5. Źródła przeobraŝeń środowiska przyrodniczego. 5.1 Przyczyny przekształcenia rzeźby terenu i przypowierzchniowej warstwy skorupy ziemskiej.

Transkrypt

1 5. Źródła przeobraŝeń śrowiska przyrodniczego. 5.1 Przyczyny przekształcenia rzeźby terenu i przypowierzchniowej warstwy skorupy ziemskiej. Na obszarze powiatu biłgorajskiego zaznacza się duŝy udział brych gleb (gleby chronione klasy I-IVa stanowią 55,02 % gruntów ornych). Człowiek juŝ kilka tysięcy lat temu wykorzystywał je rolniczo. Odsłonięte znaczne obszary terenu, o ść urozmaiconej rzeźbie i podłoŝu zbuwanym z lessów bardzo łatwo podlegały erozji zarówno eolicznej (wietrznej) jak i wodnej. Główną przyczyną rozwoju erozji było wytrzebienie lasów i nierozwaŝna uprawa roli. Orka wzdłuŝstokowa sprzyjała koncentrowaniu spływu powierzchniowego, który powował wcinanie się bruzd erozyjnych w powierzchnię terenu, tworzenie debrzy, a następnie wąwozów, niekiedy łączących się ze sobą w sieci (labirynty). Innym czynnikiem sprzyjającym tworzeniu się wąwozów był transport. Drogi gruntowe przebiegające od dna liny ku wierzchowinie pokonywały stok. Opady deszczu pogłębiały koleiny, wymywały cząsteczki lessu tworzył się wąwóz kołowy (głębocznica). Przy pływie wód opawych wąwozu mogły powstać głębokie i rozległe sieci lin erozyjnych, częściowo o naturalnej genezie. Obecnie większość procesów erozji wąwozowej ustała z powodu porośnięcia lin przez roślinność. Uprawa roli na wierzchowinach moŝe powować rozwój wąwozów. Chcąc uzyskać jak największy obszar uprawy, gospodarze pól prowadzą orkę samej krawędzi wąwozu, a często takŝe zaorywują głowy wąwozu. Prowadzi to poszerzania i wydłuŝania wąwozu i przynosi odwrotny zamierzonego rezultat. Błędne jest teŝ skierowywanie wód płynących stale wąwozu. Skała lessowa jest szybko wymywana, wąwóz się pogłębia i wydłuŝa działa erozja wsteczna. Materiał szybciej wynoszony jest z wąwozu, przez co u jego ujścia tworzy się rozległy stoŝek napływowy. Jego obecność moŝe znacznie utrudniać komunikację (zasypywanie i zalewanie dróg), ale takŝe zamulanie lnych odcinków rzek i powowanie ich częstszych wezbrań (powodzi). Potrzeba modelowania powierzchni ziemi celów uŝytkowych i estetycznych powoduje powstawanie antropogenicznych form rzeźby terenu. Podniesienie poziomu terenu w celu zmniejszenia spadku buwanej drogi urozmaica lokalną rzeźbę terenu, ale takŝe wpływa na stosunki wodne. Wybuwanie przeszkody wodnej na rzece w celu zatrzymania wody celów howlanych, oprócz zmiany krajobrazu (tama, jezioro), zmniejsza erozję wgłębną w górnej części cieku, a zwiększa ją w lnej. PoniŜej zbiornika wraz z obniŝeniem bazy erozyjnej obniŝa się poziom wód gruntowych, wysychają zalewane i podmokłe łąki, a takŝe studnie i źródła. Łąki i pastwiska powyŝej zbiornika są częściej zalewane i podmokłe przez to bardziej niestępne uŝytkowania. W ten sposób konsekwencje odczuwa znacznie większy obszar. Przeciwdziałanie erozji polega na zalesianiu bocznych odgałęzień wąwozów głównych. Obszar powyŝej górnych krawędzi wąwozów o szerokości 3 m naleŝy wyłączyć

2 spod uprawy i zadrzewić - pozwoli to zapobiec penetracji wody płynącej wzdłuŝ bruzd polnych. Na erozyjne stoki naleŝy wprowadzać uprawy sawnicze, krzewy jagowe, rośliny motylkowe i trwałe uŝytki zielone. Wąwozy główne nie powinny być zalesiane. 5.2 Przyczyny degradacji gleb. Gleby powiatu biłgorajskiego naleŝą brych (w części północnej nawet bardzo brych) gleb uprawnych w Polsce. UŜytkowanie rolnicze przez setki lat znacznie wpłynęło na ich jakość. Gleby połoŝone na stokach, uŝytkowane jako pola uprawne, podlegają erozji fluwialnej, szczególnie w okresie wiosennym (roztopy). Erozja wietrzna tyka duŝych odsłoniętych połaci ziemi, głównie w obrębie wierzchowin i na stokach. Występują poza okresem wegetacji roślin (późna jesień wczesna wiosna), w okresach suszy glebowej i silnych wiatrów. Nasilają się w okresie prac polowych (orka). Wywiewane są najmniejsze cząsteczki glebowe (frakcja pylasta i ilasta) a takŝe składniki organiczne. Wpływa to na znaczne zuboŝenie gleby. Silna erozja moŝe prowadzić całkowitego zaniku profilu glebowego i odsłonięcia się skały macierzystej. Gleby mogą podlegać degradacji poprzez skławanie na nich szkodliwych odpadów. Niezabezpieczone odpady skławane na tzw. dzikich wysypiskach, pod wpływem czynników atmosferycznych rozkładają się i przestają gleb. Środki toksyczne mogą trwale i w znacznym stopniu skazić glebę. Inne substancje wchodząc w reakcje ze składnikami gleby mogą pozbawiać kompleks sorbcyjny cennych związków. Ten sam mechanizm tyczy substancji chemicznych uŝywanych w rolnictwie. W dalszym ciągu nawozy sztuczne i środki ochrony roślin często uŝytkowane są nieumiejętnie, bez wcześniejszego przygotowania teoretycznego. Szczególnemu nadzorowi powinny podlegać nawozy zawierające metale z grupy cięŝkich. Nadmierne ich stosowanie moŝe powować trudno usuwalne zmiany. Innym bardzo niebezpiecznym zanieczyszczeniem jest gnojowica. Tereny przy traktach komunikacyjnych (drogi, koleje) są naraŝone na zanieczyszczenia metalami cięŝkimi oraz WWA pochodzącymi ze spalania paliw płynnych. 5.3 Przyczyny zmian jakości powietrza atmosferycznego. Ochrona powietrza przed zanieczyszczeniem polegać powinna na zapobieganiu przekraczania puszczalnych stęŝeń substancji zanieczyszczających w powietrzu i ograniczaniu lub eliminowaniu wprowadzanych powietrza ilości tych substancji przez zakłady produkcyjne i usługowe, pojazdy mechaniczne, hałdy, wysypiska i inne źródła zanieczyszczenia. Podstawowymi źródłami powstawania substancji zanieczyszczających powietrze, są: - źródła tzw. niskiej emisji, - transport, - zakłady przemysłowe i ciepłownie, - wysypiska, hałdy. Źródła tzw. niskiej emisji to paleniska mowe, kotłownie lokalne, zakłady rzemieślnicze. Mają one znaczny, jeśli nie największy, udział w zanieczyszczeniu powietrza. Nasilenie emisji notuje się w okresie zimowym, kiedy gospodarstwa mowe są ogrzewane węglem kamiennym lub koksem. W paleniskach mowych spalane są równieŝ odpady drzewne - stwarza to pewne zagroŝenie dla śrowiska, szczególnie podczas spalania odpadów sklejki, laminowanych płyt wiórowych lub innych odpadów drzewnych nasyconych klejem, lakierem, itp., poniewaŝ towarzyszy temu emisja sadzy oraz nieprzyjemnych zapachów. W sezonie grzewczym lokalne kotłownie zlokalizowanie w większych miejscowościach równieŝ emitują więcej zanieczyszczeń powietrza. Najbardziej

3 radykalnym sposobem likwidacji niskiej emisji pochodzącej z grzewczych pieców mowych byłaby likwidacja tych urządzeń i zastąpienie ich innymi systemami ogrzewania mieszkań. Jednak ze względu na brak środków finansowych naleŝy przypuszczać, Ŝe większość tych urządzeń będzie uŝytkowana jeszcze przez wiele lat. Rozwiązaniem moŝe być zastępowanie węgla paliwami mniej szkodliwymi np. olejem lub gazem najczystszym z paliw naturalnych, podczas którego spalania nie powstaje SO 2, sadza i popiół, a ilość CO 2, licząc na jednostkę uzyskanej energii, jest prawie 2 razy mniejsza w stosunku węgla. Pobny problem występuje w kotłowniach na paliwa stałe, w których praktycznie nie mogą być zainstalowane Ŝadne urządzenia oczyszczania spalin, a emisja zanieczyszczeń jest datkowo zwiększona przez niefachową obsługę i zły stan techniczny urządzeń. Najprostszym sposobem zmniejszenia uciąŝliwości tego rodzaju kotłowni, w odniesieniu otoczenia jest ich likwidacja i przyłączenie wewnętrznej instalacji c. o. i ciepłej wody uŝytkowej systemu ciepłowniczego lub zastąpienie paliwa stałego gazem lub olejem. Obecnie gaz ziemny jest najlepszym paliwem spalania w kotłach grzewczych małej i średniej mocy. Pewnym ograniczeniem zastosowania tego rodzaju paliwa zasilania urządzeń grzewczych jest konieczność istnienia infrastruktury technicznej w postaci sieci gazowniczej. Natomiast nie ma Ŝadnych wymagań w odniesieniu infrastruktury technicznej instalacji grzewczej z kotłem olejowym, przy czym spalanie oleju zamiast paliwa stałego ma takie same zalety, z punktu widzenia eksploatacyjnego, jak spalanie gazu. Przy obecnej relacji cen nośników energii, ciepło wytwarzane z gazu ziemnego jest najtańsze. Stały wzrost udziału energii odnawialnej w całym bilansie energetycznym wymuszają obowiązujące normy prawne. Nowe polskie Prawo Energetyczne nakłada na duŝe zakłady produkujące energię obowiązek udziału w bilansie rocznym energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych / od 2,5% w roku ,5% w roku 2010 /. Normy Unii Europejskiej są bardziej ostre i zakładają 2010 roku udział energii odnawialnej w bilansie energetycznym 22 %. Rynek energii odnawialnej piero się w Polsce tworzy. Energetycznym surowcem odnawialnym jest biomasa. Pod tym pojęciem rozumiemy biologiczne / roślinne / surowce, które nadają się spalania w kotłach energetycznych. Ze znanych ogólnie surowców zaliczamy niej m.in. trociny, słomę, ścięte konary drzew, odpadki drewna tartacznego. Problem wykorzystania biomasy celów energetycznych na szeroką skalę wynikał m.in. z braku rośliny, którą moŝna by było uprawiać na skalę przemysłową, a jednocześnie byłaby ona "odnawialna" w krótkim, najlepiej rocznym cyklu produkcyjnym. Rośliną, która nadaje się idealnie celów energetycznych jest wierzba krzewiasta, która jest rośliną wieloletnią, rosnąca na prawie kaŝdym gruncie (idealnie nadają się tego celu grunty orne leŝące odłogiem z przyczyn ekonomicznych), nie wymaga prawie Ŝadnych zabiegów agrotechnicznych w trakcie uprawy. Wartość energetyczna uzyskiwana ze spalania biomasy jest porównywalna z miałem węglowym, co przy jej całkowicie ekologicznych parametrach procesu spalania oraz moŝliwej przemysłowej odnawialnej produkcji czyni ją paliwem przyszłości. Produkty celów energetycznych, tj. zrębki, brykiety i polana uzyskane z wierzby mogą być spalane w tradycyjnych kotłach miałowych w postaci mieszanek 5 20 % wierzby z miałem, powoduje to na natychmiastowe obniŝenie emisji szkodliwych substancji spalania, bez konieczności wymiany kotła na nowy. Jest szczególnie waŝne dla kotłowni, które nie są w stanie zmodernizować urządzeń. Inną rośliną, która moŝe mieć znaczenie jako roślina energetyczna są konopie. Jeszcze nie tak dawno zajmowały one znaczne areały w powiecie biłgorajskim, obecnie ich uprawa z powodu braku zbytu została zaniechana. Podstawowym produktem otrzymywanym z konopi są olej i nasiona. Paliwo uzyskiwane z oleju konopnego ma wartość porównywalną pochodzącego z ropy naftowej, a jest paliwem czystym ekologicznie. Dodatkową zaletą konopi jest fakt, Ŝe dają one dwa razy więcej oleju niŝ rzepak, są łatwe w uprawie i nie powodują wyjaławiania gleby

4 Do nowych, mało uciąŝliwych dla śrowiska technologii wytwarzania energii elektrycznej zalicza się technologie oparte na wykorzystaniu odnawialnych źródeł energii zwłaszcza wiatru i wody. Minielektrownia wodna znajduje się w gminie Józefów. DuŜy wpływ na stan czystości powietrza wywierają zanieczyszczenia pochodzące ze środków transportu. Ich przyczyną jest zły stan techniczny wielu pojazdów, niska kultura w ich eksploatacji, a takŝe wzrastające nasilenie ruchu pojazdów w centrum miast, wynikające z braku obwodnic komunikacyjnych. Dotyczy to głównie miast: Biłgoraj, Frampol, Tarnogród, Józefów, a takŝe miejscowości leŝących przy głównych szlakach komunikacyjnych powiatu. NaleŜy liczyć się z dalszym rozwojem komunikacji i dlatego moŝna oczekiwać nasilenia emisji zanieczyszczeń powietrza pochodzących z tego źródła. Wraz z szybkim rozwojem komunikacji, wzrasta ilość stacji benzynowych, na których występuje znaczne podwyŝszenie stęŝenia metali cięŝkich tj. ołowiu, Ŝelaza, miedzi, cynku, dlatego w tych miejscach powinno się tworzyć naturalne bariery neutralizujące rozprzestrzenianie się zanieczyszczeń, czyli zakładać otuliny wokół stacji (zadrzewianie, Ŝywopłoty). Przemysł na terenie powiatu biłgorajskiego jest słabo rozwinięty, ale i on ma swój udział w zanieczyszczeniu powietrza. Dotyczy to szczególnie duŝych kotłowni. Znaczne moŝliwości zmniejszenia emisji zanieczyszczeń gazowych atmosfery kryją się w samym procesie spalania węgla poprzez branie odpowiedniej konstrukcji samego paleniska, a takŝe wzbogacanie węgla w celu wyeliminowania z niego związków nieprzydatnych oraz poprzez instalowanie urządzeń odsiarczania i odpylania spalin. Powszechnie uŝywanym sposobem, nie ograniczającym wprawdzie emisji, ale zmniejszającym skutki jej działania, jest stosowanie wyrzutu spalin odpowiednio wysokich kominów. Nie rozwiązuje to problemu emisji, ale powoduje rozcieńczenie zanieczyszczeń w duŝo większej objętości powietrza. Rozwiązanie to wymuszone jest faktem, Ŝe przez wiele lat nie udało się opracować przystępnej ekonomicznie metody oczyszczania spalin energetycznych. MoŜna przypuszczać, Ŝe jeszcze przez wiele lat będą funkcjonować elektrownie węglowe, a przy nich wysokie kominy, jako wyraz koegzystencji energetyki opartej na paliwie stałym i ekologii. 5.4 Przyczyny zmian jakości wód powierzchniowych i podziemnych. Przyczyną zanieczyszczeń wód powierzchniowych są ścieki bytowo-gospodarcze, zanieczyszczenia rolnicze, komunikacyjne, przemysłowe i deszczowe. Głównym źródłem zanieczyszczeń wody są ścieki bytowo-gospodarcze, które pochodzą z gospodarstw nie objętych kanalizacją. Ścieki najczęściej są gromadzone w bezodpływowych zbiornikach, jednakŝe ze względu na to, Ŝe często są one nieszczelne oraz nie końca rozwiązany jest problem ich opróŝniania, stanowią one duŝe zagroŝenie dla wód nie tylko powierzchniowych. Problem jest większy ze względu na częstą zabuwę wsi skoncentrowaną wzdłuŝ rzek. W obszarach lin i obniŝeń oraz równin akumulacyjnych, gdzie płytko zalega zwierciadło wody pierwszego poziomu moŝe jść znacznych skaŝeń w przypadku powodzi (podmycie szamb). Źródłem zanieczyszczeń moŝe być takŝe niewłaściwe magazynowanie obornika, gnojowicy i gnojówki oraz ich nieodpowiednie wykorzystanie rolnicze. Zanieczyszczenia rolnicze powstają w wyniku spłukiwania i ługowania gleb uŝytkowanych rolniczo. W wyniku opadów i roztopów następuje migracja składników nawozowych wód powierzchniowych, a w przypadku ługowania równieŝ wód podziemnych. DuŜym zagroŝeniem są równieŝ miejsca, gdzie substancje te są przygotowywane uŝycia, często bez zachowania podstawowych środków bezpieczeństwa i higieny, wysypują lub wylewają się na ziemię i w bardzo wysokich stęŝeniach punktowo przenikają wód podziemnych. Jest to bardzo groźne w sytuacjach gdzie miejscami takimi są podwórza gospodarstw zaopatrujących się w wodę z własnych ujęć. Lokalny lej depresyjny powoduje ich spłynięcie

5 wprost studni, a następnie z wodą mogą stać się zagroŝeniem dla zdrowia i Ŝycia ludzi i inwentarza. W rejonach podatnych na erozję wody zanieczyszczone są cząstkami gleby w postaci zawiesiny. Zanieczyszczenia komunikacyjne powstają przy szlakach komunikacyjnych, a ich wielkość jest związana z oddaleniem drogi od cieku. W czasie opadów i roztopów ścieki opawe (spływające z korpusu dróg) migrują wód podziemnych. Ścieki deszczowe powstają podczas opadów atmosferycznych i mają duŝy ładunek zanieczyszczeń, zwłaszcza z terenów zurbanizowanych, zakładów przemysłowych oraz pól uprawnych szczególnie wtedy, gdy opad nastąpił niedługo po nawoŝeniu lub spryskiwaniu środkami ochrony roślin. Jakość tego zanieczyszczenia jest trudna określenia. Brak odpowiednich zabezpieczeń powoduje często chwilowe przekroczenie wskaźników czystości wód. Wody podziemne występujące w szczelinowych utworach węglanowych, a takŝe piaskach są słabo izolowane od powierzchni terenu utworami słabo przepuszczalnymi i z tego względu są bardzo naraŝone na róŝnego rodzaju skaŝenia spowowane nierozwiązaną gospodarką ściekami bytowo sanitarnymi, nieuporządkowaną gospodarką odpadami komunalnymi, migracją podłoŝa zanieczyszczeń spowowanych rolniczym uŝytkowaniem ziemi, komunikacją drogową, a takŝe oddziaływaniem zanieczyszczonych wód rzek.. Wody podziemne stanowią podstawowe zaopatrzenia ludności w wodę z wociągów zbiorowych, grupowych i indywidualnych, dlatego teŝ naleŝy prowadzić ochronę wód podziemnych. Realizować to moŝna poprzez racjonalny pobór wody oraz wyznaczanie stref ochrony pośredniej i bezpośredniej. KaŜde ujęcie wodne winno mieć waŝne pozwolenie wodnoprawne, w którym jest podana jego wydajność eksploatacyjna przy określonej depresji. Parametry te powinny być bezwzględnie przestrzegane; przekroczenie poborów wody moŝe się niekorzystnie odbić na jej jakości. Wykaz ujęć wody, na których bazują wociągi przedstawiono w Tabeli nr 14. Tabela nr 14. Wykaz ujęć wody w powiecie Biłgoraj Gmina Miejscowość Nr na Ilość Zasoby Strefa mapie studni (m 3 /h) ochronna Aleksandrów Aleksandrów ustanowiona Biłgoraj m. Biłgoraj ustanowiona Biłgoraj (ZEC) 3 1 Dyle brak Andrzejówka brak Majdan Gromadzki ,5 nie wymaga Wola DuŜa (Ambra) 7 1 HedwiŜyn (Misa W) 8 1 HedwiŜyn (ZWP) 9 1 Biłgoraj gm. HedwiŜyn ustanowiona Dąbrowica brak Teorówka (PDPS) 12 1 Okrągłe Korczów ustanowiona Bidaczów ustanowiona Sól brak Ruda Solska ,5 ustanowiona Smólsko DuŜe brak Biszcza Wólka Biska ustanowiona

6 Gmina Miejscowość Nr na Ilość Zasoby Strefa mapie studni (m 3 /h) ochronna Radzięcin brak Frampol Frampol brak Pulczynów brak Korytków Mały brak Gilów 23 1 brak Kondraty 24 1 nie wymaga Zastawie 25 2 brak Goraj Hosznia Abramowska 26 1 nie wymaga Goraj 27 1 ustanowiona Albinów DuŜy 28 1 Jędrzejówka 29 1 nie wymaga Górecko Stare nie wymaga Szopowe brak Górniki ,9 brak Brzeziny brak Józefów Majdan Nepryski ustanowiona Stanisławów ,8 brak Józefów ustanowiona Długi Kąt (Tartak) 37 1 Długi Kąt (Prefabet) 38 1 Hamernia brak Markowicze brak KsięŜpol KsięŜpol (Masarnia) 41 1 KsięŜpol brak Markowicze (ZCB) 43 1 Łukowa Łukowa ustanowiona Obsza Dobrozy Olchowiec ustanowiona Kolonia Malennik 46 6 brak Potok Górny Lipiny Dolne ustanowiona Naklik brak Tarnogród Płuskie brak Tarnogród Tarnogród - RóŜanieckie brak RóŜaniec (ZSAgrot.) 51 1 Tereszpol Lipowiec 52 1 Tereszpol brak Tarnawa DuŜa brak śabno ustanowiona Turobin Turobin ,3 ustanowiona Tokary ,1 nie wymaga śurawie nie wymaga Gródki nie wymaga Charakterystyka oczyszczalni ścieków. Aktualnie na terenie powiatu biłgorajskiego funkcjonuje 22 oczyszczalnie ścieków. Są to głównie oczyszczalnie komunalne, jedynie oczyszczalnia w Biłgoraju (PPKS nr 2 na wykazie) oczyszcza ścieki przemysłowe. Szpital w Tarnogrodzie obecnie nie korzysta

7 z własnej oczyszczalni; jest podłączony sieci komunalnej. Nieczynna jest równieŝ oczyszczalnia ZGK w Goraju i przy Prefabecie w Józefowie. Na wykazie umieszczono równieŝ oczyszczalnie, które są juŝ w buwie i oznaczono sygnaturą planowana Charakterystykę eksploatowanych oczyszczalni przedstawiono w tabeli nr 15, a ich lokalizację na załączniku graficznym nr

8 Gmina Nr na mapie Miejscowość Tabela nr 15. Charakterystyka oczyszczalni ścieków UŜytkownik Typ oczyszczalni Przepustowość (m 3 /bę) Ilość ścieków (m 3 /bę) Aleksandrów 1 Sigła Gmina mechanicznobiologiczna Aleksandrów Szum 2 Biłgoraj PPKS biologiczna 15 Próchnica Miasto Biłgoraj mechaniczno- 3 Biłgoraj PGKiM biologiczna Czarna Łada Gmina Biłgoraj Zakład Wap- mechaniczno- 4 HedwiŜyn 56 ziemia Piask. biologiczna Dom Pomocy 5 Teorówka biologiczna 80 Braszczka Społecznej Biszcza 6 Biszcza Zakład Gosp. mechaniczno- Komunalnej biologiczna 480 Łazowna Frampol Gosp. Mieszk. 7 Radzięcin biologiczna 50 5 Biała Łada Wł. Rol. Sk. P. GS mechaniczno- 8 Frampol Rakowa Sam. Chłopska biologiczna Goraj Zakład Gosp. Obecnie nie 9 Goraj 37,8 Biała Łada Komunalnej pracuje Zakład Gosp. 10 Goraj KOS Biała Łada Komunalnej 11 Józefów Nadleśnictwo mikroreaktor 70 Nepryszka Józefów 12 Józefów ZWiK BIO-PAK 200 Nepryszka 13 Józefów Prefabet mechaniczna Kalinka nieczynna KsięŜpol Zrzut 14 Kol. Siedliska ZWiK bioblok MU Kalinka 15 Markowicze Zakł. Ceram. Buwlanej bioblok MU Tanew 16 KsięŜpol Zakład Gosp. Komunalnej Uwagi 122 Złota Nitka Projektowana

9 Gmina Łukowa Obsza Potok Górny Tarnogród Nr na mapie Miejscowość UŜytkownik Typ oczyszczalni Przepustowość (m 3 /bę) Ilość ścieków (m 3 /bę) Zrzut 17 Chmielek Zakł. Gosp. mechaniczno Wodnej biologiczna Łukowa Szkoła BIOBLOK Łukowa Zakł. Gosp. mechaniczno - Wodnej biologiczna Mucha 20 Obsza Zakład Gosp. 50 KOS-1 Komunalnej Nitka 21 Zamch Zakład Gosp. 460 Komunalnej Złota Nitka 22 Lipiny Dolne Zakład Gosp. 300 Komunalnej Borowina 23 Zagródki UG 24 Tarnogród Zakład Gosp. Komunalnej mechanicznobiologiczna mechanicznobiologiczna Złota Nitka Złota Nitka 25 Tarnogród Szpital KOS-2 Złota Nitka 26 RóŜaniec Zakład Gosp. Komunalnej 27 Kol. RóŜaniec Z S Rol. KOS-2 Tereszpol 28 Zaorenda Zakład Gosp. Komunalnej Turobin 29 Turobin UG Lemna Pasternik Pasternik Kiełbasówka 5 Por Uwagi Projektowana Projektowana Obecnie nie pracuje Projektowana Oprócz w/w obiektów na terenie gminy Biszcza znajduje się 118 oczyszczalni przyzagrowych

10 zał. graf. nr 8. Lokalizacja oczyszczalni ścieków 6. Analiza SWOT dziedziny ochrony śrowiska i gospodarki wodnej. Tabela nr 16. Mocne i słabe strony dziedziny ochrony śrowiska i gospodarki wodnej w powiecie biłgorajskim oraz szanse i zagroŝenia MOCNE STRONY Dobry stan śrowiska naturalnego Gleby - wysoka wartość agrotechniczna - niski stopień zanieczyszczeń antropogenicznych SZANSE Gleby - produkcja brej jakościowo Ŝywności

11 Ochrona powietrza - mała emisja zanieczyszczeń - stosowanie alternatywnych źródeł energii - gazyfikacja gmin - zwiększenie produkcji benzyny bezołowiowej - perspektywa produkcji biopaliw - brak duŝego przemysłu i wielkiej energetyki Hałas - system prawny Ochrona wód i gospodarka wodna - nowe prawo wodne - brak duŝych zakładów przemysłowych - program małej retencji - duŝy potencjał firm zajmujących się buwaniem oczyszczalni ścieków oraz firm konsultanckich i projektowych Ochrona powietrza - dalsza gazyfikacja gmin - wprowadzanie proekologicznych źródeł energii - ograniczenie emisji zanieczyszczeń poprzez wprowadzanie nowych metod oczyszczania Hałas - działania na rzecz ograniczenia hałasu - stosowanie systemu prawnego Ochrona wód i gospodarka wodna - buwa i modernizacja sieci wociągowej - realizacja planowanej buwy sieci kanalizacyjnej - buwa i modernizacja oczyszczalni - podjęcie działań na rzecz eliminacji zanieczyszczeń z rolnictwa - usprawnienie zarządzania gospodarką wodną poprzez tworzenie planów i systemów przeciwdziałania w sytuacjach podtopieniowych i powodziowych. - powiązanie inwestycji hydrotechnicznych (małej retencji) z działaniami na rzecz ochrony ekosystemów w linach rzecznych Gospodarka odpadami - nowoczesny system prawny - modernizacja obiektów składania odpadów - opracowany Kompleksowy System Gospodarki Odpadami na obszarze Roztocza Zachodniego - selektywna zbiórka odpadów - edukacja Gospodarka odpadami - realizacja systemów nowoczesnej gospodarki odpadami przy wsparciu środkami UE - rozwój ekonomicznych instrumentów w gospodarce odpadami i wspieranie przedsiębiorstw zajmujących się przetwarzaniem odpadów - kontynuacja edukacji ekologicznej Leśnictwo - duŝa lesistość (38,69 %) - sprawna struktura zarządzania lasami - państwowymi - program zagospodarowania lasów niepaństwowych Ochrona przyrody i róŝnorodności przyrodniczej - ekstensywny charakter rolnictwa - rozbuwany system ochrony przyrody - przypisy i dyrektywy UE w zakresie ochrony przyrody Leśnictwo - realizacja programu zwiększenia lesistości obszaru powiatu - prawidłowa gospodarka lasami - są odnawialnym surowcem ekologicznym Ochrona przyrody i róŝnorodności przyrodniczej - powiększenie systemu obszarów chronionych - realizacja zadań wynikających z wymogów UE w zakresie ochrony przyrody

12 Atrakcyjność przyrodniczo-turystyczna powiatu - zachowane w stanie naturalnym duŝe kompleksy leśne - liczne pomniki przyrody - bogata i róŝnorodna flora i fauna - - liczne zabytki architektoniczne - mało zanieczyszczone śrowisko naturalne Atrakcyjność przyrodniczo-turystyczna powiatu - rozwój turystyki kwalifikowanej - rozwój bazy turystycznej - kreowanie mody na alternatywny model spędzania wolnego czasu (ekologia, naturalne otoczenie, hippika, turystyka, folklor, dziedzictwo kulturowe) Integracja zasad zrównowaŝonego rozwoju w gospodarce - zachowanie naturalnych obszarów - przyrodniczych - moŝliwość korzystania z systemu finansowania ochrony śrowiska - sprawnie funkcjonujący system administracji ochrony śrowiska Integracja zasad zrównowaŝonego rozwoju w gospodarce - wspieranie nowoczesnych technologii w poszczególnych sektorach - wdraŝanie systemów informacyjnych - wdraŝanie lokalnych programów ochrony śrowiska - sprawna absorpcja środków UE - rozwój i skonalenie kadr ochrony śrowiska SŁABE STRONY Ochrona powietrza - niekorzystna sytuacja w zakresie emisji gazów - duŝy udział węgla w strukturze produkcji energii cieplnej - zły stan dróg przy wzrastającym natęŝeniu ruchu komunikacyjnego - często zły stan techniczny pojazdów Hałas - narastający hałas komunikacyjny - brak obwodnic w miastach Ochrona wód i gospodarka wodna - utrzymanie poziomu zanieczyszczenia wód powierzchniowych - duŝa dysproporcja pomiędzy długością sieci wociągowej i kanalizacyjnej - mała zlność retencji - przestarzałe systemy regulacji stosunków wodnych - słaba integracja zagadnień gospodarki wodnej z wymogami ochrony ekosystemów - duŝe potrzeby inwestycyjne - w stosowaniu standardów UE ZAGROśENIA Ochrona powietrza - wzrost zanieczyszczeń powietrza - trudności w wypełnianiu przez podmioty gospodarcze wymogów nowych regulacji w zakresie ochrony powietrza - wzrost emisji gazów związany ze wzrostem przewozów Hałas - zaniedbania w zwalczaniu hałasu komunikacyjnego - wzrost natęŝeń hałasu i przekroczenie puszczalnego poziomu zanieczyszczeń akustycznych Ochrona wód i gospodarka wodna - dysproporcje w rozwoju sieci wociągowej i kanalizacyjnej powodują wzrost zagroŝenia zanieczyszczenia wód; w efekcie skutkować to moŝe brakiem efektów podejmowanych działań na rzecz śrowiska - w skali gospodarki ponadlokalnej - brak realizacji lub opóźnienie tempa inwestycji w sektorze gospodarki wodnościekowej, spowowane trudną sytuacją finansową samorządów i społeczeństwa uniemoŝliwia stosowanie gospodarki

13 - niewystarczające środki samorządów dla realizacji zadań infrastrukturalnych tyczących sieci kanalizacyjnych, wociągowych i oczyszczalni ścieków Gospodarka odpadami - wieloletnie zaniedbania - niski poziom finansowania sektora gospodarki odpadami - opóźnienia w realizacji kluczowych inwestycji o znaczeniu ponadgminnym Leśnictwo - pogorszenie się sytuacji finansowej sektora leśnictwa powodujące zmniejszenie się działań wspierających cele śrowiskowe standardów UE, a co za tym idzie dalsze pogłębienie się procesu stagnacyjnego - nierealizowanie inwestycji gospodarki wodnej i przeciwpowodziowej powoduje wzrost zagroŝeń podtopieniowych i powodziowych oraz degradację ekonomiczną i społeczną w obszarach zalewanych Gospodarka odpadami - zanieczyszczenie powierzchni terenu oraz wód odpadami - niesprawne funkcjonowanie mechanizmów ekonomicznych w gospodarce odpadami - utrzymanie się tendencji zbyt niskich nakładów na gospodarkę odpadami Leśnictwo - brak środków na realizacje programu zalesień w lasach niepaństwowych Turystyka - słaba promocja i poziom usług turystycznych Integracja zasad zrównowaŝonego rozwoju w gospodarce - słabo działające instrumenty wymuszające inwestycje ekologiczne w przedsiębiorstwach - zagroŝenia podtopieniowe i powodziowe w linach rzecznych - pogorszenie się sytuacji finansowej funduszy ekologicznych i samorządów, będących głównymi inwestorami publicznymi w zakresie ochrony śrowiska - kosztowność działań przy małej efektywności w zakresie ochrony śrowiska Turystyka - słaby rozwój turystyki, a tym samym niskie chody ludności z tego sektora Integracja zasad zrównowaŝonego rozwoju w gospodarce - marginalizacja obszarów nadrzecznych niestatecznie zabezpieczonych - niska zlność gmin absorpcji funduszy strukturalnych, brak uwzględnienia wymogów śrowiskowych w polityce rozwoju gospodarki - zbyt małe zasoby kadr zajmujących się funduszami strukturalnymi 7. Ograniczenia i szanse rozwoju powiatu wynikające ze stanu przeobraŝeń śrowiska łącznie z rankingiem ograniczeń ekologicznych. Wysoka wartość walorów przyrodniczo-krajobrazowych powiatu, korzystny klimat, czyste powietrze oraz bre warunki produkcji rolnej stanowią bogactwo i szansę rozwoju powiatu nakładając jednocześnie ograniczenia wynikające z konieczności ich wykorzystania na zasadach zrównowaŝonego rozwoju

14 7.1. Ograniczenia wynikające ze stanu śrowiska naturalnego. Identyfikując ograniczenia wynikające ze stanu i przeobraŝeń śrowiska naturalnego wymienić naleŝy: - obszary prawnie chronione - w ich obrębie wyklucza się lokalizację wszystkich inwestycji mogących zakłócić równowagę ekologiczną i zdegrawać walory krajobrazowe, - gleby wysokich klas bonitacyjnych, w stosunku których istnieje ustawowy zakaz przeznaczania na cele nierolnicze, - lasy, w przewadze gleboochronne i woochronne, ustawowo chronione, - obszary lessowe zagroŝone erozją wodną i eoliczną, która prowadzi degradacji gleb, w ich obrębie zasady gospodarowania podlegają szczególnym rygorom; w obrębie obszarów lessowych naraŝonych na erozję eoliczną likwidacja zadrzewień na miedzach i scalanie gruntów moŝe w duŝym stopniu nasilać rozmiary erozji eolicznej, - wody powierzchniowe - liny rzek podlegają ochronie - naleŝy je chronić przed zabuwą oraz tworzeniem nasypów ziemnych w poprzek ich lin. W obrębie obszarów o pokrywie lessowej, kaŝda zmiana spływu wód powierzchniowych moŝe zainicjować erozję powierzchniową i degradację gruntów, - degradację gleb mogą powować zanieczyszczenia, których źródłem są skławiska odpadów, środki chemiczne stosowane w rolnictwie oraz zanieczyszczenia komunikacyjne, - wody podziemne obszar powiatu biłgorajskiego leŝy w obrębie trzech zbiorników wód podziemnych zaliczonych GZWP (Nr 406, 407 i 428), zasoby wodne tych zbiorników stanowią podstawowe zaopatrzenia w wodę dla przyszłych pokoleń i podlegają ochronie. Ich ochrona nakłada obowiązek uregulowania w ich obrębie: - gospodarki odpadami, - gospodarki wodno-ściekowej, - surowce naturalne na terenie powiatu ukumentowano złoŝa gazu ziemnego, kruszywa naturalnego, piasków kwarcowych produkcji betonów komórkowych i cegły wapienno-piaskowej, piasków szklarskich, surowców ilastych ceramiki buwlanej i produkcji kruszywa lekkiego, kamienia buwlanego i drogowego. Na obecnym rocznym poziomie wybycia surowców mineralnych wystarczy na ponad 15 lat eksploatacji (piasek, gaz ziemny) ponad 50 lat inne surowce Szanse rozwoju powiatu biłgorajskiego wynikające ze stanu i przeobraŝeń śrowiska naturalnego. Unikatowa wartość przyrody oŝywionej i nieoŝywionej powiatu, wysoka ocena wartości rolniczej przestrzeni produkcyjnej, brak duŝego przemysłu, czystość powietrza oraz korzystny klimat i występowanie wód mineralnych, stanowią szansę rozwoju dla powiatu biłgorajskiego. W oparciu o zasoby śrowiska naturalnego powiatu plany dalszego rozwoju powiatu winny uwzględniać: 1. rozwój nowoczesnego i wydajnego rolnictwa oraz powiązanego z nim przetwórstwa rolno-spoŝywczego, 1. szeroko pojętej turystyki, 2. rozwój lecznictwa sanatoryjnego. ad.1. W koncepcji wielofunkcyjnego rozwoju wsi, zakłada się rozwój produkcji Ŝywności poprzez rozbuwę obsługi rolnictwa, w tym rynkowej mikrostruktury przemysłowej oraz rozwoju obsługi ludności. Mikrostruktura gospodarcza winna się rozwijać głównie w działach przetwórstwa rolno-spoŝywczego (przerób płodów rolnych, przechowalnictwo, konfekcjonowanie). Intensyfikacja produkcji rolnej odbywać się powinna przez zwiększenie średniej wielkości gospodarstw, rozwój tychczasowych oraz nowych kierunków produkcji,

15 jak i wprowadzenie szeroko pojętego postępu biologicznego produkcji rolnej i zwierzęcej. Rozwój nowoczesnego i wydajnego rolnictwa niesie ze sobą zagroŝenia dla śrowiska przyrodniczego. Tworzenie gospodarstw wielkotowarowych pociągać będzie za sobą konieczność scalenia gruntów, co w konsekwencji prowadzić moŝe : - likwidacji miedz i zadrzewień śródpolowych, co moŝe skutkować nasileniem procesów erozyjnych oraz niekorzystnymi zmianami w krajobrazie, - zwiększonym zuŝyciem nawozów i środków ochrony (szczególnie w uprawach sawniczych), które mogą stanowić zagroŝenie dla wód powierzchniowych i podziemnych, - zwiększoną ilością obornika, gnojowicy i gnojówki, - wprowadzanie upraw monokulturowych nie będzie sprzyjać zachowaniu bioróŝnorodności, - rozwój przetwórstwa rolno-spoŝywczego moŝe być potencjalnym źródłem nowych zanieczyszczeń śrowiska. ad.2. Turystyka powinna być jednym z priorytetów dalszego rozwoju powiatu biłgorajskiego. O wybitnych walorach przyrodniczych świadczą Parki krajobrazowe, rezerwaty przyrody oraz pomniki przyrody oŝywionej i nieoŝywionej oraz zabytki kultury materialnej. Na terenie powiatu znajdują się lasy obfitujące w zwierzynę, grzyby i jagody. Atrakcją turystyczną są równieŝ zbiorniki wodne (m. innymi zalew rekreacyjny Bojary w Biłgoraju, Józefowie oraz zbiorniki retencyjne i stawy rybne). Atutem dla rozwoju turystyki jest równieŝ klimat, który cechuje duŝa ilość dni słonecznych jak i długie zaleganie pokrywy śnieŝnej. PowyŜsze atuty są podstawą rozwoju turystyki: - pobytowej konieczny rozwój bazy hotelowej, campingowej, pól namiotowych, schronisk młodzieŝowych, gospodarstw agroturystycznych, - sobotnio-niedzielnej jw., - kwalifikowanej jak: piesza, kajakowa, rowerowa, konna, narciarska /ślawa i zjazwa/, przyrodnicza i geologiczna (poznanie osobliwości przyrody oŝywionej i nieoŝywionej), kulturowa. ad.3. Na terenie powiatu Biłgoraj wytypowano 3 miejscowości, które mają korzystne warunki klimatyczne i śrowiskowe pełnienia funkcji uzdrowisk. Są to: Wólka Biska (gmina Biszcza), Osuchy (gmina Łukowa) i Lipowiec (gmina Tereszpol). Prócz bardzo korzystnego mikroklimatu, atutem są wody mineralne bogate w: jod, brom i magnez (Biszcza), pobny skład mają wody z rejonu Osuch. Wody tego typu lub zbliŝone znajdują się w uzdrowiskach: Ciechocinek, Kołobrzeg, Świnoujście, Połczyn, Busko, Rabka, Iwonicz, Rymanów. Wody te mogą być przydatne leczenia chorób reumatologicznych, neurologicznych, ortopedyczno-urazowych, dróg oddechowych, niekrwienia kończyn lnych i nerwic wegetatywnych. Mogą być uŝywane w formie kąpieli, inhalacji bądź płukań. Wody te mogą być równieŝ uŝywane rozlewania w butelki po uprzednim rozcieńczeniu zwykłą wodą Ranking zagroŝeń ekologicznych. W rankingu zagroŝeń ekologicznych powiatu biłgorajskiego za najwaŝniejsze uznać naleŝy: - gospodarkę wodno-ściekową, - gospodarkę odpadami, - erozję wodną i eoliczną, - podtopy i niewielkie obszary zagroŝone powodzią, - zanieczyszczenie powietrza, - hałas

16 ZagroŜenia te w sposób najbardziej tkliwy oddziałują negatywnie na stan śrowiska, rzutując na stan zanieczyszczenia wód, gleb i degradację powierzchni terenu, w tym gleb. Ze względu na zaniedbania inwestycyjne skala ich występowania jest powszechna i za wyjątkiem erozji tyczy wszystkich gmin powiatu. Paraksalnie, zagroŝenia te zaliczyć moŝna najłatwiejszych likwidacji; są to zanieczyszczenia punktowe i łatwe identyfikacji w śrowisku, jedynym problemem jest skala ich występowania i co za tym idzie konieczność duŝych nakładów finansowych na ich likwidację, niemniej, stopniowa eliminacja tych zagroŝeń powinna liczyć na poparcie i akceptację społeczną - skutkować będzie nie tylko w sposób bezpośredni poprawą czystości wód i powierzchni terenu, ale równieŝ podniesie standard Ŝycia miejscowej społeczności, zwiększy chody w rolnictwie oraz podniesie atrakcyjność turystyczną powiatu. Ogólna koncepcja gospodarki wodno-ściekowej. Plan gospodarki wodno-ściekowej winien uwzględniać: - analizę przyrostu ludności w perspektywie lat, - rozwój ruchu turystycznego, - buwę ujęć wody, - buwę i rozbuwę sieci wociągowej, - buwę i rozbuwę sieci kanalizacyjnej, - buwę i modernizację oczyszczalni ścieków, - zbilansowanie zuŝycia wody oraz zlności przerobowych oczyszczalni. Celem planu powinno być: - wyrównanie dysproporcji w długościach sieci wociągowej i kanalizacyjnej, - osiągnięcie stanu 100% zwociągowania powiatu, - osiągnięcie stanu 40 % skanalizowania powiatu, - buwę indywidualnych oczyszczalni na terenach zabuwy rozproszonej, z preferencją dla zespołów gospodarstw, - likwidację w 100% zrzutów nieoczyszczonych ścieków z miast i zakładów przemysłowych, - stosowanie gospodarki wodno-ściekowej obowiązujących i przyszłych uregulowań prawnych, - poprawę stanu śrowiska, w tym czystości wód powierzchniowych i podziemnych oraz gleb, - stworzenie warunków dla rolnictwa ekologicznego, produkcji zdrowej Ŝywności, inwestycji; głównie zakładów przemysłu rolno-spoŝywczego i przetwórstwa, zakładów usługowych oraz infrastruktury obsługi ruchu turystycznego. Gospodarka odpadami Równolegle z niniejszym Programem Ochrony Śrowiska opracowywany jest Plan Gospodarki Odpadami dla powiatu biłgorajskiego, który wraz z niniejszym opracowaniem ma stanowić całość. Będzie on kompleksowym opracowaniem tyczącym selektywnej zbiórki i zagospodarowania odpadów oraz ich skławania. Erozja wodna i eoliczna. Erozją wodną i eoliczną zagroŝone są obszary powierzchniowego zalegania utworów pylastych lessów. Procesy erozyjne obejmują powierzchnię terenu prowadząc zmian rzeźby (erozja wąwozowa), degradacji gleb oraz dewastacji powierzchni terenu (obrywy, spełzywanie gruntu). Walka z erozją winna być prowadzona w sposób raźny, wymuszony przez zaistniałe szkody, oraz poprzez działania profilaktyczne. Winny one polegać na: - prowadzeniu agrotechniki przeciwerozyjnej, tj. zadarnień i zalesień stref krawędziowych i zboczowych wąwozów oraz suchych lin, - korekcie struktury uŝytków rolnych, - rekultywacji i zagospodarowaniu nieuŝytków poerozyjnych,

17 - wprowadzaniu zalesień na stokach o nachyleniu powyŝej 15 o, - wyłączenie z uŝytkowania rolnego i przeznaczenie pod zalesienie lub trwałe uŝytki zielone stoków o nachyleniu powyŝej 12 o, - kształtowanie poprzeczno - stokowego układu pół i działek oraz stosowanie rzeźby, lokalizacji dróg rolniczych i ich umocnienie na gruntach o nachyleniu 6-12 o. Podtopy WaŜnym zagroŝeniem, które tyczy miejscowości połoŝonych w linach rzek, są podtopy. Problem ten szczególnie tyczy Józefowa. W okresie wiosenno jesiennym i w czasie gwałtowniejszych opadów zostają podmyte piwnice. Przyczyną są płytko występujące wody gruntowe oraz zły stan rowów melioracyjnych są one często niedroŝne, zamulone, niekiedy zasypane osadami naniesionymi przez wody powodziowe. Dodatkowym problemem jest brak kanalizacji sanitarnej i burzowej. Wskazane jest utrzymywanie w brym stanie rowów melioracyjnych oraz przeprowadzanie okresowej konserwacji celem utrzymania ich droŝności. Zanieczyszczenie powietrza Ochrona powietrza przed zanieczyszczeniem ma polegać na zapobieganiu przekraczania puszczalnych stęŝeń substancji zanieczyszczających w powietrzu i ograniczaniu lub eliminowaniu wprowadzanych powietrza ilości tych substancji. Zminimalizowanie zanieczyszczeń związanych z transportem zaleŝy od: - stworzenia nowoczesnych układów komunikacyjnych z jednoczesną poprawą stanu istniejących dróg, - opracowania programu strategicznego sieci dróg, - odnowy i modernizacji istniejącej sieci drogowej, - buwy nowych dróg oraz obwodnic, - buwy zieleni ochronnej. Zmniejszenie zanieczyszczeń związanych z niską emisją wiąŝe się z: - modernizacją istniejących kotłowni z wykorzystaniem alternatywnych źródeł energii oraz buwa małych i średnich systemów ciepłowniczych, - buwą i rozbuwą systemu gazociągów zwłaszcza w południowej części powiatu (na bazie złóŝ leŝących w obrębie powiatu), - tworzeniem warunków inwestowania w odnawialne źródła energii, - inwestycjami w urządzenia słuŝące ochrony powietrza. Hałas Głównym źródłem hałasu jest transport drogowy i kolejowy. Zmniejszenie tego zanieczyszczenia wiąŝe się z w/w inwestycjami odnośnie ochrony powietrza. Prócz tego wskazana jest buwa drogowych osłon i ekranów akustycznych. NaleŜy dąŝyć, aby poziom hałasu nie przekraczał 5O db w porze nocnej. 8. Zadania powiatu w zakresie ochrony śrowiska na następne lata w perspektywie krótkoterminowej i średnioterminowej. W opracowanym dla powiatu biłgorajskiego Zarysie strategii rozwoju priorytetem jest podjęcie działań na rzecz rozwoju gospodarczego powiatu poprzez stworzenie warunków poprawy infrastruktury technicznej w powiecie (infrastruktura wodno-ściekowa i komunikacyjna, medialna, buwa i przebuwa sieci dróg, gazyfikacja). Realizacja wybranego wariantu rozwoju powiatu będzie moŝliwa poprzez osiągnięcie celów niezbędnych, wśród których istotne znaczenie ma podjecie działań w kierunku rozwoju infrastruktury słuŝącej ochronie śrowiska. Znaczenie infrastruktury w procesie wielofunkcyjnego rozwoju wynika z faktu, Ŝe stanowi ona podstawę wszelkiej działalności gospodarczej, warunkując jej zakres, strukturę i przestrzenne rozmieszczenie, w tym kontekście poziom rozwoju infrastruktury moŝe decywać o atrakcyjności lub

18 nieatrakcyjności powiatu, gminy, wsi, a więc stanowić o szansach lub barierach ich dalszego rozwoju. Celem polityki ekologicznej powinno być podejmowanie działań powstrzymujących dewaloryzację śrowiska i umoŝliwiających ochronę jego wartości w warunkach gospodarczego wykorzystania. Działania te winny uwzględnić ochronę istniejących walorów i zasobów śrowiska przyrodniczego oraz wzmocnienie procesów ekologicznych, z zachowaniem bioróŝnorodności gatunków, ekosystemów i krajobrazu. Respektowanie zasady zrównowaŝonego rozwoju w strategiach i polityce w poszczególnych dziedzinach gospodarowania jest podstawowym warunkiem skutecznej realizacji polityki ekologicznej. Postawienie zasad ekologii na równi z celami gospodarczymi i społecznymi właściwymi dla danego sektora eliminuje bądź minimalizuje to zjawisko. 8.1 Kierunki działań w perspektywie krótkoterminowej na 5 lat. PoniŜej przedstawiono aktualną sytuację i perspektywiczny rozwój poszczególnych dziedzin gospodarki: - gospodarka komunalna - transport - rolnictwo - turystyka i wypoczynek - leśnictwo - przemysł Ich realizacja powinna zapewniać: - zrównowaŝone wykorzystanie walorów śrowiska przy uwzględnieniu jego cech naturalnych, predyspozycji, walorów oraz odporności śrowiska na antropopresję, - ochronę i racjonalne wykorzystanie gospodarcze zasobów naturalnych, - zachowanie i pomnaŝanie dziedzictwa przyrodniczego i walorów krajobrazowych, - poprawę jakości śrowiska, - wzrost bezpieczeństwa ekologicznego powiatu Gospodarka komunalna. - gospodarka wodno-ściekowa Stan gospodarki wodno-ściekowej powiatu biłgorajskiego moŝna określić jako niezawalający. Wieloletnie zaniedbania inwestycyjne są przyczyną utrzymującego się zanieczyszczenia wód powierzchniowych i postępującego zanieczyszczenia wód podziemnych, niskiego standardu Ŝycia ludności oraz obniŝenia atrakcyjności turystycznej regionu. Istniejąca infrastruktura techniczna (Tabela nr 17) to: ,5 km sieci wociągowej, - 236,3 km sieci kanalizacyjnej, - 29 oczyszczalnie ścieków, w tym 2 nieczynne; są to oczyszczalnie komunalne, lokalne oczyszczalnie przy takich obiektach uŝyteczności publicznej jak; szkoły, zakłady przemysłowe oraz oczyszczalnie przyzagrowe (118 w gminie Biszcza). Bardzo niekorzystna i w wysokim stopniu zagraŝająca śrowisku jest dysproporcja w długościach sieci wociągowych i kanalizacyjnych - długość sieci kanalizacyjnej to 21,32 % sieci wociągowej. Sprawia to, Ŝe wzrastające zuŝycie wody i tym samym ścieków pozostaje w śrowisku - głównie w szambach o róŝnym stopniu szczelności, poniewaŝ stopień skanalizowania i wyposaŝenia we własne urządzenia oczyszczające jednostek osadniczych jest, w obrębie całego powiatu, niski. Gromadzone w szambach ścieki są przewoŝone oczyszczalni komunalnych. Najkorzystniejszy wskaźnik skanalizowania ma gmina Aleksandrów (98.3%), oraz miasto Biłgoraj (57%) i gminy: Biszcza (50%),Tarnogród (48%) i Potok Górny (35%). Najgorsza sytuacja jest w gminach: Obsza i Turobin, które

19 praktycznie wcale nie posiadają kanalizacji. Dobrym rozwiązaniem problemu oczyszczania ścieków mogą być oczyszczalnie przyzagrowe. Przykładem jest gmina Biszcza, w której funkcjonuje 118 indywidualnych oczyszczalni ścieków. Planowane inwestycje w zakresie gospodarki wodno-ściekowej na najbliŝsze 5 lat przedstawia Tabela nr 18 i w perspektywie 8 - letniej Tabela na

20 Tabela nr 17. Infrastruktura w gminach powiatu biłgorajskiego Gmina/ Miasto Powiat Biłgorajski Miasto Biłgoraj Sieć wociągowa 1 108,5 km ,1 km ,3 km ,4 km Sieć gazowa 341,9 km ,9 km Sieć kanalizacyjna Oczyszczalnie ścieków 29 2 UŜytkowanie gruntów w ha Powierzchnia ogólna UŜytki rolne razem Grunty orne Sady Łąki Pastwiska Lasy i grunty leśne Pozostałe grunty i nieuŝytki Powierzchnia ogólna UŜytki rolne razem Grunty orne Sady - 38 Łąki Pastwiska - 47 Lasy i grunty leśne 191 Pozostałe grunty i nieuŝytki Usługi i przemysł Podmioty gospodarcze Sklepy, punkty sprzedaŝy paliw i targowiska Podmioty gospodarcze Sklepy, punkty sprzedaŝy paliw i targowiska Szkoły Podstawowe - 81 Gimnazja - 22 Średnie ogólnokształcące 6 Średnie techniczne 22 Zawowe 8 Policealne 5 Podstawowe - 5 Gimnazja -6 Średnie ogólnokształcące 4 Średnie techniczne 16 Zawowe 4 Policealne - 4 Gmina miejsko wiejska Frampol 80,0 km ,3 km 7 12,0 km Powierzchnia ogólna UŜytki rolne razem Grunty orne Sady Łąki 715 Pastwiska Lasy i grunty leśne Pozostałe grunty i nieuŝytki 573 Podmioty gospodarcze 260 Sklepy, punkty sprzedaŝy paliw i targowiska - 74 Podstawowe - 10 Gimnazja

21 Gmina/ Miasto Gmina miejsko wiejska Józefów Gmina miejsko wiejska Tarnogród Gmina Aleksandrów Gmina Biłgoraj Sieć wociągowa 54,6 km ,0 km ,4 km ,7 km ,0 km ,0 km ,8 km 636 6,5 km 112 Sieć gazowa 80,0 km ,0 km 1300 brak danych brak danych Sieć kanalizacyjna Oczyszczalnie ścieków UŜytkowanie gruntów w ha Powierzchnia ogólna UŜytki rolne razem Grunty orne Sady - 52 Łąki 194 Pastwiska Lasy i grunty leśne Pozostałe grunty i nieuŝytki Powierzchnia ogólna UŜytki rolne razem Grunty orne Sady - 99 Łąki Pastwiska Lasy i grunty leśne Pozostałe grunty i nieuŝytki 665 Gmina miejsko wiejska Józefów Powierzchnia ogólna UŜytki rolne razem Grunty orne Sady - 7 Łąki 735 Pastwiska Lasy i grunty leśne Pozostałe grunty i nieuŝytki 278 Powierzchnia ogólna UŜytki rolne razem Grunty orne Sady 29 Łąki Usługi i przemysł Podmioty gospodarcze 408 Sklepy, punkty sprzedaŝy paliw i targowiska - 93 Podmioty gospodarcze 363 Sklepy, punkty sprzedaŝy paliw i targowiska - 81 Podmioty gospodarcze 112 Sklepy, punkty sprzedaŝy paliw i targowiska - 23 Podmioty gospodarcze 569 Sklepy, punkty sprzedaŝy paliw Szkoły Podstawowe - 5 Gimnazja - 2 Średnie ogólnokształcące 1 Podstawowe - 6 Gimnazja 1 Średnie techniczne 2 Podstawowe - 1 Gimnazja 1 Podstawowe - 12 Gimnazja

22 Gmina/ Miasto Gmina Biszcza Gmina Goraj Sieć wociągowa 114,0 km 114 km ,6 km ,0 km 26 km 444 2,6 km 88 Sieć gazowa brak Sieć kanalizacyjna Oczyszczalnie ścieków oczyszcz. przyzagr. brak 2 UŜytkowanie gruntów w ha Pastwiska Lasy i grunty leśne Pozostałe grunty i nieuŝytki Powierzchnia ogólna UŜytki rolne razem Grunty orne Sady - 51 Łąki Pastwiska Lasy i grunty leśne Pozostałe grunty i nieuŝytki Powierzchnia ogólna UŜytki rolne razem Grunty orne Sady Łąki 263 Pastwiska Lasy i grunty leśne Pozostałe grunty i nieuŝytki 333 Usługi i przemysł i targowiska - 77 Podmioty gospodarcze 188 Sklepy, punkty sprzedaŝy paliw i targowiska - 43 Podmioty gospodarcze 165 Sklepy, punkty sprzedaŝy paliw i targowiska - 39 Szkoły Podstawowe - 3 Gimnazja - 1 Podstawowe - 5 Gimnazja 1 Gmina KsięŜpol 32,6 km 539 1,0 km 5 20,5 km Powierzchnia ogólna UŜytki rolne razem Grunty orne Sady - 40 Łąki Pastwiska Lasy i grunty leśne Pozostałe grunty i nieuŝytki 883 Podmioty gospodarcze 359 Sklepy, punkty sprzedaŝy paliw i targowiska - 62 Podstawowe - 6 Gimnazja

23 Gmina/ Miasto Gmina Łukowa Gmina Obsza Gmina Potok Górny Sieć wociągowa 35,1 km ,5 km ,3 km ,2 km 90 0,1 km 48 17,9 km 345 Sieć gazowa Sieć kanalizacyjna Oczyszczalnie ścieków brak 3 brak 2 62,5 km UŜytkowanie gruntów w ha Powierzchnia ogólna UŜytki rolne razem Grunty orne Sady - 38 Łąki Pastwiska Lasy i grunty leśne Pozostałe grunty i nieuŝytki 767 Powierzchnia ogólna UŜytki rolne razem Grunty orne Sady - 28 Łąki Pastwiska Lasy i grunty leśne Pozostałe grunty i nieuŝytki Powierzchnia ogólna UŜytki rolne razem Grunty orne Sady - 24 Łąki Pastwiska Lasy i grunty leśne Pozostałe grunty i nieuŝytki 593 Usługi i przemysł Podmioty gospodarcze 178 Sklepy, punkty sprzedaŝy paliw i targowiska - 50 Podmioty gospodarcze 117 Sklepy, punkty sprzedaŝy paliw i targowiska - 29 Podmioty gospodarcze 168 Sklepy, punkty sprzedaŝy paliw i targowiska - 29 Szkoły Podstawowe - 3 Gimnazja 1 Podstawowe - 5 Gimnazja 1 Podstawowe - 7 Gimnazja 2 Gmina Tereszpol 32,1 km ,5 km 234 brak 1 Powierzchnia ogólna UŜytki rolne razem Grunty orne Sady - 24 Podmioty gospodarcze 158 Sklepy, punkty sprzedaŝy paliw Podstawowe - 3 Gimnazja

24 Gmina/ Miasto Gmina Turobin Sieć wociągowa 123,6 km ,1 km 3 Sieć gazowa brak danych Sieć kanalizacyjna Oczyszczalnie ścieków 1 UŜytkowanie gruntów w ha Łąki 251 Pastwiska Lasy i grunty leśne Pozostałe grunty i nieuŝytki 496 Powierzchnia ogólna UŜytki rolne razem Grunty orne Sady Łąki Pastwiska Lasy i grunty leśne Pozostałe grunty i nieuŝytki 818 Usługi i przemysł i targowiska - 34 Podmioty gospodarcze 306 Sklepy, punkty sprzedaŝy paliw i targowiska - 73 Szkoły Podstawowe - 9 Gimnazja 1 Średnie ogólnokształcące 1 Tabela nr 18. Planowana buwa i rozbuwa infrastruktury powiatu biłgorajskiego w latach Gmina Aleksandrów Sieć wociągowa 2008 r Koszt Sieć kanalizacyjna Oczyszczalnie ścieków Sieć gazowa Kotłownie (modernizacja) Koszt koszt Koszt Koszt 2008 r 2008 r 2008 r 2008 r Aleksandrów tys. środki własne Inne zbiornik małej retencji tys. WFOŚ-poŜyczka środki własne zbiornik duŝej