Ochrona własności przemysłowej

Transkrypt

1 Ochrona własności przemysłowej

2 Wprowadzenie Sprawa Polaroid przeciw Kodak dot. aparatów wykorzystujących technologię natychmiastowego wywoływania zdjęć. Koszty strony przegranej: - Odszkodowanie 925 mln USD; - Zamknięcie wybudowanej fabryki 1,5 mld USD; - Odkupienie 16 mln aparatów 500 mln USD; - Koszty sądowe 100 mln USD; - Inne (środki przeznaczone na rozwój przedmiotowej technologii). Źródło: Rivette K.G., Kline D., Discovering New Value in Intellectual Property, HBR Jan-Feb 2000.

3 Wprowadzenie Sprawa dot. wizerunku opakowań Kakao Królewskie i DecoMorreno. Koszty strony przegranej: - Odszkodowanie PLN; - Odsetki + koszty sądowe PLN. Sprawa toczyła się 10 lat. Źródło: Intelektualne złoto - znaczenie własności intelektualnej w gospodarce oraz w sektorze dóbr konsumpcyjnych, KPMG, ProMarka 2009.

4 Wprowadzenie Znaczenie własności intelektualnej patent? (otwieracz puszki) patent? (metoda wytwarzania puszki) wzór przemysłowy? (kształt puszki) prawa autorskie? (projekt graficzny puszki) znak towarowy? (brand name) tajemnica produkcji? (napój) Źródło: Santarek K. (red.), Transfer technologii z uczelni do biznesu, tworzenie mechanizmów transferu technologii, PARP 2008.

5 Wprowadzenie Cel ochrony własności intelektualnej: Zapewnienie środków finansowych umożliwiających wynalazcy / autorowi otrzymanie wynagrodzenia za swoje osiągnięcia; Zachęcanie do udostępniania i stosowania rozwiązań / utworów wspierając tym samym rozwój gospodarki.

6 Podstawowe akty prawne w Polsce Ochrona własności przemysłowej Ustawa - Prawo własności przemysłowej z 30 czerwca 2000 r. (z późniejszymi zmianami) Ochrona praw autorskich Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych z 4 lutego 1994 r. (z późniejszymi zmianami) Inne akty prawne, np. rozporządzenia wykonawcze

7 Rodzaje i maksymalny czas trwania praw wyłącznych w Polsce Patent na wynalazek Prawo ochronne na wzór użytkowy Prawo ochronne na znak towarowy Prawo z rejestracji wzoru przemysłowego Prawo z rejestracji topografii Prawo z rejestracji oznaczenia geograficznego 20 lat od daty zgłoszenia 10 lat od daty zgłoszenia bez ograniczeń (co 10 lat) 25 lat od daty zgłoszenia 10 lat Bezterminowe

8 Patenty Patenty są udzielane bez względu na dziedzinę techniki na wynalazki, które są (!) nowe, posiadają (!!) poziom wynalazczy i nadają się do (!!!) przemysłowego stosowania. (!) Nowy nie stanowi części stanu techniki w dacie zgłoszenia wynalazku do ochrony (z reguły), tzn. informacja o istocie wynalazku nie została nigdzie ujawniona, poprzez wystawienie, używanie itd. (np. publikacja w czasopiśmie naukowym, prezentacja na konferencji).

9 Patenty (!!) Poziom wynalazczy jest nieoczywisty, dla specjalisty w danej dziedzinie nie wynika on wprost ze stanu techniki. Nie posiadają poziomu wynalazczego rozwiązania polegające m.in.: Zmianie rozmiaru produktu, np. która czyni go przenośnym; Połączeniu kilku znanych rozwiązań lub elementów o ile nie prowadzi to zmiany ich funkcji ani do osiągnięcia efektu synergii ; Zmianie zastosowanych komponentów na znane ekwiwalenty.

10 Patenty Prawo do uzyskania patentu przysługuje twórcy; a współtwórcom prawo to przysługuje wspólnie. Prawo do patentu na wynalazek dokonany przez twórcę w wyniku obowiązków ze stosunku pracy albo realizacji innej umowy przysługuje pracodawcy lub zamawiającemu.

11 Proces uzyskania patentu Sprawozdanie o stanie techniki Zgłoszenie wynalazku Badania formalno - prawne Badanie stanu techniki Publikacja zgłoszenia Badanie zdolności patentowej Publikacja opisu patentowego Data pierwszeństwa zgłoszenia patentu Tymczasowa ochrona patentu Pełna ochrona patentu

12 Zgłoszenie wynalazku Podanie (określające zgłaszającego, przedmiot zgłoszenia oraz wniosek o udzielenie patentu lub patentu dodatkowego); Opis rozwiązania (jego istota); Zastrzeżenie patentowe (z podaniem cech technicznych rozwiązania oraz jego zastrzeganego zakresu); Rysunki (jeżeli są potrzebne do zrozumienia wynalazku); Skrót opisu; Inne dodatkowe dokumenty (np. pełnomocnictwo, dokument pierwszeństwa, dokument cesji praw).

13 Zgłoszenie wynalazku Wynalazkiem nie są: Odkrycia, teorie naukowe i metody matematyczne; Wytwory o charakterze jedynie estetycznym; Plany, zasady i metody dotyczące działalności umysłowej lub gospodarczej oraz gry; Wytwory, których niemożliwość wykorzystania może być wykazana w świetle powszechnie przyjętych i uznanych zasad nauki; Programy do maszyn cyfrowych.

14 Zgłoszenie wynalazku Nie można uzyskać patentu na: Wynalazki, których wykorzystanie byłoby sprzeczne z porządkiem publicznym lub dobrymi obyczajami; Odmiany roślin i zwierząt oraz czysto biologiczne sposoby hodowli roślin i zwierząt; Sposoby leczenia ludzi i zwierząt metodami chirurgicznymi lub terapeutycznymi oraz sposoby diagnostyki stosowane na ludziach i zwierzętach.

15 Zgłoszenie wynalazku Ścieżki zgłaszania wynalazków do patentowania za granicą: Zgłoszenie narodowe; Zgłoszenie europejskie; Zgłoszenie międzynarodowe PCT.

16 Zgłoszenie narodowe Opłaty związane ze zgłoszeniem wynalazku: Jednorazowe za zgłoszenie wynalazku, za zgłoszenie w postaci elektronicznej wynalazku, za każdą stronę ponad 20 stron opisu, zastrzeżeń i rysunków, inne; Okresowe za poszczególne okresy ochrony. W Polsce koszty opłat urzędowych za pełne 20 lat ochrony patentowej wynoszą ok. 14 tys. PLN.

17 Procedura Europejska Wykaz krajów członków Konwencji o Patencie Europejskim: Austria, Belgia, Bułgaria, Szwajcaria, Cypr, Czechy, Niemcy, Dania, Estonia, Hiszpania, Finlandia, Francja, Wielka Brytania, Grecja, Węgry, Irlandia, Islandia, Włochy, Lichtenstein, Litwa, Luksemburg, Łotwa, Monako, Holandia, Polska, Rumunia, Szwecja, Słowenia, Słowacja, Turcja Na podstawie extention system Albania, Bośnia i Hercegowina, Chorwacja, Macedonia, Serbia Z badań statystycznych EPO wynika, że koszt uzyskania ochrony oraz jej utrzymania przez pierwsze 10 lat w ośmiu krajach ok. 57 tys. EUR.

18 Zgłoszenie wynalazku Patent nie zobowiązuje właściciela prawa do wykorzystania lub eksploatacji wynalazku; Patent nie jest gwarancją sukcesu na rynku; Patent nie gwarantuje tego, że wynalazek funkcjonuje lepiej niż istniejące produkty; Patenty nie utrudniają badań; Celem patentów nie jest umacnianie długoterminowych monopoli.

19 Prawo ochronne na wzór użytkowy Wzorem użytkowym jest nowe i użyteczne rozwiązanie o charakterze technicznym, dotyczące kształtu, budowy lub zestawienia przedmiotu o trwałej postaci. Wzór uważa się za rozwiązanie użyteczne, jeżeli pozwala ono na osiągnięcie celu mającego praktyczne znaczenie przy wytwarzaniu lub korzystaniu z wyrobów.

20 Prawo z rejestracji wzoru przemysłowego Wzorem przemysłowym jest nowa i posiadająca indywidualny charakter postać wytworu lub jego części, nadana mu w szczególności przez cechy linii, konturów, kształtów, kolorystykę, strukturę lub materiał wytworu oraz przez jego ornamentację. Art. 102 ust. 1 ustawy z dnia r. Prawo własności przemysłowej.

21 Zgłoszenie wzoru przemysłowego Ochrona wzorów przemysłowych w trybie krajowym w Polsce Urząd Patentowy RP Ochrona wzorów przemysłowych w trybie wspólnotowym Urząd Harmonizacji Rynku Wewnętrznego (OHIM) w Alicante. ograniczona ochrona w czasie (max. 3 lata od daty ujawnienia wzoru) na nierejestrowany wzór wspólnotowy.

22 Zgłoszenie wzoru przemysłowego Podanie (z podaniem zgłaszającego, przedmiotu zgłoszenia oraz wniosek o rejestrację); Ilustracja wzoru przemysłowego (rysunki, fotografie, lub próbki materiału włókienniczego); Opis wyjaśniający ilustrację wzoru przemysłowego, umożliwiający jego odtworzenie w każdej przedstawionej w zgłoszeniu odmianie.

23 Zgłoszenie wzoru przemysłowego Rodzaje kosztów związanych z opracowaniem i ochroną wzoru przemysłowego: Koszty opracowania wzoru (np. przez wyspecjalizowane przedsiębiorstwo zajmujące się projektowaniem wzorów); Koszty nabycia od projektanta praw majątkowych, w tym autorskich praw majątkowych; Koszty poszukiwań w bazach wzorów przemysłowych dla sprawdzenia jako nowości; Koszty uzyskania prawa z rejestracji (opłata za zgłoszenie, opłaty okresowe za utrzymanie ochrony); Wynagrodzenie rzecznika patentowego (ew.)

24 Przykłady znaków towarowych Źródło: Znaki towarowe w działalności małych i średnich przedsiębiorstw, UPRP.

25 Prawo ochronne na znak towarowy Znak towarowy jest to każde oznaczenie, które można przedstawić w sposób graficzny, jeżeli oznaczenie takie nadaje się do odróżnienia towarów jednego przedsiębiorstwa od towarów innego przedsiębiorstwa. Znakiem towarowym może być w szczególności wyraz, rysunek, ornament, kompozycja kolorystyczna, forma przestrzenna, w tym forma towaru lub opakowania, a także melodia i inny sygnał dźwiękowy. art. 120 ust. 1 i 2 ustawy z dnia r. Prawo własności przemysłowej.

26 Prawo ochronne na znak towarowy Klasyfikacja znaków towarowych: Wg percepcji znaku słowne, obrazowe (graficzne), plastyczne (trójwymiarowe), dźwiękowe, kombinowane; Wg podmiotów używających znaków fabryczne, usługowe, handlowe, firmowe; Wg stopnia powszechności oraz zakresu ochrony znaku zwykłe, powszechnie znane, renomowane, sławne. Sieńczyło-Chlabicz J., Prawo własności intelektualnej, LexisNexis 2009.

27 Procedura uzyskania prawa ochronnego na znak towarowy Zgłoszenie, w tym podanie, określenie znaku towarowego, wskazanie towarów dla których znak jest przeznaczony, regulamin znaku, pełnomocnictwo, jeżeli zgłaszający działa przez pełnomocnika; Badanie formalno-prawne - ogłoszenie o zgłoszeniu w Biuletynie Urzędu Patentowego; Badanie zdolności ochronnej / rejestrowej znaku towarowego (zdolność do odróżnienia jednorodzajowych towarów, brak przeszkód rejestracyjnych); Udzielenie prawa wyłącznego.

28 Procedura uzyskania prawa ochronnego na znak towarowy Przeszkody rejestracyjne : Bezwzględne Naruszanie praw osobistych lub majątkowych osób trzecich; Sprzeczność z porządkiem publicznym i dobrymi obyczajami; Wprowadzanie odbiorców w błąd, w szczególności co do charakteru towaru, właściwości lub jego pochodzenia geograficznego. Względne Podobieństwo do zarejestrowanego oznaczenia geograficznego; Podobieństwo do znaku zarejestrowanego wcześniej, którego ochrona ustała, a od daty wygaśnięcia nie upłynęły dwa lata.

29 Prawo z rejestracji oznaczenia geograficznego Oznaczenie geograficzne jest oznaczeniem słownym odnoszącym się bezpośrednio lub pośrednio do nazwy miejsca, miejscowości, regionu, kraju, identyfikujące towar jako pochodzący z tego terenu, jeżeli jakość, dobra opinia lub inne cechy towaru są przypisywane przede wszystkim jego pochodzeniu geograficznemu.

30 Prawo z rejestracji topografii układów scalonych Topografia układów scalonych jest oryginalnym rozwiązaniem polegającym na wyrażonym w dowolny sposób przestrzennym rozplanowaniu elementów, z których co najmniej jeden jest aktywny oraz połączeń między nimi, przy czym pojęcie układ scalony oznacza warstwowy wytwór przestrzenny, utworzony w celu spełniania funkcji elektronicznych z elementów materiału półprzewodnikowego tworzącego ciągłą warstwę oraz ich połączeń przewodzących i obszarów izolujących, które są ze sobą nierozdzielnie sprzężone.

31 Maksymalny czas trwania praw wyłącznych w Polsce Patent na wynalazek Prawo ochronne na wzór użytkowy Prawo ochronne na znak towarowy Prawo z rejestracji wzoru przemysłowego Prawo z rejestracji topografii Prawo z rejestracji oznaczenia geograficznego 20 lat od daty zgłoszenia 10 lat od daty zgłoszenia bez ograniczeń (co 10 lat) 25 lat od daty zgłoszenia 10 lat Bezterminowe

32 Prawo autorskie Utwory w rozumieniu prawa autorskiego składają się z: Treści utworu; Sposobu przedstawienia treści - forma wyrażenia; Nośnika materialnego, na którym utwór jest ustalony. Prawo autorskie w zasadzie chroni tylko formę wyrażenia utworu. (wyjątek: w utworach naukowych ochronie podlegać może także treść utworu, ale tylko łącznie z formą w jakiej została wyrażona).

33 Prawo autorskie Utwory w rozumieniu prawa autorskiego są: Wyrażone słowem, symbolami matematycznymi lub znakami graficznymi (literackie, publicystyczne, naukowe, kartograficzne oraz programy komputerowe); Plastyczne i fotograficzne; Muzyczne i słowno-muzyczne, lutnicze; Wzornictwa przemysłowego; Architektoniczne i urbanistyczne; Sceniczne, choreograficzne i pantomimiczne; Audiowizualne (w tym filmowe).

34 Prawo autorskie Utworami w rozumieniu prawa autorskiego nie są: Z mocy ustawy: Akty normatywne lub ich urzędowe projekty; Urzędowe dokumenty, materiały, znaki i symbole; Opublikowane opisy patentowe lub ochronne z tym, że projekty wszelkich aktów normatywnych i dokumentów korzystają z ochrony prawem autorskim tak długo, jak długo nie zostanie im nadany charakter urzędowy lub publiczny; Proste informacje prasowe.

35 Prawo autorskie Utworami w rozumieniu prawa autorskiego nie są: ze względu na brak przesłanek przejawu działalności twórczej i indywidualnego charakteru: Procesy twórcze jako takiej; Metody pracy; Technika tworzenia utworu; Idee i pomysły, chyba że są wyrażone oryginalną formą Pomysły i tematy badawcze oraz teorie i fakty naukowe.

36 Autorskie prawa osobiste Przysługują w zasadzie twórcy utworu. Współtwórcom przysługuje prawo autorskie wspólnie (domniemywa się, że w równych częściach); Powstają z chwilą ustalenia utworu; Nie można się ich zrzec; Nie podlegają dziedziczeniu; Nie są ograniczone w czasie; Nie wygasają po śmierci twórcy. Uczelni przysługuje pierwszeństwo w opublikowaniu pracy dyplomowej studenta. Jeżeli uczelnia nie opublikowała pracy dyplomowej w ciągu 6 mies. od jej obrony, student, który ją przygotował może ja opublikować, chyba, że praca dyplomowa jest częścią utworu zbiorowego.

37 Autorskie prawa osobiste Prawo do autorstwa utworu; Prawo do oznaczania utworu swoim nazwiskiem lub pseudonimem albo udostępniania go anonimowo; Prawo do nienaruszalności treści i formy utworu oraz jego rzetelnego wykorzystania; Prawo do decydowania o pierwszym udostępnieniu utworu publiczności; Prawo do nadzoru na sposobem korzystania z utworu; Inne.

38 Autorskie prawa majątkowe Mogą być przedmiotem obrotu prawnego (np. umowa licencyjna), a także są dziedziczone: Prawo do korzystania z utworu; Prawo rozporządzania utworem na wszystkich polach eksploatacji; Prawo do wynagrodzenia za korzystanie z utworu.

39 Autorskie prawa majątkowe Czas trwania autorskich praw majątkowych: przez cały czas życia twórcy i 70 lat po jego śmierci. Od utworów współautorskich od śmierci współtwórcy, który przeżył wszystkich; jeżeli twórca nie jest znany - 70 lat od daty pierwszego rozpowszechniania utworu.

40 Autorskie prawa majątkowe Przejście autorskich praw majątkowych: w drodze dziedziczenia lub na podstawie umowy; nabywca autorskich praw majątkowych może je przenieść na inne osoby, chyba, że umowa stanowi inaczej; wymaga formy pisemnej, pod rygorem nieważności.

41 Plan zajęć Wprowadzenie; Rodzaje własności przemysłowej i praw autorskich; System ochrony; Strategie działania.

42 System ochrony Instytucje występujące w systemie ochrony własności intelektualnej: Urząd Patentowy RP oraz Regionalne Ośrodki Informacji Patentowej; Rzecznicy Patentowi; Europejski Urząd Patentowy; Inne instytucje.

43 Rola rzecznika patentowego w procesie innowacyjnym (1/4) Klasyczny proces innowacyjny Nowa potrzeba Potrzeby społeczne Nowy pomysł Prace rozwojowe Wdrożenie Sprzedaż Nowe rozwiązanie techniczne czas Stan techniki

44 Rola rzecznika patentowego w procesie innowacyjnym (2/4) Etap wstępny Badanie w literaturze patentowej kierunków rozwoju naukowo - technicznego, dla uzasadnienia atrakcyjności pracy badawczej; Udział w negocjacjach w zakresie klauzul regulujących sprawy własności przemysłowej; Realizacja pracy naukowo-badawczej Badanie stanu techniki w literaturze patentowej; Współpraca z zespołem badawczym w sprawach techniczno prawnych analiz patentowych.

45 Rola rzecznika patentowego w procesie innowacyjnym (3/4) Ocena wyników pod kątem możliwości komercjalizacji Analiza zdolności patentowej Analiza zdolności rynkowej Ustalenie taktyki komercjalizacji Określenie rodzaju rozwiązania (wynalazek, wzór użytkowy, wzór zdobniczy), celowości i zakresu ochrony (terytorium, czas trwania)

46 Rola rzecznika patentowego w procesie innowacyjnym (4/4) Postępowanie przed Urzędem Patentowym RP Opracowanie dokumentacji zgłoszeniowej Prowadzenie postępowania przed Urzędem Patentowym Udzielanie licencji Udział w rokowaniach licencyjnych Opracowanie umów licencyjno-wdrożeniowych itp. Nadzór własności Kontrola wykonywania umów Prowadzenie sporów przed sądami i Urzędem Patentowym

47 Urząd Patentowy RP Urząd Patentowy RP jest centralnym organem administracji rządowej w sprawach z zakresu własności przemysłowej. Zadania URRP: Przyjmowanie i badanie zgłoszeń dot. wynalazków, wzorów użytkowych, wzorów przemysłowych, znaków towarowych, oznaczeń geograficznych oraz topografii układów scalonych; Orzekanie w wyżej wymienionych sprawach; Prowadzenie rejestrów dot. przedmiotów własności przemysłowej; Wydawanie Wiadomości Urzędu Patentowego oraz Biuletynu Urzędu Patentowego ; Udział w pracach organów międzynarodowych; Prowadzenie centralnego zbioru polskich i zagranicznych opisów patentowych.

48 Plan zajęć Wprowadzenie; Rodzaje własności przemysłowej i praw autorskich; System ochrony; Strategie działania.

49 Specyfika poszczególnych dziedzin Ochrona formalna Przemysł metalowy i elektroniczny -Patenty często stosowane -Dobra znajomość IP w branży Branża oprogramowania -Ostrożne podejście do patentowania - kluczowy szybki cykl procesu innowacyjnego Usługi oparte na wiedzy - trudności z zastosowaniem ochrony patentowej -Częściej stosowane prawo autorskie i znaki towarowe Ochrona nieformalna

50 Ochrona własności metody formalne i nieformalne Formalne metody ochrony (IP) Formy kontraktowe Metody nieformalne Prawa autorskie Ochrona własności przemysłowej - patenty - Wzór użytkowy, przemysłowy - Znaki towarowe - Zakaz konkurencji - Poufność - Zamrożenie rekrutacji - Wynalazki pracownicze - uregulowanie wspólnych projektów - Umowa depozytowe - Zachowanie tajemnicy - Wyprzedzające publikacje - Ograniczenie dostępu do informacji - Podział obowiązków - Budowa klimatu zaufania - Uporządkowany system obiegu informacji - Dokumentowanie procesu innowacyjnego - Szybki cykl wdrożenia

51 Metody kontraktowe w relacjach z pracownikami i partnerami klauzula poufności klauzula o zakazie działań konkurencyjnych po wygaśnięciu zatrudnienia (określony czas, za wynagrodzeniem) zakaz działań rekrutacyjnych przez odchodzących pracowników przeniesienie praw do wynalazków pracowniczych na pracodawcę (w połączeniu z zachętami materialnymi do prowadzenia działalności wynalazczej)

52 Inne metody nieformalne ograniczenie dostępu do kluczowych informacji Zasada no need to know Podział procesu innowacyjnego Rotacja personelu Sprzeczność z postulatem swobodnego obiegu informacji wewnątrz firmy zabezpieczające publikacje Zasada otwartości n.p. IBM Publikacja tak, by konkurencja nie zauważyła Publikacja jako element promocji tworzenie klimatu zaufania wśród partnerów i pracowników prowadzenie dokumentacji ochrona baz danych, kodowanie informacji, zabezpieczanie intranetu firmy szybki cykl wdrożeniowy kolejnych wersji produktu

53 Wyrafinowana replikatywność reverse engineering informacja patentowa istotnym źródłem informacji o wynalazkach i trendach technologicznych jeśli możemy dany produkt wytworzyć taniej, lepiej i trochę inaczej a technologia jest chroniona patentem analizujemy dokumentację patentową staramy się znaleźć lukę w opisie patentowym reverse engineering = wyrafinowane obejście patentu

54 Strategie zarządzania własnością intelektualną Zorientowana na koszty Zorientowana na przychody Reaktywna I. Ochrona własnej własności intelektualnej III. Ustanowienie dodatkowego źródła przychodów Proaktywna II. Ograniczanie konkurentów IV. Wykorzystanie pełnego potencjału własności intelektualnej Źródło: Intelektualne złoto - znaczenie własności intelektualnej w gospodarce oraz w sektorze dóbr konsumpcyjnych, KPMG, ProMarka 2009.

55 Strategie zarządzania własnością intelektualną Strategia ochrony własności intelektualnej Zgłoszenie poszczególnych przedmiotów własności intelektualnej we właściwym urzędzie patentowym. Celem strategii jest w szczególności zabezpieczenie interesów i praw firmy do wypracowanych przez nią aktywów intelektualnych. Strategia ograniczenia konkurentów Jej głównym celem jest uniemożliwienie lub przynajmniej utrudnienie działalności potencjalnym naśladowcom. Źródło: Intelektualne złoto - znaczenie własności intelektualnej w gospodarce oraz w sektorze dóbr konsumpcyjnych, KPMG, ProMarka 2009.

56 Strategie zarządzania własnością intelektualną Strategia ustanowienia dodatkowych źródeł przychodów Firma nastawiona jest na czerpanie dochodów z tytułu licencji i udostępniania praw do danego rozwiązania innym podmiotom. Ochrona własności intelektualnej jest wstępem do dalszych działań zmierzających do generowania zysków. Strategia pełnego wykorzystania własności intelektualnej Dotyczy całego cyklu życia własności intelektualnej od momentu opracowania do wykorzystania w działalności gospodarczej. Źródło: Intelektualne złoto - znaczenie własności intelektualnej w gospodarce oraz w sektorze dóbr konsumpcyjnych, KPMG, ProMarka 2009.

57 Strategie zarządzania własnością intelektualną Strategie zarządzania własnością intelektualną najczęściej wykorzystują następujące taktyki: Zakup / sprzedaż licencji; Zakup / sprzedaż praw; Franczyza; Obejście ochrony; Korzystanie poza terytorium ochrony; Unieważnienie; Nielegalne korzystanie; Pozorne zgłoszenia. Na podstawie: Kotarba W. (red.), Ochrona wiedzy a kapitał intelektualny organizacji, PWE, 2006.