OPTYMALIZACJA HODOWLI ALG W KIERUNKU ZWIĘKSZENIA EFEKTYWNOŚCI KONWERSJI CO 2 W BIOMASĘ PRZEGLĄD METOD SEKWESTRACJI
|
|
- Miłosz Urban
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Magdalena ROKICKA, Marcin ZIELIŃSKI, Marcin DĘBOWSKI, Karolina KUPCZYK, Artur MIELCAREK* sekwestracja, ditlenek węgla, mikroglony, OPTYMALIZACJA HODOWLI ALG W KIERUNKU ZWIĘKSZENIA EFEKTYWNOŚCI KONWERSJI CO 2 W BIOMASĘ PRZEGLĄD METOD SEKWESTRACJI Globalne ocieplenie będące efektem antropogenicznej emisji ditlenku węgla, spowodowało z jednej strony dążenie do jej zmniejszenia, a z drugiej powstanie rozmaitych koncepcji jej wykorzystania i magazynowania. Istniejące pomysły to rozpuszczanie CO 2 w wodzie, pompowanie do nieczynnych kopalni, czy wyeksploatowanych złóż ropy naftowej. Wywołuje to jednak obawy dotyczące stabilności i nieszczelności tego typu rozwiązań. Ograniczanie emisji ditlenku węgla może odbywać się poprzez wykorzystania tego gazu do dynamicznej produkcji biomasy glonowej. Mikroalgi cieszą się bardzo dużym zainteresowaniem przede wszystkim, dlatego, że odznaczają się cenną własnością pochłaniania tlenków azotu i węgla z wydzielaniem czystego tlenu i azotu oraz przydatnych produktów ubocznych. Formuła oparta na biologicznym wiązaniu ditlenku węgla przez mikroglony, traktowana jest jako potencjalny sposób zmierzający nie tylko do zmniejszenia emisji CO 2, ale także energetycznego wykorzystywania biomasy mikroglonów. Celem pracy jest przegląd metod sekwestracji oraz analiza efektów tego procesu na wydajność produkcji biomasy mikroglonów. 1. WPROWADZENIE 1.1. DEFINICJA I CELE SEKWESTRACJI Do globalnego ocieplenia i niekorzystnych zjawisk pogodowych w znaczącym stopniu przyczynia się antropogeniczna emisja ditlenku węgla. Nadwyżka CO 2, która nie ulega zbilansowaniu zgromadzi się w atmosferze powodując zmiany klimatu. Jednym z rozwiązań pozwalających na unieszkodliwienie skutków ubocznych z elektrowni i zakładów przemysłowych jest sekwestracja, obejmująca wszystkie procesy mające na celu zapobieganie zmianom klimatu, które polegają na trwałej izolacji CO 2. Sekwestracja ditlenku * UWM w Olsztynie, Katedra Inżynierii Środowiska, ul. Warszawska 117, Olsztyn
2 Optymalizacja hodowli alg w kierunku zwiększenia efektywności konwersji CO 2 w biomasę 689 węgla rozumiana jest jako wychwytywanie i bezpieczne składowanie CO 2, który w innym przypadku byłby wyemitowany do atmosfery i w niej pozostał [10]. Najprostszy podział metod sekwestracji przedstawiono w tabeli 1 [11]. Tabela 1. Podział metod sekwestracji [11] Metoda Sposób utylizacji CO 2 Składowanie Chemiczna Biologiczna Fizyczna Produkcja chemikaliów Wzmaganie wydobycia ropy naftowej i gazu Mineralna sekwestracja CO 2 Biosfera np. zalesianie Składowanie w oceanach Składowanie w utworach geologicznych Zbiorniki gazu i ropy naftowej Jedną z metod ograniczania emisji gazów cieplarnianych do atmosfery jest ich unieszkodliwianie poprzez umieszczenie w oceanach, litosferze czy biosferze na pewien nieokreślony czas liczony w setkach lat. Poprzez sekwestracje rozumie się także ogół technologii dających możliwość unieszkodliwienia CO 2 w naturalnych środowiskach tj. oceanach lub strukturach geologicznych. W każdym ze środowisk występują inne formy chemiczne węgla, dlatego też sposób sekwestracji w obrębie każdego z nich jest bardzo zróżnicowany [25] PRZEGLĄD METOD SEKWESTRACJI Procesy sekwestracji rozpoczynają się od wychwytywania ditlenku węgla ze strumienia gazów spalinowych. Metody separacji spalin z gazów spalinowych oparte są na absorpcji chemicznej lub fizycznej (np. na węglu aktywnym, zeolitach), adsorpcji fizycznej w metanolu, glikolu etylenowym. Po czym ciekły ditlenek węgla transportuje się do miejsca składowania. Miejsca składowania dzielą się na cztery podstawowe grupy: sekwesrtacja w roślinach, oceanach, utworach skalnych oraz w biomasie mikroglonów [16] SEKWESTRACJA W ROŚLINACH Zatrzymywanie dużych ilości ditlenku węgla w glebie i drzewach oraz intensyfikacja fotosyntezy spowalnia procesy rozkładu materii organicznej a zmiany w wykorzystywaniu terenów mogą zwiększyć pobory gazów w zbiornikach wodnych. Lasy tworzą cenny element w ekologicznym bilansie, który zapewnia ciągłość życia, różnorodność krajobrazu oraz neutralizację zanieczyszczeń, a więc też zapobiegają degradacji środowiska. Ekosystem leśny odgrywa znaczącą rolę w cyklu węglowym w szczególności ze względu, iż pochłania on ditlenek węgla z powietrza [12]. Obszary lesiste wstrzymują także inne szkodliwe substancje. Lasy przyczyniają się do zmniej-
3 690 M. ROKICKA i in. szania parowania, wpływają na wzrost ilości opadów, a także chronią okoliczne tereny przed hałasem [15]. Metody wychwytywania oparte na ekosystemach mają jedna podstawową wadę: zajmują olbrzymie połacie terenu a także na rezultaty trzeba czekać wiele lat. Naturalne procesy występujące na Ziemi są w stanie w pewnej mierze zmobilizować siły do intensywniejszych procesów pochłaniania CO 2 pod wpływem rosnącego stężenia ditlenku w atmosferze. Nie jest to jednak równoważne ze stwierdzeniem, że środowisko naturalne ma możliwość całkowitego zahamowania wzrostu stężenia CO 2 w atmosferze. Zintensyfikowany przyrost roślinności, który jest powodowany przez zwiększenie stężenia CO 2 w atmosferze, prowadzi m.in., do wzmożonego rozwoju systemu korzeni. Tworzy to idealną pożywkę dla grzybów. Złożoność procesu przyczynia się do magazynowania związków organicznych węgla w glebie. Skutkuje to zwiększeniem ich trwałości w przyziemnej warstwie litosfery nawet do kilkuset lat. Naturalnym procesem hamowania wzrostu stężenia CO 2 jest także jego depozycja w uprawach rolnych. Depozycję można realizować pod warunkiem, że odpady produkcji rolnej m.in. słoma będą użytkowane jedynie do produkcji energii jako substytut paliw kopalnych. Zastosowanie biomasy przy wytwarzaniu energii znacząco zmniejsza udział paliw kopalnych w tym procesie a tym samym, emisję CO 2 do atmosfery. Wprawdzie spaliny, które pochodzą ze spalania biomasy zawierają CO 2, jednak jest to ditlenek, który był już w atmosferze zanim uległ asymilacji przez płody rolne SEKWESTRACJA W OCEANACH Ditlenek węgla rozpuszcza się w wodach oceanu, a na skutek naturalnych procesów. Oceany zarówno pochłaniają jak i emitują ogromne ilości tego gazu do atmosfery. W rzeczywistości, ilość ditlenku węgla magazynowanego w oceanie jest porównywalna z ilością przechowywaną w ekosystemach lądowych. Uważa się, że oceany mogą pochłaniać ostatecznie 80-90% CO 2 z atmosfery i przenieść go do głębokiego oceanu. Metoda sekwestracji w oceanach polega na bezpośrednim wtłaczaniu ditlenku węgla na określoną głębokość poniżej 1000m lub poprzez nasycanie wód siarczanem żelaza, który powoduje zwiększanie ilości fitoplanktonu i poboru CO 2 z atmosfery [25] SEKWESTRACJA W UTWORACH SKALNYCH Geologiczna sekwestracja ditlenku węgla obejmuje magazynowanie gazu cieplarnianego w podziemnej formacji, po tym jak zostaje zmagazynowany z elektrowni i innych dużych obiektów przemysłowych. Jest to idea prowadzona na całym świecie ze względu na jej potencjalnie znaczne ograniczenie emisji CO 2. W ramach szerokiego wachlarza technologii, sekwestracja geologiczna odgrywa ważną rolę w stabilizacji
4 Optymalizacja hodowli alg w kierunku zwiększenia efektywności konwersji CO 2 w biomasę 691 emisji CO 2 i jego stężenia w atmosferze. Geosekwestracja jest szczególnie atrakcyjnym rozwiązaniem nie tylko ze względu na olbrzymie ilości gazu podlegające składowaniu, ale także na okres przechowywania. Proces polega na wtłaczaniu ditlenku węgla w głębokie struktury skalne, poziomy wodonośne czy głębokie niewykorzystane złoża węgla kamiennego [25]. Jest to możliwe dzięki właściwościom tego gazu, który na głębokości około 800 m przechodzi w stan nadkrytyczny i jego objętość zmniejsza się od 1000 m 3 na powierzchni do 2,7 m 3 na głębokości 2 km. Proces jest stale monitorowany oraz podlega ciągłym kontrolom. Określa się parametry przetrzymywanego gazu a także ewentualne rozszczelnienia. Problematyka geologicznego składowania jest niezwykle złożona. Dotyczy różnorakich zagadnień geologicznych, złożowych oraz technicznych. Każdy z nich jest przedmiotem oddzielnych, szczegółowych publikacji [26]. Zainteresowanie długoterminowym przechwytywaniem dużych ilości ditlenku węgla za pomocą mineralnej karbonatyzacji jest metodą popularną zwłaszcza tam, gdzie sekwestracja CO 2 pod ziemią jest niewykonalna. Podstawową koncepcją mineralnej karbonatyzacji jest wzorowanie się na naturalnych procesach atmosferycznych, w których tworzone są jony wapnia (Ca) i magnezu (Mg) [18]. Minerały krzemianowe wiążą CO 2 rozpuszczając go w wodzie, tworząc łagodne dla środowiska węglany wapnia i węglany magnezu. W warunkach naturalnych reakcje polegają na wiązaniu CO 2 w takich surowcach jak talk czy surpentyn. Procesy te prowadzą do powolnego starzenia się skał [28] SEKWESTRACJA BIOLOGICZNA PRZEZ MIKROGLONY Eksperci z uniwersytetu w Sheffield oraz holenderskiego Centrum Badań nad Energią zaprezentowali kilkanaście koncepcji na ponowne wykorzystanie tego gazu. Każda z nich jak na razie jest w fazie badań i każda jest na innym pułapie poznania. Poniżej przedstawiony jest pomysł, który w niedługim czasie zacznie odgrywać kluczową rolę w budowaniu gospodarki niskoemisyjnej. Takim alternatywnym rozwiązaniem, niepolegającym na mechanizmie magazynowania lecz na procesie przekształcania CO 2 w jedną z form biomasy jest biologiczna sekwestracja przez mikroglony [14, 15, 21]. Do wytworzenia 1 kg s.m. glonów potrzeba ok. 2 kg CO 2 i stąd ogromne zainteresowanie wykorzystaniem ich do obniżenia emisji zanieczyszczenia gazowego z kotłowni opalanych węglem [14,15]. Energia, która została zmagazynowana w roślinach została zdefiniowana jako energia biomasy. Energię w niej skumulowaną można odzyskać na drodze spalania. W procesie tym powstaje ditlenek węgla, który został zaabsorbowany przez rośliny, dlatego można uznać, iż spalanie jest procesem odwrotnym do fotosyntezy. Ilość ditlenku węgla zużywanego podczas fotosyntezy bilansuje się z ilością tego gazu emitowanego podczas spalania [32]. Wykres przedstawiający obieg CO 2 w procesie wykorzystywania biomasy obrazuje rysunek 1.
5 692 M. ROKICKA i in. Rys. 1. Wykorzystanie biomasy mikroglonów Obecnie na całym świecie z glonów produkuje się bardzo mało suchej biomasy, jej ilość określa się na poziomie 10 tys. ton na rok. O algach mówi się głównie jako o surowcu do produkcji biopaliw tymczasem to nie wszystko, co można uzyskać z alg wspomaganych ditlenkiem węgla. Poza produkcją biopaliw odbiorcami produktów z farm glonowych może być przemysł chemiczny, kosmetyczny a nawet spożywczy. Bowiem są one w stanie wytwarzać jedzenie oraz karmy dla zwierząt, dodatki do produktów spożywczych, leki, kosmetyki i nawozy [5,6]. Algi mogą też służyć jako źródło białek oraz wielu innych substancji chemicznych wykorzystywanych w przemyśle [30]. hv CO 2 H 20 Fotosynteza (powstawanie biomasy) Spalanie (przetwarzanie biomasy) CO 2 H Rys. 2. Obieg CO 2 w procesie wykorzystywania biomasy jako OZE 2. WARUNKI HODOWLI MIKROGLONÓW 2.1. WYMAGANIA HODOWLANE Zapewnienie odpowiednich warunków hodowlanych stanowi zadanie priorytetowe w celu osiągnięcia optymalnego wzrostu glonów. Niezbędne jest dostarczenie wymaganych ilości soli mineralnych, dwutlenku węgla, wody a także światła. Ważnym aspektem jest również utrzymanie temperatury w przedziale C. Wymagana temperatura zależy oczywiście od rodzaju wykorzystywanych mikroalg. Pierwiastki warunkujące prawidłowe funkcjonowanie systemu hodowlanego to przede wszystkim
6 Optymalizacja hodowli alg w kierunku zwiększenia efektywności konwersji CO 2 w biomasę 693 azot, fosfor oraz żelazo. W celu zwiększenia efektywności procesu fotosyntezy zaleca się dodatkowe naświetlanie nocą. Dodatkową informacją jest fakt, iż w przypadku fosforu zalecane jest stosowanie jego nadmiaru, gdyż biogen ten tworzy z jonami żelaza trudno przyswajalne kompleksy [20]. Kolejnym czynnikiem wpływającym na efekty hodowlane jest ph. Optymalna wielkość mieści się w zakresie od 5 do 7. Zbyt wysokie bądź drastycznie niskie ph to czynnik powodujący zamieranie komórek omawianych organizmów poprzez zahamowanie czynności rozwojowych SYSTEMY PRODUKCJI BIOMASY GLONOWEJ Systemy otwarte są najprostszym sposobem prowadzenia hodowli glonów. Oprócz sztucznie stworzonych na potrzeby produkcyjne wyróżniamy również naturalne, do których należą między innymi stawy, jeziora oraz laguny. Stworzone zbiorniki kształtem przypominają tor wyścigowy. Dzięki unikalnej budowie i zamontowanej turbinie z kołem łopatkowym woda z kultura alg i składnikami pokarmowymi wprawiana jest w ruch. Zabieg ten zapobiega sedymentacji biomasy. Głębokość kanału powinna mieścić się w granicach 0,3 m. Utrzymywanie płytkich głębokości przyczynia się do maksymalnego wykorzystania promieni słonecznych, które przenikają przez całą powierzchnię mieszaniny. W celu optymalizacji wydajności produkcyjnej dostarczanie składników pokarmowych i napowietrzanie dwutlenkiem węgla ma charakter ciągły. Równolegle do tych procesów następuje zbiór biomasy glonowej. Główną zaletą otwartych stawów jest prosta budowa i łatwość obsługi całego systemu. Ze względu na kontakt ze środowiskiem istnieje wiele czynników wpływających negatywnie na efektywność ekonomiczną hodowli alg. Należą do nich dyfuzja CO 2 do atmosfery a także ciągły ubytek wody poprzez odparowywanie. Istotną wadą jest także wymagana znaczna powierzchnia pod uprawę oraz brak możliwości kontrolowania całego przebiegu rozwojowego mikroalg, co bezpośrednio wpływa na niską wydajność i produkcję biomasy [27]. Zamknięte systemy zwane inaczej fotobioreaktorami (PBR) służą do prowadzenia kontrolowanych procesów hodowlanych. Dzięki szczelnej budowie umożliwiają monitoring zawartości m.in. dwutlenku węgla i tlenu. Poza wykorzystywaniem promieni słonecznych istnieje możliwość zamontowania dodatkowych systemów dostarczających światło. Istotną zaletą jest także możliwość regulacji temperatury jaki i ciśnienia panującego wewnątrz reaktora. Wprowadzanie dodatkowych elementów wiąże się bezpośrednio ze zwiększeniem kosztów eksploatacyjnych. Jednakże przy prowadzeniu hodowli w fotobioreaktorach efektywność generacji biomasy glonowej wzrasta. Istotnym parametrem przemawiającym na korzyść prowadzenia hodowli PBR jest znacznie mniejsza powierzchnia wykorzystywana na hodowlę. Pośród PBR wyróżniamy fotobioreaktory panelowe, kolumnowe i cylidryczne [13].
7 694 M. ROKICKA i in. 3. MIKROGLONY JAKO POTENCJALNY SPOSÓB KONWERSJI CO 2 Liczne badania potwierdziły możliwość sekwestracji ditlenku węgla przez glony w fotobioreaktorach. Ogromne znaczenie w toku porównywania wyników ma sposób hodowli glonów. Znaczenie ma tutaj typ fotobioreaktora, stosowane pożywki naturalne bądź syntetyczne, forma cyrkulacji zawiesiny glonowej, temperatura procesu oraz źródło światła. Kluczową sprawą w stosowaniu zwiększanego stężenia ditlenku węgla w hodowli jest jego stymulujące działanie na szybkość fotosyntezy, a co za tym idzie wzmożoną poliferację biomasy. Dodatkowo Erikson i in. mówią, że wydajność fotobioreaktorów w sekwestracji CO 2 jest zależna głównie od gatunków mikroglonów, stężenia ditlenku węgla w strumieniu powietrza wlotowego, a także konfiguracja reaktorów i warunki operacyjne [20]. W poszukiwaniu prostej metody usuwania CO 2 Yue i Chen wyizolowali i hodowali mikroalgi słodkowodne z rodzaju chlorella, które rosły przez okres sześciu dni. Przez reaktory w sposób ciągły przepuszczano powietrze z wielu różnych stężeniach CO 2. Protokół z badań ujawnił, że tempo wzrostu glonów było około 200% większe niż obserwowane w powietrzu [31]. W innej publikacji Merchuk i in. dowiedli, iż ilość gazu dostarczanego do reaktora jest najważniejszą zmienną w pracy reaktora. Ten parametr mocno wpływa na mieszanie cieczy, dystrybucje składników odżywczych do komórek i szybkość absorpcji CO 2. Chociaż zwiększone natężenie przepływu gazu zwiększa mieszanie, to zazwyczaj prowadzi do spadku efektywności wykorzystania CO 2 w bioreaktorach. Większość zamkniętych fotoreaktorów do produkcji mikroalg osiąga 30% skuteczność usuwania ditlenku węgla [19]. Czynnikiem, który wciąż przyczynia się do problemów ww produkcji biomasy pozostaje zmienne ph hodowli [2], które jest przyczyną asymilowania CO 2 przez zawiesinę mieszaną w bioreaktorze [31]. Wahaniom odczynu można zapobiec poprzez dodawanie z zewnątrz ditlenku węgla do hodowli [20]. Nie rozwiązuje to jednak problemu limitowanej pojemności asymilacyjnej ditlenku węgla w ph wewnątrz reaktora. G. Maliga i in. stosował fotobioreaktor rurkowy o pojemności 1000 l. Przeważającym gatunkiem były algi z rodzaju Coccoid Blue Green Algae, które wykazały 46% skuteczność wiązania ditlenku węgla [17]. Zupełnie inne wartości przedstawia M. Rassmunsen, gdzie już przy 25% konwersji ditlenku węgla w reaktorze uzyskał on sucha masę glonów w ilości 4g/l d, jednakże prowadził on hodowlę w stawie otwartym [21]. Badania prowadzone przez Indonezyjski Instytut Nauk wykazały, że glony mogą pochłonąć 90% CO 2 produkowanego przez kominy fabryczne [23]. Różnica między wynikami może być powodowana tym, iż w doświadczeniu wykorzystuje się czysty CO 2, a nie emitowany przez kominy fabryczne. Ponadto, podobne wyniki uzyskali Watanable i in. po raz kolejny przez Chlorella[29], natomiast Hanagata i in. potwierdzili możliwości produkcyjne glonów zarówno dla Chlorelli jak i Scenedesmus [9].W badaniu przeprowadzonym przez Chin i in. wykazano, że gatunek Chlorella sp.
8 Optymalizacja hodowli alg w kierunku zwiększenia efektywności konwersji CO 2 w biomasę 695 mają większą zdolność do usuwania CO 2, ale niższą produktywność zaobserwowano przy niskiej koncentracji CO 2 [4]. Przy wyższych stężeniach CO 2 wydajność biomasy była większa. Wśród wielu decyzji związanych z systemem eliminacji emisji CO 2, te dotyczące konfiguracji i trybu pracy reaktora są podstawą do uzyskania lepszych rezultatów. Reaktory pionowe (kolumnowe) są małe, tanie i łatwe w eksploatacji, a dodatkowo umożliwiają wytworzenie warunków aseptycznych[20]. Ponadto są przez Merchuka i in. uważane za najlepsze realne opcje dla biologicznej sekwestracji CO 2 [19]. W innej publikacji Merchuk i in. dowiedli, iż ilość gazu dostarczanego do reaktora jest najważniejszą zmienną w pracy reaktora. Ten parametr mocno wpływa na mieszanie cieczy, dystrybucje składników odżywczych do komórek i szybkość absorpcji CO 2. Chociaż zwiększone natężenie przepływu gazu zwiększa mieszanie, to zazwyczaj prowadzi do spadku efektywności wykorzystania CO 2 w bioreaktorach. Większość zamkniętych fotoreaktorów do produkcji mikroalg osiąga 30% skuteczność usuwania ditlenku węgla. Jak twierdzi Beneman i in. główną tego przyczyną są straty CO 2 w wyniku tłoczenia spalin do reaktora [1]. Berenguel i in. zaproponowali sekwencyjność reaktorów a także zawracanie powstałego gazu, co może sprawić, że straty te mogą zostać zmniejszone. Zaprojektowali oni zamknięte obiegowe systemy wsadowe, aż do uzyskania pożądanego wychwytu CO 2 [2]. Powietrze wzbogacone o CO 2 w pożywce hodowlanej, zazwyczaj jest dostarczane do układu poprzez system barbotażowy. Procedura nie jest skuteczna pod względem ekonomicznym, ponieważ podczas transportu, dochodzi do znacznego marnotrawstwa gazu do atmosfery [3]. Ekonomiczne aspekty hodowli mikroglonów z jednoczesną konwersją ditlenku węgla zostały opisane w wielu artykułach [22]. Koszty to przede wszystkim inwestycja w systemy hodowlane (otwarte stawy bądź fotobioreaktory), dostawa gazu, dyfuzory oraz urządzenia do separacji powstałej biomasy, a także koszty eksploatacyjne głównie energia elektryczna do zasilania procesu. Koszty te jednak mogą zostać odzyskane ze sprzedaży zebranej biomasy m.in. na biopaliwa, pasze, barwniki oraz ze współspalania. Poprzez integrację hodowli mikroglonów z oczyszczaniem ścieków oraz wykorzystanie ciepła z procesów przemysłowych np. do suszenia biomasy glonów można podnieść wydajność ekonomiczną procesu [8]. 4. PODSUMOWANIE Biologiczne metody sekwestracji ditlenku węgla wykazują wysoki potencjał w procesach i strategiach zmierzających do łagodzenia zmian klimatu. Potencjał mikroalg został zbadany w licznych programach unijnych, w których środki były przeznaczone na redukcję emisji CO 2 i innych gazów cieplarnianych. Ze względu na możliwości zostały opracowane różne metody przemysłowe do hodowli mikroalg.
9 696 M. ROKICKA i in. W większości nie są obecnie opłacalne, zwłaszcza w dużej skali. Ograniczenia tych systemów to: niezbyt wydajna produktywność, drogie instalacje, duża powierzchnia użytkowa, wysokie zapotrzebowanie na wodę. Obecne za najefektywniejszą uznaje się technologię komercyjnego wykorzystania hodowli glonów w roztworze wody w pionowych bioreaktorach. Hodowla mikroalg ma jednak wiele zalet w stosunku do tradycyjnych metod sekwestracji węgla - przede wszystkim możliwość zastosowania biomasy o wysokiej kaloryczności w produkcji energii. LITERATURA [1] BENEMANNJ., TILLETTD.,WEISSMANJ., Microalgae biotechnology, Trends in Biotechnology, 1987,Vol. 5, No.2, [2] BERENGUEL M., RODRIGUEZ F., ACIÉN F., GARCIA J., Model predictive control of ph in tubular photobioreactors, Journal of Process Control, 2004, Vol.14, No.4, [3] CARVALHO A., MALCATA F., Transfer of Carbon Dioxide within Cultures of Microalgae: Plain Bubbling versus Hollow-Fiber Modules, Biotechnology Progress, 2001, Vol.17, No.2, [4] CHIUSH.Y., KAOCH.Y., CHENCH.H., KUANT.CH., ONGS.CH., LINCH.SH.,Reduction of CO 2 by a high-density culture of Chlorella sp. in a semi continuous photobioreactor, Bioresource Technology, 2008, Vol.99, No. 9, [5] DEMIRBAS A., Biorefineries: Current activities and future developments, 2009 : Energy Conversion and Management, 2009, Vol. 50, No. 11 ( ). [6] DEMIRBAS M., Biorefineries for biofuel upgrading: A critical review, Applied Energy, Special Issue of Energy from algae: Current status and future trends, 2011, Vol.88, No.10 ( ). [7] ERIKSEN N., RIISGARD F., GUNTER W., IVERSEN J., On-line estimation of O 2 production, CO 2 uptake, and growth kinetics of microalgal cultures in a gastight photobioreactor, Journal of Applied Phychology, 2007, Vol.19, No. 2, [8] FARRELLY D., EVERARD C., FOGAN C., MCDONNELL K., Carbon sequestration and the role of biological carbon mitigation: A review.renewable and Sustainable Energy Reviews, 2013, Vol. 21, [9] HANAGATA N., Hanaga N., Takeuchi T., Fukuju Y., Barnes D., Karube I., Tolerance of microalgae to high CO 2 and high temperature, Phytochemistry, 1992, Vol. 31, [10] HERZOG H. GOLOMB D. Carbon Capture and Storage from Fossil Fuel Use, Encyclopedia of Energy, 2004, Tom 1, Article Number: NRGY : [11] HUIJGEN W., COMANS R., Carbon dioxide sequestration by mineral carbonation. ECN, [12] JAWORSKI J., Fotosynteza i mineralne nawożenie CO 2 a przyrost biomasy roślin, Śląski Ogród Botaniczny. [13] JORQUERA O., KIPERSTOKA., SALESE., EMBIRUÇUM., GHIRARDIM., Comparative energy life-cycle analyses of microalgal biomass production in open ponds and photobioreactors, Bioresource Technology, 2010, Vol.104, No [14] KRZEMIENIEWSKI M., DĘBOWSKI M., ZIELIŃSKI M., Glony jako alternatywa dla lądowych roślin energetycznych. Czysta Energia, Olsztyn 2009, Tom 9. [15] KUMARA K, DASGUPTA CH., NAYAK B., LINDBLAD P.,DAS D., Development of suitable photobioreactors for CO2 sequestration addressing global warming using green algae and cyanobacteria, Bioresource Technology, 2011, Vol.102, No. 8, [16] LEWANDOWSKI J., Analiza termodynamiczna fotosyntetycznego procesu koncentracji i biokonwersji energii promieniowania słonecznego w energię chemiczną związków węgla. Wrocław 2007.
10 Optymalizacja hodowli alg w kierunku zwiększenia efektywności konwersji CO 2 w biomasę 697 [17] MALIGA G., SKŁADZIEŃ J., SZYMKÓW J., Sekwestracja ditlenku węgla przez mikroglony, Inż. Ap. Chem. 2010, 49, 4, [18] MARZEC A., Nadmierna emisja dwutlenku węgla towarzysząca spalaniu kopalnych surowców energetycznych i możliwości jej redukcji. Wyd. Instytutu GSMiE PAN, Kraków Tom Sympozja i Konferencje, Tom 52. [19] MERCHUK J., ROSENBLAT Y., BERZIN I., Fluid flow and mass transfer in a countercurrent gas liquid inclined tubes photo-bioreactor, Chemical Engineering Science, 2007, Vol. 62, No. 24, December [20] MOLINA GRIMA E., FERNÁNDEZ F., CAMACHO F., CHISTI Y., Photobioreactors: light regime, mass transfer, and scaleup., Journal of Biotechnology, Progress in Industrial Microbiology, 1999, Vol. 3, [21] PACKER M., Algal capture of carbon dioxide; biomass generation as a tool for greenhouse gas mitigation with reference to New Zealand energy strategy and policy. Energy Policy, 2009, Vol. 37, No. 9, [22] RAJAGOPAL D., ZILBERMAN D., Review of environmental, economic and policy aspects of biofuels,world Bank Policy Research Working Paper No. 4341, Berkeley [23] TAKAHASHI S. MURATA N., How do environmental stresses accelerate photoinhibition, Trends in plant science, 2008, Vol.13, No.4, [24] TARKOWISKI R., Podziemne magazynowanie dwutlenku węgla z energetyki w Polsce, Polityka Energetyczna, Wrocław 2003, Tom 6, Zeszyt specjalny. [25] TARKOWSK R., Podziemne składowanie CO 2 w Polsce w głębokich strukturach geologicznych (ropo-, gazo- i wodonośnych, Wyd. IGSMiE, Kraków [26] TARKOWSKI B., ULIASZ-MISIAK R., Możliwości podziemnego składowania CO 2 w Polsce w głębokich strukturach geologicznych; Przegląd Górniczy, [27] UGWU C.U., AOYAGI H., UCHIYAMA H., Photobioreactors for mass cultivation of algae, Bioresource Technology, 2008,Vol. 99, [28] ULIASZ-BOCHEŃCZYK A., MAZURKIEWICZ M., MOKRZYCKI E., PIOTROWSKI Z., Utylizacja ditlenku węgla poprzez mineralną karbonatyzację. Wyd. Instytut GSMiE PAN, Kraków Tom Polityka Energetyczna, Tom 7. [29] WATANABE Y., OHMURA, N., SAIKI H., Isolation and determination of cultural characteristics of microalgae which functions under CO 2 enriched atmosphere, Energy Conversion and Management, 1992, Vol. 33, No. 5 8, [30] WĄDRZYK M., JAKÓBIEC J., Proces pirolizy mikroalg jako alternatywny sposób pozyskania ciekłego biopaliwa, Acta Agrophysica, 2011, 17(2), [31] YUE L., CHEN, W.; Isolation and determination of cultural characteristics of a new highly CO 2 tolerant fresh water microalgae, Energy Conversion and Management, 2005, Vol. 46, No.11 12, [32] ZUWAŁA J., Elektrociepłownie z nowymi jednostkami współspalającymi biomasę metodologia bilansowania i rozliczeń energii elektrycznej i ciepła z odnawialnych źródeł energii, Ciepłownictwo Ogrzewnictwo Wentylacja, Wydawnictwo SIGMA-NOT, ISSN , Zabrze R. 37, nr 5, 3-7. OPTIMIZATION OF BREEDING OF ALGAE IN THE DIRECTION OF INCREASING THE EFFICIENCY OF CO2 ABSORPTION - A REVIEW OF METHODS OF SEQUESTRATION Global warming, which is a result of anthropogenic emissions of carbon dioxide, resulted in on the one hand the desire to reduce its production, and on the other the creation of various storage concepts.
11 698 M. ROKICKA i in. There are ideas to dissolve the carbon dioxide in water or pumped into disused mines. This causes some concerns about the stability and tightness of such a solution. Limiting carbon dioxide emissions may take place as a result of the use of this gas to a dynamic production algae biomass. Microalgae are very interesting, first and foremost, because they have a valuable property of absorption of oxides of nitrogen and carbon and produce pure oxygen and nitrogen. Formula based on biological binding carbon dioxide by microalgae, is considered as a potential way to reduce CO 2 emissions, but also biomass can be used to produce green energy. The purpose of work is to review the methods of carbon sequestration as well as showing the effects of this process on the performance biomass production of microalgae.
WYKRYWANIE ZANIECZYSZCZEŃ WODY POWIERZA I GLEBY
WYKRYWANIE ZANIECZYSZCZEŃ WODY POWIERZA I GLEBY Instrukcja przygotowana w Pracowni Dydaktyki Chemii Zakładu Fizykochemii Roztworów. 1. Zanieczyszczenie wody. Polska nie należy do krajów posiadających znaczne
Zagospodarowanie pofermentu z biogazowni rolniczej
Zagospodarowanie pofermentu z biogazowni rolniczej ERANET: SE Bioemethane. Small but efficient Cost and Energy Efficient Biomethane Production. Biogazownie mogą być zarówno źródłem energii odnawialnej
Kolokwium zaliczeniowe Informatyczne Podstawy Projektowania 1
2016 Kolokwium zaliczeniowe Informatyczne Podstawy Projektowania 1 Elżbieta Niemierka Wydział Inżynierii Środowiska Politechniki Wrocławskiej 2016-01-07 1. SPIS TREŚCI 2. Gaz cieplarniany - definicja...
Ekologia. Biogeochemia: globalne obiegi pierwiastków. Biogeochemia. Przepływ energii a obieg materii
Ekologia Biogeochemia: globalne obiegi pierwiastków Ryszard Laskowski www.cyfronet.edu.pl/~uxlaskow 1/35 Biogeochemia Lata 1940. Hutchinson i współpracownicy. Biogeochemia bada drogi przepływu pierwiastków
Polityka energetyczna w UE a problemy klimatyczne Doświadczenia Polski
Polityka energetyczna w UE a problemy klimatyczne Doświadczenia Polski Polityka energetyczna w Unii Europejskiej Zobowiązania ekologiczne UE Zobowiązania ekologiczne UE na rok 2020 redukcja emisji gazów
WYZWANIA EKOLOGICZNE XXI WIEKU
WYZWANIA EKOLOGICZNE XXI WIEKU ZA GŁÓWNE ŹRÓDŁA ZANIECZYSZCZEŃ UWAŻANE SĄ: -przemysł -transport -rolnictwo -gospodarka komunalna Zanieczyszczenie gleb Przyczyny zanieczyszczeń gleb to, np.: działalność
Ekologia. biogeochemia. Biogeochemia. Przepływ energii a obieg materii
biogeochemia Ryszard Laskowski 1 Biogeochemia Lata 1940. Hutchinson i współpracownicy. Biogeochemia bada drogi przepływu pierwiastków chemicznych pomiędzy poszczególnymi składnikami ekosystemu oraz wymiany
Ekologia. biogeochemia. Biogeochemia. Przepływ energii a obieg materii
biogeochemia Ryszard Laskowski 1/31 Biogeochemia Lata 1940. Hutchinson i współpracownicy. Biogeochemia bada drogi przepływu pierwiastków chemicznych pomiędzy poszczególnymi składnikami ekosystemu oraz
Krzysztof Stańczyk. CZYSTE TECHNOLOGIE UśYTKOWANIA WĘGLA
Krzysztof Stańczyk CZYSTE TECHNOLOGIE UśYTKOWANIA WĘGLA GŁÓWNY INSTYTUT GÓRNICTWA Katowice 2008 Spis treści Wykaz skrótów...7 1. Wprowadzenie...11 1.1. Wytwarzanie i uŝytkowanie energii na świecie...11
SKUTKI SUSZY W GLEBIE
SKUTKI SUSZY W GLEBIE Zakrzów, 20 lutego 2019 r. dr hab. inż. Marek Ryczek, prof. UR atmosferyczna glebowa (rolnicza) hydrologiczna rośliny wilgotność gleba zwięzłość struktura gruzełkowata zasolenie mikroorganizmy
BIOTECHNOLOGIA OGÓLNA
BIOTECHNOLOGIA OGÓLNA 1. 2. 3. 4. 5. Ogólne podstawy biologicznych metod oczyszczania ścieków. Ścieki i ich rodzaje. Stosowane metody analityczne. Substancje biogenne w ściekach. Tlenowe procesy przemiany
Aby pozbyć się nadmiaru CO2 z atmosfery należy go... Czerwiec Skompresować Wychwycić W jaki sposób przebiega technologia CCS? Dwutlenek węgla przeznaczony do geologicznego składowania pochodzi z obiektów
Magdalena Borzęcka-Walker. Wykorzystanie produktów opartych na biomasie do rozwoju produkcji biopaliw
Magdalena Borzęcka-Walker Wykorzystanie produktów opartych na biomasie do rozwoju produkcji biopaliw Cele Ocena szybkiej pirolizy (FP), pirolizy katalitycznej (CP) oraz hydrotermalnej karbonizacji (HTC),
10 dobrych uczynków dla Ziemi. czyli jak na co dzień możemy dbać o przyrodę
10 dobrych uczynków dla Ziemi czyli jak na co dzień możemy dbać o przyrodę Zmniejszenie ilości odpadów Jak to możemy osiągnąć? Korzyści i zalety Korzystanie z tworzyw biodegradowalnych Nie marnujemy miejsca
Ekologiczna ścieżka edukacyjna
Ekologiczna ścieżka edukacyjna Lp. Treści ogólne Treści szczegółowe Osiągnięcia przedmiot klasa 1. Ekonomiczne i społeczne aspekty Uczeń potrafi: związków między człowiekiem i jego działalnością a środowiskiem.wartość
Energia słoneczna docierająca do ziemi ma postać fali elektromagnetycznej o różnej długości. W zależności od długości fali wyróżniamy: Promieniowanie
Energia słoneczna docierająca do ziemi ma postać fali elektromagnetycznej o różnej długości. W zależności od długości fali wyróżniamy: Promieniowanie ultrafioletowe, Promieniowanie widzialne, Promieniowanie
Metan z procesów Power to Gas - ekologiczne paliwo do zasilania silników spalinowych.
XXXII Konferencja - Zagadnienia surowców energetycznych i energii w energetyce krajowej Sektor paliw i energii wobec nowych wyzwań Metan z procesów Power to Gas - ekologiczne paliwo do zasilania silników
1. W źródłach ciepła:
Wytwarzamy ciepło, spalając w naszych instalacjach paliwa kopalne (miał węglowy, gaz ziemny) oraz biomasę co wiąże się z emisją zanieczyszczeń do atmosfery i wytwarzaniem odpadów. Przedsiębiorstwo ogranicza
Bezemisyjna energetyka węglowa
Bezemisyjna energetyka węglowa Szansa dla Polski? Jan A. Kozubowski Wydział Inżynierii Materiałowej PW Człowiek i energia Jak ludzie zużywali energię w ciągu minionych 150 lat? Energetyczne surowce kopalne:
Biogaz i biomasa -energetyczna przyszłość Mazowsza
Biogaz i biomasa -energetyczna przyszłość Mazowsza Katarzyna Sobótka Specjalista ds. energii odnawialnej Mazowiecka Agencja Energetyczna Sp. z o.o. k.sobotka@mae.mazovia.pl Biomasa Stałe i ciekłe substancje
Rtęć w przemyśle. Technologia usuwania rtęci z węgla przed procesem zgazowania/spalania jako efektywny sposób obniżenia emisji rtęci do atmosfery
Rtęć w przemyśle Konwencja, ograniczanie emisji, technologia 26 listopada 2014, Warszawa Technologia usuwania rtęci z węgla przed procesem zgazowania/spalania jako efektywny sposób obniżenia emisji rtęci
Wpływ dodatku biowęgla na emisje w procesie kompostowania odpadów organicznych
BIOWĘGIEL W POLSCE: nauka, technologia, biznes 2016 Serock, 30-31 maja 2016 Wpływ dodatku biowęgla na emisje w procesie kompostowania odpadów organicznych dr hab. inż. Jacek Dach, prof. nadzw.* dr inż.
Konkurencja wewnątrz OZE - perspektywa inwestora branżowego. Krzysztof Müller RWE Polska NEUF 2010
Konkurencja wewnątrz OZE - perspektywa inwestora branżowego Krzysztof Müller RWE Polska NEUF 2010 1 Wymiary optymalizacji w układzie trójkąta energetycznego perspektywa makro Minimalizacja kosztów dostarczanej
Technologie ochrony atmosfery
Technologie ochrony atmosfery Wprowadzenie do przedmiotu czyli z czym to się je Kazimierz Warmiński Literatura: Szklarczyk M. 2001. Ochrona atmosfery. Wydawnictwo UWM Olsztyn. Mazur M. 2004. Systemy ochrony
Załącznik 1. Propozycja struktury logicznej Programu (cele i wskaźniki)
Załącznik 1. Propozycja struktury logicznej Programu (cele i wskaźniki) CEL GŁÓWNY: Wypracowanie rozwiązań 1 wspierających osiągnięcie celów pakietu energetycznoklimatycznego (3x20). Oddziaływanie i jego
grupa a Człowiek i środowisko
grupa a Człowiek i środowisko................................................. Imię i nazwisko Poniższy test składa się z 18 zadań. Przy każdym poleceniu podano liczbę punktów możliwą do uzyskania za prawidłową
FIZYKA I CHEMIA GLEB. Literatura przedmiotu: Zawadzki S. red. Gleboznastwo, PWRiL 1999 Kowalik P. Ochrona środowiska glebowego, PWN, Warszawa 2001
FIZYKA I CHEMIA GLEB Literatura przedmiotu: Zawadzki S. red. Gleboznastwo, PWRiL 1999 Kowalik P. Ochrona środowiska glebowego, PWN, Warszawa 2001 Tematyka wykładów Bilans wodny i cieplny gleb, właściwości
Plan wykładu: Wstęp. Zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego. Zanieczyszczenia wód. Odpady stałe
Plan wykładu: Wstęp Klasyfikacja odpadów i zanieczyszczeń Drogi przepływu substancji odpadowych Analiza instalacji przemysłowej w aspekcie ochrony środowiska Parametry charakterystyczne procesu oczyszczania
TECHNIK OCHRONY ŚRODOWISKA. Opracowała: mgr inż. Joanna Depta- Ładak
TECHNIK OCHRONY ŚRODOWISKA Opracowała: mgr inż. Joanna Depta- Ładak Charakterystyka zawodu Technik ochrony środowiska koordynuje pracę w zakresie ochrony powietrza, wód, powierzchni ziemi, ochrony przed
Jak działamy dla dobrego klimatu?
Jak działamy dla dobrego klimatu? Utrzymanie stanu czystości powietrza Zanieczyszczenia powietrza w istotny sposób wpływają na społeczeństwo. Grupy najbardziej narażone to: dzieci, osoby starsze oraz ludzie
Gospodarka odpadami. Wykład Semestr 1 Dr hab. inż. Janusz Sokołowski Dr inż. Zenobia Rżanek-Boroch
Gospodarka odpadami Agnieszka Kelman Aleksandra Karczmarczyk Gospodarka odpadami. Gospodarka odpadami II stopień Wykład Semestr 1 Dr hab. inż. Janusz Sokołowski Dr inż. Zenobia Rżanek-Boroch Godzin 15
Fundacja Naukowo Techniczna Gdańsk. Dr inż. Bogdan Sedler Mgr Henryk Herbut
Fundacja Naukowo Techniczna Gdańsk Dr inż. Bogdan Sedler Mgr Henryk Herbut Gdańsk, 2012 Plan prezentacji 1. Technologia łuku plazmowego 2. Biogazownie II generacji 3. System produkcji energii z biomasy
Wydział Mechaniczno-Energetyczny
Polska Geotermalna Asocjacja im. prof. J. Sokołowskiego Wydział Mechaniczno-Energetyczny Lokalna energetyka geotermalna jako podstawowy składnik OZE w procesie dochodzenia do samowystarczalności energetycznej
Zmiany w środowisku naturalnym
Zmiany w środowisku naturalnym Plan gospodarki niskoemisyjnej jedną z form dążenia do czystszego środowiska naturalnego Opracował: Romuald Meyer PGK SA Czym jest efekt cieplarniany? Ziemia posiada atmosferę
DLACZEGO NIE POWINNO SIĘ SPRZEDAWAĆ I SPALAĆ SŁOMY. Zagospodarowanie resztek pożniwnych i poprawienie struktury gleby
DLACZEGO NIE POWINNO SIĘ SPRZEDAWAĆ I SPALAĆ SŁOMY Zagospodarowanie resztek pożniwnych i poprawienie struktury gleby Substancja organiczna po wprowadzeniu do gleby ulega przetworzeniu i rozkładowi przez
Czym w ogóle jest energia geotermalna?
Energia geotermalna Czym w ogóle jest energia geotermalna? Ogólnie jest to energia zakumulowana w gruntach, skałach i płynach wypełniających pory i szczeliny skalne. Energia ta biorąc pod uwagę okres istnienia
Biogazownie w Polsce i UE technologie, opłacalność, realizacje. Anna Kamińska-Bisior
Biogazownie w Polsce i UE technologie, opłacalność, realizacje Anna Kamińska-Bisior Biokonwersja biodiesela uzyskanego z nieprzerobionej gliceryny na wodór i etanol (12 IT 56Z7 3PF3) Włoski instytut badawczy
Zarządzanie ochroną środowiska
Zarządzanie ochroną Tomasz Poskrobko Zakres wykładów Teoretyczne aspekty nauki o zarządzaniu środowiskiem. Organy i urzędy oraz środki środowiskiem. Polityka ekologiczna. Programowanie i planowanie ochrony.
ODNAWIALNE I NIEODNAWIALNE ŹRÓDŁA ENERGII. Filip Żwawiak
ODNAWIALNE I NIEODNAWIALNE ŹRÓDŁA ENERGII Filip Żwawiak WARTO WIEDZIEĆ 1. Co to jest energetyka? 2. Jakie są konwencjonalne (nieodnawialne) źródła energii? 3. Jak dzielimy alternatywne (odnawialne ) źródła
OZE - ODNAWIALNE ŹRÓDŁA ENERGII
OZE - ODNAWIALNE ŹRÓDŁA ENERGII Powiślańska Regionalna Agencja Zarządzania Energią Kwidzyn 2012 Przyczyny zainteresowania odnawialnymi źródłami energii: powszechny dostęp, oraz bezgraniczne zasoby; znacznie
Siła ekobiznesu. Spis treści: E K O L O G I A I B I Z N E S W J E D N Y M M I E J S C U. Siła ekobiznesu nr 7/2014
Nrr 7/2014(lipiec) Siła ekobiznesu E K O L O G I A I B I Z N E S W J E D N Y M M I E J S C U Numer 7/ 2014 Spis treści: Enviromental Technology and Business Konferencja USA VI/2014 2 1 Nr 7/ 2014 (lipiec
CYKL: ZANIECZYSZCZENIE POWIETRZA
Magdalena Szewczyk Dział programowy : Ekologia CYKL: ZANIECZYSZCZENIE POWIETRZA temat lekcji : Przyczyny i rodzaje zanieczyszczeń powietrza. Cele lekcji w kategoriach czynności uczniów ( cele operacyjne):
PIROLIZA BEZEMISYJNA UTYLIZACJA ODPADÓW
PIROLIZA BEZEMISYJNA UTYLIZACJA ODPADÓW Utylizacja odpadów komunalnych, gumowych oraz przerób biomasy w procesie pirolizy nisko i wysokotemperaturowej. Przygotował: Leszek Borkowski Marzec 2012 Piroliza
Sustainability in commercial laundering processes
Sustainability in commercial laundering processes Module 5 Energy in laundries Chapter 1 Źródła energii Powered by 1 Spis treści Źródła energii przegląd Rodzaje źródeł energii (pierwotne wtórne źródła)
TECHNIKA A EKOLOGIA Jarosław Mrozek
Najistotniejszym problemem programu poprawy jakości wód jest budowa oczyszczalni ścieków. W przemyśle konieczne jest zamknięcie technologicznych obiegów wody, zaś w elektroenergetyce - zaprzestanie zrzutu
PRZYKŁADY INSTALACJI DO SPALANIA ODPADÓW NIEBEZPIECZNYCH
PRZYKŁADY INSTALACJI DO SPALANIA ODPADÓW NIEBEZPIECZNYCH 1. INSTALACJA DO TERMICZNEGO PRZEKSZTAŁCANIA ODPADÓW NIEBEZPIECZNYCH W DĄBROWIE GÓRNICZEJ W maju 2003 roku rozpoczęła pracę najnowocześniejsza w
1. Zadanie Wymień dwa naturalne źródła zanieczyszczeń atmosfery. 2. Zadanie Podaj dwa przykłady negatywnych skutków kwaśnych opadów.
1. Zadanie Wymień dwa naturalne źródła zanieczyszczeń atmosfery. 2. Zadanie Podaj dwa przykłady negatywnych skutków kwaśnych opadów. 3. Zadanie Zaznacz wyjaśnienie pojęcia smog. A. Kryształki lodu osadzone
Ostateczna postać długotrwałych zmian w określonych warunkach klimatyczno-geologicznych to:
WYDZIAŁ: GEOLOGII, GEOFIZYKI I OCHRONY ŚRODOWISKA KIERUNEK STUDIÓW: OCHRONA ŚRODOWISKA RODZAJ STUDIÓW: STACJONARNE I STOPNIA ROK AKADEMICKI 2014/2015 WYKAZ PRZEDMIOTÓW EGZAMINACYJNYCH: I. Ekologia II.
Opracował: Marcin Bąk
PROEKOLOGICZNE TECHNIKI SPALANIA PALIW W ASPEKCIE OCHRONY POWIETRZA ATMOSFERYCZNEGO Opracował: Marcin Bąk Spalanie paliw... Przy produkcji energii elektrycznej oraz wtransporcie do atmosfery uwalnia się
Prezentacja grupy A ZAPRASZAMY
Prezentacja grupy A Pojecie kluczowe: Globalne i lokalne problemy środowiska. Temat: Jaki wpływ mają nasze działania na globalne ocieplenie? Problem badawczy: Jaki wpływ ma zużycie wody na globalne ocieplenie?
Fizyka Procesów Klimatycznych Wykład 1
Fizyka Procesów Klimatycznych Wykład 1 prof. dr hab. Szymon Malinowski Instytut Geofizyki, Wydział Fizyki Uniwersytet Warszawski malina@igf.fuw.edu.pl dr hab. Krzysztof Markowicz Instytut Geofizyki, Wydział
Co możemy zmienić: rola biorafinerii w rozwoju gospodarki cyrkulacyjnej
Co możemy zmienić: rola biorafinerii w rozwoju gospodarki cyrkulacyjnej rozwiązanie problemu lokalnie dostępnych strumieni mokrej biomasy poprzez odzysk energii i cennych pierwiastków przy użyciu koncepcji
Osad nadmierny Jak się go pozbyć?
Osad nadmierny Jak się go pozbyć? AquaSlat Ltd. Rozwiązanie problemu Osad nadmierny jest niewygodnym problemem dla zarządów oczyszczalni i społeczeństwa. Jak dotąd nie sprecyzowano powszechnie akceptowalnej
Zawartość składników pokarmowych w roślinach
Zawartość składników pokarmowych w roślinach Poszczególne rośliny różnią się zawartością składników pokarmowych zarówno w organach wegetatywnych, jak i generatywnych. Wynika to z różnych funkcji, jakie
Energetyka odnawialna w procesie inwestycyjnym budowy zakładu. Znaczenie energii odnawialnej dla bilansu energetycznego
Energetyka odnawialna w procesie inwestycyjnym budowy zakładu Znaczenie energii odnawialnej dla bilansu energetycznego Znaczenie energii odnawialnej dla bilansu energetycznego Wzrost zapotrzebowania na
Odnawialne Źródła Energii (OZE)
Odnawialne Źródła Energii (OZE) Kamil Łapioski Specjalista energetyczny Powiślaoskiej Regionalnej Agencji Zarządzania Energią Kwidzyn 2011 1 Według prognoz światowe zasoby energii wystarczą na: lat 2 Energie
Wykorzystanie gazu ziemnego do produkcji energii elektrycznej. Grzegorz Rudnik, KrZZGi2211
Wykorzystanie gazu ziemnego do produkcji energii elektrycznej Grzegorz Rudnik, KrZZGi2211 Gaz ziemny- najważniejsze Gaz ziemny jest to rodzaj paliwa kopalnianego zwany potocznie błękitnym paliwem, jest
Atmosfera. struktura i skład chemiczny; zmiany stanu atmosfery kluczowe dla życia na Ziemi
Atmosfera struktura i skład chemiczny; zmiany stanu atmosfery kluczowe dla życia na Ziemi Składniki stałe Ziemia Mars Wenus Nitrogen (N2) Oxygen (O2) Argon (Ar) Neon, Helium, Krypton 78.08% 20.95% 0.93%
POTENCJAŁ WYKORZYSTANIA ODPADÓW BIODEGRADOWALNYCH NA CELE ENERGETYCZNE W WOJEWÓDZTWIE POMORSKIM
DEPARTAMENT ŚRODOWISKA, ROLNICTWA I ZASOBÓW NATURALNYCH POTENCJAŁ WYKORZYSTANIA ODPADÓW BIODEGRADOWALNYCH NA CELE ENERGETYCZNE W WOJEWÓDZTWIE POMORSKIM Anna Grapatyn-Korzeniowska Gdańsk, 16 marca 2010
Wykorzystanie biowęgla w procesie fermentacji metanowej
Wykorzystanie biowęgla w procesie fermentacji metanowej dr inż. Wojciech Czekała dr hab. inż. Jacek Dach, prof. nadzw. dr inż. Krystyna Malińska dr inż. Damian Janczak Biologiczne procesy przetwarzania
Zagrożenia środowiskowe na terenach górniczych
Zagrożenia środowiskowe na terenach górniczych dr inż. Henryk KLETA WYDZIAŁ GÓRNICTWA I GEOLOGII POLITECHNIKI ŚLĄSKIEJ Katedra Geomechaniki, Budownictwa Podziemnego i Zarządzania Ochroną Powierzchni Analiza
LEŚNICTWO W OBLICZU GLOBALNYCH ZMIAN ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO
LEŚNICTWO W OBLICZU GLOBALNYCH ZMIAN ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO Prof. Jan Szyszko Minister Środowiska Sękocin Stary, 14 marca 2017 Plan prezentacji Zrównoważona gospodarka leśna Wylesianie problem globalny
Biogazownie w Polsce alternatywa czy konieczność
Janusz Wojtczak Biogazownie w Polsce alternatywa czy konieczność Biogazownie w Niemczech Rok 1999 2001 2003 2006 2007 2008 Liczba 850 1.360 1.760 3.500 3.711 4.100 instalacji Moc (MW) 49 111 190 949 1.270
DYLEMATY POLSKIEJ ENERGETYKI W XXI WIEKU. Prof. dr hab. Maciej Nowicki
DYLEMATY POLSKIEJ ENERGETYKI W XXI WIEKU Prof. dr hab. Maciej Nowicki 1 POLSKI SYSTEM ENERGETYCZNY NA ROZDROŻU 40% mocy w elektrowniach ma więcej niż 40 lat - konieczność ich wyłączenia z eksploatacji
Stosowanie wieloźródłowych systemów bioenergetycznych w celu osiągnięcia efektu synergicznego
Stosowanie wieloźródłowych systemów bioenergetycznych w celu osiągnięcia efektu synergicznego mgr inż. Jakub Lenarczyk Oddział w Poznaniu Zakład Odnawialnych Źródeł Energii Czym są wieloźródłowe systemy
Katedra Inżynierii Ochrony Wód Wydział Nauk o Środowisku. Uwarunkowania rekultywacji Jeziora Wolsztyńskiego
Katedra Inżynierii Ochrony Wód Wydział Nauk o Środowisku Uwarunkowania rekultywacji Jeziora Wolsztyńskiego Plan batymetryczny Jeziora Wolsztyńskiego Zlewnia Jeziora Wolsztyńskiego powierzchnia 193,5 km
Zawartość i sposoby usuwania rtęci z polskich węgli energetycznych. mgr inż. Michał Wichliński
Zawartość i sposoby usuwania rtęci z polskich węgli energetycznych mgr inż. Michał Wichliński Rtęć Rtęć występuje w skorupie ziemskiej w ilości 0,05 ppm, w małych ilościach można ją wykryć we wszystkich
Potencjał metanowy wybranych substratów
Nowatorska produkcja energii w biogazowni poprzez utylizację pomiotu drobiowego z zamianą substratu roślinnego na algi Potencjał metanowy wybranych substratów Monika Suchowska-Kisielewicz, Zofia Sadecka
Adsorpcja wybranych jonów metali ciężkich na biowęglu pochodzącym z komunalnych osadów ściekowych
Adsorpcja wybranych jonów metali ciężkich na biowęglu pochodzącym z komunalnych osadów ściekowych mgr Ewelina Ślęzak Opiekun pomocniczy: dr Joanna Poluszyńska Opiekun: prof. dr hab. inż. Piotr Wieczorek
Spis treści. Wykaz ważniejszych skrótów i symboli... XIII VII
Spis treści Wykaz ważniejszych skrótów i symboli................... XIII 1. Wprowadzenie............................... 1 1.1. Definicja i rodzaje biopaliw....................... 1 1.2. Definicja biomasy............................
Opracował: mgr inż. Maciej Majak. czerwiec 2010 r. ETAP I - BUDOWA KOMPLEKSOWEJ KOTŁOWNI NA BIOMASĘ
OBLICZENIE EFEKTU EKOLOGICZNEGO W WYNIKU PLANOWANEJ BUDOWY KOTŁOWNI NA BIOMASĘ PRZY BUDYNKU GIMNAZJUM W KROŚNIEWICACH WRAZ Z MONTAŻEM KOLEKTORÓW SŁONECZNYCH I INSTALACJI SOLARNEJ WSPOMAGAJĄCYCH PRZYGOTOWANIE
Badania pirolizy odpadów prowadzone w IChPW
Posiedzenie Rady Naukowej Instytutu Chemicznej Przeróbki Węgla 27 września 2019 r. Badania pirolizy odpadów prowadzone w IChPW Sławomir Stelmach Centrum Badań Technologicznych IChPW Odpady problem cywilizacyjny
ROZDZIAŁ 2: Charakterystyka i ocena aktualnego stanu środowiska Powiatu
Program ochrony środowiska Powiat Strzelce Opolskie Spis treści str. 1 SPIS TREŚCI ROZDZIAŁ 1: Wstęp. Informacje ogólne. 1.1. Cel opracowania programu.... 3 1.2. Metodyka opracowania... 4 1.3. Informacje
Zanieczyszczenie atmosfery i terenu wpływa pośrednio na rozwój lasu. Naruszona bowiem zostaje równowaga chemiczna i zmieniony odczyn ph w środowisku
Ochrona lasów Zanieczyszczenie atmosfery i terenu wpływa pośrednio na rozwój lasu. Naruszona bowiem zostaje równowaga chemiczna i zmieniony odczyn ph w środowisku glebowym. Działanie bezpośrednie, jak
Dyrektywa IPPC wyzwania dla ZA "Puławy" S.A. do 2016 roku
Dyrektywa IPPC wyzwania dla ZA "Puławy" S.A. do 2016 roku Warszawa, wrzesień 2009 Nowelizacja IPPC Zintegrowane zapobieganie zanieczyszczeniom i ich kontrola Zmiany formalne : - rozszerzenie o instalacje
Oferta badawcza. XVI Forum Klastra Bioenergia dla Regionu 20 maja 2015r. dr inż. Anna Zamojska-Jaroszewicz
Oferta badawcza XVI Forum Klastra Bioenergia dla Regionu 20 maja 2015r. dr inż. Anna Zamojska-Jaroszewicz Struktura organizacyjna PIMOT Przemysłowy Instytut Motoryzacji Pion Paliw i Energii Odnawialnej
SPIS TREŚCI. ROZDZIAŁ 2: Charakterystyka i ocena aktualnego stanu środowiska gminy.
Program ochrony środowiska Gmina Izbicko str. 1 SPIS TREŚCI ROZDZIAŁ 1: Wstęp. Informacje ogólne. Strategia i wizja rozwoju Gminy a ochrona środowiska. 1.1. Cel opracowania programu.... 3 1.2. Metodyka
Atmosfera. struktura i skład chemiczny; zmiany stanu atmosfery kluczowe dla życia na Ziemi
Atmosfera struktura i skład chemiczny; zmiany stanu atmosfery kluczowe dla życia na Ziemi Składniki stałe Ziemia Mars Wenus Nitrogen (N2) Oxygen (O2) Argon (Ar) Neon, Helium, Krypton 78.08% 20.95% 0.93%
UPRAWY ENERGETYCZNE W CENTRALNEJ I WSCHODNIEJ EUROPIE
UPRAWY ENERGETYCZNE W CENTRALNEJ I WSCHODNIEJ EUROPIE Bioenergia w krajach Europy Centralnej, uprawy energetyczne. Dr Hanna Bartoszewicz-Burczy, Instytut Energetyki 23 kwietnia 2015 r., SGGW 1. Źródła
Układ zgazowania RDF
Układ zgazowania RDF Referencje Od 2017, wraz z firmą Modern Technologies and Filtration Sp. z o.o, wykonaliśmy 6 instalacji zgazowania, takich jak: System zgazowania odpadów drzewnych dla Klose Czerska
BADANIA TOKSYCZNOŚCI ZANIECZYSZCZEŃ ORGANIZMÓW WODNYCH (PN -90/C-04610/01;03;05)
BADANIA TOKSYCZNOŚCI ZANIECZYSZCZEŃ ORGANIZMÓW WODNYCH (PN -90/C-04610/01;03;05) Magdalena Retkiewicz 26.03.2014 ZANIECZYSZCZENIA WÓD Zanieczyszczenie wód niekorzystne zmiany właściwości fizycznych, chemicznych
Potencjał biomasy nowe kierunki jej wykorzystania
INSTYTUT GÓRNICTWA ODKRYWKOWEGO Dominika Kufka Potencjał biomasy nowe kierunki jej wykorzystania Transnational Conference 25 th 26 th of November 2014, Wrocław Fostering communities on energy transition,
Temat: Czym zajmuje się ekologia?
Temat: Czym zajmuje się ekologia? Z czym kojarzy Ci się pojęcie ekologia? Termin ekologia pochodzi z języka greckiego i utworzono go z dwóch wyrazów: oikos oznacza dom, środowisko lub miejsce życia; lógos
NOWOCZESNE KOMORY SPALANIA BIOMASY - DREWNA DREWNO POLSKIE OZE 2016
NOWOCZESNE KOMORY SPALANIA BIOMASY - DREWNA 2016 OPAŁ STAŁY 2 08-09.12.2017 OPAŁ STAŁY 3 08-09.12.2017 Palenisko to przestrzeń, w której spalane jest paliwo. Jego kształt, konstrukcja i sposób przeprowadzania
Warszawa, dnia 19 maja 2017 r.
Warszawa, dnia 19 maja 2017 r. Informacja Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki Nr 34 /2017 w sprawie zasad ustalania poziomu emisyjności CO2 na potrzeby aukcyjnego systemu wsparcia, o którym mowa przepisach
Granulowany węgiel aktywny z łupin orzechów kokosowych: BT bitumiczny AT - antracytowy 999-DL06
Granulowany węgiel aktywny z łupin orzechów kokosowych: BT bitumiczny AT - antracytowy 999-DL06 Granulowany Węgiel Aktywny GAC (GAC - ang. Granular Activated Carbon) jest wysoce wydajnym medium filtracyjnym.
PL Zjednoczona w różnorodności PL A8-0175/96. Poprawka
20.3.2019 A8-0175/96 Poprawka 96 Dimitrios Papadimoulis, Stefan Eck, Luke Ming Flanagan, Stelios Kouloglou, Kostas Chrysogonos w imieniu grupy GUE/NGL Sprawozdanie Bas Eickhout, Sirpa Pietikäinen Ustanowienie
Proekologiczne odnawialne źródła energii / Witold M. Lewandowski. - Wyd. 4, dodr. Warszawa, Spis treści
Proekologiczne odnawialne źródła energii / Witold M. Lewandowski. - Wyd. 4, dodr. Warszawa, 2010 Spis treści Wykaz ważniejszych oznaczeń i jednostek 13 Przedmowa 17 Wstęp 19 1. Charakterystyka obecnego
Stan poziomu technologicznego niezbędnego do oferowania bloków z układem CCS (w zakresie tzw. wyspy kotłowej, czyli kotła, elektrofiltru, IOS)
Stan poziomu technologicznego niezbędnego do oferowania bloków z układem CCS (w zakresie tzw. wyspy kotłowej, czyli kotła, elektrofiltru, IOS) Autorzy: Krzysztof Burek 1, Wiesław Zabłocki 2 - RAFAKO SA
Analysis of the possibility of algae application in the process of CO 2
Maria Bałazińska 1), Jarosław Zuwała Instytut Chemicznej Przeróbki Węgla, Zabrze Analiza możliwości zastosowania alg w procesie z wykorzystaniem metodyki LCA Analysis of the possibility of algae application
Relacje człowiek środowisko przyrodnicze
138 SPRAWDZIANY LEKCJI Sprawdzian z działu Relacje człowiek środowisko przyrodnicze Grupa I Zadanie 1 (0 4 p.) Każdemu terminowi przyporządkuj odpowiadającą mu definicję. 1. Zasoby przyrody A. Zasoby mające
MoŜliwości realizacji CCS w Grupie LOTOS z wykorzystaniem złóŝ ropy naftowej na Bałtyku
MoŜliwości realizacji CCS w Grupie LOTOS z wykorzystaniem złóŝ ropy naftowej na Bałtyku Wojciech Blew, Dyrektor ds. Rozwoju Technologii, Grupa LOTOS Jerzy DomŜalski, Główny Koordynator Kontraktów Geolog,
Producent: Barenbrug 208,00 zł Cena brutto: 170,00 zł Cena netto: 157,41 zł. Kod QR:
Fungi-Chem P.W. Dorota Kaletka ul. Kwiatowa 1 64-000 Pianowo tel. +48 65 511 96 13 sklep@fungichem.pl Zapraszamy do sklepu www.fungichem.pl Facebook.com/FungiChem Nawóz Barenbrug Barfertile Regeneration
Raport z badania terenowego właściwości fizykochemicznych wody w okręgu PZW Opole.
Raport z badania terenowego właściwości fizykochemicznych wody w okręgu PZW Opole. Wykonali studenci Rybactwa II roku UWM w Olsztynie: Julita Jędrzejewska Patryk Szyszka W pierwszej kolejności studenci
LIDER WYKONAWCY. PGE Górnictwo i Energetyka Konwencjonalna S.A. Oddział Elektrownia Turów http://www.elturow.pgegiek.pl/
LIDER WYKONAWCY PGE Górnictwo i Energetyka Konwencjonalna S.A. Oddział Elektrownia Turów http://www.elturow.pgegiek.pl/ Foster Wheeler Energia Polska Sp. z o.o. Technologia spalania węgla w tlenie zintegrowana
Program ochrony środowiska Gmina Ujazd str. 1 SPIS TREŚCI. ROZDZIAŁ 1: Wstęp. Informacje ogólne. Strategia i wizja rozwoju Gminy a ochrona środowiska.
Program ochrony środowiska Gmina Ujazd str. 1 SPIS TREŚCI ROZDZIAŁ 1: Wstęp. Informacje ogólne. Strategia i wizja rozwoju Gminy a ochrona środowiska. 1.1. Cel opracowania programu.... 3 1.2. Metodyka opracowania...
Prawne aspekty przygotowania i realizacji w Polsce projektów demonstracyjnych typu CCS (car bon capture and storage) w kontekście składowania CO2.
prof. nadzw. dr hab. Maciej Rudnicki kierownik katedry Prawa Zarządzania Środowiskiem Wydział Prawa KUL w Lublinie Prawne aspekty przygotowania i realizacji w Polsce projektów demonstracyjnych typu CCS
Zabezpieczenie kondensatora pary (skraplacza) w elektrociepłowni przed osadami biologicznymi i mineralnymi
Zabezpieczenie kondensatora pary (skraplacza) w elektrociepłowni przed osadami biologicznymi i mineralnymi Osady nieorganiczne i organiczne na powierzchniach wymiany ciepła powodują spadek wydajności wymiany
Usytuowanie i regulacje prawne dotyczące biomasy leśnej
Usytuowanie i regulacje prawne dotyczące biomasy leśnej Wzywania stojące przed polską energetyką w świetle Polityki energetycznej Polski do 2030 roku Wysokie zapotrzebowanie na energię dla rozwijającej
POROZUMIENIE PARYSKIE WS. KLIMATU SZANSE ROZWOJOWE DLA SPOŁECZNOŚCI LOKALNYCH I SAMORZĄDÓW
Konferencja współpraca państwa, jednostek samorządu terytorialnego i przedsiębiorców przy realizacji nowych projektów górniczych i energetycznych Sejm, 28 listopada, 2016 POROZUMIENIE PARYSKIE WS. KLIMATU