Kodeks karny. Komentarz 2. wydanie. A. Grześkowiak (redaktor) K. Wiak (redaktor) WYDAWNICTWO C.H.BECK KOMENTARZE KOMPAKTOWE

Transkrypt

1 Kodeks karny Komentarz 2. wydanie A. Grześkowiak (redaktor) K. Wiak (redaktor) KOMENTARZE KOMPAKTOWE WYDAWNICTWO C.H.BECK

2 Kodeks karny KOMENTARZE KOMPAKTOWE

3

4 Kodeks karny Komentarz 2. wydanie Redaktorzy: prof. KPSW dr hab. Alicja Grześkowiak prof. KUL dr hab. Krzysztof Wiak Autorzy: dr Filip Ciepły, prof. KPSW dr hab. Alicja Grześkowiak, dr Małgorzata Gałązka, dr Radosław G. Hałas, dr Sławomir Hypś, dr Damian Szeleszczuk, prof. KUL dr hab. Krzysztof Wiak Wydawnictwo C.H.Beck Warszawa 2014

5 Propozycja cytowania: Grześkowiak, Wiak, KK. Komentarz, wyd. 2, Warszawa 2014 Poszczególne części komentarza opracowali: Filip Ciepły: art Małgorzata Gałązka: art , 85 92a, 115 pkt IV VIII, XIII, , Alicja Grześkowiak: art. 1 10, 25 38, , 115 pkt I II Radosław Hałas: art , 115 pkt III, IX, XII, XV, XVIII, XX, , a, , b, Przepisy wprowadzające do KK Sławomir Hypś: art a, 115 pkt X XI, XXI XXII, a Damian Szeleszczuk: art , 115 pkt XVI, XVII, , , Krzysztof Wiak: art , a, 115 pkt XIV, XIX, , , a, a Wydawca: Natalia Adamczyk c Wydawnictwo C.H.Beck 2014 Wydawnictwo C.H.Beck Sp. z o.o. ul. Bonifraterska 17, Warszawa Skład i łamanie: Wydawnictwo C.H.Beck Druk i oprawa: Białostockie Zakłady Graficzne S.A. ISBN ISBN e-book

6 Spis treści Przedmowa Wykaz skrótów IX XI Kodeks karny Część ogólna Rozdział I. Zasady odpowiedzialności karnej Art Rozdział II. Formy popełnienia przestępstwa Wstęp Art Rozdział III. Wyłączenie odpowiedzialności karnej Art Rozdział IV. Kary Art Rozdział V. Środki karne Art Rozdział VI. Zasady wymiaru kary i środków karnych Wprowadzenie Art Rozdział VII. Powrót do przestępstwa Art Rozdział VIII. Środki związane z poddaniem sprawcy próbie Wprowadzenie Art a Rozdział IX. Zbieg przestępstw oraz łączenie kar i środków karnych Wprowadzenie Art a Rozdział X. Środki zabezpieczające Wprowadzenie Art Rozdział XI. Przedawnienie Art Rozdział XII. Zatarcie skazania Art Rozdział XIII. Odpowiedzialność za przestępstwa popełnione za granicą Wprowadzenie Art a Rozdział XIV. Objaśnienie wyrażeń ustawowych Art Rozdział XV. Stosunek do ustaw szczególnych Art Część szczególna V

7 Spis treści Rozdział XVI. Przestępstwa przeciwko pokojowi, ludzkości oraz przestępstwa wojenne Wprowadzenie Art b Rozdział XVII. Przestępstwa przeciwko Rzeczypospolitej Polskiej Wprowadzenie Art Rozdział XVIII. Przestępstwa przeciwko obronności Wprowadzenie Art Rozdział XIX. Przestępstwa przeciwko życiu i zdrowiu Wprowadzenie Art Rozdział XX. Przestępstwa przeciwko bezpieczeństwu powszechnemu Wprowadzenie Art Rozdział XXI. Przestępstwa przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji Wprowadzenie Art Rozdział XXII. Przestępstwa przeciwko środowisku Wprowadzenie Art Rozdział XXIII. Przestępstwa przeciwko wolności Wprowadzenie Art Rozdział XXIV. Przestępstwa przeciwko wolności sumienia i wyznania Wprowadzenie Art Rozdział XXV. Przestępstwa przeciwko wolności seksualnej i obyczajności Wprowadzenie Art Rozdział XXVI. Przestępstwa przeciwko rodzinie i opiece Wprowadzenie Art a Rozdział XXVII. Przestępstwa przeciwko czci i nietykalności cielesnej Wprowadzenie Art a Rozdział XXVIII. Przestępstwa przeciwko prawom osób wykonujących pracę zarobkową Wprowadzenie Art Rozdział XXIX. Przestępstwa przeciwko działalności instytucji państwowych oraz samorządu terytorialnego Wprowadzenie Art a Rozdział XXX. Przestępstwa przeciwko wymiarowi sprawiedliwości Wprowadzenie Art a Rozdział XXXI. Przestępstwa przeciwko wyborom i referendum Wprowadzenie Art Rozdział XXXII. Przestępstwa przeciwko porządkowi publicznemu Wprowadzenie Art a VI

8 Spis treści Rozdział XXXIII. Przestępstwa przeciwko ochronie informacji Wprowadzenie Art b Rozdział XXXIV. Przestępstwa przeciwko wiarygodności dokumentów Wprowadzenie Art Rozdział XXXV. Przestępstwa przeciwko mieniu Wprowadzenie Art Rozdział XXXVI. Przestępstwa przeciwko obrotowi gospodarczemu Wprowadzenie Art Rozdział XXXVII. Przestępstwa przeciwko obrotowi pieniędzmi i papierami wartościowymi Wprowadzenie Art Część wojskowa Rozdział XXXVIII. Przepisy ogólne dotyczące żołnierzy Art Rozdział XXXIX. Przestępstwa przeciwko obowiązkowi pełnienia służby wojskowej 1157 Uwagi wprowadzające Art Rozdział XL. Przestępstwa przeciwko zasadom dyscypliny wojskowej Wprowadzenie Art Rozdział XLI. Przestępstwa przeciwko zasadom postępowania z podwładnymi Wprowadzenie Art Rozdział XLII. Przestępstwa przeciwko zasadom obchodzenia się z uzbrojeniem i uzbrojonym sprzętem wojskowym Wprowadzenie Art Rozdział XLIII. Przestępstwa przeciwko zasadom pełnienia służby Wprowadzenie Art Rozdział XLIV. Przestępstwa przeciwko mieniu wojskowemu Uwagi wprowadzające Art Przepisy wprowadzające Kodeks karny Indeks rzeczowy VII

9

10 Przedmowa Przedkładamy 2. wydanie Komentarza do Kodeksu karnego, opublikowane przez Wydawnictwo C.H. Beck w serii Komentarze Kompaktowe z nadzieją, że Komentarz ten będzie służył nie tylko prawnikom-praktykom przy rozwiązywaniu problemów wiążących się ze stosowaniem Kodeksu karnego, ale uznany zostanie za liczący się dorobek doktryny prawa karnego. Komentarz opracowany został także z myślą o aplikantach, doktorantach i studentach Wydziałów Prawa jako pomoc w poznawaniu systemu polskiego prawa karnego. Jest on autorskim dziełem pracowników naukowych związanych obecnie lub w przeszłości z Katedrą Prawa Karnego Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II. Komentarz jest pracą zbiorową, stąd poszczególne jego części są odbiciem poglądów piszących je Autorów. Oddajemy jednak Czytelnikom Komentarz opracowany w świetle spójnego systemu wartości. Nicią przewodnią dokonanej przez Autorów wykładni przepisów Kodeksu karnego była bowiem koncepcja prawa karnego wartości, mającego u podstaw respekt dla przyrodzonej godności człowieka i to obu osób dramatu przestępstwa sprawcy czynu zabronionego, ale w równej mierze dramatu ofiary, uznanej przez nas za podmiot bierny przestępstwa. W Komentarzu podkreślamy także wymóg gwarancyjności prawa karnego, w wielu miejscach problemy powstałe przy interpretacji przepisów relatywizując do funkcji gwarancyjnej prawa karnego. Traktujemy Kodeks karny jako Magna charta człowieka. Komentarz zawiera wykładnię przepisów całego Kodeksu karnego, obejmuje zatem jego część ogólną, szczególną i wojskową, ale ponadto Autorzy uznali za celowe wzbogacić treści komentarza o wykładnię przepisów wprowadzających do Kodeksu karnego. Dopiero wszystkie razem tworzą one zasadniczy trzon systemu prawa karnego. Dokonując wykładni Kodeksu karnego opieraliśmy się na polskim piśmiennictwie prawa karnego i na wybranym orzecznictwie sądowym, mając wszakże na uwadze, że źródłem prawa jest ustawa, a więc ani doktryna, a zwłaszcza judykatura nie mają mocy prawodawczej. Uwzględniamy również orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego w sprawach karnych oraz prawo Unii Europejskiej, wskazując także na judykaturę Europejskiego Trybunału Praw Człowieka. Kodeks karny obowiązuje w ramach intencji ustawy, czyli w brzmieniu uchwalonym i jego wykładnia nie może wyjść poza granice ustawy, ani mieć treść praeter legem, a tym bardziej contra legem. Wykładnia przepisów KK zawarta w Komentarzu nie ma charakteru wykładni kreatywnej zdaniem Autorów mieści się ściśle w ramach prawa karnego zawartego w Kodeksie karnym. Interpretując przepisy Kodeksu karnego, staraliśmy się kierować wskazaniem prof. J. Makarewicza, że kodeks karny tłumaczyć należy wyłącznie tylko na podstawie ratio legis, którą wyczytać należy z samego brzmienia ustawy (J. Makarewicz, Wykładnia kodeksu karnego, Gazeta Sądowa Warszawska 1934, Nr 10, s. 145). Przy każdej niemal instytucji kodeksowej odwołujemy się do uzasadnienia projektu kodeksu karnego, jednak pamiętając, że jest to interpretacja dokonana przez projektodawców, nie zaś motywy ustawy. Wielokrotnie wskazujemy na niedomogi rozwiązań kodeksowych, ale nie staramy się w Komentarzu wykładnią przepisów poprawiać ustawodawcy. Jedyną tego drogą jest nowelizacja przepisów. Rację miał bowiem J. Makarewicz pisząc, że Tam gdzie trzeba komentarzy, uczonych rozpraw, orzeczeń Sądu Najwyższego, rozporządzeń ministerialnych na to, by przepis ustawy należycie postawić, tam widocznie zachodzi wadliwość w kodyfikacji (J. Makarewicz, Ustawa karna (Część ogólna). Projekt wstępny, Lwów 1922, s. 2). Dokonując wykładni i wyjaśniając poszczególne zwroty użyte przez ustawodawcę w Kodeksie karnym posługiwaliśmy się znanymi metodami wykładni, wskazywaliśmy równocześnie na trudności interpretacyjne, próbując dokonać najbardziej racjonalnej wykładni przepisów KK. Au- IX

11 Przedmowa torzy Komentarza do Kodeksu karnego będą szczerze wdzięczni za uwagi dotyczące opracowania, mogące ulepszyć dzieło przedkładane Państwu. Toruń, listopad 2013 r. Alicja Grześkowiak X

12 Wykaz skrótów 1. Akty prawne ABWAWU ustawa z r. o Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego oraz Agencji Wywiadu (t.j. Dz.U. z 2010 r. Nr 29, poz. 154 AlkU ustawa z r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz BrońU ustawa z r. o broni i amunicji (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 576 BrońU z 1961 r ustawa z r. o broni, amunicji i materiałach wybuchowych (Dz.U. Nr 6, poz. 43) CudzU ustawa z r. o cudzoziemcach (t.j. Dz.U. z 2011 r. Nr 264, poz CyberprzestK Konwencja Rady Europy z r. o cyberprzestępczości, niepubl. DInfPU ustawa z r. o dostępie do informacji publicznej (Dz.U. Nr 112, poz DWU ustawa z r. o dyscyplinie wojskowej (Dz.U. Nr 190, poz. 1474) EKE Europejska Konwencja o Ekstradycji z r. (Dz.U. z 1994 r. Nr 70, poz. 307 wraz z protokołami dodatkowymi) EKoPOS Konwencja o przekazywaniu osób skazanych, sporządzona w Strasburgu r. (Dz.U. z 1995 r. Nr 51, poz. 279 ze zm. i 280) EKPwK Europejska Konwencja o pomocy prawnej w sprawach karnych, sporządzona w Strasburgu r. (Dz.U. z 1999 r. Nr 76, poz. 854 ElInPłatU ustawa z r. o elektronicznych instrumentach płatniczych (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 1232) EwidDowU ustawa z r. o ewidencji ludności i dowodach osobistych (t.j. Dz.U. z 2006 r. Nr 139, poz. 993 EwidLudU ustawy z r. o ewidencji ludności (Dz.U. Nr 217, poz FinPubIU ustawa z r. o finansach publicznych (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 885 FundU ustawa z r. o fundacjach (t.j. Dz.U. z 1991 r. Nr 46, poz. 203 GranicaU ustawa z r. o ochronie granicy państwowej (t.j. Dz.U. z 2009 r. Nr 12, poz. 67 InfKontR rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z r. w sprawie sposobu technicznego przygotowania sieci służących do przekazywania informacji, do kontroli przekazów informacji oraz sposobu dokonywania, rejestracji, przechowywania, odtwarzania i niszczenia zapisów z kontrolowanych przekazów (Dz.U. Nr 110, poz. 1052) IPNU ustawa z r. o Instytucie Pamięci Narodowej Komisji Ścigania Zbrodni Przeciwko Narodowi Polskiemu (t.j. Dz.U. z 2007 r. Nr 63, poz. 424 XI

13 Wykaz skrótów KB Konwencja o przekazywaniu osób skazanych na karę pozbawienia wolności w celu odbycia kary w państwie, którego są obywatelami, sporządzona w Berlinie r. (Dz.U. z 1980 r. Nr 8, poz. 21 i 22) KC ustawa z r. Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 16, poz. 93 ze zm.) KE Konwencja o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności z r. (Dz.U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284 KK ustawa z r. Kodeks karny (Dz.U. Nr 88, poz. 553 KK z 1932 r rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z r. Kodeks karny (Dz.U. Nr 60. poz. 571 KK z 1969 r ustawa z r. Kodeks karny (Dz.U. Nr 13, poz. 94 KKS ustawa r. Kodeks karny skarbowy (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 186 KKW ustawa z r. Kodeks karny wykonawczy (Dz.U. Nr 90, poz. 557 KKW z 1969 r ustawa z r. Kodeks karny wykonawczy (Dz.U. Nr 13, poz. 98 Konstytucja RP Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z r. (Dz.U. Nr 78, poz. 483 ze sprost. i zm.) KontrPubU ustawa z r. o kontroli publikacji i widowisk (Dz.U. Nr 20, poz. 99 KontrSkarbU ustawa z r. o kontroli skarbowej (t.j. Dz.U. z 2011 r. Nr 41, poz. 214 KP ustawa z r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 KPA ustawa z r. Kodeks postępowania administracyjnego (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 267 KPC ustawa z r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. Nr 43, poz. 296 KPK ustawa z r. Kodeks postępowania karnego (Dz.U. Nr 89, poz. 555 KPK z 1928 r rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z r. Kodeks postępowania karnego (Dz.U. RP Nr 33, poz. 313 KPK z 1969 r ustawa z r. Kodeks postępowania karnego (Dz.U. Nr 13, poz. 96 KPW ustawa z r. Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 395 KPW z 1971 r ustawa z r. Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia (Dz.U. Nr 12, poz. 116 KRKU ustawa z r. o Krajowym Rejestrze Karnym (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 654 KRO ustawa z r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 788 KrRejSU ustawa z r. o Krajowym Rejestrze Sądowym (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz KrRSU ustawa z r. o Krajowej Radzie Sądownictwa (t.j. Dz.U. z 2010 r. Nr 11, poz. 67 KSH ustawa z r. Kodeks spółek handlowych (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz KurSądU ustawa z r. o kuratorach sądowych (Dz.U. Nr 98, poz KW ustawa z r. Kodeks wykroczeń (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 482 XII

14 Wykaz skrótów KWU ustawa z r. o księgach wieczystych i hipotece (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 707 LasU ustawa z r. o lasach (t.j. Dz.U. z 2011 r. Nr 12, poz. 59 ze zm.) mkk Mały Kodeks karny dekret Rady Ministrów z r. o przestępstwach szczególnie niebezpiecznych w okresie odbudowy Państwa (Dz.U. Nr 30, poz. 192 MinWynPrU ustawa z r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę (Dz.U. Nr 200, poz MPPOiP Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych z r. (Dz.U. z 1977 r. Nr 38, poz. 167) MTKRS Rzymski Statut Międzynarodowego Trybunału Karnego, sporządzony w Rzymie r. (Dz.U. z 2003 r. Nr 78, poz. 708) NarkU ustawa z r. o przeciwdziałaniu narkomanii (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 124 NBPU ustawa z r. o Narodowym Banku Polskim (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 908 NielU ustawa z r. o postępowaniu w sprawach nieletnich (t.j. Dz.U. z 2010 r. Nr 33, poz. 178 NIKU ustawa z r. o Najwyższej Izbie Kontroli (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 82) ObrRPU ustawa z r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 461 ObszarMorskiU ustawa z r. o obszarach morskich Rzeczypospolitej Polskiej i administracji morskiej (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 934 OchrDanOsobU ustawa z r. o ochronie danych osobowych (t.j. Dz.U z 2002 r. Nr 101, poz. 926 OchrInfU ustawa z r. o ochronie informacji niejawnych (Dz.U. Nr 182, poz. 1228) OchrKultU ustawa z r. o ochronie dóbr kultury (t.j. Dz.U. z 1999 r. Nr 98, poz OchrObrGospU ustawa z r. o ochronie obrotu gospodarczego i zmianie niektórych przepisów prawa karnego (Dz.U. Nr 126, poz. 615) OchrOiMU ustawa z r. o ochronie osób i mienia (t.j. Dz.U. z 2005 r. Nr 145, poz OchrPrzyrU ustawa z r. o ochronie przyrody (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 627 OchrZabytkU ustawa z r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz.U. Nr 162, poz OchrZwierzU ustawa z r. o ochronie zwierząt (t.j. Dz.U. z 2008 r. Nr 213, poz OdpadU ustawa z r. o odpadach (Dz.U. z 2013 r. poz. 21 OdpowDyscSU ustawa z r. o odpowiedzialności dyscyplinarnej sędziów, którzy w latach sprzeniewierzyli się niezawisłości sędziowskiej (Dz.U. z 1999 r. Nr l, poz. 1 OdpPodmZbiorU..... ustawa z r. o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 768 OgrProwDzGospU.... ustawa z r. o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne (t.j. Dz.U. z 2006 r. Nr 216, poz OpłKU ustawa z r. o opłatach w sprawach karnych (t.j. Dz.U. z 1983 r. Nr 49, poz. 223 XIII

15 Wykaz skrótów OrdPodU ustawa z r. Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 749 OskPrywR rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z r. w sprawie wysokości zryczałtowanej równowartości wydatków w sprawach z oskarżenia prywatnego (Dz.U. Nr 104, poz. 980) PaszpU ustawa z r. o dokumentach paszportowych (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 268 PDOFizU ustawa z r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 361 PlanRodzU ustawa z r. o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży (Dz.U. Nr 17, poz. 78 PolU ustawa z r. o Policji (t.j. Dz.U. z 2011 r. Nr 287, poz PomSpołU ustawa z r. o pomocy społecznej (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 182 PostMediacR rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z r. w sprawie postępowania mediacyjnego w sprawach karnych (Dz.U. Nr 108, poz. 1020) PrAdw ustawa z r. Prawo o adwokaturze (t.j. Dz.U. z 2009 r. Nr 146, poz PrAtom ustawa z r. Prawo atomowe (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 264) PrAut ustawa z r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (t.j. Dz.U. z 2006 r. Nr 90, poz. 631 PrBank ustawa z r. Prawo bankowe (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz PrCzek ustawa z r. Prawo czekowe (Dz.U. Nr 37, poz. 283 ze zm.) PrCel ustawa z r. Prawo celne (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 727 ze zm.) PrDew ustawa z r. Prawo dewizowe (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 826 PrFarmaceut ustawa z r. Prawo farmaceutyczne (t.j. Dz.U. z 2008 r. Nr 45, poz. 271 PrGeod ustawa z r. Prawo geodezyjne i kartograficzne (t.j. Dz.U. z 2010 r. Nr 193, poz PrLot ustawa z r. Prawo lotnicze (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 933 PrŁow ustawa z r. Prawo łowieckie (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz PrNot ustawa z r. Prawo o notariacie (t.j. Dz.U. z 2008 r. Nr 189, poz PrOchrŚrod ustawa z r. Prawo ochrony środowiska (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz ProkU ustawa z r. o prokuraturze (t.j. Dz.U. z 2011 r. Nr 270, poz ProtDokTajemR rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z r. w sprawie sposobu postępowania z protokołami przesłuchań i innymi dokumentami lub przedmiotami, na które rozciąga się obowiązek zachowania tajemnicy państwowej, służbowej albo związanej z wykonywaniem zawodu lub funkcji (Dz.U. Nr 108, poz PrPras ustawa z r. Prawo prasowe (Dz.U. Nr 5, poz. 24 PrProb ustawa z r. Prawo probiercze (Dz.U. Nr 92, poz. 529) XIV

16 Wykaz skrótów PrSpółdz ustawa z r. Prawo spółdzielcze (t.j. Dz.U. z 2003 r. Nr 188, poz PrTelekom ustawa z r. Prawo telekomunikacyjne (Dz.U. Nr 171, poz PrUpN ustawa z r. Prawo upadłościowe i naprawcze (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz PrUSP ustawa z r. Prawo o ustroju sądów powszechnych (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 427 PrUSP z 1985 r ustawa z r. Prawo o ustroju sądów powszechnych (t.j. Dz.U. z 1994 r. Nr 7, poz. 25 PrUSW ustawa z r. Prawo o ustroju sądów wojskowych (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 952 PrWeksl ustawa z r. Prawo wekslowe (Dz.U. Nr 37, poz. 282) PrWłPrzem ustawa z r. Prawo własności przemysłowej (t.j. Dz.U. z 2003 r. Nr 119, poz PrWod ustawa z r. Prawo wodne (t.j. Dz.U r. poz. 145) PrZamPubl ustawa z r. Prawo zamówień publicznych (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 907 PWKK ustawa z r. Przepisy wprowadzające Kodeks karny (Dz.U. Nr 88, poz. 554 PWKKS ustawa z r. Przepisy wprowadzające Kodeks karny skarbowy (Dz.U. Nr 83, poz. 931 PWKPK ustawa z r. Przepisy wprowadzające Kodeks postępowania karnego (Dz.U. Nr 89, poz. 556 PWKPW ustawa z r. Przepisy wprowadzające Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia (Dz.U. Nr 106, poz RachunkU ustawa z r. o rachunkowości (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 330 RadPrU ustawa z r. o radcach prawnych (t.j. Dz.U. z 2010 r. Nr 10, poz. 65 SądSekrZ zarządzenie Ministra Sprawiedliwości z r. w sprawie organizacji i zakresu działania sekretariatów sądowych oraz innych działów administracji sądowej (Dz.Urz. MS Nr 5, poz. 22 SGU ustawa z r. o Straży Granicznej (t.j. Dz.U. z 2011 r. Nr l16, poz. 675 SKŚU ustawa z r. o sejmowej komisji śledczej (t.j. Dz.U. z 2009 r. Nr 151, poz SNU ustawa z r. o Sądzie Najwyższym (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 499 SłCywU ustawa z r. o służbie cywilnej (Dz.U. Nr 227, poz StanWojU ustawa z r. o stanie wojennym oraz o kompetencjach Naczelnego Dowódcy Sił Zbrojnych i zasadach jego podległości konstytucyjnym organom Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. Nr 156, poz StanWyjątU ustawa z r. o stanie wyjątkowym (Dz.U. Nr 113, poz. 985 StatPublU ustawa z r. o statystyce publicznej (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 591 SwobGospU ustawa z r. o swobodzie działalności gospodarczej (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 672 SWU ustawa z r. o Służbie Więziennej (Dz.U. Nr 79, poz. 523 ze zm.) XV

17 Wykaz skrótów ŚwKorU ustawa z r. o świadku koronnym (t.j. Dz.U. z 2007 r. Nr 36, poz. 232 TKU ustawa z r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz.U. Nr 102, poz. 643 TSU ustawa z r. o Trybunale Stanu (t.j. Dz.U. z 2002 r. Nr 101, poz. 925 UbezpU ustawa z r. o działalności ubezpieczeniowej (t.j. Dz.U. UKolWU z 2013 r. poz. 950 ustawa z r. o ustroju kolegiów do spraw wykroczeń (Dz.U. Nr 12, poz. 118 UKS ustawa karna skarbowa z r. (t.j. Dz.U. z 1984 r. Nr 22, poz. 103 UOPU ustawa z r. o Urzędzie Ochrony Państwa (t.j. Dz.U. z 1999 r. Nr 51, poz. 526 UPEA ustawa z l r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz UprOrgDochR rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z r. w sprawie określenia organów uprawnionych obok Policji do prowadzenia dochodzeń oraz organów uprawnionych do wnoszenia i popierania oskarżenia przed sądem pierwszej instancji w sprawach podlegających rozpoznaniu w postępowaniu uproszczonym, jak również zakresu spraw zleconych tym organom (Dz.U. Nr 108, poz UsłDetektywU ustawa z r. o usługach detektywistycznych (Dz.U. z 2002 r. Nr 12, poz. 110 UznNiewOrzU ustawa z r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego (Dz.U. Nr 34, poz. 149 VATU ustawa z r. o podatku od towarów i usług (t.j. Dz.U. z 2011 r. Nr 177, poz VATU z 1993 r ustawa z r. o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym (Dz.U. Nr 11, poz. 50 WykMandU ustawa z r. o wykonywaniu mandatu posła i senatora (t.j. Dz.U. z 2011 r. Nr 7, poz. 29) ZawLekU ustawa z r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty (t.j. Dz.U. z 2011 r. Nr 277, poz ZdrPsychU ustawa z r. o ochronie zdrowia psychicznego (t.j. Dz.U. z 2011 r. Nr 231, poz ZNKU ustawa z r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (t.j. Dz.U. z 2003 r. Nr 153, poz Czasopisma AMSPSiK Archiwum Medycyny Sądowej Psychiatrii Sądowej i Kryminalistyki An. UMCS Annales Uniwersytetu im. Marii Curie-Skłodowskiej Arch. Iuri. Cracov..... Archivum Juridicum Cracovi Arch. Krym Archiwum Kryminologii Arch. Med. Sąd Archiwum Medycyny Sądowej Arch. Med. Sąd. Krym.. Archiwum Medycyny Sądowej i Kryminologii AUL Acta Universitatis Lodzensis, Folia Iuridica AUNC Acta Universitatis Nicolai Copernici AUW Acta Uniwersitatis Wratislaviensis Biul. GKBZpNP Biuletyn Głównej Komisji Badania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu Biul. Inf. SN Biuletyn Informacyjny Sądu Najwyższego Biul. PA Biuletyn Prokuratury Apelacyjnej XVI

18 Wykaz skrótów Biul. PK Biuletyn Prawa Karnego Biul. RPO Biuletyn Rzecznika Praw Obywatelskich Biul. SA w Gdańsku... Biuletyn Sądu Apelacyjnego w Gdańsku Biul. SA w Katowicach. Biuletyn Sądu Apelacyjnego w Katowicach. Orzecznictwo Sądu Apelacyjnego w Katowicach i Sądów Okręgowych Biul. SA w Łodzi..... Orzecznictwo Sądu Apelacyjnego w Łodzi Biul. SA w Lublinie... Biuletyn Sądu Apelacyjnego w Lublinie Biul. SA w Warszawie. Apelacja. Sąd Apelacyjny w Warszawie Biul. Sejm Biuletyn Ekspertyzy i Opinie Prawne Sejmu Biul. SN Biuletyn Biura Orzecznictwa Sądu Najwyższego Biul. Wojsk Biuletyn Wojskowy BMS Biuletyn Ministerstwa Sprawiedliwości BSP Białostockie Studia Prawnicze BPG Biuletyn Prokuratury Generalnej BPK Biuletyn Prawa Karnego BRD Bezpieczeństwo Ruchu Drogowego CD Council of Europe. European Commission of Human Rights. Collection of Decisions ( ) CzPKiNP Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych DPP Demokratyczny Przegląd Prawniczy DR Decisions and Reports. European Commission of Human Rights, Council of Europe, Strasbourg Dz.U Dziennik Ustaw Dz.Urz Dziennik Urzędowy Dz.Urz. UE Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej EP Edukacja Prawnicza Et Etyka FI Forum Iuridicum Gaz. Adm. Pol. Państw.. Gazeta Administracji i Policji Państwowej GL Gazeta Lekarska Głos P Głos Prawa Głos S Głos Sądownictwa GP Gazeta Prawnicza GS Gazeta Sądowa GSiP Gazeta Sądowa i Penitencjarna GSP Gdańskie Studia Prawnicze GSP-Prz.Orz Gdańskie Studia Prawnicze Przegląd Orzecznictwa Inf. Praw Informacja Prawnicza IP Inspektor Pracy Jur Jurysta Kont. Państw Kontrola Państwowa KP Kontrola Prawnicza KPP Kwartalnik Prawa Publicznego KSP Krakowskie Studia Prawnicze Kwart. Pr. Pryw Kwartalnik Prawa Prywatnego KZS Krakowskie Zeszyty Sądowe MoP Monitor Prawniczy MoPod Monitor Podatkowy M.P Monitor Polski NKPK Nowa Kodyfikacja Prawa Karnego NP Nowe Prawo OJ Official Journal. Dziennik Urzędowy Wspólnoty Europejskiej ONSA Orzecznictwo Naczelnego Sądu Administracyjnego OSA Orzecznictwo Sądów Apelacyjnych XVII

19 Wykaz skrótów OSAB Orzecznictwo Sądów Apelacji Białostockiej OSNCP Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna oraz Pracy i Ubezpieczeń Społecznych OSNiSA Orzecznictwa Sądu Najwyższego i Sądów Apelacyjnych OSNKW Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Karna i Wojskowa OSNPG Orzecznictwo Sądu Najwyższego, wydawnictwo Prokuratury Generalnej OSNwSK Orzecznictwo Sądu Najwyższego w Sprawach Karnych OSP, OSPiKA Orzecznictwo Sądów Polskich (w latach : Orzecznictwo Sądów Polskich i Komisji Arbitrażowych) OŚPiP Ochrona Środowiska Prawo i Polityka OTK Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego (seria A wyroki i postanowienia merytoryczne; seria B postanowienia etapu wstępnego, rozpatrywanie skarg konstytucyjnych i wniosków) OwSS Orzecznictwo w Sprawach Samorządowych Pal Palestra PB Prawo Bankowe PiP Państwo i Prawo PiŻ Prawo i Życie PiZS Praca i Zabezpieczenie Społeczne PL Przegląd Legislacyjny PN Przegląd Notarialny Pol Policja POSAG Przegląd Orzecznictwa Sądu Apelacyjnego w Gdańsku PP Prawo Pracy PPH Przegląd Prawa Handlowego PPiA Przegląd Prawa i Administracji PPiK Przegląd Penitencjarny i Kryminologiczny PPK Przegląd Prawa Karnego PPK UŚl Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego Problemy Prawa Karnego PPol Przegląd Policyjny PPP Przegląd Prawa Publicznego Pr. Adm. K Prawo Administracja Kościół Pr. i Med Prawo i Medycyna Pr. Pracy Prawo Pracy Pr. Sp Prawo Spółek Prob. Alk Problemy Alkoholizmu Prob. Egz Problemy Egzekucji Prob. Krym Problemy Kryminalistyki Prob. Praw Problemy Praworządności Prob. PK Problemy Prawa Karnego Prob. WS Problemy Wymiaru Sprawiedliwości Prok Prokurator Prok. i Pr Prokuratura i Prawo Przegl. Orzeczn. PA... Przegląd Orzecznictwa Prokuratury Apelacyjnej Przegl. Orzeczn. SA... Przegląd Orzecznictwa Sądu Apelacyjnego Przegl. Orzeczn. SN... Przegląd Orzecznictwa Sądu Najwyższego Przegl. PE Przegląd Prawa Europejskiego Przegl. PK Przegląd Prawa Karnego Przegl. Pod Przegląd Podatkowy Przegl. Sejm Przegląd Sejmowy Przegl. SM Przegląd Stosunków Międzynarodowych Przegl. WP Przegląd Więziennictwa Polskiego PS Przegląd Sądowy XVIII

20 Wykaz skrótów PSH Prawo Spółek Handlowych PS-Z Patologia społeczna Zapobieganie Psych. Pol Psychiatria Polska PUG Przegląd Ustawodawstwa Gospodarczego PUSG Przegląd Ubezpieczeń Społecznych i Gospodarczych PWS Problemy Wymiaru Sprawiedliwości Rej Rejent RJD Reports of Judgments and Decisions. Registry of the Court, Council of Europe, Strasbourg, Carl Heymanns Verlag KG (od l stycznia 1996 r.) (poprzednio jako: A) RNS Rocznik Nauk Społecznych Rocz. Psych Roczniki Psychiatryczne R. Pr Radca Prawny RPE Ruch Prawniczy i Ekonomiczny RPEiS Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny RPraw Ruch Prawniczy Rzeczp Rzeczpospolita Rzesz. ZN Rzeszowskie Zeszyty Naukowe Sam. Teryt Samorząd Terytorialny SI Studia Iuridica SIL Studia Iuridica Lublinensia SIS Studia Iuridica Silesiana SK Studia Kryminologiczne SKKiP Studia Kryminologiczne, Kryminalistyczne i Penitencjarne Sł. Cyw Służba Cywilna Sł. MO Służba MO Sł. Prac Służba Pracownicza SP Studia Prawnicze SPE Studia Prawno-Ekonomiczne SS Studia Socjologiczne St. Cyw Studia Cywilistyczne SZP UJ Studenckie Zeszyty Prawnicze Uniwersytetu Jagiellońskiego TPP Transformacje Prawa Prywatnego Wiad. Praw. Gosp..... Wiadomości Prawno-Gospodarcze Wok Wokanda WPP Wojskowy Przegląd Prawniczy Zag. Wykr Zagadnienia Wykroczeń Zam. Pub. Dor Zamówienia Publiczne. Doradca Zb. Orz. SN Zbiór Orzeczeń Sądu Najwyższego ZN IBPS Zeszyty Naukowe Instytutu Badania Prawa Sądowego ZN UGd Zeszyty Naukowe Akademii Uniwersytetu Gdańskiego ZN UJ Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego ZN UŁ Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Łódzkiego ZN WSO Szcz Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Oficerskiej w Szczytnie ZP Zeszyty Prawoznawcze ZP UKSW Zeszyty Prawnicze Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego 3. Organy orzekające ETPC Europejski Trybunał Praw Człowieka MTK Międzynarodowy Trybunał Karny NSA Naczelny Sąd Administracyjny SA Sąd Apelacyjny SN Sąd Najwyższy SN(7) Sąd Najwyższy w składzie 7 sędziów XIX