Prawo budowlane legalizuje bezprawie

Transkrypt

1 Prawo budowlane legalizuje bezprawie Mgr inż. arch. Władysław Korzeniewski Tragiczna katastrofa budowlana hali targowej w Katowicach w dniu 28 stycznia 2006 r. obnażyła braki i wady wielu regulacji prawnych, dotyczących projektowania, budowy i utrzymania obiektów budowlanych, w tym w szczególności zawartych w ustawie z 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane. W książce pt. Stosowanie Prawa Budowlanego Wydawnictwo Polcen, Warszawa 2005 r. przedstawiłem obszerną analizę i ocenę podstawowych konstrukcji tego Prawa oraz wnioski w sprawie konieczności jego kompleksowej nowelizacji dla usunięcia istotnych wad, spowodowanych w szczególności kilkudziesięciokrotnymi, cząstkowymi zmianami, wprowadzanymi doraźnie w ciągu 10 lat funkcjonowania tej ustawy. W artykule tym przedstawiam jeden z charakterystycznych przykładów niedoskonałości obecnie obowiązującej edycji Prawa budowlanego. Obrazuje on zagmatwanie i niespójność przepisów dotyczących warunków i skutków dokonywania w trakcie budowy zmian, w stosunku do zatwierdzonego projektu budowlanego i innych warunków pozwolenia na budowę. Odstąpienie od projektu budowlanego w trakcie budowy W pierwszej edycji ustawy z 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane nie było przepisu określającego zasady i tryb postępowania umożliwiającego inwestorowi zalegalizowanie w trakcie budowy zmian w stosunku do projektu budowlanego lub innych warunków pozwolenia na budowę. W praktyce, takie potrzeby występują bardzo często, uzasadnione interesem inwestora lub przyczynami od niego niezależnymi. Z tego powodu, w wyniku kilku kolejnych zmian Prawa budowlanego ustawami: 1) z 22 sierpnia 1997 r. (Dz. U. nr 111, poz. 726); 2) z 27 marca 2003 r. (Dz. U. nr 80, poz. 718); 3) z 16 kwietnia 2004 r. (Dz. U. nr 93, poz. 888); 4) z 28 lipca 2005 r. (Dz. U. nr 113, poz. 954) została ostatecznie ustalona aktualnie obowiązująca treść artykułu 36a, dodanego specjalnie do Prawa budowlanego (poniżej). Braki w wykazie istotnych odstąpień wg art. 36a Efekt wprowadzenia wadliwej redakcji pierwszej wersji art. 36a, a szczególnie sukcesywnego zagmatwania treści zawartych w nim przepisów, jest porażający. W zakresie istotnych odstąpień od projektu i innych warunków pozwolenia (które można określić na podstawie art. 36a ust. 5, jako wymagające zmiany pozwolenia Art. 36a 1. Istotne odstąpienie od zatwierdzonego projektu budowlanego lub innych warunków pozwolenia na budowę jest dopuszczalne jedynie po uzyskaniu decyzji o zmianie pozwolenia na budowę. 2. Właściwy organ uchyla decyzje o pozwoleniu na budowę, w przypadku wydania decyzji, o której mowa w art. 51 ust. 1 pkt 3. 1) 3. W postępowaniu w sprawie zmiany decyzji o pozwoleniu na budowę, przepisy art stosuje się odpowiednio do zakresu tej zmiany. 2) 4. (uchylony). 5. Nieistotne odstąpienie od zatwierdzonego projektu budowlanego lub innych warunków pozwolenia na budowę nie wymaga uzyskania decyzji o zmianie pozwolenia na budowę i jest dopuszczalne, o ile nie dotyczy: 1) zakresu objętego projektem zagospodarowania działki lub terenu, 2) charakterystycznych parametrów obiektu budowlanego: kubatury, powierzchni zabudowy, wysokości, długości, szerokości i liczby kondygnacji, 3) (uchyla się), 3) 4) (uchyla się), 4) 5) zapewnienia warunków niezbędnych do korzystania z tego obiektu przez osoby niepełnosprawne, 6) zmiany zamierzonego sposobu użytkowania obiektu budowlanego lub jego części, 7) ustaleń miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego lub decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu oraz nie wymaga uzyskania opinii, uzgodnień, pozwoleń i innych dokumentów, wymaganych przepisami szczególnymi. 6. Projektant dokonuje kwalifikacji zamierzonego odstąpienia oraz jest obowiązany zamieścić w projekcie budowlanym odpowiednie informacje (rysunek i opis) dotyczące odstąpienia, o którym mowa w ust. 5. 1) Dotyczy postępowania w przypadku istotnego odstąpienia od zatwierdzonego projektu budowlanego lub innych warunków pozwolenia przed uzyskaniem decyzji w sprawie zmiany pozwolenia na budowę. 2) Powołane artykuły zawierają przepisy określające zasady i tryb postępowania w sprawie zatwierdzenia projektu budowlanego i uzyskania pozwolenia na budowę. 3) Uchylony pkt 3 określał, jako odstąpienie istotne, zmianę geometrii dachu (kąt nachylenia, wysokość kalenicy i układ połaci dachowych). 4) Uchylony pkt 4 określał, jako odstąpienie istotne, brak wykonania niezbędnych elementów wyposażenia budowlano-instalacyjnego, zapewniających użytkowanie obiektu budowlanego zgodnie z przeznaczeniem. 3

2 4 na budowę) nie zostały w obecnie obowiązującej wersji tego przepisu wymienione odstąpienia od przewidzianych w zatwierdzonym projekcie budowlanym, które należą do zasadniczych rozwiązań projektowych. Dotyczy to mianowicie zmian formy architektonicznej bryły i elewacji obiektu, układu konstrukcyjnego budowli, a także wyposażenia technicznego, czyli instalacji budowlanych i urządzeń technicznych niezbędnych z uwagi na przeznaczenie obiektu budowlanego, które nie zostały w ostatniej edycji Prawa budowlanego uznane za istotne! Odstąpień w tym zakresie nie można jednak w żadnym wypadku traktować jako nieistotne, gdyż stanowią one obiektywne naruszenie istoty koncepcji autorskiej projektantów architektury, konstrukcji i instalacji, a zatem stoją w kolizji z przepisami Prawa budowlanego, mówiącymi o prawach, obowiązkach i odpowiedzialności projektanta (art. 20 i 21), a także są zagrożone surowymi karami, wynikającymi z przepisów art. 59f, dotyczących skutków karnych w wypadku negatywnych wyników obowiązkowej kontroli gotowego obiektu budowlanego, o czym będzie dalej mowa. Błędnej kwalifikacji prawnej istotnych i nieistotnych odstąpień od projektu budowlanego, nie zmienia dodanie ostatnio w art. 36a ustępu 6 następującej treści: Projektant dokonuje kwalifikacji zamierzonego odstąpienia oraz jest obowiązany zamieścić w projekcie budowlanym odpowiednie informacje (rysunek i opis) dotyczące odstąpienia, o którym mowa w ust. 5. W treści ust. 6 brak bowiem jednoznacznego ustalenia, że: 1) do uzyskania od projektanta wymaganej kwalifikacji zamierzonego odstąpienia, powinien być zobowiązany inwestor, ponieważ w przypadku, gdy projektant nie pełni nadzoru autorskiego, nie jest mu znany ani stan budowy, ani zamierzenia inwestora dotyczące odstąpień od projektu budowlanego; 2) projektant jest wprawdzie zobowiązany do zakwalifikowania zamierzonego odstąpienia od projektu budowlanego, ale może tego dokonać tylko w zakresie zmian nieistotnych, ponieważ zakres zmian istotnych został już określony enumeratywnie w art. 36a ust. 5 ustawy, a więc nie może być inaczej zakwalifikowany przez projektanta; 3) zmiany w zakresie rozwiązań architektonicznych, konstrukcyjnych i instalacyjnych zostały wykreślone z wykazu zmian istotnych w ust. 6, a zatem projektanci nie mają jednoznacznej podstawy do dzielenia ich na istotne i nieistotne. Zanegowanie wymagań podstawowych i przepisów techniczno-budowlanych Literalne brzmienie przepisu art. 36a ust. 5, pozwalające na zakwalifikowanie, jako nieistotne, zmian w zakresie formy architektury, konstrukcji i instalacji wprowadzanych w trakcie budowy w stosunku do projektu budowlanego i innych warunków pozwolenia na budowę, może być potraktowane jako zwolnienie z obowiązku przestrzegania wymagań podstawowych, jakim powinny odpowiadać obiekty budowlane, określonych w art. 5 ustawy Prawo budowlane (patrz poniższy tekst art. 5), zgodnych z dyrektywą unijną nr 90/106 EEC. Zgodnie z art. 7 Prawa budowlanego, wymagania podstawowe, określone w sposób syntetyczny w art. 5, są konkretyzowane w rozporządzeniach wykonawczych, które określają warunki techniczne, jakim powinny odpowiadać budynki i inne rodzaje obiektów budowlanych oraz ich usytuowanie. Natomiast w art. 9 został ustalony bardzo złożony tryb postępowania w sprawach uzyskania zgody na zastosowanie, w szczególnych przypadkach, Art Obiekt budowlany wraz ze związanymi z nim urządzeniami budowlanymi należy, biorąc pod uwagę przewidywany okres użytkowania, projektować i budować w sposób określony w przepisach, w tym techniczno-budowlanych, oraz zgodnie z zasadami wiedzy technicznej, 1) zapewniając: 1) spełnienie wymagań podstawowych dotyczących: a) bezpieczeństwa konstrukcji, b) bezpieczeństwa pożarowego, c) bezpieczeństwa użytkowania, d) odpowiednich warunków higienicznych i zdrowotnych oraz ochrony środowiska, e) ochrony przed hałasem i drganiami, f) oszczędności energii i odpowiedniej izolacyjności cieplnej przegród; 2) warunki użytkowe zgodne z przeznaczeniem obiektu, w szczególności w zakresie: a) zaopatrzenia w wodę i energię elektryczną oraz, odpowiednio do potrzeb, w energię cieplną i paliwa, przy założeniu efektywnego wykorzystania tych czynników, b) usuwania ścieków, wody opadowej i odpadów; 3) możliwość utrzymania właściwego stanu technicznego; 4) niezbędne warunki do korzystania z obiektów użyteczności publicznej i mieszkaniowego budownictwa wielorodzinnego przez osoby niepełnosprawne, w szczególności poruszające się na wózkach inwalidzkich; 5) warunki bezpieczeństwa i higieny pracy; 6) ochronę ludności, zgodnie z wymaganiami obrony cywilnej; 7) ochronę obiektów wpisanych do rejestru zabytków oraz obiektów objętych ochroną konserwatorską; 8) odpowiednie usytuowanie na działce budowlanej; 9) poszanowanie, występujących w obszarze oddziaływania obiektu, uzasadnionych interesów osób trzecich, w tym zapewnienie dostępu do drogi publicznej; 3 10) warunki bezpieczeństwa i ochrony zdrowia osób przebywających na terenie budowy. 1) W pierwszej edycji Prawa budowlanego był wskazany również obowiązek zapewnienia zgodności z Polskimi Normami, który został uchylony po zniesieniu ich obligatoryjności ustawą z 12 września 2002 r. o normalizacji (Dz. U. nr 169, poz z późn. zm.).

3 innych rozwiązań równorzędnych, jeżeli istnieje taka obiektywnie uzasadniona konieczność lub celowość. Brak wyszczególnienia w art. 36a, jako istotnych, odstąpień od wymagań podstawowych i od przepisów techniczno-budowlanych, usprawiedliwia zaniechanie uzyskania zgody na jakiekolwiek odstępstwa w tym zakresie. Dezawuuje to sens i powagę ustawowego trybu ustanawiania przepisów techniczno-budowlanych, jak również czyni zbędnym stosowanie ustawowego trybu dopuszczania odstępstw od tych przepisów, które można wobec tego omijać bezkarnie, powołując się na art. 36a ust. 5. Stwierdzenie nieprawidłowości w trakcie obowiązkowej kontroli budowy Ustawą z 27 marca 2003 r. o zmianie ustawy Prawo budowlane oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. nr 80, poz. 718) został wprowadzony do Prawa budowlanego nowy art. 59a, który w ust. 2 określa zakres obowiązkowej kontroli obiektu budowlanego, dokonywanej przez organ nadzoru budowlanego na wezwanie inwestora. Takim wezwaniem, zgodnie z art. 57 ust. 6, staje się automatycznie wniosek o pozwolenie na użytkowanie gotowego obiektu budowlanego, wzniesionego na podstawie pozwolenia na budowę. Zakres rzeczowy obowiązkowej kontroli budowy Zakres rzeczowy obowiązkowej kontroli budowy został określony w art. 59a Prawa budowlanego w sposób ogólny, jako spis zagadnień podlegających kontroli, pozostawiający jednak duże pole do uznaniowego wyboru cech i parametrów wymagających oceny stwierdzonych nieprawidłowości. W przepisach art. 59a do art. 59g włącznie, dotyczących prowadzenia i skutków obowiązkowej kontroli, nie ma bowiem jakiejkolwiek wzmianki o ocenie wartości (znaczenia) stwierdzonych niezgodności z projektem budowlanym, np. przez ich zakwalifikowanie do istotnych lub nieistotnych nieprawidłowości. Natomiast przepisy art. 59a 59g grożą inwestorowi, który wprowadzi w trakcie budowy zmiany, bez uprzedniego uzyskania decyzji o zmianie pozwolenia na budowę, dotkliwymi represjami w przypadku stwierdzenia, w trakcie obowiązkowej kontroli obiektu budowlanego, niezgodności z projektem budowlanym i innymi warunkami pozwolenia na budowę, wyszczególnionych w art. 59a, bez względu na ich znaczenie merytoryczne. Trudno jednak uznać za uzasadnione wymierzenie takiej samej kary za niezgodność z projektem budowlanym, polegającą na zmianie usytuowania obiektu budowlanego naruszającą przepisy techniczno-budowlane, ze zmianą, która przepisów tych nie narusza, a nawet poprawia warunki użytkowe i bezpieczeństwa (np. przez zwiększenie wymaganych przepisami i przewidzianych w projekcie budowlanym minimalnych odległości między budynkami lub od granic działki budowlanej). Prawo budowlane nie daje wprawdzie podstawy do takiej kwalifikacji stwierdzonych nieprawidłowości. Aby jednak nie doprowadzać do ewidentnych błędów w kwalifikowaniu stwierdzonych nieprawidłowości, wskazane jest logiczne wykorzystanie przynajmniej uwag i wniosków, przedstawionych w tabeli 1, dopóki sprawy te nie zostaną uregulowane wiążąco w drodze odpowiedniej zmiany art. 59a. Niekompletność obowiązkowej kontroli budowy W zakresie rzeczowym obowiązkowej kontroli budowy, ustalonym w art. 59a, ust. 2, zostały całkowicie pominięte dwa bardzo istotne tematy: 1) sprawdzenie czy w wykonanym obiekcie budowlanym został zachowany układ funkcjonalny ogólny obiektu i pomieszczeń przeznaczonych na pobyt ludzi, zgodnie z projektem budowlanym i czy ewentualne nieprawidłowości w tym zakresie nie naruszają przepisów techniczno-budowlanych, w tym szczególnie dotyczących bezpieczeństwa pożarowego, a w zakładach i pomieszczeniach pracy także przepisów dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy, 2) sprawdzenie, czy forma architektoniczna obiektu budowlanego, a w obiektach użyteczności publicznej także forma architektoniczna wnętrz pomieszczeń przeznaczonych do użytku ogólnego, została wykonana zgodnie z zatwierdzonym projektem budowlanym i pozwoleniem na budowę lub uzyskaną decyzją o zmianie pozwolenia na budowę. W odniesieniu do pierwszego tematu trzeba zwrócić uwagę, że problematyka ta jest w zasadniczym zakresie przedmiotem wymaganych uzgodnień projektu budowlanego z rzeczoznawcami do spraw bezpieczeństwa i higieny pracy, sanitarno-higienicznych i ochrony przeciwpożarowej, przed jego zatwierdzeniem i wydaniem pozwolenia na budowę. Po wykonaniu budowy i otrzymaniu od inwestora zawiadomienia, zgodnie z art. 56, właściwe organy Państwowej Inspekcji Pracy, Państwowej Inspekcji Sanitarnej i Państwowej Straży Pożarnej mają, w terminie 14 dni od otrzymania zawiadomienia, zająć stanowisko w sprawie zgodności wykonania obiektu budowlanego z projektem budowlanym. Zgodnie z art. 57 ust. 3, inwestor powinien do wniosku o pozwolenie na użytkowanie dołączyć oświadczenie tych organów o braku sprzeciwu lub uwag tych organów, natomiast gdy organy te takich oświadczeń nie złożą w terminie 14 dni, uznaje się z mocy prawa (art. 56 ust. 2), że nie mają one żadnych zastrzeżeń co do zgodności budowy z projektem budowlanym. 5

4 Tabela 1. Zakres rzeczowy obowiązkowej kontroli budowy przed wydaniem pozwolenia na użytkowanie Lp. Zakres kontroli, wg art. 59a ust.2, obejmuje sprawdzenie Uwagi i wnioski w sprawie wykonania sprawdzenia 1. Zgodności obiektu budowlanego z projektem zagospodarowania działki lub terenu 2. Zgodności obiektu budowlanego z projektem architektoniczno-budowlanym w zakresie: a) charakterystycznych parametrów technicznych: kubatury, powierzchni zabudowy, wysokości, długości, szerokości i liczby kondygnacji b) wykonania widocznych elementów nośnych układu konstrukcyjnego obiektu budowlanego Należy rozumieć, że chodzi o sprawdzenie zgodności usytuowania obiektu budowlanego względem linii rozgraniczającej i linii zabudowy, granic działki oraz innych obiektów budowlanych na działce własnej i na działkach sąsiednich z projektem budowlanym i przepisami techniczno-budowlanymi. Nie ma prawnego i logicznego uzasadnienia, aby pominąć sprawdzenie zgodności usytuowania urządzeń budowlanych związanych z obiektem budowlanym, jak dojazdy, parkingi, miejsca gromadzenia odpadów (śmietniki) i nieczystości ciekłych (szamba) i studnie, których usytuowanie wymaga zachowania obowiązujących odległości. Pominięcie w tym punkcie sprawdzenia usytuowania tych elementów nie może być usprawiedliwione wykazaniem w pkt. 2d) sprawdzenia samego faktu wykonania urządzeń budowlanych na terenie działki i w obiekcie budowlanym. Stwierdzenie braku zachowania minimalnych odległości od granic i innych obiektów i urządzeń budowlanych, określonych w przepisach techniczno-budowlanych, należy traktować jako uchybienie istotne. Nie ma natomiast uzasadnienia, aby traktować, jako istotną niezgodność z projektem i przepisami techniczno-budowlanymi zwiększenie odległości między elementami zabudowy działki lub terenu, które nie pogarszają, lecz poprawiają warunki użytkowe, sanitarne i bezpieczeństwa pożarowego. Jako istotne uchybienia w zakresie parametrów technicznych należy uznać takie, które wykraczają poza ustalone w planie miejscowym lub w decyzji o warunkach zabudowy, albo wywołują konieczność spełnienia ostrzejszych warunków technicznych w drodze zmiany rozwiązań projektowych, czego nie dokonano i nie uzyskano zmiany pozwolenia na budowę. Istotnym uchybieniem jest niezachowanie wymaganej minimalnej wysokości kondygnacji lub określonych pomieszczeń, zgodnie z przepisami techniczno-budowlanymi i przepisami bhp. Należy rozumieć, że ustawodawcy chodziło o łatwo sprawdzalne naocznie elementy nośne, nie wymagające dokonywania odkrywek lub elektronicznych pomiarów wgłębnych tomograficznych. Jednakże w obiekcie całkowicie wykończonym niesprawdzalne są np. monolityczne stropy żelbetowe, a nawet ściany monolityczne, widoczne tylko od strony wnętrza obiektu, a zakryte od strony zewnętrznej warstwami izolacji termicznej i osłonami elewacyjnymi. Niesprawdzalna jest również wartość konstrukcyjna widocznych elementów nośnych takich, jak np. słupy i kolumny obłożone izolacją termiczną i wykładziną zewnętrzną, dźwigary strunobetonowe lub kablobetonowe, Ogólnie trzeba również przyjąć, że o wartości konstrukcji nośnych może w wyższym stopniu decydować struktura elementu, niż jej wygląd i wymiary zewnętrzne. Z tych powodów ten temat sprawdzeń wymaga uściślenia zapisu ustawowego w sposób technicznie uzasadniony. 6 c) geometrii dachu (kąt nachylenia, wysokość kalenicy i układ połaci dachowych) Należy rozumieć, że sprawdzenie wskazanych parametrów zewnętrznych (gabarytów) dachu jest potrzebne dla zbadania zgodności jego wykonania z decyzją organu gminy o warunkach zabudowy (patrz podrozdział 4.1), która określa także wysokość górnej krawędzi elewacji frontowej obiektu. Ponieważ wysokość obiektu podlega sprawdzeniu (wg pkt. 2a), dlatego tutaj przez nieścisły zwrot "wysokość kalenicy" należy rozumieć wysokość od poziomu górnej krawędzi elewacji frontowej do kalenicy lub punktu zbiegu połaci dachowych. Ponieważ pomiar parametrów dachu jest technicznie trudny (trzeba zastosować odpowiednie przyrządy), a nieznaczne odchylenia in plus i in minus nie mają istotnego znaczenia merytorycznego, zatem należy rozumieć, że chodzi tylko o sprawdzenie, czy faktyczne wykonanie dachu nie powoduje naruszenia zasad ukształtowania dachu ustalonych w planie miejscowym lub w decyzji o warunkach zabudowy. Należy zauważyć, że ustawodawca nie wskazuje w ogóle potrzeby sprawdzenia, czy w obiekcie oddawanym do użytkowania nie występują istotne nieprawidłowości w ukształtowaniu dachu, wykonaniu pokrycia i obróbek blacharskich, które mogą doprowadzić szybko do utraty wartości użytkowych, a nawet bezpieczeństwa obiektu.

5 d) wykonania urządzeń budowlanych Należy rozumieć, że chodzi o sprawdzenie, czy faktycznie zostały wykonane, zgodnie z projektem budowlanym, urządzenia budowlane wskazane w definicji prawnej art. 3 pkt 9, która mówi (wprawdzie wysoce nieściśle, że przez urządzenia budowlane należy rozumieć urządzenia techniczne związane z obiektem budowlanym, zapewniające możliwość użytkowania obiektu zgodnie z jego przeznaczeniem, jak przyłącza i urządzenia instalacyjne, w tym służące oczyszczaniu lub gromadzeniu ścieków, a także przejazdy, ogrodzenia, place postojowe i place pod śmietniki. Jako istotne uchybienie należy traktować wykonanie (zainstalowanie) urządzeń o efektywności użytkowej niższej od projektowanej. Natomiast brak wykonania zaprojektowanych urządzeń powinien być traktowany jako podstawa do odmowy pozwolenia na użytkowanie do czasu ich wykonania, albo do wydania pozwolenia na użytkowanie pod warunkiem wykonania brakujących urządzeń w określonym terminie, jeżeli do użytkowania obiektu można przystąpić przed ich wykonaniem. e) zasadniczych elementów wyposażenia budowlano-instalacyjnego, zapewniających użytkowanie obiektu zgodnie z przeznaczeniem f) zapewnienie warunków niezbędnych do korzystania z tego obiektu przez osoby niepełnosprawne, w szczególności poruszających się na wózkach inwalidzkich, w stosunku do obiektu użyteczności publicznej i budynku mieszkalnego wielorodzinnego Zapis ustawowy jest nieścisły i nietechniczny, ponieważ nie wiadomo, czy chodzi o sprawdzenie: 1) czy wykonano wszystkie instalacje zaprojektowane w danym obiekcie budowlanym, wymagane z uwagi na jego przeznaczenie, czyli zasadnicze, albo 2) czy wykonano zasadnicze elementy określonych instalacji, a pominięto tylko jakieś elementy nie mające zasadniczego znaczenia? W pierwszym przypadku, w niektórych rodzajach obiektów budowlanych, jako nieistotny może być potraktowany brak całkowitego wykonania jedynie instalacji telekomunikacyjnej, która może być i jest najczęściej wprowadzana sukcesywnie na zamówienie poszczególnych użytkowników. W drugim przypadku, w budynkach mieszkalnych, rekreacji indywidualnej i gospodarczych, może być uznany za nieistotny brak w chwili odbioru budynku niektórych aparatów sanitarnych lub armatury, przewidzianych do zainstalowania przez samych użytkowników, co jest np. obecnie powszechnie stosowaną praktyką. Natomiast wszystkie inne instalacje powinny być kompletne, bo tego wymaga ich skuteczne i bezpieczne działanie. A zatem stwierdzenie ich niekompletności powinno skutkować po prostu odmową pozwolenia na użytkowanie. W budynkach użyteczności publicznej nie można w ogóle dopuszczać możliwości oddania ich do użytku, nawet w części, bez wykonania wszystkich instalacji i urządzeń technicznych, wymaganych ze względu na ich przeznaczenie. W toku obowiązkowej kontroli należy sprawdzić zgodność wykonania elementów budynku i jego wyposażenia w urządzenia zapewniające wymaganą dostępność i odpowiednie warunki użytkowania przez osoby niepełnosprawne, zgodnie z przepisami rozporządzenia MI z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie. 3. Wyrobów budowlanych szczególnie istotnych dla bezpieczeństwa konstrukcji i bezpieczeństwa pożarowego Sprawdzenie powinno polegać na zbadaniu: zgodności dowodów jakości wyrobów dostarczonych na budowę i zastosowanych na budowie z cechami wyrobów określonymi w projekcie budowlanym, a w obiektach realizowanych systemem zamówień publicznych, także ze specyfikacją techniczną, zgodności cech zainstalowanych urządzeń ochrony przeciwpożarowej z projektem budowlanym, wyników badania próbek betonu i innych materiałów lub wyrobów. 4. Wykonania rozbiórki istniejących obiektów budowlanych nieprzewidzianych do dalszego zachowania albo tymczasowych obiektów budowlanych, jeżeli upłynął termin rozbiórki ustalony w pozwoleniu Sam sposób sprawdzenia nie wymaga komentarza. Natomiast w przypadku stwierdzenia niewykonania rozbiórki, bez uprzedniego złożenia w tej sprawie wniosku inwestora o zmianę terminu lub innych warunków rozbiórki, przed złożeniem wniosku o pozwolenie na użytkowanie, powinno być potraktowane jako uchybienie istotne, uzasadniające wydanie odmowy pozwolenia na użytkowanie. 5. Uporządkowania terenu budowy Sam sposób sprawdzenia nie wymaga komentarza. Wyniki sprawdzenia organ musi oceniać uznaniowo, z uwzględnieniem jednak konieczności zapewnienia bezpieczeństwa użytkowania i ładu budowlanego. Jako istotne uchybienie w tym zakresie należy traktować niezgodność złożonego oświadczenia kierownika budowy o uporządkowaniu terenu budowy ze stanem faktycznym. 7

6 8 Prawo budowlane nie nakłada na organ nadzoru budowlanego obowiązku uwzględnienia sprzeciwu właściwego organu, ale taka konieczność nie powinna budzić żadnej wątpliwości, ponieważ organ nadzoru budowlanego nie może zignorować zgłoszonego sprzeciwu. Organ nadzoru budowlanego powinien natomiast wykorzystać również treść zgłoszonych przez te organy uwag do skonfrontowania ich ze stanem faktycznym w trakcie obowiązkowej kontroli i ocenić, w oparciu o obowiązujące przepisy, czy stanowią one nieprawidłowości podlegające karze. W przeciwnym razie, uwagi właściwych organów mogłyby pozostać całkowicie bezskuteczne. Natomiast w przypadku, kiedy właściwy organ specjalistyczny nie zajął stanowiska w terminie 14 dni od zawiadomienia przez inwestora o wykonaniu obiektu budowlanego, wówczas należałoby oczekiwać, że w trakcie obowiązkowej kontroli zostanie poddana sprawdzeniu przez nadzór budowlany, z jego własnej inicjatywy, zgodność wykonania obiektu budowlanego w zakresie podlegającym uzgodnieniu projektu budowlanego z upoważnionym rzeczoznawcą, co najmniej w zasadniczym zakresie. Zaniechanie bowiem takiego sprawdzenia przez organ nadzoru budowlanego, prowadziłoby w wielu przypadkach do zalegalizowania (zgodnie z Prawem budowlanym!) stanu zagrożenia bezpieczeństwa ludzi i mienia z powodu faktycznego istnienia nieprawidłowości w zakresie rozwiązań funkcjonalnych i techniczno-budowlanych dróg ewakuacyjnych. W odniesieniu do drugiego tematu, czyli sprawdzenia zgodności formy architektonicznej obiektu z projektem budowlanym, odpowiednie uwagi zostały przedstawione niżej, ponieważ wiąże się to z niespójnością regulacji zawartych w art. 36a i 59a. Niespójność przepisów art. 36a ust. 5 oraz art. 59a Niespójność między zakresem istotnych zmian w trakcie budowy, wymagających zmiany pozwolenia na budowę (zgodnie z art. 36a ust. 5) a zakresem obowiązkowej kontroli gotowego obiektu budowlanego (określonym w art. 59a) obrazuje tabela 2. Na podstawie tego zestawienia porównawczego można stwierdzić, że zakres istotnych zmian, wprowadzanych w trakcie budowy, w stosunku do zatwierdzonego projektu budowlanego i innych warunków decyzji pozwolenia na budowę i wymagających uprzedniej zmiany tej decyzji, jest rozbieżny z zakresem rzeczowym obowiązkowej kontroli obiektu budowlanego, przed uzyskaniem pozwolenia Tabela 2. Zestawienie porównawcze przepisów Prawa budowlanego dotyczących zmian dokonanych w trakcie budowy obiektu budowlanego, w stosunku do projektu budowlanego i warunków pozwolenia na budowę Wg art 36a ust. 5 Pkt 1 Do istotnych odstąpień" od projektu i pozwolenia na budowę wymagających zmiany pozwolenia na budowę zalicza się zmiany dotyczące: zakresu objętego projektem zagospodarowania działki lub terenu charakterystycznych parametrów obiektu budowlanego: kubatury, powierzchni zabudowy, wysokości, długości, szerokości i liczby kondygnacji Wg art. 59a ust. 2 Pkt 1 Obowiązkowa kontrola budowy obejmuje sprawdzanie zgodności wykonanego obiektu w zakresie objętym projektem zagospodarowania terenu Pkt 2 Pkt 2a charakterystycznych parametrów technicznych: kubatury, powierzchni zabudowy, wysokości, długości, szerokości, liczby kondygnacji Pkt 3 Uchylony (dotyczył geometrii dachu) Pkt 2c geometrii dachu: kąta nachylenia, wysokości kalenicy Pkt 4 Uchylony (dotyczył zainstalowania wyposażenia technicznego, zgodnie z przeznaczeniem obiektu) Pkt 2e i układu połaci dachowych wykonania instalacji budowlanych Pkt 2d wykonania urządzeń budowlanych Pkt 5 warunków niezbędnych do korzystania z tego obiektu Pkt 2f zapewnienia warunków niezbędnych do korzystania przez osoby niepełnosprawne z obiektu (użyteczności publicznej i budynków wielorodzinnych) przez osoby niepełnosprawne, w szczególności poruszające się na wózkach inwalidzkich Pkt 6 zmiany zamierzonego sposobu użytkowania obiektu budowlanego lub jego części Pkt 7 ustaleń miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego lub decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu albo wymagających uzyskania opinii, uzgodnień, pozwoleń i innych dokumentów wymaganych przepisami szczególnymi Pkt 2b wykonania widocznych elementów nośnych układu konstrukcyjnego obiektu Ust. 3 zastosowania wyrobów budowlanych szczególnie istotnych dla bezpieczeństwa konstrukcji i bezpieczeństwa pożarowego

7 na użytkowanie, zgodnie z art. 59a, ust. 2, pkt 1 i 2. Jest natomiast oczywiste, że między zakresem odstąpień wymagających uzyskania zmiany pozwolenia na budowę a zakresem rzeczowym obowiązkowej kontroli gotowego obiektu budowlanego, powinna istnieć pełna korelacja. Nie można bowiem potraktować jako nieistotne takich odstąpień od projektu budowlanego i pozwolenia na budowę, niewymagających uzyskania decyzji o zmianie pozwolenia, których stwierdzenie w trakcie obowiązkowej kontroli, jako niezgodności z projektem budowlanym i pozwoleniem na budowę, uzasadnia nałożenie bardzo wysokiej kary, zgodnie z art. 59f. W rezultacie trzeba stwierdzić, że wadliwe regulacje Prawa budowlanego, zawarte w szczególności w art. 36a i 59a, stwarzają nieuzasadnione możliwości usprawiedliwienia istotnych niezgodności realizacji obiektów budowlanych z projektem budowlanym i innymi warunkami pozwolenia na budowę, a nawet bardziej generalnie niezgodności z podstawowymi wymaganiami Prawa budowlanego, jakim powinny odpowiadać obiekty budowlane i obowiązującymi przepisami techniczno-budowlanymi. Będzie to stwarzać nadal duże komplikacje w racjonalnym stosowaniu przepisów Prawa budowlanego i przyczyniać się do obniżania jego powagi i skuteczności. W skrajnych przypadkach, takie wadliwe przepisy Prawa budowlanego mogą stać się przyczyną powstania zagrożenia bezpieczeństwa budowy lub użytkowania gotowego obiektu budowlanego. 9