ZAWARTOŚĆ KOMPLEKSU WITAMIN Z GRUPY B W WYBRANYCH SUPLEMENTACH DIETY

Transkrypt

1 BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLVII, 2014, 3, str Anna Czajkowska-Mysłek, Magdalena Gajewska, Beata Bartodziejska ZAWARTOŚĆ KOMPLEKSU WITAMIN Z GRUPY B W WYBRANYCH SUPLEMENTACH DIETY Zakład Jakości Żywności Oddziału Chłodnictwa i Jakości Żywności Instytutu Biotechnologii Przemysłu Rolno-Spożywczego w Łodzi Kierownik: dr B. Bartodziejska Suplementy diety są skoncentrowanym źródłem witamin, stanowiącym doskonałe uzupełnienie normalnej diety w niezbędne składniki odżywcze. Coraz częściej pojawia się pytanie o bezpieczeństwo ich stosowania. W pracy przedstawiono wyniki oceny kompleksu witamin z grupy B w wybranych suplementach diety z zastosowaniem metody RP-HPLC-DAD. Hasła kluczowe: kompleks witamin z grupy B, suplementy diety, metoda RP- HPLC-DAD Key words: B-complex vitamins, dietary supplements, RP-HPLC-DAD method Prawidłowo zbilansowana, urozmaicona racja pokarmowa powinna zapewnić zdrowym osobom odpowiednią ilość składników odżywczych bez konieczności przyjmowania ich w formie suplementów (1). Jednak w ostatnich latach suplementy diety cieszą się coraz większą popularnością wśród polskich konsumentów (2, 3). Kompleks witamin z grupy B tworzy 9 witamin:, B 2, B 3, B 5, B 6, B 7, B 9, 0 oraz 2 (4, 5). Ze względu na to, że witaminy z grupy B łatwo rozpuszczają się w wodzie i są wydalane z moczem, a co zatem idzie organizm nie wykazuje zdolności do ich magazynowania (z wyjątkiem 2 ), ważne jest ich regularne dostarczanie (4, 6). Witaminy z grupy B cechuje m.in. duża różnorodność budowy chemicznej, posiadanie innych właściwości chemicznych, różnią się one nawet rozpuszczalnością w wodzie (5). tych witamin w żywności oznacza się różnymi metodami, m.in. chromatograficznymi, biologicznymi, spektrofotometrycznymi, enzymatycznymi, kolorymetrycznymi oraz fluorymetrycznymi i dotyczą one najczęściej dotyczą pojedynczych związków (7, 8).

2 348 A. Czajkowska-Mysłek i inni Nr 3 Celem pracy była ocena kompleksu witamin z grupy B w wybranych suplementach diety z zastosowaniem metody RP-HPLC-DAD. MATERIAŁ I METODY Przeprowadzone badania dotyczyły wybranych 6 próbek suplementów diety dostępnych na rynku aptecznym i pozaaptecznym. Wśród badanych suplementów znalazły się produkty przeznaczone dla różnych grup osób, także dla kobiet w ciąży, osób starszych oraz dla sportowców. Badane suplementy opatrzone były deklaracjami producentów o poszczególnych witamin. witaminy: (chlorowodorek tiaminy lub w przeliczeniu na monoazotan tiaminy), B 2 (ryboflawina), B 3 (nikotynamid), B 5 (D-pantotenian wapnia), B 6 (chlorowodorek pirydoksyny), B 7 (D-biotyna), B 9 (kwas foliowy), 0 (kwas p-aminobenzoesowy) oraz 2 (cyjanokobalamina) oznaczono metodą wysokosprawnej chromatografii cieczowej w odwróconym układzie faz z detektorem diodowym (RP-HPLC-DAD), wg zwalidowanej własnej procedury badawczej (9). Wiarygodność wyników została sprawdzona przy użyciu materiału certyfikowanego multivitamin/multielement tablets SRM 3280 (NIST). Zastosowana metodyka badań charakteryzuje się niskimi granicami wykrywalności (LOD) od 0,01 do 0,39 µg/ml, współczynnikami zmienności (CV) w zakresie od 0,68 do 2,70 (wyznaczone na podstawie analiz substancji wzorcowych wykonanych w ciągu 5 kolejnych dni) oraz dokładnością, jako błąd względny (RE) -5,47<RE<-0,69 (zarówno dla wyników otrzymanych na podstawie analiz wykonanych w ciągu jednego dnia, jak i w ciągu 5-ciu kolejnych dni). Odzysk badanych witamin (od 97,06 do 114,19) oszacowano na podstawie serii 6 pomiarów certyfikowanego materiału odniesienia (SRM-3280) oraz suplementu Multipack dla witaminy 0. Do analiz wykorzystano chromatograf cieczowy Performance firmy Schimadzu w układzie dwukanałowym, wyposażony w autosampler i detektor diodowy SPD-M20A pracujący przy długościach fali 190, 220, 266 i 362 nm. Do rozdziału zastosowano kolumnę Luna C18 firmy Phenomenex (250 4,6 mm, 5 µm) poprzedzoną prekolumną o tym samym wypełnieniu (4 3 mm). Fazę ruchomą stanowił acetonitryl/20 mm bufor fosforanowy o ph 3,3 i przepływie gradientowym przy prędkości przepływu 1,1 ml/min. Suplementy diety oraz materiał certyfikowany odważano z dokładnością do 0,0001 g, mikronizowano (3-10 tabletek) i odważano od 0,25 do 2 g próbki w dwóch równoległych powtórzeniach. Próbki rozpuszczano w wodzie ultraczystej (Milli- -Q) i ektrahowano ultradźwiękami przez 15 min Następnie doprowadzano do ph w zakresie 4,3-4,6 przy użyciu kwasu solnego. Rozcieńczone próbki filtrowano przy zastosowaniu systemu filtracyjnego Samplicity z filtrami Millex PTFE 0,2 µm (Merck), do naczynek 1,5 ml. Identyfikację poszczególnych witamin, przeprowadzono poprzez porównanie czasu retencji sygnałów pochodzących od tych związków w próbkach, z sygnałami

3 Nr 3 kompleksu witamin z grupy B w wybranych suplementach diety 349 otrzymanymi od roztworów substancji wzorcowych witamin. W celu analizy ilościowej witamin w próbkach suplementów wykonano krzywe wzorcowe na 5 poziomach stężeń, oparte na zależności stężenia witamin od pola powierzchni otrzymanych pików. Podczas jednej analizy, w czasie 15 min rozdzielono wszystkie 9 związków wchodzących w skład kompleksu witamin z grupy B. Uzyskane wyniki poddano analizie statystycznej z zastosowaniem programu Statistica 10. WYNIKI I ICH OMÓWIENIE Uzyskane za pomocą metody RP-HPLC-DAD wyniki badań kompleksu witamin z grupy B w wybranych próbkach suplementów diety przedstawiono w tab. I. Przeprowadzono analizę porównawczą pomiędzy oznaczonymi a deklarowanymi przez producentów ami poszczególnych witamin w badanych produktach (tab. I). Oznaczone witamin w badanych suplementach w niewielkim Tabela I. Wyniki kompleksu witamin z grupy B w wybranych suplementach diety Table I. B-complex vitamins s for selected dietary supplements Wit. Vita miner, tabletki/ tablets Compositum vitaminum B, tabletki drażowane/ coated tablets 1,00 1,11±0,14 ** 110,9 79 3,00 3,11±0,40 ** 103,6 222 B 2 1,30 1,26±0,17 96,9 79 5,00 5,06±0,69 101,3 316 B 3 11,80 11,34±0,23 98, ,00 40,62±0,81 101,5 226 B 5 6,80 6,83±0,87 100, ,00 5,09±0,65 101,8 85 B 6 1,44 1,51±0,15 104,7 75 5,00 4,90±0,49 98,0 245 B 7 0,100 0,103±0,02 103, B 9 0,264 0,252±0,023 95, ,0008 not detected * 0,0008 ±0, , not detected* - -

4 350 A. Czajkowska-Mysłek i inni Nr 3 Tabela I. Wyniki kompleksu witamin z grupy B w wybranych suplementach diety c.d. Table I. B-complex vitamins s for selected dietary supplements continued Multipack, tabletki/ tablets Super vitamin B complex, tabletki/ tablets Wit. 0,550 0,564±0, , ,00 51,50±6,55 103, B 2 0,700 0,723±0, , ,00 47,72±6,54 95, B 3 - not detected * ,00 49,35±0,99 98,7 274 B 5 3,00 3,49±0,44 116, ,00 53,84±6,83 ** 107,7 897 B 6 0,700 0,707±0, , ,00 53,37±5,34 106, B 7 0,025 0,030±0, ,1 20 0,050 0,044±0,008 88,5 30 B 9 0,100 0,081 ±0,007 ** 80,7 40 0,200 0,193±0,018 96, ,00 4,87±0,53 97,5-50,00 49,18±5,37 98,4-2 0,0013 0,0018 ±0, , ,050 0,059±0, , Vita-miner prenatal, tabletki/ Tablets Vita-min plus senior, kapsułki/ Capsules Wit. 1,66 1,65±0,21 99, ,10 1,28±0,16 116,5 91 B 2 2,00 1,89±0,26 94, ,40 1,44±0,20 103,0 90 B 3 17,80 16,20±0,32 ** 91, ,00 16,20±0,32 101,2 90 B 5 10,30 10,69±1,36 103, ,00 6,38±0,81 106,3 106 B 6 2,20 2,29±0,23 ** 103, ,80 3,12±0,31 111,4 156 B 7 0,150 0,134 ±0,028 ** 89,0 89 0,050 0,056±0, ,3 37 B 9 0,400 0,401±0, , ,200 0,246±0, , ,0012 not detected * 0,0010 ±0, , ,005 zalecane dzienne spożycie * LOD [µg/ml] dla witaminy B 3 =1,17, B 7 =0,03, B 9 =0,07, 0 =0,04 i 2 =0,011. ** różnice istotnie statystycznie (p<0,05) recommended daily allowance * LOD [µg/ml] for vitamins B3=1.17, B7=0.03, B9=0.07, B10=0.04 and B12= ** statistically significant differences (p<0.05) 0,004 ±0,001 ** 81,2 406

5 Nr 3 kompleksu witamin z grupy B w wybranych suplementach diety 351 stopniu różniły się od deklarowanych przez producentów na opakowaniach, a stosunek oznaczonych witamin do wartości deklarowanych wynosił od 80,7 dla witaminy B 9 do 141,9 dla witaminy 2 (Multipack). Poziomy witamin z grupy B analizowano także w odniesieniu do wartości zalecanego dziennego spożycia () oraz górnych bezpiecznych poziomów spożycia (UL) (10, 11, 12). Badane suplementy charakteryzowały się zarówno bardzo wysoką ą witamin w stosunku do zalecanego dziennego spożycia np dla witaminy 2 (Super vitamin B complex), 2982 dla witaminy B 2 lub 3678 dla witaminy (Super vitamin B complex), jak i niewielką ą witamin np. 20 (Multipack) i 30 (Super vitamin B complex) dla witaminy B 7. Stwierdzono dwukrotne przekroczenie maksymalnego poziomu UL=25 mg/dzień dla witaminy B 6 w suplemencie przeznaczonym dla sportowców Super vitamin B complex (53,37±5,34 mg w tabletce). W żadnym z przebadanych suplementów nie stwierdzono przekroczenia poziomów UL dla witaminy B 3 (900 mg/dzień) i B 9 (1000 µg/dzień). Dla pozostałych witamin (, B 2, B 5, B 7 i 2 ) ocenia się, iż nie ma zagrożenia związanego z ryzykiem przekroczenia UL (11). Stwierdzono także, że suplementy diety przeznaczone dla sportowców zawierały w swoim składzie dodatkowo witaminę 0. WNIOSKI 1. Oznaczone witamin z grupy B w badanych suplementach w niewielkim stopniu różniły się od deklarowanych przez producentów na opakowaniach. 2. Analiza zalecanego dziennego spożycia () badanych suplementów wykazała, występowanie na poziomie 5907 (witamina 2 ) jak i 20 (witamina B 7 ). Stwierdzono także dwukrotne przekroczenie maksymalnego poziomu spożycia UL (25 mg/dzień) dla witaminy B 6 w suplemencie dla sportowców. A. C z a j k o w s k a - M y s ł e k, M. G a j e w s k a, B. B a r t o d z i e j s k a B-COMPLEX VITAMINS CONTENT IN SELECTED DIETARY SUPPLEMENTS S u m m a r y The presented work was aimed at evaluating of B-complex vitamins in selected dietary supplements with RP-HPLC-DAD method. The vitamin determined for the tested supplements was found to be slightly different from the one declared by manufacturers and provided on the packaging. The determined levels of B-vitamins were also analysed in relation to the recommended daily allowance () and tolerable upper intake levels (UL). The recommended daily allowance levels of 5907 and 20 were detected for vitamin 2 and vitamin B 7, respectively. The

6 352 A. Czajkowska-Mysłek i inni Nr 3 maximum level UL of 25 mg/day was doubled for vitamin B 6 in supplements designed for athletes was noted. PIŚMIENNICTWO 1. Wawer I.: Suplementy diety dla ciebie. WEKTOR, Warszawa, Jarosz M.: Suplementy diety a zdrowie. PZWL, Warszawa, Stoś K., Krygier B., Głowala A., Jarosz M.: Skład wybranych suplementów diety w świetle obowiązujących wymagań. Bromat. Chem. Toksykol., 2011; 44(3): Murray R.K., Granner D.K., Mayes P.A. i współpr.: Biochemia Harpera. PZWL, Warszawa, Moszczyński P., Pyć R.: Biochemia witamin. cz. I. Witaminy grupy B i koenzymy. PWN, Warszawa, Gryszczyńska A.: Witaminy z grupy B naturalne źródła, rola w organizmie, skutki awitaminozy. Post. Fitoter., 2009; 4: Ekinci R., Kadakal C.: Determination of seven water-soluble vitamins in tarhana, a traditional turkish cereal food, by high-performance liquid chromatography. Acta Chrom., 2005; 15: Lebiedzińska A., Czaja J., Hinz A., Szefer P.: Ocena witaminy B 3 w suplementach diety i preparatach farmaceutycznych. Probl. Hig. Epidemiol., 2011; 92(3): Procedura Badawcza PS-15 z dnia r. Badanie kompleksu witamin z grupy B w suplementach diety. 10. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 9 października 2007 r. w sprawie składu oraz oznakowania suplementów diety (Dz. U. Nr 196 poz ze zm.). 11. Tolerable upper intake levels for vitamins and minerals, Report European Food Safety Authority, Jarosz M.: Normy żywienia dla populacji polskiej nowelizacja. IŻŻ, Warszawa, Adres: Łódź, Al. Piłsudskiego 84.