NARODOWY PROGRAM FORESIGHT POLSKA 2020

Transkrypt

1 NARODOWY PROGRAM FORESIGHT POLSKA 2020 Warszawa, 9 maja 2006 r.

2 NARODOWY PROGRAM FORESIGHT POLSKA 2020 CEL I PLANOWANE EFEKTY Celem NPF dla Polski jest: określenie wizji rozwojowej Polski do 2020 roku; określenie priorytetowych kierunków badań naukowych i prac rozwojowych poprzez konsensus z głównymi interesariuszami, które w perspektywie wieloletniej wpłyną na przyspieszenie tempa rozwoju społeczno gospodarczego; racjonalne wykorzystanie wyników badań w praktyce oraz stworzenie dla nich preferencji w przydziale środków budżetowych; przedstawienie znaczenia i osiągnięć badań naukowych dla rozwoju gospodarki oraz możliwości ich absorbcji przez gospodarkę; zbliżenie zasad polskiej polityki naukowej do wymogów UE; kształtowanie polityki naukowej i innowacyjnej w kierunku Gospodarki Opartej na Wiedzy. Rezultatem NPF w Polsce powinno być: ukierunkowanie rozwoju badań i technologii na dziedziny gwarantujące dynamiczny rozwój gospodarczy w perspektywie średnio i długookresowej; racjonalizacja nakładów realizowanych ze środków publicznych; stworzenie języka debaty społecznej oraz kultury budowania wizji myślenia o przyszłości, prowadzących do koordynacji wspólnych działań dla rozwoju gospodarki i poprawy jakości życia w Polsce. Realizacja programu foresight w wymiarze narodowym powinna doprowadzić do uzyskania wielu korzyści: 1) określenia dróg rozwoju nauki i techniki w sposób jasny i zrozumiały i społecznie akceptowalny; 2) określenia priorytetów tego rozwoju w odniesieniu do aspiracji i potrzeb Polski w kontekście członkostwa w UE; 3) określenia priorytetów w zakresie sektorów/podsektorów przemysłowych i ich potrzeb w dziedzinie techniki; 4) określenia obszarów badań, w których możliwa jest komercjalizacja rezultatów; 5) określenia możliwości wspierania organizacji opierających się na wysokich technologiach; 6) rozwijania na szczeblu ogólnokrajowym spójnej polityki innowacyjnej przy jednoczesnym podkreślaniu znaczenia wykorzystania wiedzy dla przyszłości Polski; 7) bardziej efektywnego wykorzystywania finansów publicznych; 8) ściślejszego współdziałania pomiędzy przedstawicielami rządu, przemysłu i środowiskami naukowymi; 9) inicjowania procesu porozumiewania się i wymiany informacji wśród organów finansujących w ramach procesu innowacyjnego. 2

3 STAN WYJŚCIOWY W Polsce odczuwalna jest potrzeba stworzenia platformy dyskusji i współpracy oraz metody budowania szerokiego porozumienia pomiędzy decydentami, środowiskiem naukowym, przemysłem i opinią publiczną w zakresie priorytetów badawczych i technologicznych oraz kluczowych problemów społecznych. W związku z tym, że ważnym elementem procesu racjonalnego przewidywania możliwych dróg rozwoju jest przedsięwzięcie foresight, w Ministerstwie Edukacji i Nauki został uruchomiony Narodowy Program Foresight (NPF) w trzech polach badawczych: Zrównoważony Rozwój, Technologie Informacyjne i Telekomunikacyjne oraz Bezpieczeństwo i jest kontynuowany pod kierunkiem Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Pierwszym krokiem przy uruchomieniu programu było powołanie w dniu 23 stycznia 2006 r. Zespołu Interdyscyplinarnego do spraw Narodowego Programu Foresight zwanego Komitetem Sterującym na podstawie zarządzenia nr 2/2006 Ministra Edukacji i Nauki. Komitet Sterujący został powołany na okres od 1 lutego 2006 r. do 31 grudnia 2007 r. na podstawie art. 30 ust. 1 ustawy z dnia 8 października 2004 r. o zasadach finansowania nauki (Dz. U. Nr 238, poz i Nr 273, poz oraz z 2005 r. Nr 85, poz. 727 i Nr 179, poz. 1484). Komitet Sterujący w trakcie swojej dotychczasowej pracy podjął następujące postanowienia, które zostały zaakceptowane przez Ministra: 1. Komitet Sterujący do spraw Narodowego Programu Foresight uznał za najbardziej korzystny wariant wytypowanie jednostki zewnętrznej na podstawie art. 14 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 8 października 2004 r. o zasadach finansowania nauki, który mówi o finansowaniu programów lub przedsięwzięć określanych przez Ministra obejmujących rozwój jednostek organizacyjnych działających na rzecz współpracy między nauką i gospodarką. 2. Komitet Sterujący do spraw Narodowego Programu Foresight ustalił następujący zakres trzech pól badawczych dla realizacji NPF: ZRÓWNOWAŻONY ROZWÓJ POLSKI Jakość życia Źródła i wykorzystywanie zasobów energetycznych Kluczowe problemy ekologiczne Technologie na rzecz ochrony środowiska Zasoby naturalne Nowe materiały i technologie Transport Integracja polityki ekologicznej z sektorowymi Polityka produktowa Zrównoważony rozwój regionów i obszarów TECHNOLOGIE INFORMACYJNE I TELEKOMUNIKACYJNE Dostęp do informacji ICT a społeczeństwo ICT a edukacja ebiznes Nowe media 3

4 BEZPIECZEŃSTWO Ekonomiczne zewnętrzne i wewnętrzne Intelektualne Socjalne Techniczno-technologiczne Rozwój społeczeństwa obywatelskiego 3. Komitet Sterujący do spraw Narodowego Programu Foresight ze względu na: - dostępne środki finansowe, - ramy czasowe wyznaczone do realizacji programu, - ocenę przydatności poszczególnych metod zastosowanych w podobnych programach, - oraz fakt, że nie istnieje jedyna, najlepsza metodyka, która zapewni sprawną i efektywną realizację programu, postanowił że to jednostki zewnętrzne, zgłaszające się do konkursu na realizację NPF powinny zaproponować koncepcje rozwiązań metodycznych. Wtedy Komitet Sterujący do spraw Narodowego Programu Foresight zaopiniuje przestawione koncepcje dotyczące metodyki, jako jeden z elementów oceny oferty. Schemat realizacji Narodowego Programu Foresight MINISTER NAUKI I SZKOLNICTWA WYŻSZEGO Podsekretarz Stanu w MNiSW Komitet Sterujący do spraw Narodowego Programu Foresight Komitet Polityki Naukowej i Naukowo Technicznej Grupa Wsparcia Wydział ds. Foresight Departament Strategii i Rozwoju Nauki Jednostka Zewnętrzna realizująca Narodowy Program Foresight 4

5 STAN DOCELOWY Stanem docelowym jest opracowanie raportu końcowego (ekspertyzy naukowej) z realizacji Narodowego Programu Foresight w trzech polach badawczych: Zrównoważony Rozwój Polski, Technologie Informacyjne i Telekomunikacyjne, Bezpieczeństwo, który przedstawi wizję rozwojową Polski do 2020 roku poprzez: wyznaczanie kierunków rozwoju kraju zgodnie z potrzebami rynku wewnętrznego i zewnętrznego; wskazanie i ocenę potrzeb, szans i zagrożeń związanych z przyszłym rozwojem społecznym i gospodarczym; określenie priorytetowych kierunków badań naukowych i rozwoju technologii; wskazanie nisz rynkowych, stwarzających dla Polski największe szanse rozwoju; określenie obszarów badań, dla których możliwe jest wdrożenie wyników do gospodarki; osiągnięcie konsensusu na temat bieżących i przyszłych problemów kraju i podjęcie zharmonizowanych działań partnerów społecznych (rządu, przemysłu i środowisk naukowych); określenie wytycznych dla planowania i prowadzenia polityki naukowo-badawczej. PROPONOWANE ROZWIĄZANIA SYSTEMOWE (ZADANIA JEDNOSTKI ZEWNĘTRZNEJ) Głównym zadaniem Jednostki Zewnętrznej jest szczegółowe ustalenie oraz realizacja przebiegu procesu badawczego. Musi ona w szczególności uwzględniać specyfikę i różnorodność poszczególnych pól badawczych. Należy jednocześnie zaznaczyć, że Komitet Sterujący ma prawo do modyfikacji zaproponowanej przez Jednostkę Zewnętrzną metodyki realizacji Programu, która zostanie następnie zaakceptowana przez Ministra. Ze względu na szeroki zakres badań zaproponowana przez Jednostkę Zewnętrzną metodyka powinna uwzględniać techniki badawcze stosowane w programach typu foresight w innych krajach, takie między innymi jak: panele eksperckie, metoda delficka, burza mózgów, analiza SWOT, budowanie scenariuszy, wybór kluczowych technologii, itd. Z uwagi na uwarunkowania prawne Komitet Sterujący nie jest w stanie na bieżąco kontrolować, wspierać, doradzać Jednostce Zewnętrznej przy realizacji programu. W związku z tym, może istnieć potrzeba utworzenia pomocniczego organu Grupy Wsparcia, w skład której mogą wchodzić m.in. młodzi pracownicy nauki tj. asystenci i doktoranci zajmujący się tematyką ujętą w zakresie badanych obszarów, a także młodzi przedstawiciele biznesu. Każdy członek Komitetu Sterującego może wskazać do takiej grupy 2 3 osoby. Zakres zadań Jednostki Zewnętrznej: Zadania merytoryczne: przeprowadzenie NPF w trzech polach badawczych w zakresie ustalonym przez Komitet Sterujący i zaakceptowanym przez Ministra na podstawie dostępnych rozwiązań 5

6 metodycznych i obejmującym konsultacje społeczne oraz uzyskanie konsensusu z głównymi interesariuszami; wykonanie wszelkich czynności dotyczących naboru kandydatów na ekspertów Programu (na podstawie wytycznych Komitetu Sterującego) zarówno drogą internetową, jak i listowną oraz docieranie do różnych środowisk poprzez osobiste kontakty; wybór ekspertów do pracy przy NPF oraz przedstawienie ich składu do akceptacji Komitetowi Sterującemu i Ministrowi; współdziałanie z Komitetem Sterującym NPF oraz Wydziałem ds. Foresight na wszystkich etapach realizacji NPF oraz wykorzystywanie w pracy ich uwag i opinii; udział w organizowanych przez Wydział ds. Foresight warsztatach dotyczących Foresight; organizacja dwóch konferencji: promującej i podsumowującej realizację Narodowego Programu Foresight; organizacja kampanii promującej ideę NPF w różnych środowiskach; regularne przekazywanie do Ministerstwa danych z etapów realizacji cząstkowych oraz przebiegu Programu celem prawidłowej koordynacji prac; opracowywanie raportów dotyczących sposobu realizacji tego typu programów w Polsce i w innych krajach; opracowywanie raportów cząstkowych z obszarów tematycznych w każdym polu badawczym oraz raportu z przebiegu konsultacji społecznych; opracowanie raportu końcowego (ekspertyzy naukowej) z realizacji NPF w trzech polach badawczych oraz przekazanie go do wstępnej oceny Komitetowi Sterującemu; opracowanie ostatecznej wersji raportu końcowego na podstawie ocen i uwag Komitetu Sterującego. Zadania techniczne: rozszerzenie bazy danych ekspertów NPF; techniczna organizacja pracy paneli tematycznych (zapewnienie sal i posiłków w czasie posiedzeń a także rezerwacja noclegów, zwrot kosztów podróży i wypłata wynagrodzeń za prace ekspertów itp.); techniczne wsparcie metod badawczych stosowanych w NPF (np. przygotowanie kwestionariuszy, kwestionariuszy on-line, opracowywanie wyników itp.); budowa, administracja oraz aktualizacja witryny NPF; na stronach Ministerstwa powinien znaleźć się tylko hiperlink odsyłający; przygotowywanie i dystrybucja wszelkiego rodzaju dokumentów związanych z realizacją programu. ZAŁOŻENIA WYKONAWCZE Przedsięwzięcie wchodzi w życie z dniem podpisania przez Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Okres realizacji przedsięwzięcia do 30 czerwca 2008 r. (z możliwością skrócenia terminu). Merytoryczną kontrolę realizacji przedsięwzięcia zapewni Komitet Sterujący do spraw Narodowego Programu Foresight, który zaopiniuje poszczególne etapy wykonania zadania. Koordynację współpracy Komitetu Sterującego z Jednostką Zewnętrzną zapewni Wydział ds. 6

7 Foresight w Departamencie Strategii i Rozwoju Nauki, który również będzie sprawował kontrolę terminowości przebiegu prac. Środki na realizację przedsięwzięcia zostały przewidziane w budżecie państwa, w części 28 Nauka. Podmiotami uprawnionymi do występowania z wnioskami o dofinansowanie przedsięwzięcia są: jednostki naukowe, przedsiębiorcy i konsorcja, których zakres działalności, skład osobowy i doświadczenie zapewni realizację zarówno naukowo-badawczej, jak i administracyjnej oraz marketingowej strony przedsięwzięcia. Wnioski należy składać w terminie nie później niż 2 miesiące od ogłoszenia przedsięwzięcia w siedzibie Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego, ul. Wspólna 1/3, Warszawa, (pokój 517), na podstawie 82 rozporządzenia Ministra Nauki i Informatyzacji z dnia 4 sierpnia 2005 r. w sprawie kryteriów i trybu przyznawania i rozliczania środków finansowych na naukę (Dz. U. Nr 161, poz. 1359). Wniosek o przyznanie środków finansowych na uczestnictwo w przedsięwzięciu określonym przez Ministra stanowi załącznik nr 33 do powyższego rozporządzenia. Do rozpatrzenia, oceny wniosków oraz sposobu oceny realizacji zadań objętych dofinansowaniem, rozliczania przyznanych dotacji oraz do składania informacji i sprawozdań z realizacji zadań stosuje się przepisy rozporządzenia Ministra Nauki i Informatyzacji z dnia 4 sierpnia 2005 r. w sprawie kryteriów i trybu przyznawania i rozliczania środków finansowych na naukę (Dz. U. Nr 161, poz. 1359). Przy opiniowaniu wniosków na realizację przedsięwzięcia uwzględniane będą następujące kryteria: 1. Określenie znaczenia programu dla środowiska naukowego i dla gospodarki, 2. Efektywność planowanych rozwiązań systemowych, 3. Możliwości wykonania zadań określonych w przedsięwzięciu, 4. Zasadność planowanych kosztów w stosunku do zakresu zadań określonych w przedsięwzięciu, 5. Sposób i zakres działania jednostek organizacyjnych pośredniczących pomiędzy nauką i gospodarką, zwłaszcza na rzecz transferu nowych technologii, 6. Cena. Środki finansowe będą przekazane jednostce naukowej, przedsiębiorcy lub konsorcjum, które wygra konkurs na realizację przedsięwzięcia, na podstawie decyzji Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego po podpisaniu umowy, określającej warunki realizacji, finansowania i rozliczania wykonania zadań. Osoby do kontaktu: 1. Iwona Nowicka Naczelnik Wydziału ds. Foresight tel , fax iwona.nowicka@mein.gov.pl 2. Maria Łepeta główny specjalista w Wydziale ds. Foresight tel fax maria.lepeta@mein.gov.pl 7