Okręgowa Stacja Chemiczno-Rolnicza w Białymstoku

Transkrypt

1 Okręgowa Stacja Chemiczno-Rolnicza w Białymstoku Białystok, ul. Ogrodowa 10 (85) , e -mail: bialystok@schr.gov.pl Konferencja szkoleniowa instruktorów krajowych i okręgowych społecznej służby instruktorskiej PZD (Uczestnicy z OZ. PZD: lubelski, mazowiecki, warmińskomazurski, elbląski i podlaski) Supraśl kwiecień 2011 r. Opracował: Jan Grabowski instruktor krajowy

2 2 Temat: Uprawa i nawożenie na działkach. Osiągnięcia w nauce. Zagadnienia do omówienia zgodnie z programem konferencji: I. Przegląd nawozów organicznych, mineralnych, mieszanek; II. Stosowanie nawozów na działce; III. Badanie gleb w ROD; IV. Zadania instruktorów w pracy z ogrodami i działkowcami. (Do tematu I-szego konieczne są dwa sprostowania, które zastosuję w wykładzie i które są istotne dla instruktorów, by czytając aktualną literaturę nie mylili pojęć): 1. Nawozy organiczne: sądzę, że zleceniodawca ma na myśli: nawozy naturalne, czyli głównie obornik (chociaż należy tu też gnojówka i gnojowica) ; oraz rzeczywiste nawozy organiczne; gdyż zgodnie z Ustawą z dnia 10 lipca 2007r. o nawozach i nawożeniu zgodnie z art / - nawozy naturalne to obornik, gnojówka i gnojowica; - zgodnie z art / - nawozy organiczne są to nawozy wyprodukowane z substancji organicznej lub mieszanin substancji organicznych, w tym komposty, a także komposty wyprodukowane z wykorzystaniem dżdżownic 2. Mieszanki: sądzę i przyjmuję, że dotyczy to nawozów wieloskładnikowych, z których tylko część jest mieszankami (zmieszanymi nawozami jednoskładnikowymi), a znaczna część związkami chemicznymi, dostarczającymi więcej niż 1 składnik pokarmowy, czyli nawozami mineralnymi wieloskładnikowymi; 3. teoretycznie mogłoby to dotyczyć art / - nawozów organicznomineralnych, czyli mieszanin nawozów mineralnych i organicznych; 4. w celach czysto informacyjnych: występują również środki wspomagające uprawę roślin, do których należą: środki poprawiające właściwości gleby substancje dodawane do gleby w poprawy jej właściwości lub parametrów chemicznych, fizycznych, fizykochemicznych lub biologicznych; Stymulatory wzrostu związki organiczne lub mineralne lub ich mieszaniny, wpływające korzystnie na rozwój roślin lub na inne procesy życiowe roślin, z wyłączeniem regulatorów wzrostu, które są środkami ochrony roślin w rozumieniu przepisów o ochronie roślin; Podłoża do upraw materiał inny niż gleba, w tym substraty, w których produkowane są rośliny;

3 3 Tematy wiodące: 1. Nawożenie roślin na działkach: Potrzeby i zasady nawożenia roślin w oparciu o wyniki badań Okręgowej Stacji Chemiczno- Rolniczej w Białymstoku; Rodzaje nawozów naturalnych i mineralnych oraz priorytety ich stosowania; 2. Przygotowanie podłoży pod uprawy pod osłonami. Tematy szczegółowe: 1. Ocena gleb i podłoży ogrodniczych w ROD. 2. Nawozy i zasady nawożenia. 3. Zasady badań gleb i podłoży ogrodniczych: I. Definicje; II. Części składowe gleby; III. Podział gleb na kategorie agronomiczne gleb (ulotka, próbki); IV. Cechy użytkowe poszczególnych KAG. V. Charakterystyka chemiczna gleb; VI. Metody oceny właściwości chemicznych gleb; VII. Wyniki badań gleb z ROD w 2006r.; VIII. Podział roślin wg wymagań co do ph gleby; IX. Nawożenie roślin uprawianych w ROD; X. Cele i zasady badań agrochemicznych w Rodzinnych Ogrodach Działkowych; XI. Kompostowanie; XII. Zasady nawożenia roślin ogrodniczych; XIII. Rodzaje nawozów mineralnych i terminy ich stosowania; XIV. Nawożenie nawozami naturalnymi i kompostem.

4 Ocena gleb i podłoży ogrodniczych w ROD I. Definicje 4 Gleba: Jest to środowisko, w którym rosną i spełniają swoje funkcje życiowe korzenie roślin. Wartość użytkową gleby = jej przydatność: określana jest przez urodzajność, czyli zdolność do wytworzenia plonu (ilość i jakość). II. Części składowe gleby: Faza stała: cząstki mineralne i organiczne, które są źródłem składników pokarmowych dla roślin i które utrzymują rośliny w odpowiedniej pozycji (zazwyczaj pion); Faza ciekła roztwór glebowy: woda, w której są rozpuszczone związki mineralne i organiczne i właśnie stąd rośliny pobierają składniki pokarmowe lub (co czasami się zdarza również metale ciężkie!!!). Roztwory glebowe różnych gleb różnią się zasadniczo między sobą (stężeniem i składem jakościowym). Faza gazowa- mieszanina gazów i pary wodnej = powietrze glebowe dostarcza tlen organizmom glebowym. Brak jego uniemożliwia roślinom pobieranie składników pokarmowych. Wzajemny stosunek w/w składników jest różny dla różnych gleb. Zmienia się on w zależności od zwięzłości gleby i od działań działkowca (właściwa dla danej gleby jej uprawa, nawożenie, dostarczanie substancji organicznej próchnicy oraz wapnowanie (tylko wtedy, gdy jest ono potrzebne)!!! III. Kategorie agronomiczne gleb czyli ich zwięzłość Gleby bardzo lekkie do 10% części spławialnych; Gleby lekkie 11-20% części spławialnych; Gleby średnie 21-35% części spławianych; Gleby ciężkie powyżej 35% części spławianych; Gleby organiczne powyżej 20% substancji organicznej;

5 5 IV. Cechy poszczególnych kategorii agronomicznych gleb istotne dla działkowców: Gleby bardzo lekkie i lekkie: /piaski luźne i słabogliniaste, torfy/. 1. Cechy gleb lekkich i wnioski z tego wynikające, wpływające na sposób gospodarowania na nich: Dużo przestrzeni między słabo lub w ogóle nie zlepionymi częściami /torfy struktura włóknista/ - dobra przewiewność, zbyt duża przepuszczalność = straty w dół gleby, utrudnione podsiąkanie i słabe zatrzymywanie wody! = zbyt suche; Naturalnie zawierają bardzo mało próchnicy, gdyż zawarta w tych glebach i stosowana substancja organiczna (nawozy naturalne, kompost, nawozy zielone, kora, trociny i inne) ulega zbyt szybkiemu rozkładowi; Naturalnie zawierają bardzo mało składników pokarmowych, w tym Mg oraz są w stanie mniej zakumulować (zatrzymać) składników wnoszonych podczas nawożenia wniosek?; Nawożenie częściej i małymi dawkami nawozów, w tym i - substancji organicznej: nawozy naturalne, zielone, komposty; Uprawa gleb lekkich powinna : - chronić przed nadmiernym parowaniem stratami wody: jak najmniej zabiegów uprawowych /wiosną nie przekopujemy - poza przekopaniem poplonów ozimych, jak najszybciej (początek bielenia grzbietów) wyrównujemy grzbiety - nierówności po jesiennej ostrej skibie, przed siewem lub sadzeniem spulchniamy na głębokość 7 do 10cm; - ciągle należy dążyć do wzbogacania tych gleb w substancję organiczną. Pozwoli to na: zwiększenie możliwości zatrzymywania wody, zwiększy pojemność KS zdolność do zatrzymywania składników pokarmowych w postaci kationów (N- NH 4, K, Ca, Mg), będzie ich więcej, ożywi życie biologiczne gleby będzie ona żywa - pożyteczne bakterie i inne mikroorganizmy glebowe; - Przekopywać jak najpłycej, z wyjątkiem zakopania nawozu zielonego i pod uprawę roślin korzeniowych /marchew, pietruszka uniknięcie deformacji korzeni/; Zwrócić uwagę /badanie co 3-4 lata/ na odczyn: z natury kwaśne, wapnować tylko wtedy gdy trzeba, małymi, zależnymi od ph dawkami wapna węglanowego,

6 6 często z magnezem Dolomitem, gdyż gleby te są z natury ubogie w Mg; Wzbogacać w składniki pokarmowe wg zasady: tylko wtedy i tylko tyle ile wynoszą potrzeby uprawianej rośliny /lekka nadwyżka/, czyli małymi i częstymi dawkami: ubogie, mała pojemność KS wymywanie nadwyżek do wód; Reasumując: uprawa trudna, wymaga szczególnej wiedzy i troski, umiejętności i staranności pomimo, że fizycznie praca jest tu lżejsza niż na glebach ciężkich. 2. Zalety gleb lekkich: Możliwość wczesnej uprawy wiosną: szybciej obsychają, ogrzewają się; Fizycznie lżejsza praca; Szczególnie dobrze udają się na nich: buraki ćwikłowe, marchew, pomidory, szpinak, fasola, groch, truskawki i inne. Gleby średnie i ciężkie /gliny średnie, ciężkie i iły: 1. Ich właściwości i wnioski wynikające dla działkowców: Wysoka zawartość części spławianych, w tym typu koloidalnego sprawia, że pod wpływem zmian uwilgotnienia zmieniają objętość: - mokre mocno pęcznieją /maleje ilość porów powietrznych/ brak powietrza rośliny duszą się. Gleba nie przepuszcza wody kałuże po dużych deszczach; - suche przy dłuższym braku opadów: głęboko przesychają, tworzą się w nich szczeliny, które rozrywają korzenie roślin, powstają w nich związki odtlenione szkodliwe dla roślin; Trudne w uprawie ciężko wykonywać uprawki. Są to często tzw. gleby chwilowe ;

7 7 Cel przed działkowcem: Dążyć do zwiększenia przewiewności i przepuszczalności na możliwie dużą głębokość: koniecznie kopać na zimę, częste spulchnianie, koniecznie ostra skiba na zimę, niszczyć skorupę po opadach; Jak najwięcej mieszanek strukturotwórczych nawozów zielonych, stosowanie dużych dawek nawozów naturalnych, wapnowanie gleb kwaśnych (pożądany tlenek wapnia) jako czynniki rozluźniające glebę; Wiosną dłużej mokre, zimne, co powoduje opóźnienie uprawy gleby oraz siewu lub sadzenia roślin. 2. Zalety gleb zwięzłych: są z natury mniej kwaśne, zawierają więcej składników pokarmowych, lepiej gospodarują wodą. Gleby organiczne torfowe: 1. Jest ich niewiele na terenie ROD; 2. Pod względem metod uprawy zalicza się je do gleb lekkich jednak ze względu na szczególne właściwości wymagają odrębnego traktowania. 3. Są w różnym stopniu rozkładu, usytuowane w obniżeniach terenowych; 4. Korzystne właściwości wodne i powietrzne; 5. Dobrze plonują pod warunkiem uregulowania odczynu (torfy wysokie są z natury bardzo kwaśne i bardzo ubogie w składniki); 6. Nie udaje się zapobiec ich rozpyleniu w uprawie, przy czym jest to proces nieodwracalny, dlatego należy ograniczyć liczbę uprawek, nie kruszyć tylko odwracać skibę, dobrze jest ugnieść po przekopaniu lub odczekać z siewem lub sadzeniem roślin, w tym zwłaszcza nasadzeń wieloletnich; 7. Niskie położenie sprawia, że bywają na nich zastoiska mrozowe (niskie, ujemne temperatury powietrz tuż przy glebie) późniejsze wejście z wysiewem lub wysadzeniem roślin, konieczne stosowanie osłon. V. Charakterystyka chemiczna gleb: Z powyższego przeglądu wynika, że oprócz cech fizycznych gleb bardzo istotne są też pewne ich cechy chemiczne, a mianowicie: Zasobność gleby w składniki pokarmowe: - makroelementy (N, P, K, Mg), a w uprawach pod osłonami również w Ca;

8 8 - mikroelementy (B, Cu, Mn, Zn, Fe); - dla wybranych roślin (np z rodziny krzyżowych: rzepak, kapusty, kalafiory, brokuły) S-SO 4, zaliczana do makroelementów; Odczyn (ph) gleby lub podłoża ogrodniczego i przełożenie go na potrzeby wapnowania czyli ustalenie: Czy badana gleba wymaga poprawy odczynu; lub w pewnych przypadkach zachodzi konieczność jej zakwaszenia patrz tabela; Przybliżone dawki siarki (w postaci płatków nazwa handlowa Wigor S) na 100 m 2 podane w kg, w zależności od rodzaju gleby i wyjściowego ph Aktualne ph gleby w 1m KCl Wartości ph do jakich chcemy doprowadzić ph gleby 3,8 4,2 4,7 5,1 Rodzaj gleby L C L C L C L C 3, ,2 2,00 6, ,7 4,00 12,00 2,00 6, ,1 6,00 17,00 4,00 12,00 2,00 6, ,5 7,52 2,50 6,00 17,00 4,00 12,00 2,00 6,00 6,0 9,50 28,50 7,50 22,50 6,00 17,00 4,00 12,00 6,4 11,00 34,00 9,50 28,50 7,50 22,50 6,00 17,00 L gleba lekka; C- gleba ciężka: glina średnia i ciężka, ił Jeśli gleba wymaga wapnowania to: ustalenie ph i kategorii agronomicznej pozwala na określenie optymalnej dawki i rodzaju wapna (CaO, CaCO 3 lub wapna z magnezem CaCO 3 +MgO); Zasolenie i zawartość chloru jako cech negatywnych. Badanie konieczne w uprawach pod osłonami lub w sytuacjach tzw. awaryjnych ; Uwaga: większość tzw. iglaków nie znosi wysokiego zasolenia (mniejsze dawki nawozów i częściej stosowane!!!) oraz wymaga ph od lekko kwaśnego do kwaśnego, czyli

9 9 znacząco innego (bardziej kwaśnego) niż większość roślin uprawnych na działce. Wymusza to konieczność przygotowania podłoża pod nasadzenia iglaków, tym bardziej że są to nasadzenia wieloletnie. Ponadto oczekujemy po nich pozytywnych cech estetycznych, a nie zasychających (na początku od wewnątrz i następnie widoczne na zewnątrz krzewów) nasadzeń szpecących działkę; VI. Metody oceny właściwości chemicznych gleb i podłoży: 1. Ocena zasobności gleb w makroelementy, mikroelementy, S-SO 4, Cl i zasolenie: A/ Orientacyjnie - poprzez wnioski z wyglądu i plonowania roślin w ostatnim roku. W ten sposób można próbować ocenić zasobność w składniki pokarmowe, z wyjątkiem azotu (szybko i intensywnie pobierany przez rośliny, bardzo ruchomy w glebie); B/ Praktyczne i wiarygodne są tylko i wyłącznie metody laboratoryjne. Trzeba pobrać reprezentatywną/e próbki i zlecić specjalistycznemu laboratorium w najbliższej Okręgowej Stacji Chemiczno-Rolniczej. Oferty z cennikiem oraz wykazami pracowników terenowych poszczególnych Stacji i ich telefonami znajdują się na stronach internetowych. Najłatwiej wyszukać poprzez stronę internetową Krajowej Stacji Chemiczno-Rolniczej w Warszawie, gdzie są zakładki do wszystkich 17 OSCHR. Adres strony internetowej KSCHR: schr.bip.nor.pl 2. Ocena odczynu (ph) gleb oraz podłoży ogrodniczych: 1/ Badanie laboratoryjne reprezentatywnej próbki łącznie z składnikami pokarmowymi; 2/ W pewnym przybliżeniu można również ustalić ph: ph-metrem elektronicznym (uwaga gleba musi być naturalnie uwilgotniona); za pomocą kwasomierza polowego tzw. płytki Heliga (odczynnik w płynie lub w płatkach uwaga na okres ważności); inne metody: - np. nasączone odpowiednim indykatorem - paski, - tzw., rośliny wskaźnikowe Są to raczej metody bardziej historyczne niż stosowane w praktyce.

10 10 VII. Wyniki badań gleb i podłoży ogrodniczych w odniesieniu do odczynu badania z PZD: 1/ W rolnictwie (wg badań OSCHR w Białymstoku za lata : na 52,7tys. prób: 64% gleb wymaga poprawy odczynu, gleby są na ogół ubogie w fosfor 43% gleb, często również w potas - 51% gleb, ubogie w magnez 25% gleb, zwłaszcza tych lekkich; Zasobność i odczyn w układzie terytorialnym jest dość zmienna, jest funkcją sposobu intensywności gospodarowania (nawożenia i uzyskiwanych plonów). 2/ W PZD w Okręgu Podlaskim na podstawie zlecanych badań laboratoryjnych (do dyskusji kto zleca pojedynczo wyniki podobne przy badaniach grupowych): ponad 90% badanych próbek z ogrodów działkowych nie wymaga wapnowania. Część (ponad 65%) z nich jest już bardzo mocno przewapnowana odczyn powyżej 7,0, a w uprawach pod osłonami oraz na trawnikach często dochodzi do 7,5-7,8.!; zasobność w fosfor, potas i magnez zróżnicowana; Skrajny rozkład wyników badań w uprawach pod osłonami, tak w odniesieniu do ph jak i do składników pokarmowych (od zasobności bardzo niskiej - głodowej do 3-4 krotnie przekraczającej potrzeby pokarmowe najbardziej wymagających roślin jak w tej sytuacji możemy mówić o produkcji ekologicznej i o zdrowych produktach z działki?; Dlatego proponuję przyjęcie następującej zasady nawożenia w ROD: 1. Nigdy nie wapnujemy, zwłaszcza gleb lekkich, jeśli nie jesteśmy pewni, że wymagają one tego zabiegu.

11 11 2. Jeśli gleba jest kwaśna wapnujemy co 3-4 lata, zawsze przed jej przekopaniem: po zbiorze plonu głównego lub przed kopaniem na zimę (a nie po zimowym przekopaniu)!!!!! 3. Na glebach zwięzłych, z tendencją do zaskorupiania się przy poprawnym odczynie możemy zastosować niewielkie dawki (jak dla gleb lekkich przy potrzebach wapnowania wskazanych tj. 5-7kg CaO/ar) dla rozluźnienia gleby, raz na 2-3 lata, najlepiej pod kapustne dodatkowo zapobieganie występowania kiły. (Jeśli na warzywniku występuje kiła to nie uprawiać gorczycy w poplonie); 3/ sposoby przedstawiania wyników badań przez oschr-y: a/ Badania gleb tzw. metodą Egnera-Riehma: Próbka: próbek pierwotnych (nakłuć laską), 0,5kg gleby, podlega ona suszeniu i mieleniu przed wykonaniem badań laboratoryjnych, które razem z suszeniem i preparatyką trwają dni. Sposób przechowywania przed przekazaniem do laboratorium: niezależny od tmp., zabezpieczenie przed zanieczyszczeniami zewnętrznymi;

12 12 b/ Badania gleb tzw. metodą Uniwersalną: Próbka: próbek pierwotnych (nakłuć laską), 1 litr gleby, bezpośrednio po pobraniu dostarczyć do laboratorium lub można przechowywać przez 1-2 dni w lodówce (dola półka) w tmp C. Badania są wykonywane w próbkach świeżych, czas analiz 2 kolejne dni, wyniki w mg/litr badanego podłoża.

13 13 Wyniki badań laboratoryjnych na tle wymagań trawnika: Kod literowocyfrowy próbki GO/119/1 Dobra kondycja i zaopatrzenie trawnika wymaga: Wymagania pomidorów pod osłonami Wymagania ogórków pod osłonami Oznaczenie próbki przez klienta Podłoże z trawnika Odczyn ph w H 2 O Zasolenie w g NaCl/l N- NO 3 7,66 0,32 Poniżej 10 maksyma lnie do 6,5 Jak najniższe Co najmni ej 40 przed wiose nnym nawoż eniem 6,- 6,5 Do 2, BADANY SKŁADNIK (w mg/l gleby) P K Ca Mg Cl maksy malnie do Jak najni ższy Jak najni zszy Opracowując poniższe zalecenie przyjmuję, że próbka została pobrana reprezentatywnie i z poziomu 0-20 cm, gdyż tylko przy tym założeniu można opracować trafne zalecenie nawozowe. II. Omówienie wyników badań: Odczyn podłoża (ph) bardzo wysoki, zasadowy. Przy tym ph większość składników pokarmowych, w tym zwłaszcza nie zlecanego do badań, żelaza jest słabiej dostępna (lub ogólne niedostępna) dla korzeni traw. Proces ten dotyczy składników już będących w podłożu jak i w znacznej części stosowanych podczas nawożenia. Zasolenie i chlor (Cl) niskie to dobrze; Bardzo niski poziom azotu N; Poziom fosforu P - zabezpiecza minimum dla trawników; Poziom potasu (K) jest bardzo niski, kilkakrotnie poniżej wymagań murawy na trawnikach; Poziom wapnia (Ca) - bardzo wysoki i to on jest główną praprzyczyną za wysokiego ph i dalszych kłopotów z trawnikiem; Podobnie poziom magnezu (Mg) znacznie za wysoki. Jest go co najmniej 2 razy więcej niż wymagania trawnika. Ten nadmiar powoduje utrudnione pobieranie potasu, którego w ogóle jest za mało. Tym samym trawa odczuwa prawie brak potasu; Reasumując:

14 14 Brakujące składniki trzeba intensywnie uzupełniać, chociaż przy tym ph część z nich będzie się uwsteczniała przechodziła w formy niedostępne dla roślin. Nie ma innego wyjścia, ponieważ nie jest możliwe wyjęcie z gleby magnezu oraz wapnia, który tak wysoko podniósł ph; Jedynym wyjściem jest dążenie do stopniowego, wieloletniego zakwaszania za pomocą nawozów fizjologicznie kwaśnych z równoczesnym poprawnym bieżącym nawożeniem oraz okresowo wykonywaną areacją i wertykulacją podłoża (napowietrzanie i wygrabianie posuszu z darni); Poprawne racjonalne działanie powinno polegać na wykonaniu badań przed założeniem trawnika i właściwym przygotowaniu podłoża pod uprawę trwającą wiele lat według zasady lepiej zapobiegać niż leczyć. Jest to wniosek do rozważenia na przyszłość. III. Zalecenie: 1. Racjonalne działanie na takim trawniku polega na intensywnym (nie niższym niż poniżej zalecam) uzupełnianiu składników pokarmowych, w tym głównie w postaci nawozów fizjologicznie kwaśnych, które stopniowo będą obniżały odczyn podłoża (ph). Nierównowaga składników w czasie doprowadzania podłoża do poziomu właściwego dla traw wymaga (przynajmniej okresowego np. przez 1 rok) stosowania nawozów jednoskładnikowych. 2. Uwzględniając powolne tempo zmian ph spowodowane bardzo wysokim poziomem wapnia są również inne, dodatkowe sposoby na zwiększenie tempa obniżki ph, mianowicie: A/ 3-4 krotne, w ciągu sezonu wegetacyjnego, zastosowanie środka zakwaszającego podłoże Insolu ph (do nabycia w profesjonalnych sklepach lub hurtowniach ogrodniczych. Zasady jego stosowania są następujące: Zalecane stężenie 0,3% (3 ml/1 litr wody); Rozprowadza się litrów wody/100m 2 za pomocą np. polewaczki lub opryskiwacza. Zabieg jest dokładniejszy opryskiwaczem, lecz jest bardziej pracochłonny. Celem jest: w miarę równomierne rozprowadzenie cieczy po powierzchni trawnika; Zabieg przeprowadzać na suchą trawę, przy średniej lub niskiej temperaturze powietrza; Zabieg przeprowadzać na przemian z nawożeniem, nie krócej niż 3-4 dni po lub przed nawożeniem; B/ Zastosowanie posypowe na trawnik siarki, która jest w handlu pod nazwą Wigor S. Przy tym ph, jego dawka powinna wynosić nie mniej niż 2-2,5 kg/100m 2. Najwłaściwszym terminem stosowania tego nawozu jest okres poza wegetacyjny. Działa on powoli lecz w miarę skutecznie; C/ Przemienne, stosowanie obu w/w sposobów patrz A i B. 3. Rozpocząć jak najszybciej nawożenie (niestety intensywne i nawozami jednoskładnikowymi) w dawkach i terminach jak niżej: Azot (N) ze względu na potrzebę obniżki ph stosować go w postaci siarczanu amonu. Roczna dawka na 100m 2 trawnika (przy tym składzie chemicznym) powinna wynosić nie mniej niż 12kg nawozu, z następującym podziałem: 2,5kg jak najszybciej, następne dawki po 1,6kg w terminach: III dekada maja, II dekada czerwca, II dekada lipca, I dekada sierpnia i września i ostatnie nawożenie siarczanem amonu w I dekadzie października;

15 15 Fosfor (P) 4,5kg superfosfatu wzbogaconego 40% na 100m 2. Nawóz zastosować w jednorazowej dawce wiosennej (im szybciej tym lepiej), w 5-7dni po lub przed nawożeniu siarczanem amonu lub dzieląc ją na 2 części: jedną już obecnie i drugą w lipcu/sierpniu; Potas (K) 10,0kg siarczanu potasu z podziałem: 3,5kg już obecnie (najlepiej przed spodziewanym deszczem lub przed podlewaniem) po kilku dniach po zastosowaniu innych nawozów, 3kg w lipcu lub w sierpniu i 3,5kg przed zimą (w październiku); Uwagi: 1. Można też zakupić i zastosować dolistnie preparat żelazowy (lub zawierający komplet mikroelementów, w tym żelazo) w płynie. Szerzej nie wypowiadam się na ten temat, ponieważ badanie żelaza nie było przedmiotem zlecenia. Dlatego jest to tylko wniosek wynikający z praktyki, nie potwierdzony badaniem podłoża z przedmiotowego trawnika; 2. Powyższe zalecenie zabezpiecza poprawne zaopatrzenie trawy w podstawowe (zlecone do badań) składniki pokarmowe oraz niewielką, stopniową obniżkę ph. Nie jest możliwe bardzo szybkie doprowadzenie ph do poziomu optymalnego bez zniszczenia rosnącej trawy. Doprowadzenie badanego podłoża do wymagań trawy pod względem odczynu wymagać będzie kilku lat pod warunkiem, że woda do podlewania nie będzie zasadowa lub gdy będzie ona zakwaszana na bieżąco; 3. Przy kompleksowym działaniu: właściwe (nadrabiające niedobory składników - jak wyżej) nawożenie, areacja, zakwaszanie wody lub stosowanie wody o właściwych parametrach chemicznych dążącym do stwierdzenia warunków optymalnych dla trawnika, można również zastosować preparaty zwalczające fizycznie mech, typu Mogeton lub inne, dostępne w sprzedaży, które przyśpieszą zniszczenie mchu, a poprawiające się stopniowo warunki glebowe stopniowo będą zapobiegały jego ponownemu występowaniu w murawie. VII. Podział roślin wg wymagań w stosunku do odczynu: Ogólnie: Optymalne ph dla większości roślin wynosi 6,0 do 6,5 maksymalnie do 6,8. Optymalne dla procesów chemicznych w glebie 6,3 (przyswajalność fosforu, magnezu, potasu i większości mikroelementów). W szczegółach: 1. Rośliny najbardziej wrażliwe na zakwaszenie (optymalne ph około 6,8-7,4): Drzewa pestkowe (czereśnie, wiśnie, śliwy, morele i brzoskwinie),

16 16 Orzech włoski, Winorośl, Kwiaty: petunie, tulipany, dalie, pacioreczniki kanny, mieczyki, cynie, astry i chryzantemy; 2. Rośliny gleb lekko kwaśnych, optymalne ph około 6,1-6,6: Z drzew owocowych: jabłonie, grusze; Z krzewów: porzeczki; Z kwiatów: róże, kosaćce, hortensje czerwone i białe, magnolie, Z warzyw: buraki, kapusta, kalafior, marchew, pory, cebula, sałata, rzodkiewka, groch, fasola, pomidory, ogórki i papryka. Trawniki z typowymi mieszankami traw, z tym że: - na glebach lekkich ph do około 6,2; - na glebach zwięzłych ph do 6,6; 3. Rośliny gleb kwaśnych (ph 5,1-6,0): agrest, maliny, truskawki, aronia, pelargonie, w tym zwłaszcza surfinie, w tym również uprawiane w skrzynkach balkonowych i w pojemnikach. 4. Rośliny gleb bardzo kwaśnych (ph poniżej 5,0, lub jeszcze lepiej ph poniżej 4,5): borówki wysokie (amerykańskie), żurawiny, różaneczniki, hortensje niebieskie, wrzosowate. IX. Nawożenie roślin uprawianych w ROD: Tabela 1. Orientacyjne dawki nawozów zalecane dla roślin warzywnych. Składnik Grupa warzyw o wymaganiach wysokich średnich małych AZOT buraki, dynia, kalafiory, kapusta*, pory, selery, rabarbar brokuły, cebula, czosnek, szczypiorek, koper, marchew, pietruszka, pomidory, ogórki, sałata, szpinak groch, fasola, rzodkiewka Dawka g N /10 m

17 17 FOSFOR ** cebula, chrzan, fasola, kalafiory, kapusta, koper, marchew, ogórki, pomidory, pory, rabarbar, selery buraki, sałata, szpinak groch, pietruszka, rzodkiewka Dawka g P 2 O 5 /10 m POTAS ** brukselka, buraki, selery, kalafiory, kapusta włoska, pomidory, szpinak, rabarbar brokuły, cebula, kapusta biała i czerwona, marchew, ogórki, pietruszka, sałata fasola, groch, rzodkiewka Dawka g K 2 O/10 m * nie powinno się stosować większych dawek mocznika pod rośliny kapustne ze względu na pogorszenie się ich właściwości smakowych ** nawozy fosforowe i potasowe, zwłaszcza chlorkowe, można stosować jesienią, mieszając z całą warstwą orną gleby Tabela 2. Orientacyjne dawki nawozów zalecane dla roślin sadowniczych. Składnik i dawka N g/m 2 K 2 O g/m 2 P 2 O 5 g/m 2 MgO g/m 2 Drzewa młode 1-4 lat Drzewa owocujące Porzeczki, agrest Maliny Truskawki 1 rok Truskawki dalsze lata * ** *** *** Tylko przed sadzeniem Przed sadzeniem 10-20, w dalszych latach 6-12* z wyjątkiem truskawek

18 18 obornik Przed sadzeniem 4-6 kg/m 2, drzewa 1-2 lat 1-3 kg/m 2 jako ściółkę wokół drzew * nawozy azotowe i magnezowe rozsiewa się indywidualnie; średnica nawożonej powierzchni powinna być 1,5 razy większa od średnicy korony ** nawożenie potasem młodych drzew i krzewów rozpoczyna się od trzeciego roku *** tylko przed sadzeniem Tabela 3. Orientacyjne dawki nawozów zalecane dla roślin ozdobnych. Składnik /dawka Rok uprawy N g/10 m 2 Jednoroczne wysiewane do gruntu Jednoroczne uprawiane z rozsady P 2 O 5 g/10 m 2 K 2 O g/10 m Dwuletnie, byliny znajdujące się w gruncie I II III Byliny zimujące w pomieszczeniach Lilie, tulipany, krokusy, przebiśniegi, narcyzy I II III Konwalie Róże Krzewy iglaste I II I II Trawniki co drugi rok UWAGA: Większość roślin ozdobnych, zwłaszcza jednorocznych, pobiera największe ilości

19 19 składników w pierwszej połowie okresu wegetacji do kwitnienia. Tabela 4. Mnożniki do przeliczenia dawki w czystym składniku na wybrany nawóz. Nazwa nawozu Nawozy azotowe Zawartość czystego składnika w nawozie w % (N, P 2 O 5, K 2 O) Mnożnik Siarczan amonu 20 5 Saletrzak 28 3,6 Mocznik 46 2,2 Saletra amonowa 34 3 Nawozy fosforowe Superfosfat granulowany 19 5 Superfosfat potrójny 46 2,2 Fosforan amonu 46 2,2 Nawozy potasowe Siarczan potasu 50 2 Sól potasowa 60 1,7 Przykład: Dawce 160 g P 2 O 5 odpowiada 160 2,2 = 350 g superfosfatu potrójnego o zawartości 46% czystego składnika lub 160 5,3 = około 850 g superfosfatu granulowanego o zawartości 19% czystego składnika.

20 20 Tabela 5. Orientacyjne dawki niektórych mieszanek ogrodniczych w g/10 m 2. Rośliny Kapusta biała, czerwona, kalafior, rabarbar Brokuły, buraki liściowe (botwinka), cykoria, marchew późna, kapusta głowiasta wczesna, selery, szczypiorek Buraki ćwikłowe, cebula, czosnek, kalarepa, marchew wczesna, ogórki, pietruszka, pomidory, sałata, szpinak Fasola, groch, rzodkiewka Azofoska Nawóz Fructus Ogrodnik Florovit uniwersalny Truskawki Maliny Porzeczki, agrest Młode drzewa nieowocujące Drzewa owocujące dag/drzewo dag/drzewo dag/drzewo dag/drzewo dag/drzewo dag/drzewo UWAGA: Przy użyciu mieszanki Fructus Ogrodnik należy zastosować nawożenie uzupełniające potasem w ilości (zależnej od wymagań roślin) g siarczanu potasu na 10 m 2.

21 21 X. Cele i zasady badań agrochemicznych w ROD. 1. Cele badań: Cel ogólny: poznanie ph i potrzeb wapnowania oraz zasobności gleb i podłoży ogrodniczych po to, by tak nawozić by gleba mogła zabezpieczyć zapotrzebowanie roślin na składniki pokarmowe oraz gwarantować optymalny (zdrowy dla człowieka - pełnowartościowy) skład chemiczny plonów; Cele szczegółowe: Działkowcy początkujący (przejmujący działki) poznanie stanu wyjściowego oraz właściwe przygotowanie gleby pod dość często modernizowane nasadzenia zwracając uwagę na różnorodność wymagań poszczególnych grup roślin, w tym zwłaszcza wieloletnich (krzewy, drzewa, wieloletnie ozdobne) jednorazowy błąd działa przez wiele lat. Następne badania po 2-3 latach ustalenie czy przyjęte metody nawożenia są poprawne, czy zabezpieczają poprawę lub utrzymują stan poprawny; Działkowcy gospodarujący na działkach od wielu lat wystarczy badanie co 3-4 lata; Przed nasadzeniami i uprawie roślin o wymaganiach nietypowych, zwłaszcza w odniesieniu do ph (iglaki, wrzosy, wrzośce, borówka wysoka, hortensja niebieska, rododendrony, azalie itd.); Ustalenie przyczyn niewłaściwego wzrostu roślin, np. problemy z trawnikami, problemy w uprawach pod osłonami (słabe narastanie lub zniekształcenia owoców np. ogórków, sucha zgnilizna wierzchołkowa owoców pomidorów, problemy z papryką, opadanie zawiązków ogórków itp); Ustalenie stopnia skażenia gleby metalami ciężkimi (zwłaszcza przy drogach o dużym natężeniu ruchu, działki na wysypiskach) lub zawartości azotanów w warzywach, zwłaszcza w nowalijkach i w uprawach korzeniowych. Stosowanie wyników badań agrochemicznych w praktyce jako jeden z elementów oceny działki i ROD uczestniczących w konkursach;

22 22 2. Zasady organizacyjne badań: Każdy działkowicz indywidualnie lub zbiorowo może pobrać i dostarczyć do Stacji, a w terenie do jej przedstawiciela, próbki do badań; Można i część aktywnych ogrodów tak czyni - zorganizować zbiorowe pobieranie próbek do badań. Stacja zapewni wtedy: Wypożyczenie sprzętu (laski, woreczki do gleby); Instruktaż; Natomiast przy większej ilości próbek (od 50szt.) zapewnimy udział przedstawiciela Stacji przy pobieraniu próbek i ich odbiór do Stacji); Możliwe jest też odpłatne przeprowadzenie szkolenia z zakresu wyników badań i ich wykorzystania w praktyce; 3. Technika pobierania próbek: Jedna próbka powinna reprezentować teren o podobnej historii nawozowej i sposobie uprawy, czyli pobieramy oddzielne próbki z: Kwatery sadowniczej, zazwyczaj z trawnikiem cena 10,90zł; Orientacyjne badanie z warzywnika cena 10,90zł; Pełne badanie warzywnika i z folii lub szklarni cena 37,60zł; Próbki z kwatery sadowniczej i rozpoznawcze z trawnika i z warzywnika mogą być przez krótki okres przechowywane w warunkach naturalnych (zabezpieczone przed zanieczyszczeniem); Próbki spod osłon (folia i /lub szklarnia) oraz do pełnych badań z warzywnika i trawnika (zwłaszcza jeśli są na nim problemy) należy pobierać w dniu dostarczenia do laboratorium, lub dopuszcza się krótkotrwałe (do 2 dni) przechowanie jej w lodówce (w tmp.3-4 o C); Wielkość próbki - 0,50kg, a spod osłon i do pełnych badań warzywnika około 2 litry; Na 1 próbkę średnią należy pobrać próbek pojedynczych (pierwotnych) równomiernie rozmieszczonych na całym badanym terenie; Próbki pierwotne pobiera się z głębokości 0-20cm za pomocą laski Egnera, której część robocza ma długość 20cm. Na trawnikach unikamy zanieczyszczenia próbki przez trawę; Pobrane próbek pierwotnych umieszcza się w czystym, najlepiej foliowym woreczku, do którego dołączyć należy metryczkę umieszczoną na zewnątrz woreczka, z następującymi danymi: Nazwisko i imię; Adres zamieszkania; Miejsce pobrania próbki (warzywnik, trawnik, część sadownicza) Uwaga: Jeśli badania są organizowane grupowo i odbioru wyników dokonywała będzie 1 osoba lub będzie je przekazywał przedstawiciel Stacji na

23 23 zorganizowanym szkoleniu wtedy należy sporządzić wykaz zawierający w tytule nazwę ROD z adresem i danymi organizatora (łącznie z telefonem), a w treści nazwiska i imiona działkowiczów z zaznaczeniem miejsca/ miejsc pobrania próbek, czyli kolejno: Lp. Nazwisko i imię; Numer działki; Warzywnik i/lub, sad i/lub trawnik; Wniesiona opłata. Opłatę przyjmie pracownik Stacji wypisując pokwitowania imienne oddzielnie każdemu działkowcowi lub jedno pokwitowanie zbiorcze. Uwaga: Jeśli dokonuje się badań przed założeniem sadu do prawidłowego ustalenia nawożenia i wapnowania należy pobrać 2 próbki: 1- ną z poziomu 0-20cm i drugą z poziomu 21-40cm. Wtedy warstwę wierzchnią pobiera się laską zagłębiając ją na głębokość roboczą na powierzchni gleby, a warstwę z tych samych miejsc po wykopaniu dołków na głębokość pobrania warstwy wierzchniej czyli na 20cm i znów pobieramy laską z dna wykopanego dołka. Próbki pierwotne z 2 poziomów zsypuje się oddzielnie do naczyń (wiaderek) odpowiednio oznakowanych (np. poziom - 1, poziom - 2).

24 XI. Kompostowanie 24

25 25 XII. Nawożenie roślin ogrodniczych: Zasady nawożenia: 1. Do składników i wymogów gleby, o których powinien myśleć działkowiec /uprawa ekstensywna lub najwyżej średnio intensywna, z dużym udziałem nawozów naturalnych, zielonych i kompostu / - należą: N, P, K Mg; na trawniku dochodzi Fe; w szklarniach i w foliach do NPK dochodzą: poziom Ca, często zasolenie i Cl przy wodzie z wodociągów i przy zakupie obornika z gospodarstw nie ekologicznych. Mikroelementów /Fe, Mn, Cu, B i Zn/ przy w/w systemie gospodarowania zazwyczaj wystarcza. 2. Wszystkie w/w składniki - stosować w proporcjach wymaganych przez uprawiane rośliny. Niedobór lub nadmiar 1 z nich jest niekorzystny dla roślin utrudnia pobieranie pozostałych zgodnie z prawem minimum tzw. beczka Liebiega; 3. Dlatego pomimo nawożenia naturalnego czasami trzeba stosować nawozy mineralne: wprost do gleby, poprzez kompost lub dolistnie; 4. Dostosowanie nawożenia do wymagań rośliny nie jest możliwe bez wiedzy o ilości danego składnika w glebie. Bez tej wiedzy próbujemy trafić na oślep tak jak by strzelec miał zawiązane oczy; 5. Jako zasadę należy przyjąć doprowadzenie do optimum N, P, K, Mg i pod osłonami Ca przed siewem lub wysadzeniem; - na podstawie badań co 4 lata, a w folii co roku; 6. Na glebach lekkich dawki niższe, częściej stosowane. Jeśli nawozy mineralne to stosujemy je zawsze wiosną mały kompleks sorpcyjny oraz intensywne wymywanie, 7. Wyższe dawki przy pełnym zabezpieczeniu w wodę / często na działkach/; 8. Mniej o ok. 50%, zwłaszcza N i K przy zastosowaniu nawozu naturalnego; 9. Większe dawki N tj ponad 250 g/m 2, a przy płytkim zastosowaniu ponad 100g/m 2 należy koniecznie dzielić, stosując 60% pod korzeń, a 40% pogłównie; 10. Roślin o krótkim okresie wegetacji/ sałata, rzodkiewka, szpinak, botwina, szczaw wiosenny/ nie należy nawozić pogłównie lub wcale nie nawozić!!! 11. Jeśli w szklarni lub w folii w roku poprzednim stosowano wysokie nawożenie do końca wegetacji najlepiej nie uprawiać tam wiosną nowalijek!!!!!! 12. Wapnowanie gleb lekkich przeprowadzać wapnem węglanowym i najlepiej magnezowym np. Dolomitem.

26 26 XIII. Rodzaje nawozów mineralnych do stosowania w ROD: Zasadą jest stosowanie nawozów skoncentrowanych wysokoprocentowych: mniejsze zasolenie /zwłaszcza pod osłonami/, nawozy potasowe tylko siarczanowe bez Cl, gdyż większość roślin na działce nie znosi Cl. Wapno na gleby lekkie i średnie tylko węglanowe, najlepiej z Mg, na gleby ciężkie lepsze będzie wapno tlenkowe, gdyż działa intensywniej, nie ma obawy spalania przyśpieszonej mineralizacji próchnicy. I. Nawozy jednoskładnikowe: A./ Azotowe: mocznik- 46%- działa w temp. Gleby >10 0 C., saletra amonowa- 34%- przedsiewnie i pogłównie, Saletrzak-28%, Salmag-27,5%N i 3,5% Mg; siarczan amonu 20%. Zakwaszające np. pod borówkę, iglaki, hortensję niebieską, wrzosy, azalie: siarczan amonu i w 2 kolejności saletra amonowa. B/ Fosforowe: Superfosfaty-18%, 19%, 40%, 46%, 44% z borem- 0,5%; Płynny koncentrat pod nazwą Fostar /połączenia organiczno-mineralne 34,1% do podlewania roztwór 1% lub dolistnie - 0,5% - podlanie rozsad przy wczesnym wysadzaniu (tmp. podłoża poniżej 10 0 C. C/ Potasowe: siarczan potasu forma siarczanowa- 50%, chlorkowe- sól potasowa 40 i 57% lub 60%; D/ Magnezowe: siarczan magnezu 10% i 16%; E/ Wieloskładnikowe typu rolniczego: polifoski, lubofoski, fosforan amonu: 18%N i 46%P 2 O 5 ; F/ Zakwaszające: w/w siarczan amonu; fosforan monopotasowy: 52,2%P 2 O 5 i 34,5%K 2 0 oraz fosforan monoamonowy 12% N i 26,6% K 2 O.; G/ 2 składnikowe ogrodnicze: Saletra wapniowa 15,5%N i 26,6% CaO dobry, podstawowe źródło N i Ca pogłównie w szklarni (sucha zgnilizna wierzchołkowa owoców pomidora i czasami papryki. Doglebowo,a dolistnie w stężeniu 0,5%. Saletra potasowa: 13,5% N i 46% P 2 O 5 ; saletra magnezowa:n-10,7%, Mg-9,2%; H/ Wieloskładnikowe typu ogrodniczego = dla różnych roślin: Polskie: Azofoska /N P K Ca Mg -13,6%,6,19,1%, 4,5%; Fruktus, czasami można spotkać MIS-3 i MIS-4, Suprę, Multiwity, Mikrosole, Florowit,. Zagraniczne lub firm zagranicznych: YARA, Scots, Kemira o inne różne w różnych rejonach kraju,

27 27 YARA dawna Hydro: Pioniery, Nutrifole, Superby, Kristalony (niebieskie, czerwone, żółte, pomarańczowe i zielone), Hydro Plony, Hydrokompleksy: z mikroelementami; Scotts: Solinure, Agroelafy Ferticare, Cropcare, Poli-Feedy z mikroelementami/, Superby i inne. Kemira: Cropcare, Ferticale Grupa nawozów o spowolnionym działaniu: Osmocote różne typy o okresie działania 3-18 miesięcy, grupa nawozów Peters/ Excel, Professional/, Univers; Większość nawozów tych firm jest bardzo czysta, zawierają niewiele balastu dają niewiele zasolenie, często zawierają komplet schelatyzowanych mikroelementów i zazwyczaj siarkę. J/ Grupa nawozów specjalnych - pod konkretne rośliny- dostosowane składem i ph do potrzeb konkretnej grupy roślin, np. pod hortensje, trawniki, itp.; Uwaga na nawozy, których składu chemicznego nie ma na opakowaniu!!! K/ Nawozy zakwaszające : Insol ph do zakwaszania zasadowej wody, zakwaszania gleby przed uprawą (większe stężenia) oraz do podlewania rosnących roślin różne stężenia podane na opakowaniach; Wigor S siarkowy; Siarczan amonu, fosforany: monopotasowy i monoamonowy; L/ Nawozy specjalne, zazwyczaj dolistne: - mające działania ochronne p. chorobom: Florowit (Zn i Cu), Ekolisty i inne. Praktycznie na działkach Florowit oraz - zabezpieczające wapń dla owoców i warzyw gruntowych (pomidor i papryka): mniej chorób na owocach zwłaszcza na jabłkach np. gorzka plamistość podskórna, sucha zgnilizna wierzchołkowa pomidora i papryki): Metalosate Calcium z aminokwasami, - zwiększające tempo fotosyntezy (aktywatory fotosyntezy): w warunkach stresu roślin, zwiększają odporność, zwiększają wydajność fotosyntezy itp.: PENTAKEEP, GOEMAR BM 86, Rosasole, Rosabor, Busz, Busz z Si, Basifoliar Aktiv; Aminoplast z aminokwasami, M/ Środki poprawiające właściwości gleby: EM, GROGREEN Initial - (wodorosty morskie) i inne; Terminy stosowania: 1. Nawozy potasowe na glebach bardzo lekkich i lekkich wiosną przemycia do wód gruntowych KDPR; 2. Nawozy fosforowe na glebach bardzo lekkich i lekkich wolne przemieszczanie się w dół, zwłaszcza na trawnikach i w części sadowniczej lepiej jesienią; 3. Na glebach ciężkich P i K lepszy termin jesienny pod kopanie na zimę; 4. Azot 7-10 dni przed wysiewem lub wysadzeniem, a na trawnikach: w I- II dekadzie kwietnia i kolejno po co 2-gim koszeniu kończąc

28 28 nawożenie w I/II dekadzie sierpnia do maksymalnie I dekady września (przy długiej jesieni). Drzewa i krzewy: ½ w I dek kwietnia i ½ po kwitnieniu. 5. Potas na trawnikach: ½ wiosną lub jesienią i ½ w II dekadzie czerwca; 6. W foliach i w szklarniach: przed wysadzeniem i kilka razy w sezonie, szczególnie w okresie wiązania owoców np. u pomidorów narastanie 3-4 i dalszych gron. XIV. Nawożenie nawozami naturalnymi oraz kompostem (który jest nawozem organicznym) Cel nawożenia tymi nawozami: 1. Wzbogacenie gleby w składniki pokarmowe niezbędne dla roślin; 2. Składniki są powoli (w miarę rozkładu nawozu) uwalniane do gleby. Rośliny efektywniej je wykorzystują, są mniejsze straty w wyniku wypłukania w głąb gleby. 3. Dostarczenie substancji organicznej, która przekształca się w próchnicę, a ta w zwiększonej ilości powoduje intensywny rozwój życia mikrobiologicznego gleby, poprawa właściwości fizycznych struktura gruzełkowata, zatrzymywanie wody i składników pokarmowych, gleba jest bardziej zbuforowana: mniej narażona (rośliny na niej rosnące) na błędy użytkownika, unieruchamianie metali ciężkich, itd. Kompost (nawóz organiczny): produkowany z resztek organicznych: liście drzew, zdrowe resztki roślin, chwasty bez nasion, popiół drzewny, odpadki kuchenne; Skład chemiczny: azot: 0,3-0,6%; fosfor: 0,15-0,3%; potas: 0,15-0,35, a nawet do 0,40%; Rodzaje kompostów: 1. dojrzały (zazwyczaj 1,5 roczny): brązowa barwa, jednolita konsystencja. Można nim nawozić gleby wszystkich typów i rośliny wszystkich gatunków. Najlepszy okres stosowania jesień lub w międzyrzędzia podczas wegetacji. 2. Kompost półdojrzały (słodka próchnica) raczej tylko do nawożenia pogłównego. Dawki i sposób stosowania: A/ wiosną lub jesienią rozrzucamy go po grządce i pozostawiamy na powierzchni lub (lepiej) wymieszać z 4-6cm warstwą gleby. Dawki 6-10kg/m 2 B/próchnica słodka (półdojrzały kompost) może być stosowana jako: ściółka pod drzewa owocowe, krzewy owocowe i ozdobne; do zabezpieczenia krzewów (np. róż itp.) na zimę, a po zimie rozrzucona wokół = nawożenie;

29 29 Kora 1. rozdrobniona z drzew iglastych, stosowana w postaci świeżej lub przekompostowanej: A/ Świeża ( garbniki i inne związki- hamujące wzrost roślin) do ściółkowania roślin warstwa 3-5cm. ogranicza parowanie wody, hamuje rozwój chwastów, poprawia warunki termiczne B/ Przekompostowana jako podłoże organiczne w dawce litrów na 1m 2, do gleby, składnik podłoży do doniczek, iglaków, borówek, hortensji itp.; 2. Składniki pokarmowe ilości śladowe; 3. Zbiałczanie N po zastosowaniu kory: dodać dodatkowo N 3-4 kg saletry amonowej /m 3 kory; 4. Kompostowanie kory: do 6 miesięcy, dodajemy nawóz azotowy (2-3kg mocznika lub 3-4kg saletry amonowej, stała wilgotność, przerobić po 2-3 miesiącach; Torf: 1. niski bogaty w składniki pokarmowe (N, Ca), ph od słabo kwaśnego do zasadowego; 2. wysoki bardzo mało składników pokarmowych, ph 3-4, dużo masy organicznej, dobre właściwości powietrzne. Bardzo dobry pod rośliny kwasolubne: borówka wysoka, żurawina, rododendrony, wrzośce, niektóre iglaki; 3. przejściowy właściwości pośrednie pomiędzy 2 w/w; 4. dawki torfu: 5-10kg/m 2 ; 5. stosować jesienią, przekopać na około 10cm; Nawozy naturalne w ROD praktycznie tylko obornik: odchody zwierząt w połączeniu ze ściółką, składowane przez pewien okres czasu pod zwierzętami lub na gnojowni. Zawiera wszystkie składniki pokarmowe: makro- i mikroelementy oraz bardzo bogate życie biologiczne, rozkładające substancję organiczną w glebie. Rodzaje nawozów: Do nawożenia stosuje się obornik bydlęcy, od trzody chlewnej, koński i pomiot ptasi (drobiowy). Skład chemiczny zależy od rodzaju zwierząt i systemu ich żywienia. pomiot ptasi ma mniej wody od pozostałych i znacznie więcej składników pokarmowych, a w fermach drobiowych wielokrotnie więcej!!! Stosujemy go ostrożnie, mniejsze dawki, tylko pod rośliny o długim okresie wegetacji.

30 30 Obornik pomiot ptasi H 2 O % 55-60% substancja organiczna % 25-26% N 0,5-0,6 % 1,5-3,0 I więcej% P 2 O 5 0,25-0,3% ponad 1,0% K 2 O 0,6-0,8% 1,2-1,4% CaO 0,4-0,45% ponad 2% MgO 0,15-0,2% 0,4% Obornik: 1. gleby ciężkie: jesień, dawka do 6kg/m 2, przekopanie płytkie (10 maksymalnie 15cm, za głęboko rozkład beztlenowy gnicie butwienie; 2. gleby lekkie: lepiej wiosną, dawka około 3kg/m 2, przekopanie głębsze 15-20cm; 3. Folie i szklarnie: lepiej wiosną, przyśpiesza ogrzewanie gleby wcześniejsze wejście z uprawą roślin cieplolubnych; 4. stosujemy go pod rośliny najbardziej wrażliwe na niedobór próchnicy: ziemniaki (jeśli ktoś uprawia raczej teren), pomidor, ogórek (tylko obornik dobrze przefermentowany), kalafior, seler, cebulę, kapustę późną. inne rośliny w dalszych latach. Nie stosujemy obornika pod warzywa korzeniowe (rozgałęzienie korzeni). DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ!