Zabezpieczenie dzieci przewożonych w pojazdach samochodowych

Transkrypt

1 JACKOWSKI Jerzy 1 WIŚNIEWSKA Olga 2 Zabezpieczenie dzieci przewożonych w pojazdach samochodowych WSTĘP Każdego dnia na polskich drogach dochodzi do wielu wypadków, także z udziałem dzieci, jednakże dzięki coraz to nowocześniejszym rozwiązaniom ochrony pasażerów i pieszych oraz prowadzonym kontrolom i akcjom społecznym liczba ta z każdym rokiem maleje. Poprawa w tak rozległej dziedzinie jak bezpieczeństwo ruchu drogowego jest procesem długofalowym, na który składają się m.in. działania infrastrukturalne, legislacyjne, kontrolne, jak i profilaktyczno-edukacyjne. Dlatego też istnieje konieczność kontynuowania dalszych intensywnych, dobrze skoordynowanych działań w tym zakresie [4]. Kwestia bezpieczeństwa dzieci w pojazdach samochodowych jest priorytetową. Dzięki wprowadzeniu odpowiednich uregulowań prawnych oraz zwiększeniu świadomości społeczeństwa w tym względzie, na polskich drogach w każdym roku w wypadkach drogowych ginie coraz mniej najmłodszych uczestników ruchu drogowego. Rodzice powinni dowiadywać się z lokalnych mediów, ulotek, bilbordów, od nauczycieli, policjantów i autorytetów społecznych o konieczności przewożenia dzieci we właściwych z punktu widzenia bezpieczeństwa, fotelikach, a gdy dorosną w pasach bezpieczeństwa [1]. Można także zauważyć, że wypadki są problemem natury ekonomicznej. Zdaniem ekspertów Banku Światowego, koszty państwa z tytułu wypadków drogowych mogą co roku sięgać nawet 1-2% PKB. Należy jednak pamiętać, że każde istnienie ludzkie jest ważne i nie ma swojej ceny, dlatego też nie warto oszczędzać na profilaktyce, która zawsze jest lepsza niż likwidacja skutków. 1. DANE STATYSTYCZNE Na chwilę obecną szacuje się, że w Europie tylko co trzecie dziecko jest właściwie zabezpieczone w samochodzie. Szczegółowe dane o wypadkach drogowych w Polsce z udziałem dzieci nie są dostępne (m.in. miejsce zajmowane w samochodzie, rodzaj zderzenia, sposób zabezpieczenia dziecka). Badania sondażowe wskazują na to, że ponad 90% rodziców prawidłowo przewozi swoje dzieci w wieku 0-1 lat. Natomiast w przedziale wiekowym 4 12 lat jest to tylko 52% [6]. Dane statystyczne przedstawiające liczbę wypadków w Polsce w latach są przerażające (rys.1). Wielu użytkowników dróg rokrocznie doznaje obrażeń ciała lub ponosi śmierć w ich wyniku. Zaistniała sytuacja była związana z rozwojem gospodarczym kraju i dostępnością obywateli do większej liczby pojazdów silnikowych. Obecny rozwój techniki i zaawansowane technologie, jakimi dysponuje człowiek w dalszym ciągu nie są w stanie wygrać z błędem ludzkim. Niezależnie od przyczyn i roli człowieka w czasie wypadku drogowego można zauważyć, że w przeciągu dwóch dekad śmiertelność jest dwukrotnie niższa; a także rannych jest mniej o osób w roku 2012 w porównaniu z tragicznym rokiem Warszawa, ul. S. Kaliskiego 2, Wojskowa Akademia Techniczna, Wydział Mechaniczny, Warszawa; ul. gen. Sylwestra Kaliskiego 2, Tel: , jjackowski@wat.edu.pl Warszawa, ul. S. Kaliskiego 2, Wojskowa Akademia Techniczna, Wydział Mechaniczny, Warszawa; ul. gen. Sylwestra Kaliskiego 2, olga.wisniewska@vp.pl 2444

2 Rys. 1. Zestawienie danych statystycznych na podstawie raportów rocznych Komendy Głównej Policji 1.1. Wypadki drogowe z udziałem dzieci Dzieci często są ofiarami wypadków przez niewiedzę lub brak wyobraźni, zarówno swoją, jak i rodziców. Musimy pamiętać, że w dużej mierze, to od dorosłych zależy poziom bezpieczeństwa dzieci. Rodzice są odpowiedzialni za ich przygotowanie do uczestnictwa w ruchu drogowym. Dobry przykład rodziców jest najskuteczniejszym sposobem uczenia właściwego zachowania. Rodzice powinni wystrzegać się wszelkich błędów, brawury, lekceważenia przepisów itp., gdyż dziecko może uznać takie postępowanie za normę lub przyjąć je podświadomie [3]. Dane statystyczne poświęcone ofiarom wypadków w wieku 0-17 lat, zestawione na rysunku 2, pokazują wagę problemu bezpieczeństwa dzieci. W 2004 r. rannych było dzieci a 402 zmarło w wyniku obrażeń. Pocieszający jest fakt, że z każdym rokiem te liczby są coraz mniejsze. Dla porównania w 2010 r. dane statystyczne podawały odpowiednio 7300 i 234 młodych obywateli naszego kraju. Ofiarami wypadków najczęściej są młode osoby w wieku lat. Ten przedział wiekowy obejmuje także dzieci, jako kierujących. To przede wszystkim rowerzyści i motorowerzyści, którzy nie przestrzegali pierwszeństwa przejazdu. Najczęstszą przyczyną wypadków z udziałem dzieci jest ich nieodpowiednie zachowanie. Błędy młodych uczestników ruchu wynikają głównie z nierozwiniętej umiejętności podzielności uwagi oraz niestosowania znanych im zasad użytkowania drogi i nie rozumienia wynikających z tego zagrożeń. 2445

3 Rys. 2. Liczba ofiar wypadków w latach według grup wiekowych w zakresie 0-17 lat [zestawienie na podstawie raportów KGP] 2. WYMAGANIA NORMATYWNE Nadrzędnym dokumentem w Polskim prawodawstwie mówiącym o warunkach przewożenia dzieci w pojazdach samochodowych jest Ustawa Prawo o ruchu drogowym. Art.39 ust.3 określa, iż: W pojeździe samochodowym wyposażonym w pasy bezpieczeństwa dziecko w wieku do 12 lat, nieprzekraczające 150 cm wzrostu, przewozi się w foteliku ochronnym lub innym urządzeniu do przewożenia dzieci, odpowiadającym wadze i wzrostowi dziecka oraz właściwym warunkom technicznym. a Kierującemu pojazdem zabrania się [5]: przewożenia w foteliku ochronnym dziecka siedzącego tyłem do kierunku jazdy na przednim siedzeniu pojazdu samochodowego wyposażonego w poduszkę powietrzną dla pasażera; przewożenia, poza specjalnym fotelikiem ochronnym, dziecka w wieku do 12 lat na przednim siedzeniu pojazdu samochodowego Zgodnie z Regulaminem 44 [2] - który jest jednocześnie europejską normą - ECE R44/03 fotelik musi być dostosowany zarówno do wagi, jak i wzrostu dziecka. Powinien posiadać atest zgodny (znak homologacji - w kółku litera E z numerem kraju, w którym przeprowadzono badanie, albo znak bezpieczeństwa rys.3). 2446

4 Rys. 3. Wzór oznaczenia homologacyjnego na urządzeniu przytrzymującym dla dzieci 3. UŻYTKOWANIE FOTELIKÓW DLA DZIECI Także instrukcje handlowe urządzeń ochronnych dla dzieci zawierają istotne informacje na temat ich użytkowania. Fotelik montowany tyłem do kierunku jazdy, nie może być umieszczany na przednim fotelu w pojeździe wyposażonym w poduszki gazowe, a montaż nie może odbywać się za pomocą pasa dwupunktowego (rys.4). Rys. 4. Instrukcje umiejscowienia fotelika w samochodzie [7] Obecne w sprzedaży foteliki i nosidełka wyposażone są we własne pasy bezpieczeństwa. Takie fotele należy jednak umocować do kanapy lub siedzenia standardowymi pasami bezpieczeństwa będącymi na wyposażeniu samochodu. Mocowanie pasami samochodowymi może być zastosowane do wszystkich modeli urządzeń przytrzymujących dla dzieci, różniąc się drogą prowadzenia pasa względem konstrukcji fotelika. Prowadzenie pasa jest określone przez producenta w instrukcji obsługi fotelika z rysunkami poglądowymi (rys.5), które musi zapewniać przytrzymanie fotelika w jednej pozycji bez możliwości jego przemieszczania i obracania. W przypadku fotelików wyposażonych w pasy integralne (wewnętrzne) fotelik należy mocować bez udziału dziecka, przeciągnąć pas samochodowy przez elementy konstrukcji, docisnąć urządzenie do fotela samochodowego, napiąć pasy bezpieczeństwa, zabezpieczyć dodatkowymi klamrami, jeśli fotelik takie posiada. Dziecko należy przypiąć szelkami wewnętrznymi i naciągnąć, tak aby dobrze przylegały do ciała i nie ocierały szyi dziecka. 2447

5 Rys. 5. Instrukcja mocowania fotelika pasami bezpieczeństwa [7] Foteliki, które nie są wyposażone w pasy integralne (rys.6), wykorzystują pas samochodowy do mocowania fotelika i przytrzymania ciała dziecka. W celu odpowiedniego zabezpieczenia dziecka należy dostosować wysokość zagłówka fotelika do wzrostu dziecka, tak by górna krawędź była powyżej głowy. Po posadowieniu dziecka w urządzeniu należy upewnić się, że taśma barkowa nie przebiega zbyt blisko szyi i nie ma luzu między pasem i ciałem dziecka. Rys. 6. Instrukcja przypięcia dziecka pasem samochodowym w foteliku [7] System ISOFIX jest rozwiązaniem pozwalającym na szybkie i pewne zamontowanie fotelika w samochodzie bez użycia pasów bezpieczeństwa (rys.7). ISOFIX tworzą dwa sztywne elementy mocujące (zaczepy) zintegrowane z fotelikiem i odpowiadające im uchwyty ISOFIX zamocowane na stałe w konstrukcji samochodu. Znajdują się one w szczelinie pomiędzy siedziskiem, a oparciem fotela samochodowego. Instalacja fotelika odbywa się przez zatrzaśnięcie zaczepów mocujących na uchwytach. Montaż ułatwiają wkładki pilotujące wykonane z tworzywa sztucznego. 2448

6 Rys. 7. System ISOFIX [opracowane na podstawie 8,7] System ISOFIX zaprojektowany został w 1991 roku w USA i przyjęty za standard międzynarodowy w 1999 roku, dzięki czemu pojazdy produkowane od tego czasu są wyposażone konstrukcyjnie w uchwyty ISOFIX. Zastosowanie systemu zatrzasków praktycznie wyklucza nieprawidłowy montaż. 4. TESTY DYNAMICZNYCH BADAŃ SKUTECZNOŚCI OCHRONNYCH FOTELIKÓW DLA DZIECI Urządzenia przytrzymujące zabezpieczające dzieci dzieli się na pięć grup, stosownie do masy dziecka [2]. Poniżej scharakteryzowano testy badawcze realizowane dla poszczególnych grup dzieci (i przypisane im foteliki). W badaniach tego typu, które cyklicznie wykonywane są w Przemysłowym Instytucie Motoryzacji, uczestniczył współautor Grupa 0 i 0+ Foteliki tej grupy najczęściej występują w formie nosidełka dla dziecka, które ułatwia jego transport także poza pojazdem. Zważywszy na szczególną budowę ciała dziecka w pierwszych miesiącach jego życia urządzenia są częściej przeznaczone do montażu tyłem do kierunku jazdy. Ciężka główka w czasie zderzenia opiera się o fotelik, tym samym nie uszkadzając kręgosłupa szyjnego będącego połączeniem jeszcze miękkich tkanek. Dodatkowo pozycja leżąca lub półleżąca jest korzystna ze względu na inny rozkład sił działających na ciało noworodka. Badania takie prowadzone są w następujących warunkach [2]: prędkość km/h droga hamowania mm) manekin noworodka nie jest wyposażony w czujniki przyspieszeń, ocena wartości przemieszczeń manekina dokonywana jest na podstawie zarejestrowanego obrazu. Ocenie podlega przemieszczenie głowy manekina, które nie może być większe niż 550mm w kierunku poziomym i 800mm w kierunku pionowym (zaznaczone linią między punktami A i B rys. 8). 2449

7 Rys. 8. Kadr z kamery do zdjęć szybkich test zabezpieczenia noworodka [9] 4.2. Grupa I Urządzenia przytrzymujące spełniające wymagania grupy I przeznaczone są dla dzieci o wadze od 9 do 18 kg (od ok. 9 miesiąca do 4 lat). Fotelik jest montowany za pomocą pasów samochodowych przodem do kierunku jazdy. Dziecko w nim siedzące jest przytrzymywane pasami integralnymi fotelika. Warunki testu dynamicznego w odniesieniu do warunków normatywnych to [2]: prędkość km/h droga hamowania mm manekin dziecka o wadze 9 kg wyposażony w czujniki przyspieszeń w torsie Ocenie podlega: przemieszczenie głowy manekina, które nie może przekraczać następujących wartości: w poziomie 550mm, w pionie 800mm wypadkowe przyspieszenie torsu manekina, które może przekraczać wartości 55g a jeśli przekroczy to w czasie nie dłuższym niż 3 ms składowa przyspieszenia w kierunku od brzucha do głowy, powinna być mniejsza lub równa 30g a jeśli jest większa, to w czasie nie dłuższym niż 3 ms. Rys Kadr z kamery do zdjęć szybkich testu dynamicznego urządzenia przytrzymującego grupy I [10] 4.3. Grupa II i III Foteliki grupy II przeznaczone są dla dzieci o wadze od 15 do 25 kg, natomiast z grupy III dla dzieci o wadze od 22 do 36 kg. Foteliki mogą różnić się między sobą wykorzystanymi materiałami oraz budową, a dokładniej zabezpieczeniami bocznymi. Najczęściej spotyka się uniwersalne konstrukcje fotelików przeznaczone dla dzieci o masie od 15-36kg. 2450

8 Badania manekinów umieszczonych na fotelikach grupy II III prowadzone są w takich samych warunkach jak dla grupy I[2]. Rys Kadr z kamery do zdjęć szybkich maksymalne przemieszczenie manekina podczas testu dynamicznego urządzenia przytrzymującego grupy II-III [11] PODSUMOWANIE Zestawione dane statystyczne wskazują za spadkową tendencję liczby ofiar wypadków z udziałem dzieci. Przy czym największy spadek odnotowuje się wśród dzieci w wieku do 14 lat a najwięcej poszkodowanych dzieci jest w przedziale wiekowym lat. Dane te mogą wskazywać na poprawiający się stan zabezpieczania dzieci w pojazdach wynikający z powszechniejszego stosowania fotelików oraz bezpieczniejszym rozwiązaniom konstrukcji fotelików. Fotelik podlega rygorystycznym badaniom (z udziałem manekina). Badania zderzeniowe sprawdzają, czy fotelik spełnia europejskie normy bezpieczeństwa ECE R 44/03. O dopuszczeniu fotelika na rynek świadczy znak atestowy E umieszczony na naklejce fotelika. Na tej samej naklejce podawana jest również dopuszczalna masa dziecka, które może być przewożona na tym foteliku. Streszczenie W pracy podano dane statystyczne związane z wypadkami drogowymi z udziałem dzieci w Polsce. Przedstawiono wymagania normatywne związane z koniecznością ochrony najmłodszych uczestników ruchu drogowego przewożonych w samochodzie osobowym. Opisano podstawowe konstrukcje fotelików oraz sposoby ich usytuowania i umocowania w samochodzie. Scharakteryzowano testy zderzeniowe prowadzone dla różnych grup dzieci (fotelików) i podano graniczne wartości przemieszczeń i przyspieszeń, którym podlegają manekiny dzieci podczas testów zderzeniowych. Protection of children transported in motor vehicles Abstract The paper contains statistical data related to road accidents involving children on Poland. Normative requirements related to necessity of protection of the youngest road users transported in motor vehicle are presented. The paper describes basic structures of child car seats, methods of placement and mounting in the car. Crash tests performed for various groups of children (car seats) are characterized and limits of displacements and accelerations that affect child mannequins during the tests are presented. BIBLIOGRAFIA 1. GAMBIT Mazowiecki, Warszawa Regulamin nr 44 Europejskiej Komisji Gospodarczej Organizacji Narodów Zjednoczonych (EKG ONZ) Jednolite przepisy dotyczące homologacji urządzeń przytrzymujących dla dzieci przebywających w pojazdach o napędzie silnikowym ( urządzenia przytrzymujące dla dzieci ), 2451

9 Uzupełnienie 43: Regulamin nr 44, Uwzględniająca wszystkie obowiązujące teksty, w tym: Serię poprawek 04 Data wejścia w życie: dnia r. 3. Goniewicz M. i in. Wypadki komunikacyjne jako przyczyny obrażeń u dzieci. Zdrowie Publiczne 1(116) 2006, s Wypadki drogowe w Polsce w 2010 roku, Komenda Główna Policji, Warszawa Ustawa z dnia r. Prawo o ruchu drogowym, Dz.U Nr 98 poz Żuchowski A., Wpływ rodzaju urządzenia ochronnego na kinematykę i obciążenia dziecka w samochodzie podczas zderzenia czołowego, Archiwum Motoryzacji 2013; 61(3), s Instrukcje obsługi fotelików Laboratorium Bezpieczeństwa Pojazdów PIMOT, Wyniki badań kwalifikacji produkcji NOSIDEŁKO 10. Laboratorium Bezpieczeństwa Pojazdów PIMOT, Wyniki badań kwalifikacji produkcji fotelik gr I 11. Laboratorium Bezpieczeństwa Pojazdów PIMOT, Wyniki badań kwalifikacji produkcji fotelik gr II-III 2452