Okręgowa Stacja Chemiczno-Rolnicza w Białymstoku

Transkrypt

1 Okręgowa Stacja Chemiczno-Rolnicza w Białymstoku Białystok, ul. Ogrodowa 10 (085) , e -mail: bialystok@schr.gov.pl Szkolenie instruktorów Polskiego Związku Działkowców W Okręgowym Zarządzie Podlaskim w Białymstoku Marzec 2009 r. Opracował: Jan Grabowski instruktor krajowy

2 2 Tematy do omówienia: Ocena gleb i podłoŝy ogrodniczych w ROD. Nawozy i zasady nawoŝenia. Zasady badań gleb i podłoŝy ogrodniczych: I. Definicje; II. Części składowe gleby; III. Podział gleb na kategorie agronomiczne gleb (ulotka, próbki); IV. Cechy uŝytkowe poszczególnych KAG. V. Charakterystyka chemiczna gleb; VI. Metody oceny właściwości chemicznych gleb; VII. Wyniki badań gleb z ROD w 2006r.; VIII. Podział roślin wg wymagań co do ph gleby; IX. NawoŜenie roślin uprawianych w ROD; X. Cele i zasady badań agrochemicznych w Rodzinnych Ogrodach Działkowych; XI. Kompostowanie; XII. Zasady nawoŝenia roślin ogrodniczych; XIII. Rodzaje nawozów mineralnych i terminy ich stosowania; XIV. NawoŜenie nawozami naturalnymi i kompostem.

3 3 Ocena gleb i podłoŝy ogrodniczych w ROD I. Definicje Gleba: Powierzchniowa warstwa skorupy ziemskiej, warunkująca funkcjonowanie roślin, w której zachodzą ciągłe przemiany substancji organicznych i mineralnych Lub inaczej: Jest to środowisko, w którym rosną i spełniają swoje funkcje Ŝyciowe korzenie roślin. Wartość uŝytkową gleby = jej przydatność: określana jest przez urodzajność, czyli zdolność do wytworzenia plonu (ilość i jakość plonu). II. Części składowe gleby: Faza stała: cząstki mineralne i organiczne, które są źródłem składników pokarmowych dla roślin i które utrzymują rośliny w odpowiedniej pozycji (zazwyczaj pion); Faza ciekła roztwór glebowy: woda, w której są rozpuszczone związki mineralne i organiczne i właśnie stąd rośliny pobierają składniki pokarmowe lub (co czasami się zdarza równieŝ metale cięŝkie!!!). Roztwory glebowe róŝnych gleb róŝnią się zasadniczo między sobą (stęŝeniem i składem jakościowym). Faza gazowa- mieszanina gazów i pary wodnej = powietrze glebowe dostarcza tlen organizmom glebowym. Brak jego uniemoŝliwia roślinom pobieranie składników pokarmowych. Wzajemny stosunek w/w składników jest róŝny dla róŝnych gleb. Zmienia się on w zaleŝności od zwięzłości gleby i od działań działkowca (właściwa dla danej gleby jej uprawa, nawoŝenie, dostarczanie substancji organicznej próchnicy oraz wapnowanie (tylko wtedy, gdy jest ono potrzebne)!!!

4 4 III. Kategorie agronomiczne gleb czyli ich zwięzłość Gleby bardzo lekkie do 10% części spławialnych; Gleby lekkie 11-20% części spławialnych; Gleby średnie 21-35% części spławianych; Gleby cięŝkie powyŝej 35% części spławianych; Gleby organiczne powyŝej 20% substancji organicznej; IV. Cechy poszczególnych kategorii agronomicznych gleb istotne dla działkowców: Gleby bardzo lekkie i lekkie: /piaski luźne i słabogliniaste, torfy. 1. Cechy gleb lekkich i wnioski z tego wynikające, wpływające na sposób gospodarowania na nich: DuŜo przestrzeni między słabo lub w ogóle nie zlepionymi częściami /torfy struktura włóknista/ - dobra przewiewność, zbyt duŝa przepuszczalność = straty w dół gleby, utrudnione podsiąkanie i słabe zatrzymywanie wody! = zbyt suche; Naturalnie zawierają bardzo mało próchnicy, gdyŝ zawarta w tych glebach i stosowana substancja organiczna (nawozy naturalne, kompost, nawozy zielone, kora, trociny i inne) ulega zbyt szybkiemu rozkładowi; Naturalnie zawierają bardzo mało składników pokarmowych, w tym Mg oraz są w stanie mniej zakumulować (zatrzymać) składników wnoszonych podczas nawoŝenia wniosek?; NawoŜenie częściej i małymi dawkami nawozów, w tym i - substancji organicznej Uprawa gleb lekkich powinna : - chronić przed nadmiernym parowaniem stratami wody: jak najmniej zabiegów uprawowych /wiosną nie przekopujemy - poza przekopaniem poplonów ozimych, jak najszybciej (początek

5 5 bielenia grzbietów) wyrównujemy grzbiety - nierówności po jesiennej tzw. ostrej skibie, przed siewem lub sadzeniem spulchniamy na głębokość 7 do 10cm ; - ciągle naleŝy dąŝyć do wzbogacania tych gleb w substancję organiczną. Pozwoli to na: zwiększenie moŝliwości zatrzymywania wody, zwiększy pojemność KS zdolność do zatrzymywania składników pokarmowych w postaci kationów (N- NH 4, K, Ca, Mg), będzie ich więcej, oŝywi Ŝycie biologiczne gleby będzie ona Ŝywa - poŝyteczne bakterie i inne mikroorganizmy glebowe; - Przekopywać jak najpłycej, z wyjątkiem zakopania nawozu zielonego i pod uprawę roślin korzeniowych /marchew, pietruszka uniknięcie deformacji korzeni/; Zwrócić uwagę /badanie co 3-4 lata/ na odczyn: z natury kwaśne, wapnować tylko wtedy gdy trzeba, małymi, zaleŝnymi od ph dawkami wapna węglanowego, często z magnezem Dolomitem, gdyŝ gleby te są z natury ubogie w Mg; Wzbogacać w składniki pokarmowe wg zasady: tylko wtedy i tylko tyle ile wynoszą potrzeby uprawianej rośliny / lekka nadwyŝka/, czyli małymi i częstymi dawkami: ubogie, mała pojemność KS wymywanie nadwyŝek do wód; Reasumując: uprawa trudna, wymaga szczególnej wiedzy i troski, umiejętności i staranności pomimo, Ŝe fizycznie praca jest tu lŝejsza niŝ na glebach cięŝkich. 2. Zalety gleb lekkich: MoŜliwość wczesnej uprawy wiosną: szybciej obsychają, ogrzewają się; Fizycznie lŝejsza praca; Szczególnie dobrze udają się na nich: buraki ćwikłowe, marchew, pomidory, szpinak, fasola, groch, truskawki i inne.

6 6 Gleby średnie i cięŝkie /gliny średnie, cięŝkie i iły: 1. Ich właściwości i wnioski wynikające dla działkowców: Wysoka zawartość części spławianych, w tym typu koloidalnego sprawia, Ŝe pod wpływem zmian uwilgotnienia zmieniają objętość: - mokre mocno pęcznieją /maleje ilość porów powietrznych/ brak powietrza rośliny duszą się. Gleba nie przepuszcza wody kałuŝe po duŝych deszczach; - suche przy dłuŝszym braku opadów: głęboko przesychają, tworzą się w nich szczeliny, które rozrywają korzenie roślin, powstają w nich związki odtlenione szkodliwe dla roślin; Trudne w uprawie cięŝko wykonywać uprawki. Są to często tzw. gleby minutowe - chwilowe ; DąŜyć do zwiększenia ich przewiewności i przepuszczalności na moŝliwie duŝą głębokość: koniecznie kopać na zimę, częste spulchnianie, koniecznie ostra skiba na zimę, niszczyć skorupę po opadach; Jak najwięcej mieszanek strukturotwórczych nawozów zielonych, stosowanie duŝych dawek nawozów naturalnych, wapnowanie gleb kwaśnych (poŝądany tlenek wapnia) jako czynniki rozluźniające glebę; Wiosną dłuŝej mokre, zimne, co powoduje opóźnienie uprawy gleby oraz siewu lub sadzenia roślin. 2. Zalety gleb zwięzłych: są z natury mniej kwaśne, zawierają więcej składników pokarmowych, lepiej gospodarują wodą.

7 7 Gleby organiczne torfowe: 1. Jest ich niewiele na terenie ROD; 2. Pod względem uprawy zalicza się je do gleb lekkich jednak ze względu na szczególne właściwości wymagają odrębnego traktowania. 3. Są w róŝnym stopniu rozkładu, usytuowane w obniŝeniach terenowych; 4. Korzystne właściwości wodne i powietrzne; 5. Dobrze plonują pod warunkiem uregulowania odczynu (torfy wysokie są z natury bardzo kwaśne i bardzo ubogie w składniki); 6. Nie udaje się zapobiec rozpyleniu ich w uprawie, przy czym jest to proces nieodwracalny, dlatego naleŝy ograniczyć liczbę uprawek, nie kruszyć tylko odwracać skibę, dobrze jest ugnieść po przekopaniu lub odczekać z siewem lub sadzeniem roślin, w tym i wieloletnich; 7. Niskie połoŝenie sprawia, Ŝe bywają na nich zastoiska mrozowe (niskie, ujemne temperatury powietrz tuŝ przy glebie) późniejsze wejście z wysiewem lub wysadzeniem roślin, konieczne stosowanie osłon.

8 8 V. Charakterystyka chemiczna gleb: Z powyŝszego przeglądu wynika, Ŝe oprócz cech fizycznych gleb bardzo istotne są teŝ pewne ich cechy chemiczne, a mianowicie: Zasobność gleby w składniki pokarmowe: - makroelementy (N, P, K, Mg), a w uprawach pod osłonami równieŝ w Ca; - mikroelementy (B, Cu, Mn, Zn, Fe); - dla wybranych roślin (np z rodziny krzyŝowych: rzepak, kapusty, kalafiory, brokuły) S-SO 4, zaliczana do makroelementów; Odczyn (ph) gleby lub podłoŝa ogrodniczego i przełoŝenie go na potrzeby wapnowania czyli ustalenie: Czy badana gleba wymaga poprawy odczynu; lub w pewnych przypadkach - jej zakwaszenia patrz tabela; PrzybliŜone dawki siarki (w postaci płatków nazwa handlowa Wigor S) na 100 m 2 podane w kg, w zaleŝności od rodzaju gleby i wyjściowego ph Aktualn e ph (KCl) gleby Wartości ph do jakich chcemy doprowadzić ph gleby 3,8 4,2 4,7 5,1 Rodzaj gleby L C L C L C L C 3, ,2 2,00 6, ,7 4,00 12,00 2,00 6, ,1 6,00 17,00 4,00 12,00 2,00 6, ,5 7,52 2,50 6,00 17,00 4,00 12,00 2,00 6,00 6,0 9,50 28,50 7,50 22,50 6,00 17,00 4,00 12,00 6,4 11,00 34,00 9,50 28,50 7,50 22,50 6,00 17,00

9 9 L gleba lekka C- gleba cięŝka: glina średnia i cięŝka, ił Jeśli wapnowanie jest zalecane to ustalenie ph i kategorii agronomicznej pozwala na ustalenie optymalnej dawki i rodzaju wapna (CaO, CaCO 3 lub z magnezem CaCO 3 +MgO); Zasolenie i zawartość chloru jako cech negatywnych. Badanie konieczne w uprawach pod osłonami lub w sytuacjach tzw. awaryjnych ; Uwaga: większość tzw. iglaków nie znosi wysokiego zasolenia (mniejsze dawki nawozów i częściej stosowane!!!); VI. Metody oceny właściwości chemicznych gleb i podłoŝy: 1. Ocena zasobności gleb w makroelementy, mikroelementy, S-SO 4, Cl i zasolenie: A/ Orientacyjnie - poprzez wnioski z wyglądu i plonowania roślin w ostatnim roku. W ten sposób moŝna próbować ocenić zasobność w składniki pokarmowe, z wyjątkiem azotu (szybko zuŝywany, bardzo ruchomy w glebie); B/ Praktycznie i wiarygodnie tylko i wyłącznie metody laboratoryjne. Trzeba pobrać reprezentatywną/e próbki i zlecić specjalistycznemu laboratorium w Okręgowej Stacji Chemiczno- Rolniczej w Białymstoku przy ul. Ogrodowej 10. Oferta z cennikiem oraz wykazem pracowników terenowych i ich telefonami w materiałach. Uwaga: Pokaz reprezentatywnego pobierania próbek, ich pakowania i znakowania (odbył się wcześniej lub omówić pro katedra). 2. Ocena odczynu (ph) gleb oraz podłoŝy ogrodniczych: 1/ Badanie reprezentatywnej próbki łącznie z składnikami pokarmowymi; 2/ W pewnym przybliŝeniu moŝna równieŝ ustalić ph: ph-metrem elektronicznym (uwaga gleba musi być naturalnie uwilgotniona); za pomocą kwasomierza polowego tzw. płytki Heliga (odczynnik w płynie lub w płatkach uwaga na okres waŝności); inne metody: - np. nasączone odpowiednim indykatorem - paski, - tzw., rośliny wskaźnikowe

10 10 Są to raczej metody bardziej historyczne niŝ stosowane w praktyce. VII. Wyniki badań w odniesieniu do odczynu Badania z PZD: 1/ W rolnictwie (wg badań OSCHR w Białymstoku za lata : na 52,7tys. prób: 64% gleb wymaga poprawy odczynu, gleby są na ogół ubogie w fosfor 43% gleb, często równieŝ w potas - 51% gleb, ubogie w magnez 25% gleb, zwłaszcza tych lekkich; Zasobność i odczyn w układzie terytorialnym jest dość zmienna, jest funkcją sposobu intensywności gospodarowania. 2/ W PZD na podstawie zlecanych badań laboratoryjnych: ponad 90% badanych próbek z ogrodów działkowych nie wymaga wapnowania. Część (ponad 65%) z nich jest przewapnowana odczyn powyŝej 7,0, a w uprawach pod osłonami oraz na trawnikach często dochodzi do 7,5-7,8.!!!!!! Skrajny rozkład wyników badań w uprawach pod osłonami, tak w odniesieniu do ph jak i do składników pokarmowych (od zasobności bardzo niskiej - głodowej do 3-4 krotnie przekraczającej potrzeby pokarmowe najbardziej wymagających roślin; Dlatego proponuję przyjęcie następującej zasady nawoŝenia w ROD: 1. Nigdy nie wapnujemy, zwłaszcza gleb lekkich, jeśli nie jesteśmy pewni, Ŝe wymagają one tego zabiegu. 2. Jeśli gleba jest kwaśna wapnujemy co 3-4 lata, zawsze przed jej przekopaniem: po zbiorze plonu głównego lub przed kopaniem na zimę (a nie po zimowym przekopaniu)!!!!! 3. Na glebach zwięzłych, z tendencją do zaskorupiania się przy poprawnym odczynie moŝemy zastosować niewielkie dawki (jak dla gleb lekkich przy potrzebach wapnowania wskazanych tj. 5-7kg CaO/ar) dla rozluźnienia gleby, raz na 2-3 lata, najlepiej pod kapustne dodatkowo

11 11 zapobieganie występowania kiły. Jeśli występuje kiła to nie uprawiać gorczycy w poplonie; VII. Podział roślin wg wymagań w stosunku do odczynu: Ogólnie: Optymalne ph dla większości roślin wynosi 6,0 do 6,5 maksymalnie do 6,8. Optymalne dla procesów chemicznych w glebie 6,3 (przyswajalność fosforu, magnezu, potasu i większości mikroelementów). W szczegółach: 1. Rośliny najbardziej wraŝliwe na zakwaszenie (optymalne ph około 6,8-7,4): Drzewa pestkowe (czereśnie, wiśnie, śliwy, morele i brzoskwinie), Orzech włoski, Winorośl, Kwiaty: petunie, tulipany, dalie, pacioreczniki kanny, mieczyki, cynie, astry i chryzantemy; 2. Rośliny gleb lekko kwaśnych, optymalne ph około 6,1-6,6: Z drzew owocowych: jabłonie, grusze; Z krzewów: porzeczki; Z kwiatów: róŝe, kosaćce, hortensje czerwone i białe, magnolie, Z warzyw: buraki, kapusta, kalafior, marchew, pory, cebula, sałata, rzodkiewka, groch, fasola, pomidory, ogórki i papryka. Trawniki z typowymi mieszankami traw, z tym Ŝe: - na glebach lekkich ph do 6,2; - na glebach zwięzłych ph do 6,6; 3. Rośliny gleb kwaśnych (ph 5,1-6,0): agrest, maliny, truskawki, aronia, pelargonie, w tym zwłaszcza surfinie, w tym równieŝ uprawiane w skrzynkach balkonowych i w pojemnikach. 4. Rośliny gleb bardzo kwaśnych (ph poniŝej 5,0, lub jeszcze lepiej ph poniŝej 4,5): borówki wysokie (amerykańskie), Ŝurawiny, róŝaneczniki, hortensje niebieskie, wrzosowate.

12 12 / IX. NawoŜenie roślin uprawianych w ROD: Tabela 1. Orientacyjne dawki nawozów zalecane dla roślin warzywnych. Składnik Grupa warzyw o wymaganiach wysokich średnich małych AZOT buraki, dynia, kalafiory, kapusta*, pory, selery, rabarbar brokuły, cebula, czosnek, szczypiorek, koper, marchew, pietruszka, pomidory, ogórki, sałata, szpinak groch, fasola, rzodkiewka Dawka g N /10 m FOSFOR ** cebula, chrzan, fasola, kalafiory, kapusta, koper, marchew, ogórki, pomidory, pory, rabarbar, selery buraki, sałata, szpinak groch, pietruszka, rzodkiewka Dawka g P 2 O 5 /10 m POTAS ** brukselka, buraki, selery, kalafiory, kapusta włoska, pomidory, szpinak, rabarbar brokuły, cebula, kapusta biała i czerwona, marchew, ogórki, pietruszka, sałata fasola, groch, rzodkiewka Dawka g K 2 O/10 m * nie powinno się stosować większych dawek mocznika pod rośliny kapustne ze względu na pogorszenie się ich właściwości smakowych ** nawozy fosforowe i potasowe, zwłaszcza chlorkowe, moŝna stosować jesienią, mieszając z całą warstwą orną gleby

13 13 Tabela 2. Orientacyjne dawki nawozów zalecane dla roślin sadowniczych. Składnik i dawka N g/m 2 K 2 O g/m 2 P 2 O 5 g/m 2 MgO g/m 2 obornik Drzewa młode 1-4 lat Drzewa owocujące Porzeczki, agrest Maliny Truskawki 1 rok Truskawki dalsze lata * ** *** *** Tylko przed sadzeniem Przed sadzeniem 10-20, w dalszych latach 6-12* z wyjątkiem truskawek Przed sadzeniem 4-6 kg/m 2, drzewa 1-2 lat 1-3 kg/m 2 jako ściółkę wokół drzew * nawozy azotowe i magnezowe rozsiewa się indywidualnie; średnica nawoŝonej powierzchni powinna być 1,5 razy większa od średnicy korony ** nawoŝenie potasem młodych drzew i krzewów rozpoczyna się od trzeciego roku *** tylko przed sadzeniem

14 14 Tabela 3. Orientacyjne dawki nawozów zalecane dla roślin ozdobnych. Składnik /dawka Rok uprawy N g/10 m 2 Jednoroczne wysiewane do gruntu Jednoroczne uprawiane z rozsady P 2 O 5 g/10 m 2 K 2 O g/10 m Dwuletnie, byliny znajdujące się w gruncie I II III Byliny zimujące w pomieszczeniach Lilie, tulipany, krokusy, przebiśniegi, narcyzy I II III Konwalie RóŜe Krzewy iglaste I II I II Trawniki co drugi rok UWAGA: Większość roślin ozdobnych, zwłaszcza jednorocznych, pobiera największe ilości składników w pierwszej połowie okresu wegetacji do kwitnienia.

15 15 Tabela 4. MnoŜniki do przeliczenia dawki w czystym składniku na wybrany nawóz. Nazwa nawozu Nawozy azotowe Zawartość czystego składnika w nawozie w % (N, P 2 O 5, K 2 O) MnoŜnik Siarczan amonu 20 5 Saletrzak 28 3,6 Mocznik 46 2,2 Saletra amonowa 34 3 Nawozy fosforowe Superfosfat granulowany 19 5 Superfosfat potrójny 46 2,2 Fosforan amonu 46 2,2 Nawozy potasowe Siarczan potasu 50 2 Sól potasowa 60 1,7 Przykład: Dawce 160 g P 2 O 5 odpowiada 160 2,2 = 350 g superfosfatu potrójnego o zawartości 46% czystego składnika lub 160 5,3 = około 850 g superfosfatu granulowanego o zawartości 19% czystego składnika.

16 16 Tabela 5. Orientacyjne dawki niektórych mieszanek ogrodniczych w g/10 m 2. Rośliny Kapusta biała, czerwona, kalafior, rabarbar Brokuły, buraki liściowe (botwinka), cykoria, marchew późna, kapusta głowiasta wczesna, selery, szczypiorek Buraki ćwikłowe, cebula, czosnek, kalarepa, marchew wczesna, ogórki, pietruszka, pomidory, sałata, szpinak Fasola, groch, rzodkiewka Azofoska Nawóz Fructus Ogrodnik Florovit uniwersalny Truskawki Maliny Porzeczki, agrest Młode drzewa nieowocujące Drzewa owocujące dag/drzewo dag/drzewo dag/drzewo dag/drzewo dag/drzewo dag/drzewo UWAGA: Przy uŝyciu mieszanki Fructus Ogrodnik naleŝy zastosować nawoŝenie uzupełniające potasem w ilości (zaleŝnej od wymagań roślin) g siarczanu potasu na 10 m 2.

17 17 X. Cele i zasady badań agrochemicznych w ROD. 1. Cele badań: Cel ogólny: poznanie ph i potrzeb wapnowania oraz zasobności gleb i podłoŝy ogrodniczych po to, by gleba mogła zabezpieczyć zapotrzebowanie roślin na składniki pokarmowe oraz gwarantować optymalny (zdrowy dla człowieka - pełnowartościowy) skład chemiczny plonów; Cele szczegółowe: Działkowcy początkujący (przejmujący działki) poznanie stanu wyjściowego oraz właściwe przygotowanie gleby pod dość często modernizowane nasadzenia zwracając uwagę na róŝnorodność wymagań poszczególnych grup roślin, w tym zwłaszcza wieloletnich (krzewy, drzewa, wieloletnie ozdobne) jednorazowy błąd działa przez wiele lat. Następne badania po 2-3 latach ustalenie czy przyjęte metody nawoŝenia są poprawne, zabezpieczają poprawę lub utrzymują stan poprawny; Działkowcy gospodarujący na działkach od wielu lat wystarczy badanie co 3-4 lata; Przed nasadzeniami i uprawie roślin o wymaganiach nietypowych, zwłaszcza w odniesieniu do ph (iglaki, wrzosy, wrzośce, borówka wysoka, hortensja niebieska itd.); Ustalenie przyczyn niewłaściwego wzrostu roślin, np. problemy z trawnikami, problemy w uprawach pod osłonami (słabe narastanie lub zniekształcenia owoców np. ogórków, sucha zgnilizna wierzchołkowa owoców pomidorów, problemy z papryką, opadanie zawiązków ogórków itp); Ustalenie stopnia skaŝenia gleby metalami cięŝkimi (zwłaszcza przy drogach o duŝym natęŝeniu ruchu, działki na wysypiskach) lub zawartości azotanów w warzywach, zwłaszcza w nowalijkach i w uprawach korzeniowych. Stosowanie wyników badań agrochemicznych w praktyce jako jeden z elementów oceny działki i ROD uczestniczących w konkursach;

18 18 2. Zasady organizacyjne badań: KaŜdy działkowicz indywidualnie lub zbiorowo moŝe pobrać i dostarczyć do Stacji, a w terenie do jej przedstawiciela, próbki do badań; MoŜna i część aktywnych ogrodów tak czyni - zorganizować zbiorowe pobieranie próbek do badań. Stacja zapewni wtedy: WypoŜyczenie sprzętu (laski, woreczki do gleby); InstruktaŜ; Natomiast przy większej ilości próbek (od 50szt.) zapewnimy udział przedstawiciela Stacji przy pobieraniu próbek i ich odbiór do Stacji); MoŜliwe jest teŝ odpłatne przeprowadzenie szkolenia z zakresu wyników badań i ich wykorzystania w praktyce; 3. Technika pobierania próbek: Jedna próbka powinna reprezentować teren o podobnej historii nawozowej i sposobie uprawy, czyli pobieramy oddzielne próbki z: Kwatery sadowniczej, zazwyczaj z trawnikiem cena 10,90zł; Orientacyjne badanie z warzywnika cena 10,90zł; Pełne badanie warzywnika i z folii lub szklarni cena 37,60zł; Próbki z kwatery sadowniczej i rozpoznawcze z trawnika i z warzywnika mogą być przez krótki okres przechowywane w warunkach naturalnych (zabezpieczone przed zanieczyszczeniem); Próbki spod osłon (folia i /lub szklarnia) oraz do pełnych badań z warzywnika i trawnika (zwłaszcza jeśli są na nim problemy) naleŝy pobierać w dniu dostarczenia do laboratorium, lub dopuszcza się krótkotrwałe (do 2 dni) przechowanie jej w lodówce (w tmp.3-4 o C); Wielkość próbki - 0,50kg, a spod osłon i do pełnych badań warzywnika około 2 litry; Na 1 próbkę średnią naleŝy pobrać próbek pojedynczych (pierwotnych) równomiernie rozmieszczonych na całym badanym terenie; Próbki pierwotne pobiera się z głębokości 0-20cm za pomocą laski Egnera, której część robocza ma długość 20cm. Na trawnikach unikamy zanieczyszczenia próbki przez trawę; Pobrane próbek pierwotnych umieszcza się w czystym, najlepiej foliowym woreczku, do którego dołączyć naleŝy metryczkę umieszczoną na zewnątrz woreczka, z następującymi danymi: Nazwisko i imię; Adres zamieszkania; Miejsce pobrania próbki (warzywnik, trawnik, część sadownicza) Uwaga: Jeśli badania są organizowane grupowo i odbioru wyników dokonywała będzie 1 osoba lub będzie je przekazywał przedstawiciel Stacji na

19 19 zorganizowanym szkoleniu wtedy naleŝy sporządzić wykaz zawierający w tytule nazwę ROD z adresem i danymi organizatora (łącznie z telefonem), a w treści nazwiska i imiona działkowiczów z zaznaczeniem miejsca/ miejsc pobrania próbek, czyli kolejno: Lp. Nazwisko i imię; Numer działki; Warzywnik i/lub, sad i/lub trawnik; Wniesiona opłata. Opłatę przyjmie pracownik Stacji wypisując pokwitowania imienne oddzielnie kaŝdemu działkowcowi lub jedno pokwitowanie zbiorcze. Uwaga: Jeśli dokonuje się badań przed załoŝeniem sadu do prawidłowego ustalenia nawoŝenia i wapnowania naleŝy pobrać 2 próbki: 1- ną z poziomu 0-20cm i drugą z poziomu 21-40cm. Wtedy warstwę wierzchnią pobiera się laską zagłębiając ją na głębokość roboczą na powierzchni gleby, a warstwę z tych samych miejsc po wykopaniu dołków na głębokość pobrania warstwy wierzchniej czyli na 20cm i znów pobieramy laską z dna wykopanego dołka. Próbki pierwotne z 2 poziomów zsypuje się oddzielnie do naczyń (wiaderek) odpowiednio oznakowanych (np. poziom - 1, poziom - 2).

20 XI. Kompostowanie 20

21 21 XII. NawoŜenie roślin ogrodniczych: Zasady nawoŝenia: 1. Do składników i wymogów gleby, o których powinien myśleć działkowiec /uprawa ekstensywna lub najwyŝej średnio intensywna, z duŝym udziałem nawozów naturalnych, zielonych i kompostu / - naleŝą: N, P, K Mg; na trawniku dochodzi Fe; w szklarniach i w foliach do NPK dochodzą: poziom Ca, często zasolenie i Cl przy wodzie z wodociągów i przy zakupie obornika z gospodarstw nie ekologicznych. Mikroelementów /Fe, Mn, Cu, B i Zn/ przy w/w systemie gospodarowania zazwyczaj wystarcza. 2. Wszystkie w/w składniki - stosować w proporcjach wymaganych przez uprawiane rośliny. Niedobór lub nadmiar 1 z nich jest niekorzystny dla roślin utrudnia pobieranie pozostałych; 3. Dlatego pomimo nawoŝenia naturalnego czasami trzeba stosować nawozy mineralne; 4. Dostosowanie nawoŝenia do wymagań rośliny nie jest moŝliwe bez wiedzy o ilości danego składnika w glebie. Bez tej wiedzy próbujemy trafić na oślep tak jak by strzelec miał zawiązane oczy; 5. Jako zasadę naleŝy przyjąć doprowadzenie do optimum N, P, K, Mg i pod osłonami Ca przed siewem lub wysadzeniem; - na podstawie badań co 4 lata, a w folii co roku; 6. Na glebach lekkich dawki niŝsze, a częściej i nawozy mineralne zawsze wiosną mały kompleks sorpcyjny oraz intensywne wymywanie, 7. WyŜsze dawki przy pełnym zabezpieczeniu w wodę / często na działkach/; 8. Mniej o ok. 50%, zwłaszcza N i K przy zastosowaniu nawozu naturalnego; 9. Większe dawki N tj ponad 250 g/m 2, a przy płytkim zastosowaniu ponad 100g/m 2 naleŝy koniecznie dzielić, stosując 60% pod korzeń, a 40% pogłównie; 10. Roślin o krótkim okresie wegetacji/ sałata, rzodkiewka, szpinak, botwina, szczaw wiosenny/ nie naleŝy nawozić pogłównie lub wcale nie nawozić!!! 11. Jeśli w szklarni lub w folii w roku poprzednim stosowano wysokie nawoŝenie do końca wegetacji najlepiej nie uprawiać tam wiosną nowalijek!!!!!! 12. Wapnowanie gleb lekkich przeprowadzać wapnem węglanowym i najlepiej magnezowym np. Dolomitem.

22 22 XIII. Rodzaje nawozów mineralnych do stosowania w ROD: Zasadą jest stosowanie nawozów skoncentrowanych wysokoprocentowych: mniejsze zasolenie /zwłaszcza pod osłonami/, nawozy potasowe tylko siarczanowe bez Cl, gdyŝ większość roślin na działce nie znosi Cl. Wapno na gleby lekkie i średnie tylko węglanowe, najlepiej z Mg, na gleby cięŝkie lepsze będzie wapno tlenkowe, gdyŝ działa intensywniej, nie ma obawy spalania próchnicy. I. Nawozy jednoskładnikowe: A./ Azotowe: mocznik- 46%- działa w temp.>10 0 C., saletra amonowa- 34%- przedsiewnie i pogłównie, Saletrzak-28%, Salmag-27,5%N i 3,5% Mg; siarczan amonu 20%. Zakwaszające np. pod borówkę, iglaki, hortensję niebieską, wrzosy, azalie: siarczan amonu i w 2 kolejności saletra amonowa. B/ Fosforowe: Superfosfaty-18%, 19%, 46%, 44% z borem- 0,5%; Płynny koncentrat pod nazwą Fostar /połączenia organiczno-mineralne 34,1% do podlewania 1% lub dolistnie - 0,5% - podlanie rozsad przy wczesnym wysadzaniu (tmp. podłoŝa poniŝej 10 0 C. C/ Potasowe: siarczan potasu forma siarczanowa- 50%, chlorkowesól potasowa 40 i 57% lub 60%; D/ Magnezowe: siarczan magnezu 10% i 16%; E/ Wieloskładnikowe typu rolniczego: polifoski, lubofoski, fosforan amonu: 18%N i 46%P 2 O 5, Zakwaszające: fosforan monopotasowy: 52,2%P 2 O 5 i 34,5%K 2 0 oraz fosforan monoamonowy 12% N i 26,6% K 2 O. Saletra wapniowa 15,5%N i 26,6% CaO dobry, podstawowe źródło N i Ca pogłównie w szklarni (sucha zgnilizna wierzchołkowa owoców pomidora i czasami papryki. Doglebowo,a dolistnie w stęŝeniu 0,5%. F/ Wieloskładnikowe typu ogrodniczego = dla róŝnych roślin: Polskie: Azofoska /N P K Ca Mg -13,6%,6,19,1%, 4,5%; Fruktus, czasami moŝna spotkać MIS-3 i MIS-4, Suprę, Multiwity, Mikrosole, Florowit, saletra wapniowa: N-15,5% i Ca- 26,6%; saletra potasowa: N-13,5%, K 2 O 46%; saletra magnezowa:n-10,7%, Mg-9,2%; siarczan magnezu:16% i 10%; Zagraniczne lub firm zagranicznych - firm takich jak: YARA dawna Hydro: Pionier niebieski, czerwony i zielony, Hydrofobski, Hydro Plony, Hydrokompleksy z mikroelementami;

23 23 Firmy Scotts: Ferticare, Cropcare, Poli-Fedy z mikroelementami/, Superby i inne. Grupa nawozów o spowolnionym działaniu: Osmocote róŝne typy o okresie działania 3-18 miesięcy, grupa nawozów Peters/ Excel, Professional/, Univers Firma Suplo: saletra wapniowa, saletra magnezowa, fosforan monopotasowy, Suplo Mono dla poszczególnych mikroelementów, I wiele innych firm; Większość nawozów tych firm jest bardzo czysta, zawierają niewiele balastu dają niewiele zasolenie, często zawierają komplet mikroelementów I zazwyczaj siarkę. G/ Grupa nawozów specjalnych - pod konkretne rośliny- dostosowane składem i ph do potrzeb konkretnej grupy roślin, np. pod hortensje, trawniki, itp.; Uwaga na nawozy, których składu chemicznego nie ma na opakowaniu!!! H/ Nawozy zakwaszające - zakwaszacze: Insol ph do zakwaszania zasadowej wody, zakwaszania gleby przed uprawą (większe stęŝenia) oraz do podlewania rosnących roślin róŝne stęŝenia podane na opakowaniach; Wigor S siarkowy; Siarczan amonu, fosforany: monopotasowy i monoamonowy; Terminy stosowania: 1. Nawozy potasowe na glebach bardzo lekkich i lekkich wiosną przemycia do wód gruntowych KDPR; 2. Nawozy fosforowe na glebach bardzo lekkich i lekkich wolne przemieszczanie się w dół, zwłaszcza na trawnikach i w części sadowniczej lepiej jesienią; 3. Na glebach cięŝkich P i K lepszy termin jesienny pod kopanie na zimę; 4. Azot 7-10 dni przed wysiewem lub wysadzeniem, a na trawnikach: w I- II dekadzie kwietnia i kolejno po co 2-gim koszeniu kończąc nawoŝenie w I/II dekadzie sierpnia. Drzewa i krzewy: ½ w I dek kwietnia i ½ po kwitnieniu. 5. Potas na trawnikach: ½ wiosną i ½ w II dekadzie czerwca; 6. W foliach i w szklarniach: przed wysadzeniem i kilka razy w sezonie, szczególnie w okresie wiązania owoców np. u pomidorów narastanie 3-4 i dalszych gron.

24 24 XIV. NawoŜenie nawozami naturalnymi oraz kompostem (który jest nawozem organicznym) Cel nawoŝenia tymi nawozami: 1. Wzbogacenie gleby w składniki pokarmowe niezbędne dla roślin; 2. Składniki są powoli (w miarę rozkładu nawozu) uwalniane do gleby. Rośliny efektywniej je wykorzystują, są mniejsze straty w wyniku wypłukania w głąb gleby. 3. Dostarczenie substancji organicznej, która przekształca się w próchnicę, a ta w zwiększonej ilości powoduje intensywny rozwój Ŝycia mikrobiologicznego gleby, poprawa właściwości fizycznych struktura gruzełkowata, zatrzymywanie wody i składników pokarmowych, gleba jest bardziej zbuforowana: mniej naraŝona (rośliny na niej rosnące) na błędy uŝytkownika, unieruchamianie metali cięŝkich, itd. Kompost (nawóz organiczny): produkowany z resztek organicznych: liście drzew, zdrowe resztki roślin, chwasty bez nasion, popiół drzewny, odpadki kuchenne; Skład chemiczny: azot: 0,3-0,6%; fosfor: 0,15-0,3%; potas: 0,15-0,35, a nawet do 0,40%; Rodzaje kompostów: 1. dojrzały (zazwyczaj 1,5 roczne powstawanie): brązowa barwa, jednolita konsystencja. MoŜna nim nawozić gleby wszystkich typów i rośliny wszystkich gatunków. Najlepszy okres stosowania jesień. 2. Kompost półdojrzały (słodka próchnica) raczej do nawoŝenia pogłównego. Dawki i sposób stosowania: A/ wiosną lub jesienią rozrzucamy go po grządce i pozostawiamy na powierzchni lub (lepiej) wymieszać z 4-6cm warstwą gleby. Dawki 6-10kg/m 2 B/próchnica słodka (półdojrzały kompost) moŝe być stosowana jako: ściółka pod drzewa owocowe, krzewy owocowe i ozdobne; do zabezpieczenia krzewów (np. róŝ itp.) na zimę, a po zimie rozrzucona wokół = nawoŝenie; Kora 1. rozdrobniona z drzew iglastych, stosowana w postaci świeŝej lub przekompostowanej: A/ ŚwieŜa ( garbniki i inne związki- hamujące wzrost roślin) do ściółkowania roślin warstwa 3-5cm. ogranicza parowanie wody, hamuje rozwój chwastów, poprawia warunki termiczne

25 25 B/ Przekompostowana jako podłoŝe organiczne w dawce litrów na 1m 2, do gleby, składnik podłoŝy do doniczek, iglaków, borówek, hortensji itp.; 2. Składniki pokarmowe ilości śladowe; 3. Zbiałczanie N po zastosowaniu kory: dodać dodatkowo N 3-4 kg saletry amonowej /m 3 kory; 4. Kompostowanie kory: do 6 miesięcy, dodajemy nawóz azotowy (2-3kg mocznika lub 3-4kg saletry amonowej, stała wilgotność, przerobić po 2-3 miesiącach; Torf: 1. niski bogaty w składniki pokarmowe (N, Ca), ph od słabo kwaśnego do zasadowego; 2. wysoki bardzo mało składników pokarmowych, ph 3-4, duŝo masy organicznej, dobre właściwości powietrzne. Bardzo dobry pod rośliny kwasolubne: borówka wysoka, Ŝurawina, rododendrony, wrzośce, niektóre iglaki; 3. przejściowy właściwości pośrednie pomiędzy 2 w/w; 4. dawki torfu: 5-10kg/m 2 ; 5. stosować jesienią, przekopać na około 10cm; Nawozy naturalne w ROD praktycznie tylko obornik: odchody zwierząt w połączeniu ze ściółką, składowane przez pewien okres czasu pod zwierzętami lub na gnojowni. Zawiera wszystkie składniki pokarmowe: makro- i mikroelementy oraz bardzo bogate Ŝycie biologiczne, rozkładające substancję organiczną w glebie. Rodzaje nawozów: Do nawoŝenia stosuje się obornik bydlęcy, od trzody chlewnej, koński i pomiot ptasi (drobiowy). Skład chemiczny zaleŝy od rodzaju zwierząt i systemu ich Ŝywienia. pomiot ptasi ma mniej wody od pozostałych i znacznie więcej składników pokarmowych, a w fermach drobiowych wielokrotnie więcej!!! Stosujemy go ostroŝnie, mniejsze dawki, tylko pod rośliny o długim okresie wegetacji. Obornik pomiot ptasi H 2 O % 55-60% substancja organiczna % 25-26% N 0,5-0,6 % 1,5-3,0 I więcej% P 2 O 5 0,25-0,3% ponad 1,0% K 2 O 0,6-0,8% 1,2-1,4% CaO 0,4-0,45% ponad 2% MgO 0,15-0,2% 0,4%

26 26 Obornik: 1. gleby cięŝkie: jesień, dawka do 6kg/m 2, przekopanie płytkie (10 maksymalnie 15cm, za głęboko rozkład beztlenowy gnicie butwienie; 2. gleby lekkie: lepiej wiosną, dawka około 3kg/m 2, przekopanie głębsze 15-20cm; 3. Folie i szklarnie: lepiej wiosną, przyśpiesza ogrzewanie gleby wcześniejsze wejście z uprawą roślin cieplolubnych; 4. stosujemy go pod rośliny najbardziej wraŝliwe na niedobór próchnicy: ziemniaki (jeśli ktoś uprawia raczej teren), pomidor, ogórek (tylko obornik dobrze przefermentowany), kalafior, seler, cebulę, kapustę późną. inne rośliny w dalszych latach. Nie stosujemy obornika pod warzywa korzeniowe (rozgałęzienie korzeni). DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ!