizmy demokratyczne - + Rosnący anachronizm instytucji publicznych - chroniczny deficyt systemu zabezpieczeń społecznych - silne bodźce demotywacyjne w systemie zabezpieczeń społecznyc - permanentny kryzys systemu ochrony zdrowia - spadający poziom systemu edukacyjnego - niski poziom nakładów i jakości badań naukowych - biurokracja, korupcja, powszechne przeszkody dla przedsiębiorczo - brak poczucia bezpieczeństwa energetycznego kraju - niekontrolowane ryzyko i kryzysy w sektorze finansowym - spadające poczucie bezpieczeństwa publicznego - inflacja, zadłużenie i chroniczna niestabilność finansów publicznych - uciążliwy, nieefektywny system podatkowy, powszechne nadużycia - chroniczny kryzys polityczny i niesprawne mechanizmy demokratyc

22 Scenariusze: osie Zrównoważony rozwój światowej gospodarki - brak poważniejszych zagrożeń natury politycznej (wojny, konflikty, terroryzm) - kontynuacja procesów globalizacyjnych - współpraca krajów rozwiniętych i rozwijających się (zwłaszcza Chin i Indii) - długookresowa stabilizacja rynków finansowych - stabilizacja rynków walutowych - sprzyjające rynkowi wspólne regulacje ostrożnościowe (USA-UE-Japonia) - stabilizacja sytuacji na rynkach surowcowych - zrównoważony wzrost zużycia energii - współpraca międzynarodowa w dziedzinie ochrony środowiska naturalnego - możliwa do kontroli wielkość migracji Kryzys globalizacji i integracji - chroniczne zagrożenie wojnami, konfliktami, terroryzmem - zahamowanie procesów globalizacyjnych, fala protekcjonizmu - stałe konflikty krajów rozwiniętych z rozwijającymi się - powtarzające się silne kryzysy na rynkach finansowych - chroniczna niestabilność rynków walutowych - niekontrolowany wzrost ryzyka na rynkach finansowych - chroniczna nierównowaga na rynkach surowcowych - silny wzrost kosztów energii, niestabilność dostaw - fale masowej migracji - regres integracji europejskiej (renacjonalizacja części polityk)

23 Scenariusze hipotetyczne Intensywna modernizacja instytucji publicznych Scenariusz trudnych dostosowań Scenariusz doganiania i modernizacji Kryzys globalizacji i integracji Zrównoważony rozwój światowej gospodarki Scenariusz permanentnego kryzysu Scenariusz słabnącego wzrostu Rosnący anachronizm instytucji publicznych

24 Opis scenariuszy Scenariusz Permanentny kryzys Trudne dostosowania Słabnący wzrost Doganianie i modernizacj Trendy ekonomiczne Rozwój gospodarczy Powolny Średni Stabilność Początkowo szybki, pote m słabnący Szybki Niestabilna inflacja, niestabilna Względnie stabilna waluta za Stabilna waluta, umiarkowana Umiarkowana inflacja (pote waluta, zadłużone państwo cenę dużego wysiłku inflacja, euro po 2015 rosnąca), euro od Zmiany str ukturalne Bardzo powolne Silne Umiarkowanie silne Silne Kwitnące sektory Tradycyjne pracochłonne, Przemysłśrednich technologii, Przemysłśrednich technologii, Usługi wysokiej wartości przemysł niskich i średnich usługi skierowane na rynek usługi skierowane na rynek dodanej, przemysłśrednich technologii wewnętrzny wewnętrzny wyższych technologii Upadające sektory Przemysł wyższych technologiitradycyjne pracochłonne Tradycyjne pracochłonne Trendy społeczne Bezrobocie Migracje Chronicznie wysokie bezrobocie strukturalne Przejściowo stosunkowo wysokie bezrobocie Niskie Tradycyjne pracochłonne, przemysł niskich technolog Niskie Emigracja prac owników o Małaemigracja pracowników Emigracja pracowników o Emigracja pracowników o wysokim poziomie kwalifikacji. wysokim poziomie kwalifikac różnych poziomach kwalifikacji różnych poziomach kwalifikacji Wzrost imigracji. Silny wzrost imigracji Nierówność dochodów Rosnące nierówności Silnie rosnące nierówności Słabo rosnące nierówności Rosnące nierówności Akceptacja przemian Trendy technologiczne Luka technologiczna Silna frustracja, brak akceptacji, krytyka UE Wzrost luki technologicznej Trendy w zakresie zasobów naturalnych i środowiska naturalnego Zasoby energetycz Bezpieczeństwo energetyczne Dominacja węgla Silna frustracja, krytyka UE, Rosnąca frustracja, stopniowy polaryzacja opinii spadek poparcia dla UE Stosunkowo powolne zmniejszanie się luki Rosnąca dywersyfikacja, początki energetyki jądrowej Rosnący optymizm, akceptacja, poparcie UE Postęp, potem zahamowanie Stopniowe zmniejszanie się procesu zmniejszania się luki luki technologicznej Powoli zmniejszająca się dominacja węgla Silna dywersyfikacja, począ energetyki nuklearnej Duże bezpieczeństwo dostaw, Spore bezpieczeństwo dostaw Umiarkowane bezpieczeństwo Spore bezpieczeństwo dosta wysoka cena energii (CO 2) wysoka cena energii dostaw, wysoka cena energii umiarkowana cena energii Środowisko naturalne Zahamowanie poprawy Powolna poprawa Powolna poprawa Szybka poprawa 24

25 Scenariusze Zrównowa wnoważony ony rozwój j Polski Czynniki kluczowe Grupa czynników Nazwa czynnika Społeczne zasoby fachowej kadry poziom wiedzy społeczeństwa o technologiach obszaru ZRP Technologiczne dostęp do nowych technologii, maszyn i urządzeń możliwości techniczne potencjał badawczy Ekonomiczne koszty realizacji, koszty wdrożenia oraz upowszechnienia technologii popyt koszty i korzyści środowiskowe Środowiskowe normy środowiskowe stan wiedzy na temat skutków zanieczyszczenia środowiska dla zdrowia ludzi i ekosystemów Polityczno-prawne regulacje prawne (zmiany w prawie ułatwiające zakup i wdrażanie nowych technologii ochrony środowiska, zmiany w prawie odnośnie eksploatacji odnawialnych źródeł energii) instrumenty ekonomiczne i finansowe polityka planowania badań naukowych (sterowania badaniami naukowymi) Wartości akceptacja społeczna (zaufanie społeczne) rola mediów 25

26 Scenariusze Zrównowa wnoważony ony rozwój j Polski Analiza czynników Wpływ Kluczowy czynnik zmian Czynnik zmian Czynnik zmian Kluczowy czynnik zmian Czynnik zmian Czynnik zmian Czynnik zmian Czynnik zmian Czynnik zmian Czynnik zmian Czynnik zmian Czynnik zmian Czynnik zmian Czynnik zmian Czynnik zmian Zależność 26

27 Scenariusze Zrównowa wnoważony ony rozwój j Polski Czynniki zmian 1. Czynniki decydujące to te, które wywierają bardzo silny wpływ na system i stąd mogą zachowywać się jako czynniki napędzające i hamujące, ale są one bardzo trudne do skontrolowania. Wiedza na ich temat jest niezwykle istotna w procesie obserwowania trendów długoterminowych w badaniach nad przyszłością. 2. Instrumenty/Czynniki regulujące to te, które mogą okazać się pomocne do osiągnięcia celów strategicznych, jednakże ich wpływ na całość systemu nie jest decydujący. 3. Czynniki autonomiczne to te, które wykazują najmniejszy wpływ na zmiany zachodzące w systemie jako całości. 4. Czynniki zależne/rezultaty charakteryzują się małym oddziaływaniem, a dużo zależnością od innych czynników. Są szczególne podatne na zmiany czynników decydujących oraz kluczowych 27

28 Scenariusze Zrównowa wnoważony ony rozwój j Polski 28

29 Scenariusze zintegrowane Kluczowe makroczynniki 1. Globalizacja i integracja europejska. Czy świat zdoła pokonać aktualny kryzys i powróci na ścieżkę pokojowej integracji, wynajdując nowe instytucje ułatwiające przeciwdziałanie problemom globalnym i wspomagające trwały rozwój światowej gospodarki? 2. Reformy wewnętrzne. Czy polskie elity polityczne zdołają wypracować i przeprowadzić program niezbędnych, głębokich reform instytucji życia publicznego, by odblokować rozwojowy potencjał naszego kraju? 3. Gospodarka Oparta na Wiedzy. Czy zdołamy szybko zbudować najważniejszy dziś zasób rozwojowy wiedzę, rozwijając kapitał intelektualny, zwiększając potencjał badawczo-naukowy, efektywność transferu wiedzy i innowacji do gospodarki oraz uczestnicząc w rozwoju nowych form produkcji i transferu wiedzy? 4. Akceptacja społeczna. Czy polskie społeczeństwo zaangażuje się w zmiany, popierając trudne lecz niezbędne reformy? Warszawa, 3 lutego

30 Makro scenariusze Czynniki Scenariusz z Skok cywilizacyjny Twarde dostosowania Trudna modernizacja Słabnący rozwój Reformy wewnętrzne Otoczenie zewnętrzne GOW Scenariusze pozytywne +/ Scenariusze negatywne +/ Akceptacja społeczna Zapaść Warszawa, 3 lutego

31 Czynniki kluczowe Reformy wewnętrzne Otoczenie zewnętrzne Gospodarka Oparta na - system zabezpieczeń społecznych - służba zdrowia - - instytucje publiczne - bezpieczeństwo energetyczne - regulacje sektora finansowego - wymiar sprawiedliwości - pieniądz i finanse publiczne - system podatkowy - system demokratyczny - samorząd - procesy integracji globalnej i europejskiej - rynki finansowe - bezpieczeństwo - rynki walutowe - regulacje rynków - rynki surowców - zużycie energii -środowisko - migracje - rola Unii Europejskiej - finanse Unii Europejskiej Wiedzy - kapitał intelektualny - potencjał naukowobadawczy - internacjonalizacja nauki - współpraca nauki z gospodarką - nakłady na B+R - przedsiębiorczość high-tech - przedsiębiorczość akademicka - kapitał ryzyka - infrastruktura teleinformatyczna - ochrona własności intelektualnej - produkcja wiedzy - innowacyjność - zasoby wiedzy - uspołecznienie polityki naukowej Akceptacja społeczna - akceptacja społeczna - dominujące w społeczeństwie normy kulturowe, obyczajowe i światopoglądowe - partycypacja społeczna - instytucje społeczeństwa obywatelskiego - koszty polityki rozwojowej 31

32 Skok cywilizacyjny Wizja: Polska krajem trwałego i zrównoważonego rozwoju, o rosnącej jakości życia obywateli, którzy tworząinnowacyjne, kreatywne, przedsiębiorcze i obywatelskie społeczeństwo o wysokim poczuciu swojej podmiotowości. Realizacjętej wizji przybliża aktywny i kreatywny udziałpolski w procesach integracji europejskiej i globalnej przy jednoczesnej systematycznej rozbudowie własnego potencjału rozwojowego. Służy temu program systemowych reform wiodących instytucji życia publicznego, konsekwentny rozwój infrastruktury Gospodarki Opartej na Wiedzy oraz inwestycje w kapitałintelektualny. Warszawa, 5 grudnia

33 Twarde dostosowania Wizja: Polska krajem o trwałym i zrównoważonym rozwoju, o powoli rosnącej jakości życia obywateli. Cel ten zostaje osiągnięty przez politykę adaptacji do wymogów wynikających z integracji europejskiej i międzynarodowej oraz mobilizacji endogennego potencjału rozwojowego w warunkach jak największego spokoju społecznego, bez forsowania zbyt trudnych reform i zbyt kontrowersyjnych kierunków rozwoju. Warszawa, 5 grudnia

34 Trudna modernizacja Wizja: Polska krajem osiągającym zrównoważony rozwój zapewniający systematyczny wzrost jakości życia obywateli tworzących aktywne, przedsiębiorcze, innowacyjne i kreatywne społeczeństwo. Głównym wektorem polityki rozwojowej jest mobilizacja endogennych czynników rozwojowych poprzez program trudnych, głębokich reform instytucji życia publicznego, rozbudowęinfrastruktury Gospodarki Opartej na Wiedzy oraz inwestycje w kapitałintelektualny. Działania te osłania polityka na arenie międzynarodowej zapewniająca jak największąstabilnośćmiędzynarodowego kontekstu w sytuacji nasilających sięprocesów Warszawa, 5 grudnia 2008 globalnej dezintegracji i renacjonalizacji. 34

35 Słabnący rozwój Wizja: Próba uzyskania zrównoważonego rozwoju Polski i wzrostu jakości życia obywateli w oparciu o niezbędną adaptację do wymogów wynikających z procesów integracji europejskiej i globalnej przy jak najmniejszym naruszaniu równowagi społecznej, a więc bez podejmowania trudnych reform i bez promowania kontrowersyjnych kierunków rozwoju. Mobilizacja tradycyjnych czynników przewagi konkurencyjnej odwołującej się do niskich kosztów pracy i atrakcyjności dla bezpośrednich inwestycji zagranicznych. Warszawa, 5 grudnia

36 Zapaść Wizja: Brak Misja: Brak Warszawa, 5 grudnia

37 Rekomendacje - kierunki badań naukowych i rozwoju technologii oraz działań systemowych potrzebnych dla trwałego rozwoju Polski 1. Lista rekomendowanych technologii 2. Lista rekomendowanych technologii drugiego rzutu 3. Lista rekomendowanych tematów badań dla nauk społeczno-ekonomicznych 4. Rekomendowane działania systemowo-organizacyjne 37

38 1. Lista rekomendowanych technologii: W wyniku prac ekspertów w zaangażowanych w Narodowy Program Foresight Polska 2020 obok scenariuszy rozwoju powstała a lista rekomendowanych technologii, które ze względu na już zakumulowany potencjał naukowo-badawczy i kapitał intelektualny stwarzają szansę wdrożeń prowadzących do powstania konkurencyjnych lub niszowych gałę łęzi gospodarki: 1.1. Unikatowe urządzenia technologiczne oraz aparatura badawcza i pomiarowa dla zaawansowanych technologii nowej generacji Nowa generacja materiałów konstrukcyjnych i funkcjonalnych oraz technologii inżynierii powierzchni, w tym nanomateriały i nanotechnologie Energooszczędne technologie konstrukcyjne, systemy użytkowania i materiały dla inteligentnych budynków mieszkalnych, infrastruktury użyteczności publicznej, budowli przemysłowych z uwzględnieniem recyklingu i ochrony środowiska Poligeneracyjne, bezpieczne dla środowiska, technologie zintegrowanego wytwarzania produktów energetycznych i technicznych Technologie odnawialnych i alternatywnych źródeł energii, w tym umożliwiające wytwarzanie elektryczności i ciepła w systemach rozproszonych Technologie energetyki jądrowej i ich hybrydyzacja z zaawansowanymi technikami węglowymi oraz rozwiązaniami wykorzystującymi źródła energii odnawialnej. 1.7 Zaawansowane metody i technologie informatyczne, kształtujące konkurencyjność gospodarki, w tym systemy ekspertowe sterowania urządzeń, procesów przemysłowych, sieci komunikacyjnych i monitorowania stanu środowiska naturalnego. 38

39 Dziękuj kuję! Jacek Kuciński IPPT PAN Warszawa, ul. Świętokrzyska 21 Tel.: ,

40 40

41 Panele Pól P l Badawczych i Panele Tematyczne ZRÓWNOWAŻONY ROZWÓJ POLSKI Jakośćżycia, zasoby energetyczne, ekologia, technologie na rzecz ochrony środowiska, zasoby naturalne, nowe materiały, transport, polityka ekologiczna, polityka produktowa, rozwój regionów. TECHNOLOGIE INFORMACYJNE I KOMUNIKACYJNE Dostęp do informacji, ICT a społeczeństwo, ICT a edukacja, e-biznes, nowe media. BIEZPIECZEŃSTWO Bezpieczeństwo: ekonomiczne (zewnętrzne i wewnętrzne), intelektualne, socjalne, techniczno-technologiczne; rozwój społeczeństwa obywatelskiego. 41

42 Panel Tematyczny PT1.6 Nowe materiały y i technologie Kierownik PT: prof. Piotr Kula Makrotematy 1. Biomateriały. 2. Materiały dla elektroniki. 3. Wysoko przetworzone materiały funkcjonalne: izotropowe, gradientowe, cienkowarstwowe. 4. Materiały i technologie przyjazne środowisku. 5. Urządzenia technologiczne dla technologii materiałowych. 6. Wysoko przetworzone materiały konstrukcyjne. 42

43 Panel Tematyczny PT1.6 Priorytety 1 1. Nowoczesne technologie syntezy warstw ceramicznych, metaloceramicznych i polimerowych (plazmowe, laserowe, elektronowiązkowe) oraz ich wzrostu. 2. Nanomateriały dla bioinżynierii wraz z oceną nanoryzyka. 3. Biodegradowalne oraz podatne do recyclingu materiały konstrukcyjne metalowe, niemetalowe i hybrydowe. 4. Systemy eksperckie w inżynierii materiałowej. 5. Obróbka cieplna w próżni oraz urządzenia próżniowe dla rafinacji stopów metali lekkich oraz ziem rzadkich Materiały i technologie bezemisyjne w metalurgii żelaza i stopów metali nieżelaznych oraz produkcji tworzyw sztucznych. 6. Materiały dla energetyki w odnawialnych źródłach energii oraz nanowymienniki. 7. Biomateriały dla potrzeb implantacji i medycyny regeneracyjnej. 8. Materiały i procesy inżynierii powierzchni dla motoryzacji i przemysłu lotniczego. 9. Upowszechnianie rozwiązań innowacyjnych oraz transfer nowych technologii materiałowych. 10. Technologie i materiały dla ogniw paliwowych. 11. Materiały i technologie dla narzędzi medycznych. 43

44 Panel Tematyczny PT1.6 Priorytety Poprawa cyklu życia materiałów inżynierskich techniki regeneracji pojazdów i wyrobów funkcjonalnych. 13. Materiały organiczne i ceramiczne dla elektroniki, optoelektroniki i fotoniki. 14. Funkcjonalne i konstrukcyjne materiały amorficzne. 15. Materiały krystaliczne o strukturze zorientowanej oraz monokryształy. 16. Materiały porowate. 17. Materiały i technologie bezemisyjne w metalurgii żelaza i stopów metali nieżelaznych oraz produkcji tworzyw sztucznych. 18. Adresowane procesy inżynierii powierzchni. 19. Materiały i warstwy niskotarciowe. 20. Kompozytowe warstwy funkcjonalne oraz warstwy gradientowe. 21. Materiały i technologie dla potrzeb mikro i nano biorobotów inteligentnych. 22. Materiały stykowe nowej generacji, podłoża odprowadzające i rozpraszające strumień ciepła. 23. Implanty adresowane (osobiste). 44

45 Panel Tematyczny PT1.6 Priorytety Światłowody nowej generacji oraz nanomateriały multiferroiczne. 25. Materiały dla elektroniki cyfrowej i transmisji danych. 26. Materiały o odporności balistycznej. 27. Zaawansowane i inteligentne materiały tekstylne (geowłókniny, geotekstylia) oraz systemy tekstroniczne i urządzenia do ich integracji z tekstyliami i odzieżą. 28. Materiały fotoenergetyczne. 29. Materiały konstrukcyjne ze zmodyfikowana warstwą wierzchnią oraz materiały warstwowe z udziałem polimerów. 30. Materiały i technologie dla wytwarzania i magazynowania wodoru. 31. Technologie racjonalizujące przetwarzanie dostępnych źródeł surowcowych i zgodne z zasadą najlepszego wykorzystania energii. 32. Redukcja kosztów produkcji materiałów. 33. Materiały o wysokim stosunku wytrzymałości do gęstości oraz nanodomieszkowanie polimerów. 45

46 Kryteria generowania tematów: oczekiwania społeczne znaczenie dla gospodarki obiektywne uwarunkowania ekologiczne uwzględnienie dynamiki zmian potrzeb Kryteria eliminacji tematów ograniczenie liczby makrotematów do 5 w każdym Panelu Tematycznym ocena tematów w skali od 1 do 10 wyliczenie średniej arytmetycznej ocen Naukowo-badawcze istniejący potencjał naukowo-badawczy, istniejący potencjał infrastruktury badawczo-rozwojowej, istniejący potencjał kadrowy i poziom kształcenia w powiązanych dziedzinach badawczych, zgodność priorytetu z priorytetami rozwoju nauki w Polsce, zgodność priorytetu z tematyką strategicznych wieloletnich programów europejskich. Wdrożeniowe Kryteria oceny priorytetów popyt ze strony sektora zastosowań, konkurencyjność sektora (ów) zastosowań, możliwość wykorzystania rezultatów prac prowadzonych w ramach priorytetu w różnych zastosowaniach, dostępność powiązanych lub konkurencyjnych technologii na rynku światowym, wpływ przeprowadzenia wdrożeń w danym obszarze na pobudzenie działalności przedsiębiorstw, w szczególności na tworzenie i wzrost potencjału MSP. Ekonomiczne wpływ realizacji priorytetu na wzrost PKB, atrakcyjność dla eksportu, rozmiar obecnego i przyszłego rynku, przyczynienie się do wzrostu wydajności, wpływ na poziom konkurencyjności kraju, koszt realizacji priorytetu, ważność strategiczna dla kraju. Społeczne wpływ na jakośćżycia, wpływ na tworzenie nowych miejsc pracy, wpływ na zdrowie ludzi (negatywny/pozytywny wybrać), znaczenie dla bezpieczeństwa społecznego, poziom akceptacji społecznej. Środowiskowe (znaczenie dla środowiska) wpływ na wykorzystanie surowców, materiałów, energii, możliwość wykorzystania odnawialnych źródeł energii, potencjalny niekorzystny wpływ technologii na środowisko, wpływ na emisję szkodliwych substancji do środowiska, na ilość odpadów. 46

47 Panel Tematyczny PT1.6 Tezy do badania delphi_1 M1. Rozwój nowej generacji materiałów konstrukcyjnych, funkcjonalnych oraz procesów inżynierii powierzchni dla urządzeń mechatronicznych oraz mikro- i nanorobotyki nowej generacji. TT1. Nanomateriały oraz nanotechnologie stworzą bazę technologiczną wytwarzania mechatronicznych podzespołów wykonawczych nowej generacji w skali przemysłowej. TT2. Cienkie warstwy funkcjonalne oraz technologie ich depozycji (metodami plazmowymi, elektronowiązkowymi, laserowymi itp.) stworzą bazę technologiczną dla wytwarzania czujników oraz niskotarciowych skojarzeń ciernych w wymiarze mikro- i nanometrycznym. TT3. Rozwój urządzeń oraz narzędzi badawczych i procesowych dla nanotechnologii oraz mikro- i nanorobotyki umożliwi uruchomienie ich produkcji w skali przemysłowej. 47

48 Panel Tematyczny PT1.6 Tezy do badania delphi_2 M2. Rozwój nowych materiałów dla inżynierii biomedycznej, zwiększających bezpieczeństwo pacjenta. TT4. Nowe biomateriały oraz powierzchniowa modyfikacja istniejących, zapewnią wzrost biokompatybilności i tolerancję układu immunologicznego pacjenta, poprawiając jego komfort życia. M3. Zaawansowane urządzenia i procesy dla bez- i niskoemisyjnych technologii materiałowych nowej generacji. TT5. Rozwój technologii oraz urządzeń próżniowych do rafinacji metali lekkich i ziem rzadkich oraz do obróbki cieplnej i cieplnochemicznej stopów metali umożliwi wytwarzanie materiałów konstrukcyjnych i funkcjonalnych nowej generacji oraz komponentów dla przemysłu motoryzacyjnego i maszynowego z wykorzystaniem metod czystych technologii. TT6. Rozwój urządzeń plazmochemicznych i czystych technologii w inżynierii powierzchni umożliwi uszlachetnianie produktów pozwalające na osiągnięcie wysokiej trwałości, niezawodności i walorów estetycznych maszyn i urządzeń technicznych. 48

49 Panel Tematyczny PT1.6 Tezy do badania delphi_3 M4. Rozwój zaawansowanych materiałów funkcjonalnych i technologii dla elektroniki, fotoniki TT7. Rozwój mikro- i nanotechnologii materiałów amorficznych, ceramicznych i kompozytowych zapewni osiągnięcie standardów światowych przez polski przemysł elektroniczny i narzędziowy. M5. Zaawansowane materiały inżynierskie i technologie dla transportu i energetyki o zamkniętym cyklu życia. TT8. Nowe materiały o wysokim ilorazie wytrzymałości do gęstości (np. monokryształy, kompozyty) oraz warstwy niskotarciowe i żaroodporne nowej generacji pozwolą obniżyć zużycie paliwa i emisję spalin w transporcie i przemyśle. TT9. Opracowanie nowych materiałów dla technologii ogniw paliwowych i energetyki wodorowej przyczyni się do rozwoju alternatywnych źródeł energii, zwłaszcza przeznaczonych dla transportu, poprawiając bezpieczeństwo energetyczne i ochronę środowiska. TT10. Rozwój biodegradowalnych, podlegających recyklingowi materiałów konstrukcyjnych przyczyni się do oszczędności zużycia surowców oraz zracjonalizowania gospodarki odpadami. 49

50 Potencjalni beneficjenci Programu MNiSW, NCBiR (Ekspertyza i rekomendacje polityka naukowa) Decydenci z innych ministerstw (np. MG, MSWiA, Min. Infrastruktury) Dyrektorzy instytucji naukowych i naukowo-badawczych (ITEE, ) Dyrektorzy JBR ów Dyrektorzy/prezesi organizacji pozarządowych (np IBnGR, NOT) Pracownicy naukowi Przemysł (kierunki Dziennikarze Szeroko rozumiane społeczeństwo 50