Monika Zima Parjaszewska. Przewodnik. po urzędzie dostępnym dla osób z niepełnosprawnością intelektualną

Transkrypt

1 Monika Zima Parjaszewska Przewodnik po urzędzie dostępnym dla osób z niepełnosprawnością intelektualną Polskie Stowarzyszenie na Rzecz Osób z Upośledzeniem Umysłowym Warszawa 2012

2 Przewodnik po urzędzie dostępnym dla osób z niepełnosprawnością intelektualną Wydanie pierwsze Autor: Monika Zima Parjaszewska Konsultacja merytoryczna: Irena Jakubczak Redakcja i korekta: Magdalena Iwona Winiarczyk Foto: uczestnicy Pracowni Medialnej WTZ Zarządu Głównego PSOUU oraz Justyna Radzymińska Dostępność tekstu łatwego do czytania sprawdzili: Rafał Dąbrowski i Tomasz Gandecki Osoba wspierająca: Leszek Bocheński, trener pracy w projekcie Centrum DZWONI w Warszawie Opracowanie graficzne, skład i druk: PRINTING HOUSE Nakład: egzemplarzy ISBN Copyright by PSOUU, Warszawa 2012 Broszura powstała w ramach zadania publicznego pn. kampania informacyjno promocyjna Urząd Dostępny dla Osób z Niepełnosprawnością Intelektualną. Zadanie zrealizowane przez Polskie Stowarzyszenie na Rzecz Osób z Upośledzeniem Umysłowym Zadanie współfinansowane ze środków Samorządu Województwa Mazowieckiego 2 Wydawca: Zarząd Główny PSOUU ul. Głogowa 2B, Warszawa, tel.: , , fax: zg@psouu.org.pl,

3 Monika Zima Parjaszewska Przewodnik po urzędzie dostępnym dla osób z niepełnosprawnością intelektualną Polskie Stowarzyszenie na Rzecz Osób z Upośledzeniem Umysłowym Warszawa

4 Spis treści: Wstęp o czym jest ten przewodnik? Obywatel i jego prawa Jak administracyjnie podzielona jest Polska? Co to jest samorząd terytorialny? Co to jest województwo i czym się zajmuje? Co to jest powiat i czym się zajmuje? Co to jest gmina i czym się zajmuje? Jak działa gmina? Osoba z niepełnosprawnością intelektualną w urzędzie Jak załatwiać sprawy w urzędzie? Test czyli co wiesz po przeczytaniu tego przewodnika?

5 WSTĘP O CZYM JEST TEN PRZEWODNIK? Osoby z niepełnosprawnością intelektualną mają takie same prawa jak inni ludzie. Każdy człowiek powinien korzystać ze swoich praw. Zdarza się, że osoby z niepełnosprawnością intelektualną nie korzystają z wielu praw, ponieważ nie wiedzą jak to zrobić. Korzystanie ze swoich praw to na przykład załatwianie samemu różnych spraw w urzędzie. Na przykład w urzędzie możemy wyrobić nowy dowód osobisty, gdy zgubimy stary. Urzędy są po to, by pomagać ludziom. W Polsce jest wiele urzędów. Polska podzielona jest na województwa. Województwa dzielą się na powiaty. Powiaty dzielą się na gminy. W każdym województwie, powiecie i gminie są różne urzędy, które zajmują się różnymi sprawami. Z tego przewodnika dowiesz się jak załatwiać sprawy w urzędach, na przykład jak zameldować się, dostać zasiłek pielęgnacyjny lub dopłatę do czynszu. Z tego przewodnika dowiesz się jak najłatwiej załatwiać sprawy w urzędach. 5

6 OBYWATEL I JEGO PRAWA Każdy człowiek ma takie same prawa. Te prawa zostały zapisane w Konstytucji, w umowach międzynarodowych i w ustawach. Najważniejsze prawa człowieka to: prawo do godności, równości i wolności prawo do decydowania o swoim życiu osobistym prawo do nauki prawo do ochrony zdrowia prawo do pomocy od państwa w trudnych sytuacjach prawo do wyrażania swoich poglądów. Niektóre prawa przysługują tylko obywatelom. Obywatel to przedstawiciel danego państwa. To osoba, która jest związana z danym państwem i posiada jego obywatelstwo. Niektóre państwa dają obywatelstwo tym ludziom, którzy urodzili się na ich terenie. Inne państwa dają obywatelstwo ludziom wtedy, gdy ich rodzice mają już obywatelstwo tego państwa. Prawa obywatela to na przykład prawo do głosowania na prezydenta, posłów i senatorów, prawo do podpisu pod projektem ustawy. Niektóre prawa przysługują dopiero po ukończeniu 18 roku życia. Wtedy człowiek jest pełnoletni. Każda pełnoletnia osoba powinna korzystać ze swoich praw, ponieważ wtedy uczy się dorosłości i samodzielności. Osoba pełnoletnia może sama załatwiać swoje sprawy w urzędzie. To znaczy, że korzysta ze swoich praw. Niektórzy nie mogą korzystać ze swoich praw, ponieważ są ubezwłasnowolnieni. Pamiętaj! Według prawa każdy pełnoletni człowiek ma prawo sam załatwiać swoje sprawy. 6

7 JAK ADMINISTRACYJNIE PODZIELONA JEST POLSKA? Polska podzielona jest na województwa. Każde województwo podzielone jest na powiaty. A każdy powiat podzielony jest na gminy. Podział Polski na województwa, gminy i powiaty nazywa się podziałem administracyjnym kraju. gminy powiaty województwa CO TO JEST SAMORZĄD TERYTORIALNY? Samorząd to inaczej rządzenie i decydowanie o różnych sprawach. To dbanie o różne interesy. Samorząd terytorialny to grupa ludzi mieszkająca na jakimś terenie, która ma za zadanie dbać o sprawy wszystkich mieszkańców tego terenu. Samorząd terytorialny rządzi województwami, powiatami i gminami. Samorząd wojewódzki dba o sprawy mieszkańców całego województwa. Samorząd powiatowy dba o sprawy mieszkańców całego powiatu. Samorząd gminny dba o sprawy mieszkańców całej gminy. Pamiętaj! Samorząd terytorialny nie jest tylko dla obywateli. Jest dla każdego, kto mieszka na terenie danej gminy, powiatu lub województwa. Województwo, powiat i gmina to nie tylko samorząd terytorialny. To także jednostki podziału administracyjnego Polski. 7

8 CO TO JEST WOJEWÓDZTWO I CZYM SIĘ ZAJMUJE? Województwo to największa jednostka podziału administracyjnego Polski oraz jednostka samorządu terytorialnego. Polska dzieli się na 16 województw. Województwem rządzi sejmik wojewódzki i zarząd na czele z marszałkiem województwa. W województwie działa też administracja rządowa, którą kieruje premier i rząd. W województwie administrację rządową sprawuje wojewoda. Zadaniem samorządu wojewódzkiego i wojewody jest dbanie o sprawy całego województwa. Na przykład o ochronę zdrowia obywateli, bezpieczeństwo publiczne i ochronę środowiska. 8

9 CO TO JEST POWIAT I CZYM SIĘ ZAJMUJE? Powiat to mniejsza od województwa jednostka podziału administracyjnego Polski. W skład powiatu wchodzi kilka gmin. W Polsce jest 379 powiatów. Powiatem rządzi rada powiatu i zarząd ze starostą na czele. W powiecie działa starostwo powiatowe. Statostwo powiatowe to urząd, w którym możesz załatwić: zasiłek dla osoby bezrobotnej, jeśli nie pracujesz zarejestrować samochód, motocykl lub motorower otrzymać prawo jazdy Powiat zajmuje się także: prowadzeniem szpitali komunikacją szkołami zawodowymi, technicznymi i liceami pomocą osobom bezrobotnym. Pamiętaj! W każdym powiecie działa Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie, czyli PCPR. PCPR zajmuje się sprawami osób z niepełnosprawnościami. Także osób z niepełnosprawnością intelektualną. Jeśli potrzebujesz pomocy idź do PCPR. 9

10 CO TO JEST GMINA I CZYM SIĘ ZAJMUJE? Gmina to mniejsza od powiatu jednostka podziału administracyjnego kraju. W Polsce jest ponad dwa tysiące gmin. Gminą wiejską rządzi rada gminy na czele z wójtem. Są też gminy miejskie, w których działa burmistrz lub prezydent. 10 Samorząd gminny dba o sprawy mieszkańców gminy. Te sprawy to: ochrona zdrowia - to znaczy, że w gminie muszą być przychodnie lekarskie kultura, sport i wypoczynek - to znaczy, że gmina organizuje różne imprezy rozrywkowe, na przykład zawody, koncerty, festyny wodociągi, kanalizacja i energia elektryczna to znaczy, że gmina dba, aby mieszkańcy gminy mieli wodę, światło i możliwość odprowadzania ścieków drogi to znaczy, że gmina buduje nowe drogi i remontuje stare ochrona środowiska to znaczy, że gmina zajmuje się wywozem i niszczeniem śmieci ochrona przed pożarami bezpieczeństwo publiczne to znaczy, że gmina dba o bezpieczeństwo swoich mieszkańców. Pamiętaj! Gminy zajmują się także pomocą społeczną. To znaczy, że gmina pomaga ludziom w trudnych sytuacjach. Na przykład daje im zasiłki na leki, jedzenie. Udzielaniem pomocy społecznej zajmują się gminne Ośrodki Pomocy Społecznej, czyli OPS. Jeśli potrzebujesz pomocy idź do OPS w swojej gminie.

11 JAK DZIAŁA GMINA? Duże gminy, które zajmują duży teren i mają dużo mieszkańców dzielą się na dzielnice. Przykład dużą gminą jest Warszawa. Warszawa dzieli się na 18 dzielnic. W gminie sprawami mieszkańców gminy zajmuje się urząd gminy. W dzielnicy sprawami mieszkańców zajmuje się urząd dzielnicy. W urzędzie gminy i urzędzie dzielnicy możesz załatwić wiele spraw. Na przykład: otrzymać dowód osobisty otrzymać kopie swojego aktu urodzenia otrzymać kopię aktu małżeństwa otrzymać alimenty na dziecko, jeśli osoba, która ma płacić alimenty tego nie robi zameldować się lub wymeldować z domu lub mieszkania otrzymać zasiłek rodzinny i inne dodatki pieniężne do tego zasiłku otrzymać zasiłek pielęgnacyjny otrzymać becikowe, czyli jednorazową zapomogę jeśli urodziło ci się dziecko założyć działalność gospodarczą, czyli własną firmę. 11

12 OSOBA Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIĄ INTELEKTUALNĄ W URZĘDZIE Najwięcej spraw załatwisz w urzędzie gminy lub dzielnicy. Każda osoba, która załatwia sprawy w urzędzie nazywa się klientem. Według prawa osoba z niepełnosprawnością intelektualną jest takim samym klientem urzędu jak każda inna. To znaczy, że urzędnicy nie mogą gorzej traktować i dyskryminować osób z niepełnosprawnością intelektualną. Niektóre osoby z niepełnosprawnościami potrzebują wsparcia w załatwianiu spraw w urzędzie, ponieważ mają problemy z czytaniem, pisaniem, albo ze zrozumieniem dokumentów i innych ludzi. Urzędy powinny tak działać, żeby każdy mógł samodzielnie załatwić w nich swoje sprawy. To znaczy, że urzędy powinny być dostępne dla każdego. Także dla: osób z niepełnosprawnością intelektualną osób, które nie słyszą lub źle słyszą osób, które nie widzą lub słabo widzą osób poruszających się na wózkach inwalidzkich lub o kulach osób starszych oraz rodziców z małymi dziećmi. Urząd dostępny dla osób z niepełnosprawnościami to taki, w którym: oprócz schodów są windy i podjazdy stanowiska urzędników są na parterze budynku formularze i dokumenty napisane są prostym językiem, dużą czcionką i są też w alfabecie Braille a pracuje tam urzędnik, który pomaga osobom z niepełnosprawnościami w załatwianiu spraw urzędnicy są życzliwi i potrafią rozmawiać z osobami z różnymi niepełnosprawnościami przed urzędem są miejsca parkingowe dla pojazdów, którymi poruszają się osoby z niepełnosprawnościami. Pamiętaj! Osoba z niepełnosprawnością intelektualną może załatwiać swoje sprawy w urzędzie tak jak każdy inny klient. 12

13 JAK ZAŁATWIAĆ SPRAWY W URZĘDZIE? Jeśli chcesz załatwić jakąś sprawę w urzędzie, musisz złożyć wniosek. Wniosek to prośba do urzędu, aby załatwił twoją sprawę. Na przykład wniosek o wydanie dowodu osobistego. Wniosek składa się na specjalnych drukach. Są to formularze. Formularze znajdują się w urzędzie. Znajdziesz je także w internecie, na stronie internetowej urzędu. Wniosek możesz wypełnić w domu lub w urzędzie. Jeśli się pomylisz przy pisaniu wniosku, to możesz napisać nowy wniosek na nowym formularzu. Jeśli nie rozumiesz czegoś w formularzu, zapytaj urzędnika, co dokładnie masz napisać. Nie wszyscy urzędnicy zajmują się wszystkim sprawami. Każdy urzędnik ma swoje zadania. Na przykład jeśli przeprowadziłeś się i chcesz się zameldować w nowym miejscu, musisz rozmawiać z urzędnikiem, który zajmuje się meldunkami. W urzędach, tuż przy wejściu znajduje się stanowisko INFORMACJA. Tam dowiesz się, u którego urzędnika załatwisz swoją sprawę. Osoba z INFORMACJI może skierować cię do specjalnego wydziału, który zajmuje się sprawami mieszkańców. W Warszawie taki wydział nazywa się Wydziałem Obsługi Mieszkańców - w skrócie WOM. WOM często znajduje się na parterze urzędu. WOM składa się z kilku stanowisk. Nad każdym stanowiskiem jest napis z informacją, jakimi sprawami zajmuje się urzędnik, który tam pracuje. Urzędnicy w Wydziale Obsługi Mieszkańców: tłumaczą jak załatwić jakąś sprawę i wypełnić formularze wyjaśniają, jakie dokumenty należy złożyć, aby załatwić jakąś sprawę przyjmują wnioski i dokumenty informują, kiedy sprawa będzie załatwiona powiadamiają SMS o gotowym do odbioru dokumencie. 13

14 JAK ZAŁATWIAĆ SPRAWY W URZĘDZIE? Wiele urzędów załatwia sprawy obywateli przez internet. Każdy urząd ma swoją stronę internetową. Dzięki internetowi możesz: wysłać pytanie i dostać na nie odpowiedź bez chodzenia do urzędu umówić się na wizytę w urzędzie i otrzymać bilet z numerem, dzięki któremu załatwisz sprawę w urzędzie bez stania w kolejce odnaleźć formularze różnych wniosków Pamiętaj! Urzędnik NIE MOŻE ODMÓWIĆ załatwienia sprawy osoby z niepełnosprawnością intelektualną. Urzędnik MA OBOWIĄZEK załatwić sprawy osoby z niepełnosprawnością intelektualną tak samo dobrze i szybko jak sprawy innych osób. Jeśli nie rozumiesz tego co mówi urzędnik, poproś aby mówił do ciebie prostymi słowami. Zdarza się, że urzędnicy nie chcą obsługiwać osób z niepełnosprawnością intelektualną i żądają, by taka osoba przyszła ze swoim rodzicem albo opiekunem. To niezgodne z prawem! Możesz przyjść do urzędu z osobą, która będzie Ci pomagała, ale tylko wtedy, gdy sam o tym zdecydujesz. W urzędzie powinna pracować osoba, która pomaga osobom z niepełnosprawnościami w załatwianiu spraw urzędzie. Zapytaj w INFORMACJI, czy urząd ma taką osobę. 14

15 TEST CZEGO DOWIEDZIAŁEŚ SIĘ Z PRZEWODNIKA? Jeśli chcesz, odpowiedz na pytania. Zaznacz w każdym pytaniu tylko jedną prawidłową odpowiedź (a, b lub c). Na dole strony znajdziesz prawidłowe odpowiedzi. Możesz sprawdzić, czy dobrze odpowiedziałeś na pytania. 1. Polska podzielona jest administracyjnie na: a. Województwa, powiaty i gminy b. Województwa, miasta i wsie c. Województwa, starostwo i radę gminy 2. Osoby z niepełnosprawnością intelektualną: a. Nie mogą załatwiać swoich spraw w urzędzie bez opiekuna b. Mogą załatwiać swoje sprawy w urzędzie bez opiekuna c. Nie mają żadnych praw w urzędzie 3. Samorząd terytorialny: a. Dba o sprawy swoich mieszkańców b. To premier i rada ministrów c. To sądy i policja Prawidłowe odpowiedzi 1 a, 2 b, 3 a. 15

16 Monika Zima-Parjaszewska doktor nauk prawnych, adiunkt w Akademii Pedagogiki Specjalnej, Wiceprezeska Zarządu Głównego Polskiego Stowarzyszenia na Rzecz Osób z Upośledzeniem Umysłowym (PSOUU). Rozprawę doktorską na temat konstytucyjnych aspektów ubezwłasnowolnienia osób z niepełnosprawnością intelektualną obroniła w 2010 r. na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego. Od wielu lat podejmuje działania na rzecz popularyzacji praw człowieka w odniesieniu do osób narażonych na dyskryminację, w szczególności osób z niepełnosprawnością intelektualną. Autorka wielu publikacji na temat ochrony praw człowieka. Współtworzyła program edukacji obywatelskiej osób z niepełnosprawnością intelektualną PSOUU. Prowadzi szkolenia self-adwokatów w tym zakresie. Polskie Stowarzyszenie na Rzecz Osób z Upośledzeniem Umysłowym (PSOUU) jedna z największych i najstarszych polskich organizacji pozarządowych, od 50 lat działająca na rzecz wyrównywania szans osób z niepełnosprawnością intelektualną we wszystkich obszarach życia społecznego. Powstała w 1963r. Zrzesza blisko 12 tys. członków. Działa poprzez Koła terenowe 124 w całym kraju. Koła PSOUU prowadzą ponad 400 specjalistycznych placówek i form terapeutycznych, edukacyjnych i wspierających, które umożliwiają aktywne życie blisko 25 tysiącom dzieci, młodzieży i dorosłych osób z niepełnosprawnością intelektualną. PSOUU jest organizacją pożytku publicznego - KRS: Działania PSOUU można wesprzeć przekazując jej 1% podatku. Zarząd Główny PSOUU - ul. Głogowa 2B, Warszawa tel.: , , fax: zg@psouu.org.pl,