Wyznaczanie kierunku północy to umiejętność wielce przydatna przy poruszaniu się w terenie. Istnieje na to kilka sposobów. Oto niektóre z nich:

Transkrypt

1

2 SPOSOBY WYZNACZANIA PÓŁNOCY Wyznaczanie kierunku północy to umiejętność wielce przydatna przy poruszaniu się w terenie. Istnieje na to kilka sposobów. Oto niektóre z nich: Na drzewach więcej gałęzi skierowanych jest ku południowi. Są one przeważnie dłuższe i bardziej rozwinięte. Zasada ta ma jedynie zastosowanie w przypadku drzew samotnych, a nie w głębi lasu, w zwartym drzewostanie. Mech i porosty pokrywają pnie samotnych drzew oraz samotnych głazów od strony północnej. Zasada ta nie zawsze sprawdza się w stosunku do drzew iglastych. Mrowiska prawie zawsze znajdują się obok pnia drzewa rosnącego w pewnym oddaleniu od innych i leżą zawsze po jego południowej stronie. Ta sama zasada dotyczy mrowisk przy kamieniach. Samotne mrowiska mają łagodniejsze zbocza od strony południowej, tak by mogły jak największą powierzchnią absorbować ciepło. Słoje na ściętych pniach drzew są szersze od strony południowej, a zwężają się od północnej. Śnieg dłużej zalega na zboczach od strony północnej. Latem żywica wyciekająca z pni sosen i jodeł gromadzi się od strony południowej. Zegarek też się do tego nadaje. Należy ustawić go małą wskazówką ku słońcu. Linia dzieląca kąt pomiędzy małą wskazówką, a cyfrą 12 na połowę wskazuje północ. Posługując się zegarkiem przy określaniu kierunków świata należy: - od wschodu słońca do południa dzielić kąt w lewo od liczby 12 do wskazówki zegarka - od południa do zachodu słońca dzielić kąt w prawo od liczby 12 Kierunek północno- południowy możemy określić dokładnie tylko wtedy, gdy zegarek idzie według czasu miejscowego. Kierunek północy w nocy można określić również według Gwiazdy Polarnej. Znajduje się ona w gwiazdozbiorze Małej Niedźwiedzicy (Mały Wóz). Znalezienie tej gwiazdy rozpoczynamy od znalezienia gwiazdozbioru Wielkiej Niedźwiedzicy (Wielki Wóz). Następnie przeprowadzamy przez dwie skrajne gwiazdy prostą, na której odkładamy pięciokrotną odległość między tymi gwiazdami. Na końcu tego odcinka znajduje się Gwiazda Polarna. Ale to jeszcze nie wszystko. Teraz kiedy mamy już naszą gwiazdkę możemy wyznaczyć kierunek północny. Pamiętacie jeszcze tę pięciokrotną odległość od Wielkiej Niedźwiedzicy do Małej Niedźwiedzicy? Otóż potraktujcie ją jak oś strzałki, zaś Gwiazdę Polarną jako jej grot wskazujący północ. Proste. Nie?

3 Najprostszym i najskuteczniejszym sposobem wyznaczenia kierunku północnego jest użycie busoli lub kompasu. Czym te dwa przyrządy różnią się od siebie? Otóż kompas to pudełko z podziałką w stopniach, zawierające zawieszoną na ostrzu igłę magnetyczną. Busola natomiast to nic innego jak kompas z dodatkiem urządzenia do celowania. Może być to np. ruchomy pierścień z muszką i przeziernikiem lub prosty brzeg pudełka busoli. Po co przy kompasie urządzenie do celowania? Jak za pomocą tych dwóch przyrządów wyznaczyć północ? A więc do dzieła! Najpierw upewnijmy się, ze w pobliżu nie ma żadnych przedmiotów mogących zakłócić pole magnetyczne igły. Mogą to być: linie wysokiego napięcia, przekaźniki telewizyjne, przekaźniki sieci komórkowych, ale i przedmioty użytku codziennego, jak: nóż myśliwski, scyzoryk, klucze. Słowem wszystko to co jest w stanie przewodzić elektryczność. Kiedy jesteś już pewien, że nic nie wpłynie na prawidłowe działanie urządzenia trzymając je poziomo zwolnij blokadę igły magnetycznej. Dzięki swoim magnetycznym właściwościom obróci się ona jednym końcem ku magnetycznej północy. Jest on za zwyczaj pomalowany na kolor czerwony. Teraz obróć kompas tak by igła wskazująca północ nachodziła na północ oznaczoną na kompasie literą N (North - północ). Teraz pozostało ci już tylko odczytać pozostałe kierunki oznaczone na kompasie. CO TO JEST AZYMUT? Azymut to kąt zawarty pomiędzy północą a wybranym punktem w terenie, mierzony przy pomocy busoli. Jak go wyznaczyć? To wcale nie takie trudne. Busolę umieszczamy poziomo na dłoni lub podkładce (mapa, zeszyt, ksiązka), celujemy urządzeniem celowniczym na interesujący nas obiekt, poczym przekręcamy pierścień tak, aby północ oznaczoną na kompasie literą N pokryła się z północą magnetyczną wskazywaną przez igłę i odczytujemy wielkość kąta. Wielkość azymutu oblicza się zgodnie z ruchem wskazówek zegara. SZKIC DROGI Po pierwsze weź busolę, kartkę i ołówek. Kartka powinna być na tyle duża żebyś mógł na niej zmieścić wybrany przez ciebie obszar w skali, która pozwoli ci na odczytanie szkicu. Szkic musi być czytelny! Dobrze jest również gdy kartka jest w kratkę. To znacznie ułatwia odznaczanie na jej powierzchni poszczególnych odcinków drogi. Teraz zdecyduj jaka skala będzie najlepsza dla odwzorowania na kartce drogi, którą chcesz pokonać. Drogę mierzymy w parokrokach. Jak sama nazwa wskazuje jeden parokrok to dwa kroki. Oceń wstępnie długość trasy oraz ile parokropków przypasować do jednej kratki na kartce. Oznacz także kierunek północy. Teraz możesz rozpocząć robienie właściwego szkicu. Idąc licz parokroki od punktu do punktu (np. od początku ulicy do pierwszego domostwa), a odliczenia zapisuj obok odpowiedniego odcinka na szkicu. Zakręty oznaczaj strzałkami przy których zapisuj odpowiednie azymuty. Na szkicu powinny znaleźć się także charakterystyczne obiekty jak: zabudowa, mostek, samotne drzewo, niewielka kępa drzew, tory kolejowe, itp. Po powrocie, jeżeli masz na to czas, dobrze jest przerysować szkic już na czysto.

4 OCENA ODLEGŁOŚCI NA OKO: PRACA Z MAPĄ: Mapa to rysunek powierzchni Ziemi wykonany na płaszczyźnie, w pomniejszeniu, wg ściśle określonych zasad matematycznych, za pomocą znaków umownych. Jej podstawową częścią składową jest skala, która informuje o stopniu zmniejszenia rysunku powierzchni Ziemi na mapie w stosunku do wymiarów rzeczywistych. Możemy przedstawić ją na trzy sposoby: 1) W postaci działania matematycznego skala liczbowa. 2) W postaci przyporządkowania dwóch liczb, oznaczających jednostki długości lub Powierzchni skala mianowa. 3) W postaci graficznej (linia podzielona na odcinki, których długość na mapie odpowiada określonym odległościom w rzeczywistości) podziałka liniowa. 1 : Skala liczbowa. 1cm 1km. Skala mianowa. Graficzny obraz skali podziałka liniowa.

5 Mapy dzielimy ze względu na: 1) Treść: ogólno geograficzne (ogólne i wszechstronne przedstawienie powierzchni Ziemi), tematyczne (przedstawienie wyłącznie wybranych zjawisk). 2) Skalę: Rodzaje map topograficznych:

6 3) Przeznaczenie: szkolne, turystyczne, samochodowe, żeglarskie, lotnicze, wojskowe. ORIENTOWANIE MAPY Mapa jest zorientowana, kiedy wszystkie kierunki na mapie są równoległe do odpowiadających im kierunków w terenie, a górna krawędź mapy zwrócona jest w kierunku północnym. Mapę orientować można : 1) za pomocą busoli. 2) według linii i przedmiotów terenowych. 1) Umieść busolę na mapie tak, by linia Pn - Pd na busoli pokrywała się z kierunkiem Pn - Pd na mapie. Teraz obracamy całość tak długo aż północny koniec igły magnetycznej pokaże odczyt 0 na tarczy busoli. 2) Orientując mapę tym sposobem znajdź: a) prostą linię w terenie (droga, tor kolejowy, kanał, itp.) widoczną na mapie i z miejsca, w którym stoisz. Ustaw mapę tak, aby kierunek linii na mapie pokrył się z kierunkiem linii w terenie. Wykorzystaj do tego formy terenu i przedmioty terenowe(domy, drzewa, linie wysokiego napięcia, itp.) znajdujące się po obu stronach linii. b) dobrze widoczny, w terenie i na mapie, przedmiot terenowy oraz miejsce, w którym stoisz. Połącz te dwa punkty linijką, a następnie obróć mapę tak, by linia przedłużenia linijki, wychodząca od strony przedmiotu terenowego na mapie, pokrywała się z obranym przedmiotem w terenie. Metodę tą można stosować gdy łatwo jest określić swoje położenie w terenie i na mapie. Ale co robić kiedy nie znamy własnego położenia?

7 OKREŚLANIE NA MAPIE WŁASNEGO POŁOŻENIA. Miejsce stania na mapie można określić według: 1) najbliższych przedmiotów terenowych. Na początku zorientuj mapę. Znajdź na niej przedmioty terenowe położone najbliżej ciebie i określ na oko miejsce stania względem nich. Sposób ten jest zalecany przy znacznej ilości przedmiotów terenowych i sporym ich zagęszczeniu. 2) rzeźby terenu. Tak jak powyżej, tyle że mapę porównuje się względem charakterystycznych form rzeźby terenu, które identyfikuje się na mapie. Np.: góra, rowy, wąwozy, rozpadliny, itp. 3) sposobu wcięć: a) Stojąc na linii terenowej (droga, tory kolejowe, kanał, itp.) zorientuj mapę i wybierz jakiś przedmiot terenowy widoczny zarówno na mapie jak i w terenie. Przyłóż do tego przedmiotu (na mapie) linijkę i, nie zmieniając położenia mapy, obracaj ją wokół niego, aż jej kierunek będzie kierunkiem na ten przedmiot. Miejsce przecięcia linijki z linią terenową na mapie to twoje miejsce stania. b) Kiedy brak prostych linii w terenie należy znaleźć przynajmniej trzy przedmioty terenowe i po zorientowaniu mapy na każdy z nich wyznaczyć kierunek przy pomocy linijki. Miejsce przecięcia cię linii na mapie będzie punktem twojego położenia. Jeżeli linie nie przetną się w jednym punkcie, zetkniemy się wówczas z tzw. trójkątem błędów, wewnątrz którego stoisz.

8 ZNAKI PATROLOWE Idź na przód. Idź szybko. Tu było dużo harcerzy. Tu są źli ludzie. Biegnij. Rozdieliliśmy się w tych kierunkach. Wracaj. Pogoda. Deszcz. Wracaj szybko. Wracaj biegiem. Poszukaj innej drogi. świata). Na pomoc. Idź wolno, ostrożnie. Nie idź tędy. Spotkajmy się w tym miejscu za 1h. Spotkajmy się w tym miejscu za 2h. Zła droga. Poszukaj innej. List w tym kierunku w odległości 7 kroków. Zadanie wykonałem, wróciłem do domu. Zaczekam w najbliższym domu. Tak. Nie. Zatrzymaj się tutaj. Śnieg. Burza. Południe (pory dnia i strony Północ. Wschód. Zachód. Noc. Dzień. Czekaj tu. Do obozu. Zastęp. Drużyna. Ognisko obozowe.

9 List, poczta. Poddaję się. Dobry. Zawarcie pokoju. Zły. Zawarcie pokoju. Wojna. Harce, polowanie. Pokój. Obóz zastępu. Czekać 5 min. Niebezpieczeństwo. Las. Woda niezdatna do picia. Czekać 10 min. Czekać 15 min. Czekać 20 min. Woda zdatna do picia. Świeża woda. Woda podziemna. Bród, mielizna. Czekać 40 min. Po dojściu tutaj huknąć. Po dojściu tutaj huknąć kilkakrotnie. Szukaj. Woda nie do przejścia. Znajdź właściwą drogę. W tym kierunku jest bród. Mężczyzna. Tu zostaw list. Obóz drużyny. Zły pies. Kobieta. Dziecko. Znalazłem, cieszę się. Radość.

10 ZNAKI TOPOGRAFICZNE Znaki umowne to obraz graficzny pokrycia terenu. Służą do przedstawienia, na mapie szczegółów sytuacyjnych. Krótkie objaśnienia literowe i cyfrowe umieszczane przy znakach wzbogacają treść mapy. Jednak dla zachowania klarowności obrazu konieczna jest pewna wybiórczość. Dlatego na mapie umieszcza się jedynie najważniejsze rzeczy, umożliwiające sprawną orientację w terenie. Znaki umowne możemy podzielić na: 1) określone grupy tematyczne: osiedla, obiekty przemysłowe i gospodarcze, urządzenia i środki łączności, koleje i drogi kołowe, roślinność, uprawy i grunty, wody, pojedyncze orientacyjne przedmioty terenowe, granice i ogrodzenia. 2) i rodzaje: a) punktowe, To znaki nie dające się przedstawić w skali mapy, mające wymiary większe od rzeczywistych. Ścisłe ich położenie wskazuje główny punkt znaku. Główne punkty znaków umownych: o kształcie symetrycznym środek znaku, z szeroką podstawą środek podstawy, posiadających w podstawie kąt prosty wierzchołek kąta, będących połączeniem kilku figur środek dolnej figury. Punkt główny wykorzystuje się przy pomiarach odległości między przedmiotami terenowymi i przy określaniu ich współrzędnych. b) liniowe, Znaki przedstawiające w rzucie poziomym linię (tory, drogi, granice, itp.), często grubszą niż wynika to ze skali. W celu zachowania dokładności położenia, posiadają oś znaku pełniącą taką samą funkcję, jak główny punkt znaku. c) konturowe, Przedmioty dające przedstawić się w skali mapy składające się z konturu (granicy zasięgu) i wypełnienia (znaki wypełniające, kolur). d) objaśniające. Uzupełniają charakterystykę przedmiotów terenowych i występują zawsze z wyżej omówionymi znakami umownymi.

11 Na mapie znajdziemy jeszcze: napisy (Np. nazwy własne), skróty (Np. s.art. studnia artezyjska, PGR państwowe Gospodarstwo Rolne), barwy zwiększające czytelność i rozdzielające poszczególne grupy tematyczne znaków umownych.. Dh. Małgorzata Romer Sam.