Ochrona drewna polichromowanego: zarządzanie klimatem w budowlach zabytkowych i muzeach. 20 kwietnia 2010 Pałac Staszica w Warszawie

Transkrypt

1 Ochrona drewna polichromowanego: zarządzanie klimatem w budowlach zabytkowych i muzeach 20 kwietnia 2010 Pałac Staszica w Warszawie

2 Strategie i systemy grzewcze w budowlach zabytkowych Marcin Kozarzewski Wydział Konserwacji i Restauracji Dzieł Sztuki, Akademia Sztuk Pięknych w Warszawie

3 Strategie grzewcze 1. Nie ogrzewać utrzymanie klimatu naturalnego 2. Krótkookresowe ogrzewanie dla komfortu 3. Stałe ogrzewanie do temperatury komfortu lub względnego komfortu 4. Ogrzewanie tła dla poprawy komfortu 5. Ogrzewanie dla konserwacji 6. Inne rozwiązania

4 Nie ogrzewać? Dość powszechna jest opinia, że optymalną ochronę konserwatorską zabytkowych wnętrz zapewnia rezygnacja z ogrzewania ponieważ: mikroklimat budowli nieogrzewanej jest korzystnie stabilny [MIKROKLIMAT BUDOWLI NIEOGRZEWANEJ] zabytkowe wyposażenie zaadaptowało się przez wieki do mikroklimatu panującego w danym wnętrzu Teza ta prowadzi do wniosku, że ogrzewanie zaburzy naturalnie stabilny klimat i zmieni go na inny [MIKROKLIMAT BUDOWLI OGRZANEJ], powodujący uszkadzanie cennych dzieł sztuki.

5 Nie ogrzewać Utrzymanie klimatu naturalnego ; w naszej strefie klimatycznej znaczące krótko- i średnioterminowe fluktuacje RH, średnia ok. 65%, sezonowe zmiany T od wyraźnie poniżej 0 C zimą do pow. 25 C latem

6 Jest zimno! Skupienie się wyłącznie na optymalnej ochronie konserwatorskiej zabytkowych wnętrz zupełnie pomija komfort ludzi W nieogrzewanych zabytkowych wnętrzach może być bardzo zimno i normą staje się dążenie do ich ogrzania

7 Skazani na grzanie! Trudno o rozwiązania łączące w sobie dopasowanie do potrzeb wiernych, zwiedzających, a zwłaszcza obsługi (służba liturgiczna, personel muzeów) [OGRZEWANIE DLA KOMFORTU], respektowanie wymogów konserwatorskich [OGRZEWANIE SPRZYJAJĄCE KONSERWACJI]. Silna presja społeczna wymusza ogrzewanie świątyń i muzeów VOX POPULI, VOX DEI

8 Usprawiedliwiamy ogrzewanie Część ekspertów uważa, że: samoregulacja mikroklimatu kościoła nieogrzewanego jest przypadkowa i najczęściej niedostateczna wprowadzenie do wnętrza w kontrolowany sposób określonych dawek ciepła może stabilizować mikroklimat wnętrza i zapobiec: nadmiernemu wychładzaniu sięścian w okresie zimowym okresom wysokiej wilgotności sprzyjającej np. atakowi pleśni epizodom kondensacji pary wodnej na powierzchniach objętych ochroną OGRZEWANIE DLA KONSERWACJI

9 WYBÓR ogrzewać czy nie ogrzewać Wybór musi być podjęty indywidualnie dla każdego wnętrza zabytkowego na podstawie rozpoznania i analizy uwarunkowań konserwatorskich i technicznych dokonanej przez kompetentnych specjalistów rozpoznania i analizy oczekiwań społecznych

10 DECYZJA ogrzewać czy nie ogrzewać Czasem nie ogrzewać jest optymalnym rozwiązaniem dla wszystkich stron procesu decyzyjnego Czasem ogrzewać - jeżeli powstała przemyślana koncepcja systemu grzewczego łącząca potrzeby eksploatacyjne z respektowaniem wymogów konserwatorskich

11 Ogrzewanie jest jednym z głównych czynników określających wewnętrzny klimat budowli zabytkowych Klimat zewnętrzny Gabaryty i typ budowli Techniczny stan budynku Częstość użytkowania Wentylacja Obecność człowieka Ogrzewanie

12 Czynniki determinujące wybór sposobu ogrzewania : Koszty (instalacja, użytkowanie, obsługa) Komfort cieplny użytkowników Indywidualne upodobania decydentów Wymogi użytkowe Lokalna tradycja Względy estetyczne Wpływ na środowisko Ingerencja w tkankę budowli Względy konserwatorskie

13 Tanie eko-grzanie Zamówienia z terenu całego kraju zebrał też właściciel firmy grzewczej. Księży interesuje głównie ogrzewanie kościołów przez odzyskiwanie ciepła z ziemi lub z kolektorów słonecznych. Propozycja: zasilanie ogrzewania tła, jeżeli pozwalają na to względy konserwatorskie (głeboka ingerencja w strukturę budowli)

14 bilans kosztów systemu grzewczego koszty inwestycyjne koszty eksploatacyjne koszty utrzymania i serwisowania systemu koszty ukryte związane z nakładami na konserwację i restaurację budowli jej wyposażenia wynikające bezpośrednio i pośrednio z oddziaływania systemu ogrzewania

15 Strategie grzewcze Krótkookresowe ogrzewanie dla komfortu Czynniki ekonomiczne i wygoda wpływają na decyzje o ogrzewaniu wnętrz tylko w okresach użytkowania (np. ogrzewanie kościołów) Ogrzewanie nawiewowe Ogrzewanie promiennikowe Ogrzewanie zlokalizowane

16 Krótkookresowe ogrzewanie dla komfortu Ogrzewanie nawiewowe Strategie grzewcze (Camuffo & others)

17 Oto dla przykładu zniszczenia mechaniczne przedmiotów zbudowanych z materiałów reagujących na zmiany wilgotności względnej (drewna) - efekt działania ogrzewania nawiewowego: w ciągu kilku minut temperatura powietrza rośnie o ponad 20 o C, a (Camuffo & others)

18 w tym samym czasie wilgotność względna Rh spada o ponad 50%!!! (Camuffo & others)

19 Małe elementy są szczególnie wrażliwe

20 i ten kaleki anioł jest ofiarą mikroklimatycznego stressu spowodowanego przez bardzo sprawny, nawiewowy system grzewczy.

21 Kondensacja pary wodnej na zimnych powierzchniach sklepień, następnie szybkie osuszanie prowadzi do uruchomienia rozpuszczalnych soli w materiałach porowatych. Tak wyglądają kity w malowidle po 12 latach od ostatniej konserwacji. Polichromię trzeba na nowo ratować.

22 Zła dystrybucja ciepła ogrzewanie nawiewowe

23 Strategie grzewcze Krótkookresowe ogrzewanie dla komfortu Ogrzewanie promiennikowe

24 Elektryczne promienniki podczerwieni Jerozolima, najstarszy kościół protestancki na Bliskim Wschodzie (1849). Promienniki z lat 40. Współczesna instalacja Babice k. Przemyśla, kościółśw. Trójcy

25

26 promienniki halogenowokwarcowe Kwarcowe promienniki elektryczne Halogenowe promienniki elektryczne Np. okresowe ogrzewanie promiennikami elektrycznymi strefy, gdzie przebywają ludzie, z niewielką zmianą warunków w pozostałej części kościoła Badania brytyjskie wykonane przez Wall Paintings Conservation Department, Courtauld Institute wykazały, że promienniki halogenowo-kwarcowe są najmniej szkodliwym sposobem ogrzewania świątyń, w których znajdują się malowidła ścienne. Wyniki prac Kozłowskiego i Bratasza z IKP PAN rozszerzają tę pozytywną ocenę również na zabytki drewniane.

27 O czym inwestor musi pamietać? Należy troskliwie wziąć pod rozwagę nie tylko uwarunkowania techniczne i ekonomiczne, ale uznać za priorytet oddziaływanie, a raczej brak oddziaływania instalacji grzewczej na wygląd czyli ład estetyczny zabytkowego wnętrza np. świątyni

28 Elektryczne promienniki podczerwieni

29 Strategie grzewcze Krótkookresowe ogrzewanie dla komfortu Ogrzewanie zlokalizowane

30 Stanzach, Tyrol Późnobarokowy kościółśw. Michała

31 Stanzach, Tyrol Jeden z najstarszych, działajacych elektrycznych systemów grzewczych ogrzewanie i maty grzewcze, firma HTS

32 Panele grzewcze pod siedziskami; Wykładziny tekstylne na siedziskach Pod ławkami wentylowana podesty drewniane Na chórze mata grzewcza (TH) i panel pod siedziskiem (BPH).

33 Stanzach, Tyrol Typowe pęknięcia elementów drewnianych. Zasadniczo drewno polichromowane w dobrym stanie

34 Innsbruck Landschaftliche Pfarre Mariahilf BHP - ETS Two types of BHP. Under the benches wooden foot-pace Works of art are in good state.

35 Strategie grzewcze Stałe ogrzewanie dla komfortu

36 Klasyczne ogrzewanie centralne - zła dystrybucja ciepła Cerkiew Marii Magdaleny w Warszawie Efekt funkcjonowania grzejników: co kilkanaście lat świątynia wymaga kompleksowych prac renowacyjnych

37 wzmożone ruch i osiadanie zanieczyszczeń (brudu) na ścianach Cerkiew Marii Magdaleny w Warszawie, Ogrzewanie kaloryferami Zimne powietrze spływało od okien, gdy w tym samym czasie ciepłe powietrze wznosiło się po środku absydy. Kurz i kopeć uformowały na ścianach i sklepieniu ciemny pas. Brud silnie związał się z porowatym podłożem. Niedawno wnętrze to poddano gruntownej renowacji po ok. 20 latach od poprzedniego remontu.

38 Tradycyjne grzejniki Żyrardów, kościółśw. Karola Boromeusza

39 Tradycyjne grzejniki Żyrardów, kościółśw. Karola Boromeusza

40 Tradycyjne grzejniki Współcześnie produkowane grzejniki. Producent reklamuje: good looks & high quality, build from 1.25mm steel make it attractive & robust

41 Ogrzewanie stałe ławkowe Warszawa, Kościółśw. Karola Boromeusza

42 . Malbork, Wielki Refektarz Ogrzewanie podłogowe

43 . Malbork, Wielki Refektarz Ogrzewanie podłogowe

44 Instalacje naruszają tkankę budowli Kościół w Charbonnière Niskotemperaturowa instalacja wodna (REHAU, 2000)

45 Instalacje naruszają tkankę budowli Ponadto efekt brudzenia sklepień i ścian jest dla ogrzewania posadzkowego szczególnie znaczący, gdyż ciepłe powietrze unosi zabrudzenia przynoszone na butach przez odwiedzających kościół.

46 Czy stałe ogrzewanie wnętrza jest korzystne? Istnieje silne przekonanie, że stałe ogrzewanie i utrzymywanie dość równomiernej temperatury jest równoznaczne ze stabilizacją mikroklimatu i jest korzystne dla obiektów zabytkowych. Czy tak jest w istocie?

47 Kołobrzeg, Katedra okres pomiaru

48 Kołobrzeg, Katedra okres pomiaru

49 Kołobrzeg, Katedra

50 Kołobrzeg, Katedra

51 Kołobrzeg, Katedra

52 Kołobrzeg, Katedra

53 Kołobrzeg, Katedra Efektywny system grzewczy zapewniający komfort wiernym Grzejniki CO w kanałach Temp. Zewn.-17 o C; Wewn. +7 o C Zewn. +2 o C ; Wewn. +12 o C Średnia wewn. +9,27 o C RH wewn.: Max: 69,06% Min: 34,83 % Duże fluktuacje RH przesuszenie obiektów okres pomiaru

54 Czy stałe ogrzewanie wnętrza jest korzystne? Symulacja na przykładzie Refektarza Zimowego na Zamku w Malborku: ogrzewanie dla komfortu +12 o C stałe ogrzewanie podnoszące komfort przy zredukowanej fluktuacji RH zimą. (J.Ratuszna, MICROCLIMATE IN THE MALBORK CASTLE, POLAND Selection of heating strategy to preserve wooden objects, COST Action IE0601 Wood Science for Conservation of Cultural Heritage, Florence, 8-10 November 2007)

55 Ograniczamy stałe grzanie? Symulacja na przykładzie Refektarza Zimowego na Zamku w Malborku: ogrzewanie tła +6 o C stałe ogrzewanie podnoszące komfort przy zredukowanej fluktuacji RH zimą. (J.Ratuszna, MICROCLIMATE IN THE MALBORK CASTLE, POLAND Selection of heating strategy to preserve wooden objects, COST Action IE0601 Wood Science for Conservation of Cultural Heritage, Florence, 8-10 November 2007)

56 kościelne przykazania dobrego ogrzewania: 1. System ogrzewania musi być odpowiednio wydajny. 2. System ogrzewania nie szkodzi budowli i jej wyposażeniu i jest odwracalny 3. System ogrzewania nie psuje estetyki świątyni i nie przeszkadza w sprawowaniu liturgii. 4. podstawą racjonalizacji wydatków na ogrzewanie musi być kompleksowa analiza ekonomiczna uwzględniająca bilans : a) kosztów instalacji, b) kosztów eksploatacji i obsługi systemu c) nakładów na utrzymanie i konserwację świątyni. 5. Instalacja grzewcza powinna być elementem inteligentnej infrastruktury budowli.

57 10 x nie czyli dekalog ogrzewania 1. ogrzewanie nie może powodować huśtawki klimatycznej (czyli szybkich zmian temperatury i wilgotności względnej powietrza w otoczeniu dzieł sztuki bo dlaczego nie lokalnie, gdzie przebywają ludzie) w kościele, a przeciwnie powinno pomagać w stabilizacji klimatu. Ogrzewanie tła w okresie zimy na poziomie najwyżej +6 o C, a w okresie silnych mrozów nawet tylko +2 do + 4 o C pozwala jeszcze uniknąć efektu przesuszania wnętrz, gwarantują także zdrowie ciepło ubranym ludziom 2. nie należy instalować ogrzewania w budynkach z nierozwiązanymi problemami zawilgocenia 1. grozi to katastrofą mikrobiologiczną 2. destrukcją zawilgoconych materiałów porowatych 3. nie poprawi komfortu klimatycznego, bowiem człowiek odczuwa przenikliwe zimno, bijące od mokrych ścian;

58 10 x nie czyli dekalog ogrzewania 3. nie wolno uszczelniać budowli w celu zwiększenia efektywności ogrzewania; stałe przewietrzanie wnętrza uchroni je przed rozwojem mikroorganizmów i pozwala efektywnie usuwać parę wodną, oddawaną powietrzu przez wiernych i następnie kondensującą na ścianach i elementach wyposażenia kościoła; 4. nie można stosować grzejników gazowych, wydzielających produkty spalania do wnętrza, tlenki azotu, węgla, siarki oraz woda, powodują przyspieszoną destrukcję tynków, malowideł, wyposażenia, zmniejszają także stężenie tlenu w powietrzu;

59 10 x nie czyli dekalog ogrzewania 5. nie należy lokalizować grzejników zbyt blisko cennych elementów wyposażenia (ołtarzy, stall, ambon, konfesjonałów itd.), by nie dochodziło do ich punktowego przegrzewania i w następstwie przesuszania; 6. nie można stosować grzejników grożących pożarem (np. w zetknięciu z nawianą przez przeciąg szarfą lub liśćmi);

60 10 x nie czyli dekalog ogrzewania 7. nie należy stosować ogrzewania powietrznego (nawiewnego) wyraźne zwiększanie intensywności roznoszenia kurzu bardzo silna destabilizacja klimatu, realna groźba zniszczenia przesuszanych elementów 8. nie powinno się wprowadzać instalacji wymagających ingerencji w substancję kościoła - kucia, niszczenia ścian, tynków, posadzek;

61 10 x nie czyli dekalog ogrzewania 9. nie należy podejmować decyzji o wprowadzeniu ogrzewania i wyborze określonego rodzaju instalacji bez rozpoznania naturalnego klimatu kościoła (nie mylić z naturalnym klimatem otoczenia!), dokonaniu jego oceny i zaprogramowaniu określonych cech ogrzewania. 10. nie ulegać modzie i reklam nie podejmować decyzji o wykonaniu ogrzewania na podstawie rozmowy z pracownikiem firmy sprzedającej jakiś system grzewczy. Jego zadaniem jest skuteczna sprzedaż, nie zaś pogłębiona analiza problemu i wybranie optymalnego rozwiązania.

62 Ogrzewanie sprzyjające konserwacji - wnioski NIE - systemy grzewcze, które posługują się powietrzem, jako medium przenoszenia ciepła od źródła do odbiorcy. doprowadzają do ogrzania całego wnętrza, aby przy okazji" ogrzać ludzi. nie spełniają postulatu ogrzewania zlokalizowanego silne zabrudzenie powierzchni, uaktywnienie działania soli w materiałach porowatych Jest nieekonomiczny - jedynie niewielka część energii jest zużytkowana do ogrzania ludzi [OGRZEWANIE SZKODZĄCE KONSERWACJI]. TAK - źródła ciepła o niskiej temperaturze usytuowane blisko odbiorcy. redukuje się zagrożenie przegrzania i przesuszenia powierzchni architektonicznych i obiektów zabytkowych. ograniczenie ilości energii wprowadzanej do wnętrza przez system grzewczy. [OGRZEWANIE SPRZYJAJĄCE KONSERWACJI].

63 PRZYKŁADY Ogrzewanie ławkowe typu Friendly Heating realizowane niskotemperaturowymi promiennikami umocowanymi w kilku strefach ławek

64 Friendly Heating

65 Friendly Heating

66 Friendly Heating

67 Friendly Heating

68 Zlokalizowane ogrzewanie ławkowe

69 Zlokalizowane ogrzewanie ławkowe

70 Zlokalizowane ogrzewanie ławkowe

71 Zlokalizowane ogrzewanie ławkowe

72

73

74 Skępe

75

76 Konserwatorskie systemy grzewcze dla zabytkowych kościołów TERMO-LINE Ogrzewanie ławek Efekt grzania 20 min od włączenia. Pobór mocy elektrycznej W/m długości ławki.

77 Konserwatorskie systemy grzewcze dla zabytkowych kościołów TERMO-RAD - Promiennikowe ogrzewanie ceramiczne. obszary gdzie wierni uczestniczą w nabożeństwie na stojąco (nawy boczne, kaplice, kruchta), ogrzewanie partii ścian i sklepień narażonych na występowanie zjawiska kondensacji. Pobór mocy elektrycznej - do 200 W/m2.

78 Konserwatorskie systemy grzewcze dla zabytkowych kościołów TERMO-PLAN - Ogrzewanie napodłogowe. Dowolny wybór sektorów grzewczych Miejsca dla celebransów, stanowisko organisty, konfesjonały, obszary ławek wolnostojących. Osiągnięcie pełnej mocy - 1h Pobór mocy - do 300 W/m2.

79 Skępe

80 Skępe: pasmo naturalnych krótkookresowych wahań RH + 9% i -11% od chwilowego poziomu średniego.

81 Skępe, moduły grzewcze Termo-Rad i Termo-Plan

82 Skępe, moduł grzewczy Termo-Line

83 Skępe, moduł zapobiegającym kondensacji. algorytm sterujący: - system mierzy co 30 s temperaturę sklepienia - z pomiaru temperatury sklepienia, temperatury powietrza i wilgotności względnej układ sterujący oblicza punkt rosy - ogrzewanie promiennikowe sklepienia jest uruchamiane, jeżeli różnica pomiędzy temp. sklepienia a punktem rosy jest mniejsza niż 0,5 o C z histerezą 0,25 o C

84 Zmiany temperatury powietrza i wilgotności względnej na zewnątrz i we wnętrzu kościoła w Skępem w grudniu 2006 w grudniu 2007 Wahania wilgotności względnej poza strefą ławek wywołane przez okresowe epizody grzewcze nie są większe niż naturalne

85 Konserwatorskie systemy grzewcze dla zabytkowych kościołów Po 15 min. układ osiąga 14 o C na wys. 40 cm Ciepło jest zlokalizowane - efekt ogrzewania przestaje być zauważalny powyżej 1 m. Radiacja jest znikoma dzięki niskiej temperaturze samego źródła. Relatywny komfort - temperatura powierzchni skóry wynosi ponad 31 o C do wysokości 1,4m.

86 Konserwatorskie systemy grzewcze dla zabytkowych kościołów Podobnie działa ogrzewanie umieszczone w podestach pod siedziskami ruchomymi. Układ osiąga max. temperaturę po 1h na wys. do 20 cm nad podestem. Efekt grzania przestaje być zauważalny powyżej 1.4 m. Niska moc i zlokalizowane ogrzewanie nie powodują wzrostu temp. ścian i sklepień. Pomiar emisji akustycznej (EA) wykazał brak jakiegokolwiek wpływu zainstalowanego systemu na obiekty drewniane.

87 Konserwatorskie systemy grzewcze dla zabytkowych kościołów zapobieganie niszczeniu przez kondensację w ciągu 1 godz. promiennikowe elementy grzejne są w stanie ogrzać sklepienie o około 1 o C, co jest wystarczającą wydajnością, aby zapobiegać kondensacji. Ten nieznaczny przyrost temperatury jest gwarancją ochrony konserwatorskiej powierzchni malowideł.

88 WYMAGANIA DLA SYSTEMU OGRZEWANIA KOŚCIOŁA 1. KOMFORT TERMICZNY OSÓB Temperatura neutralna (TN) eliminująca odczucia chłodu i przegrzania (temp. skóry C. Utrzymanie TN tylko w obszarach przebywania osób. Utrzymanie TN tylko w czasie użytkowania. 2. KOSZTY UŻYTKOWANIA OGRZEWANIA Ilość energii do ogrzania jednej osoby/1h - średnio 0,15 kwh. Koszt energii dla 1osoby/1h - ok. 0,09 zł

89 WYMAGANIA DLA SYSTEMU OGRZEWANIA KOŚCIOŁA 3. OCHRONA KONSERWATORSKA poziom fluktuacji RH winien być utrzymany w granicach uwzględniających historię klimatu obiektu. dzieła sztuki nie mogą znajdować się w zasięgu intensywnego oddziaływania cieplnego. ruch powietrza nie może powodować osadzania się pyłów. urządzenia grzewcze i elementy instalacji powinny być niewidoczne, a jeśli to niemożliwe należy je wkomponować w architekturę wnętrza, inwazja w elementy obiektu w trakcie prac montażowych winna być ograniczona do minimum

90 Wnioski zlokalizowane ciepło w strefie, w której przybywają ludzie układ modułowy umożliwia dopasowanie wielkości strefy ogrzewania do liczby osób biorących udział w zgromadzeniu neutralny dla przedmiotów zabytkowych znajdujących się we wnętrzu kościoła

91 Wnioski struktura i system sterowania mogą być dostosowane do specyfiki obiektu umożliwia automatyczne zapobieganie kondensacji pary wodnej w sposób ograniczony ingeruje w strukturę i estetykę wnętrza cechują go niskie zużycie energii i niskie koszty eksploatacji

92 MODEROWANIE MIKROKLIMATU OGRZEWANEGO OBIEKTU ZABYTKOWEGO Ochrona przed szkodliwymi wahaniami wilgotności i temperatury powodowanymi użytkowaniem systemów ogrzewania nadmuchowych i konwekcyjnych UKŁAD STABILIZACJI NATURALNEGO MIKROKLIMATU np. urządzenia TERMO-RHT.

93 MODEROWANIE MIKROKLIMATU UKŁAD STABILIZACJI MIKROKLIMATU Automatyczne ograniczanie działania ogrzewania, gdy wilgotność względna spadnie poniżej poziomu naturalnego. Możliwość atomatycznego uruchomienia ogrzewania gdy wilgotność względna wzrasta ponad dopuszczalny poziom Algorytmy działania są automatycznie wyliczane dla każdej chwili na podstawie wcześniej rejestrowanych średnich wartości Utrzymywanie wilgotności względnej w zakresie poziomów naturalnych. Wyłączanie ogrzewania gdy temperatura powietrza jest wyższa od zadanej wartości granicznej. Rejestracja fluktuacji wilgotności względnej poza poziomy naturalne.

94 Ogrzewanie konserwatorskie możliwość stabilizacji mikroklimatu wnętrza Malbork, Muzeum Zamkowe, Pałac Wielkich Mistrzów, Konserwatorski system grzewczy mający za zadanie stabilizację warunków mikroklimatu wnętrza

95 Ogrzewanie konserwatorskie możliwość stabilizacji mikroklimatu wnętrza Malbork, Muzeum Zamkowe, Pałac Wielkich Mistrzów, Konserwatorski system grzewczy mający za zadanie stabilizację warunków mikroklimatu wnętrza Zainstalowane w pomieszczeniach zamku źródła ciepła są uruchamiane przez sterowniki reagujące na zmiany wilgotności względnej (humidystaty) każdorazowo, gdy poziom wilgotności względnej przekroczy 60%.

96 System aktywnej stabilizacji klimatu Malbork, Muzeum Zamkowe, Pałac Wielkich Mistrzów, Konserwatorski system grzewczy mający za zadanie stabilizację warunków mikroklimatu wnętrza

97 System aktywnej stabilizacji klimatu Malbork, Muzeum Zamkowe, Pałac Wielkich Mistrzów Temowentylatory sterowane humidystatem Nie temperatura, lecz wilgotność względna powietrza jest parametrem determinującym uruchomienie lub wyłączenie urządzenia grzewczego

98 System aktywnej stabilizacji klimatu Malbork, Muzeum Zamkowe, Infirmeria Konserwatorski system grzewczy do stabilizacji warunków mikroklimatu wnętrza sterowany - elektryczne termowentylatory (2kW) - temperatury graniczne: ZIMA 5 C ; LATO 25 C, - poziom tolerancji fluktuacji RH 60% ±10% ustalony w odniesieniu do okresu maj-wrzesień - po okresie rocznego monitoringu ostatecznie przyjęto jako akceptowalne wahania ±20% Temowentylatory sterowane przez centralny system monitoringu mikroklimatu wnętrz nie temperatura lecz wilgotność względna powietrza jest czynnikiem determinującym uruchomienie lub wyłączenie urządzenia grzewczego

99 System aktywnej stabilizacji klimatu Malbork, Muzeum Zamkowe, Infirmeria, Konserwatorski system grzewczy do stabilizacji warunków mikroklimatu wnętrza Temowentylatory sterowane przez system monitoringu mikroklimatu Ciągłe pomiary temperatury i wilgotności względnej zapewnia system czujników firmy Hanwell przekazujący dane pomiarowe drogą radiową do centralnego komputera w Muzeum.

100 Wypracowanie strategii Badania pozwalające na pełną diagnozę działającego systemu grzewczego lub optymalny dobór i regulację systemu instalowanego. Pożądane: Badania takie powinni wykonać kompetentni specjaliści dysponujący właściwym sprzętem [kompetentne DORADZTWO]. Konieczne: proste pomiary T i RH w zakresie, na jaki pozwalają istniejące ograniczenia finansowe lub organizacyjne.

101 Wypracowanie strategii Tygodniowy monitoring mikroklimatu w okresie niskich temperatur, gdy działa ogrzewanie, może dostarczyć informacji wystarczających do oceny systemu grzewczego. Pomiary: temperatury wilgotności względnej przepływów powietrza

102 Wypracowanie strategii Na podstawie pomiarów i oceny stanu zachowania (zniszczeń) wnętrza i jego wyposażenia, powinna powstać ekspertyza systemu grzewczego, poddająca ocenie skuteczność ogrzewania w zapewnieniu komfortu cieplnego zagrożenia konserwatorskie.

103 Decyzja Dopiero na podstawie wyników badań grono kompetentnych specjalistów obejmujące wykonawców badań, uprawnionego konserwatora dzieł sztuki oraz projektanta i wykonawcę instalacji grzewczej powinno opracować koncepcję i projekt ogrzewania.

104 Podziękowania Niniejsza informacja powstała dzięki współpracy z dr hab. Romanem Kozłowskim i dr Łukaszem Brataszem z PAN w Krakowie oraz inż. Janem Zamajskim, Termotechnika przy projektach realizowanych przez firmę Monument Service Marcin Kozarzewski. Wykorzystano w niej także materiały i wyniki prac badawczych projektu 5.PR - IV EVK4-CT Friendly Heating wykonanych przez wyżej wymienionych oraz przez Joannę Zajączkowską i Piotr Kłodę (firma Zajączkowska Kłoda Sp. z o.o.). Cenne informacje zawdzięczam również prof. Dario Camuffo z CNR ISAC w Padwie i prof. dr Bogumile J. Rouba z UMK w Toruniu. Marcin Kozarzewski