Analiza wydatków na towary i usługi konsumpcyjne gospodarstw domowych w Polsce w latach

Transkrypt

1 Małgorzata Grzywińska-Rąpca * Analiza wydatków na towary i usługi konsumpcyjne gospodarstw domowych w Polsce w latach Wstęp Gospodarstwa domowe jako jednostki różnią się od pozostałych podmiotów gospodarujących odmiennymi celami jakie realizują. Większość podmiotów występujących na rynku za najważniejszy cel uważa osiągnięcie zysku. Natomiast celem gospodarstwa domowego jest zaspokojenie potrzeb jego członków. Dążenie to jest realizowane poprzez osiąganie dochodów i gospodarowanie nimi (zaspokajanie potrzeb członków gospodarstwa, inwestycje, oszczędności). Podstawowym celem niniejszej publikacji jest analiza zachowań konsumenckich gospodarstw domowych w zakresie wydatków na towary i usługi konsumpcyjne w latach Dochody gospodarstw domowych Poziom zamożności społeczeństwa i poszczególnych gospodarstw domowych uzależniony jest od wielu czynników, spośród których szczególne znaczenie ma dochód. Jest on głównym wyznacznikiem poziomu zaspokojenia potrzeb żywnościowych zarówno w wymiarze ilościowym, jak i jakościowym [Szwacka-Salmonowicz, 2003, s. 39]. Dochód jest traktowany jako maksymalna kwota, jaką gospodarstwo domowe może przeznaczyć na konsumpcję (zakup dóbr i usług) w obrębie jednego okresu rozliczeniowego, bez konieczności finansowania tych wydatków z oszczędności, upłynniania majątku rzeczowego lub finansowego oraz zaciągania pożyczek. Wielkość dochodów ludności decyduje o rozmiarach wydatków i rozmiarach spożycia. Każdy więc wzrost lub spadek dochodów (wyrażony w wartości realnej) prowadzi jednocześnie do wzrostu lub spadku spożycia [Janoś-Kresło, 2006, s. 122]. W badaniach budżetów gospodarstw domowych prowadzonych przez Główny Urząd Statystyczny wyróżnia się pojecie przychodów oraz pojęcie dochodu rozporządzalnego. Przychody obejmują wszystkie bieżące pieniężne i niepieniężne wpływy do gospodarstwa domowego niezależnie od tego, czy powiększają one majątek rodziny, czy wpływają na pewien czas i będą zwrócone. Dochód rozporządzalny obejmuje pieniężne i niepieniężne (m.in. wartości artykułów otrzymanych nieodpłatnie oraz wartości spożycia naturalnego) bieżące dochody gospodarstwa domowego pomniejszone o podatki od dochodów, spadków, darowizn oraz nieruchomości [ Każdy konsument, przy określonym poziomie dochodu, ma ustalony własny schemat wydatków uzależniony nie tylko od wysokości kwoty do dyspozy- * Dr inż., Katedra Metod Ilościowych, Wydział Nauk Ekonomicznych UWM, malgo@uwm.edu.pl

2 384 Małgorzata Grzywińska-Rąpca cji, ale również od preferowanego stylu życia. Stąd reakcje konsumentów na zmiany dochodu nie są jednakowe. Wzrost dochodów konsumentów niezamożnych powoduje zwiększenie wydatków na zakup dóbr zaspokajających najbardziej pilne, podstawowe potrzeby (żywność, odzież itp.). Natomiast wzrost dochodów konsumentów dysponujących wysokimi dochodami pociąga za sobą głównie wzrost wydatków na zakup różnych dóbr trwałych, np. wysokiej jakości sprzętu radiowo-telewizyjnego, zamrażarek, zmywarek do naczyń oraz dóbr luksusowych: samochodów, wyszukanych mebli, dzieł sztuki. Wzrost dochodów w tej grupie konsumentów powoduje również wzrost wydatków na rozrywki kulturalne, wycieczki zagraniczne, kształcenie dzieci itp., a także wzrost części dochodu przeznaczonej na oszczędności [Kieżel, 2004, s. 41]. Dochód gospodarstwa domowego, aby prawidłowo spełniał rolę miernika możliwości zaspokojenia potrzeb przez gospodarstwa domowe, powinien zostać skorygowany ze względu na poziom potrzeb konsumentów. W praktyce najczęściej korygowanie to odbywa się przez podzielenie dochodu przez liczbę osób w gospodarstwie, co daje dochód na osobę. Przyjmuje się tym samym założenie, że poziom potrzeb gospodarstwa domowego jest wprost proporcjonalny do liczby osób w gospodarstwie. Dochody gospodarstw domowych w latach z uwzględnieniem wybranych grup społeczno-ekonomicznych zamieszczone zostały w tablicy 1. Tablica 1. Dochody gospodarstw domowych w latach Dochody (zł/osobę) rok pracujących na emerytów pracowników rolników własny rachunek i rencistów ,59 796, ,72 847, ,41 828, ,34 901, ,16 890, ,28 931, ,09 801, ,67 963, , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,77 na podstawie danych GUS We wszystkich grupach społeczno-zawodowych na przestrzeni 10 lat ( ) obserwuje się wzrost dochodu na 1 osobę w gospodarstwie domowym. Najwyższy poziom zaobserwowano w gospodarstwach domowych, w których główne źródło utrzymania stanowiła praca na rachunek własny. Dochody w gospodarstwach domowych pracowników, rolników oraz emerytów i rencistów kształtowały się na zbliżonym poziomie (odpowiednio: 1483,00 zł, 1463,58 zł. oraz 1478,77 złotych na 1 osobę w gospodarstwie domowym).

3 Analiza wydatków na towary i usługi konsumpcyjne gospodarstw 385 Zmiany poziomu dochodu w latach na 1 osobę w gospodarstwach domowych przedstawione zostały w tablicy 2. Tablica 2. Zmiany poziomu dochodu na 1 osobę w gospodarstwach domowych w latach Lata wyszczególnienie indeks łańcuchowy dochód rozporządzalny 1 1,06 1,03 1,07 1,03 1,04 1,10 1,11 1,13 1,07 w tym dochód do dyspozycji 1 1,05 1,03 1,07 1,03 1,04 1,10 1,11 1,13 1,06 w tym: z pracy najemnej 1 1,03 1,01 1,06 1,04 1,05 1,13 1,18 1,20 1,06 z pracy na rachunek własny 1 1,04 0,99 1,02 1,06 1,04 1,15 1,17 1,11 1,11 z gospodarstwa indywidualnego 1 0,98 1,04 0,80 1,12 1,13 1,13 1,17 0,96 1,00 ze świadczeń z ubezpieczeń społecznych 1 1,08 1,05 1,14 1,00 1,03 1,07 1,02 1,09 1,09 na podstawie danych GUS Rysunek 1. Zmiany poziomu dochodów i wydatków gospodarstw domowych w latach na podstawie danych GUS W porównaniu do roku 2000 w 2001 roku poziom dochodów zmniejszył się w gospodarstwach domowych, w których głównym źródłem utrzymania był dochód pochodzący z pracy w gospodarstwie indywidualnym. W gospodarstwach domowych utrzymujących się ze świadczeń z ubezpieczeń społecznych,

4 386 Małgorzata Grzywińska-Rąpca a więc w gospodarstwach emerytów i rencistów, o najniższych dochodach, w 2004 roku nastąpiła wyraźna poprawa od roku Wprawdzie w 2007 roku dochody w tej grupie społeczno-ekonomicznej obniżyły się w stosunku do roku poprzedniego, to w latach zmiany w stosunku do roku poprzedniego utrzymywały się na tym samym poziomie. Zmiany poziomu dochodów w gospodarstwach domowych w latach zilustrowano na rysunku Wydatki gospodarstw domowych w latach Przeciętne miesięczne wydatki ogółem na 1 osobę w gospodarstwach domowych w roku 2000 kształtowały się na poziomie 599,49 złotych. Na towary i usługi konsumpcyjne przeznaczono z tej kwoty 73,26% tj. 439,23 zł/os. W strukturze wydatków na towary i usługi konsumpcyjne 30,82% stanowiły wydatki na żywność i napoje bezalkoholowe. Wysoki udział wydatków konsumpcyjnych jest charakterystyczny na przestrzeni następnych lat Od roku 2008 udział ten zmniejszył się do 72,11%. Poziom i struktura wydatków gospodarstw domowych w latach przedstawiono w tablicy 3. Tablica 3. Poziom i struktura wydatków gospodarstw domowych w latach wyszczególnienie Rok wydatki gospodarstwa domowego 599,5 609,7 625,0 677,8 694,7 690,3 744,8 810,0 904,3 956,7 Towary i usługi konsumpcyjne (%): żywność i napoje bezalkoholowe 30,82 30,96 29,54 27,77 28,08 28,12 27,14 26,64 25,56 25,10 napoje alkoholowe i wyroby tytoniowe 3,00 3,05 2,99 2,85 2,74 2,73 2,68 2,70 2,63 2,72 odzież i obuwie 5,52 5,28 5,25 5,12 4,93 5,07 5,39 5,71 5,50 5,22 użytkowanie mieszkania i nośniki 17,88 18,85 19,92 21,01 20,26 19,65 19,73 18,41 18,89 19,65 energii zdrowie 4,44 4,52 4,53 4,90 5,05 5,03 4,91 4,94 4,83 5,01 łączność 3,51 4,30 4,50 4,68 4,68 5,31 5,15 5,02 4,75 4,54 rekreacja i kultura 6,69 6,52 6,44 6,55 6,77 6,84 7,14 7,60 7,95 7,98 restauracje i hotele 1,40 1,39 1,62 1,73 1,76 1,85 1,96 1,90 2,00 2,17 na podstawie danych GUS Można stwierdzić, że udział wydatków na żywność i napoje bezalkoholowe w wydatkach ogółem od 2007 roku systematycznie się zmniejsza. Odmienną sytuację można zaobserwować w przypadku zmian udziału wydatków na użytkowanie mieszkania, zdrowie oraz rekreację i kulturę. Szczegółowy poziom wydatków na 1 osobę w gospodarstwach domowych w latach przedstawiono na rysunku 2.

5 Analiza wydatków na towary i usługi konsumpcyjne gospodarstw 387 Rysunek 2. Wydatki gospodarstw domowych na grupy asortymentowe produktów w latach na podstawie danych GUS 3. Analiza funkcji wydatków gospodarstw domowych na poszczególne grupy asortymentowe produktów Podstawowym instrumentem wykorzystanym w analizie wydatków gospodarstw domowych w latach był liniowy model ekonometryczny trendu. Za pomocą tego modelu zbadano zmiany dochodów w poszczególnych gospodarstwach domowych na przełomie 10 lat, tj. od 2000 do 2009 roku. Obliczenia wykonane na podstawie modelu trendu pokazały, jak zmieniały się przeciętne wydatki gospodarstw domowych na poszczególne grupy asortymentowe towarów konsumpcyjnych. Szacowana funkcja modelu przyjęła następującą postać: yt 0 1xt t t 1,2,.10, (1) gdzie: y t przeciętne miesięczne wydatki na jedną osobę w gospodarstwie domowym; x t przeciętne miesięczny dochód rozporządzalny na 1 osobę w gospodarstwie domowym; β 0, β 1 parametry strukturalne modelu; ξ t składnik losowy. Wyniki oszacowania powyższej funkcji regresji wydatków ogółem dla gospodarstw domowych przedstawiono w tablicy 4. R 2 = 0,993; V ξ = 1,31%; F BG (1, 7) = 0,119[0,74]; χ 2 (2) = 3,582[0,166] Tablica 4. Wyniki estymacji modelu wydatków ogółem dla gospodarstw domowych Zmienna ocena parametru Statystyka t-studenta wartość p Stała 159,094 10,423 <0,00001 dochód (x t ) 0,710 38,257 <0,00001 R 2 = 0,993; V ξ = 1,31%; F BG (1, 7) = 0,119[0,74]; χ 2 (2) = 3,582[0,166]

6 388 Małgorzata Grzywińska-Rąpca Ocena parametru β 1 wskazuje, że wzrost dochodu rozporządzalnego gospodarstw domowych ogółem o 1 zł na osobę spowoduje wzrost wydatków ogółem tych gospodarstw średnio o 0,710 zł na osobę, ze średnim błędem 0,018 zł/os. 2 Ocenę dopasowania modelu oparto na współczynniku determinacji ( R ), którego wartość oznacza, że użyta funkcja regresji w 99,3 % wyjaśnia kształtowanie się wydatków ogółem. Bardzo dobre dopasowanie modelu potwierdza również niska wartość współczynnika zmienności losowej (V ξ ) na poziomie 1,31%. Wartość empiryczna statystyki χ 2 testu Doornika-Hansena, na poziomie istotności 0,05, wskazuje na zgodność rozkładu reszt z rozkładem normalnym. Statystyka F, Breuscha-Godfreya, na poziomie istotności 0,05, wskazuje na brak statystycznie istotnej autokorelacji składnika losowego pierwszego rzędu. W tablicy 5 przedstawiono wyniki estymacji modelu wydatków na żywność i napoje bezalkoholowe dla gospodarstw domowych. Tablica 5. Wyniki estymacji modelu wydatków na żywność i napoje bezalkoholowe dla gospodarstw domowych zmienna ocena parametru statystyka t-studenta wartość p stała 110,945 20,755 <0,00001 dochód (x t ) 0,113 17,472 <0,00001 R 2 = 0,971; V ξ = 1,66%; F BG (1, 7) = 1,204[0,309]; χ 2 (2) = 1,240[0,537] Ocena parametru β 1 wskazuje na to, że wzrost dochodu rozporządzalnego o 1 zł na osobę spowoduje wzrost wydatków ogółem gospodarstw domowych na żywność i napoje bezalkoholowe średnio o 0,113 zł/os. W przypadku wydatków gospodarstw domowych na żywność i napoje bezalkoholowe współczynnik determinacji skorygowany przyjmuje wartość 0,971, w związku z tym użyta funkcja regresji w 97,1% wyjaśnia kształtowanie się ich wydatków ogółem. Wartość współczynnika zmienności losowej (1,66%) wskazuje na dobre dopasowanie modelu. Wartość statystyki testu Doornika-Hansena (χ 2 ) wskazuje na zgodność rozkładu reszt z rozkładem normalnym. Test F BG miał na celu zbadanie występowania autokorelacji składnika losowego. Wartość tego testu wskazuje na brak podstaw do odrzucenia H 0, czyli autokorelacja składnika losowego jest statystycznie nieistotna. Tablica 6. Wyniki estymacji modelu wydatków na napoje alkoholowe dla gospodarstw domowych zmienna ocena parametru statystyka t-studenta wartość p stała 8,386 7,754 0,00005 dochód (x t ) 0,014 11,342 <0,00001 R 2 = 0,934; V ξ = 3,34%; F BG (1, 7) = 7,948[0,0258]; χ 2 (2) = 0,117[0,943]

7 Analiza wydatków na towary i usługi konsumpcyjne gospodarstw 389 W przypadku wydatków na napoje alkoholowe wartość parametru przy zmiennej czasowej t (0,014) oznacza, że wzrost dochodów o 1 zł/os w gospodarstwach domowych przeciętnie rocznie może spowodować wzrost wydatków na napoje alkoholowe o 0,014 zł/os (tablica 6). W oparciu o wyniki przedstawione w tablicy 6 i wzór [1] empiryczny model trendu wydatków na napoje alkoholowe w gospodarstwach domowych ma następującą postać: yˆ 8,386 0,014 t (2) t 1,0815 0,0013 Współczynnik R 2 informuje, że zmienność wielkości wydatków w gospodarstwach jest wyjaśniona w 93,4% przez zmienną czasową, natomiast 6,6% zmienności dochodów nie jest wyjaśniona przez model, lecz przez czynniki przypadkowe. Wartość empiryczna statystyki χ 2 testu Doornika-Hansena wskazuje na brak podstaw do odrzucenia H 0, co oznacza, że rozkład reszt modelu jest zgodny z rozkładem normalnym. W przypadku analizy modelu wydatków na napoje alkoholowe wyniki testu BG, wskazuje na odrzucenie H 0, na korzyść hipotezy alternatywnej oznaczającej istotną autokorelację składnika losowego. Wyniki estymacji modelu wydatków na użytkowanie mieszkania dla gospodarstw domowych przedstawiono w tablicy 7. Tablica 7. Wyniki estymacji modelu wydatków na użytkowanie mieszkania dla gospodarstw domowych zmienna ocena parametru statystyka t-studenta wartość p stała 33,81 2,801 0,02314 dochód (x t ) 0,1344 9,149 0,00002 R 2 = 0,901; V ξ = 5,35%; F BG (1, 7) = 1,1767[0,314]; χ 2 (2) = 0,447[0,799] Analizując ocenę parametru β 1 gospodarstw domowych, wywnioskować można, że wzrost dochodu tych gospodarstw o 1 zł na osobę wywoła wzrost ich wydatków na użytkowanie mieszkania średnio o 0,13 zł na osobę ze średnim błędem 0,0146 zł/os. Współczynniki determinacji skorygowany oraz zmienności losowej wskazują na dobre dopasowanie modelu. Użyta funkcja regresji w 90,01% wyjaśnia kształtowanie się wydatków na użytkowanie mieszkania gospodarstw domowych. Wartość statystyki (χ 2 ) oznacza brak podstaw do odrzucenia H 0, która mówi o tym, że rozkład reszt modelu jest zgodny z rozkładem normalnym. Statystyka Breuscha-Godfreya, na poziomie istotności 0,05, wskazuje na brak statystycznie istotnej autokorelacji składnika losowego pierwszego rzędu. W przypadku wydatków na zdrowie w gospodarstwach domowych wzrost dochodu o 1 zł na osobę powoduje wzrost ich wydatków na tą grupę asortymentową średnio o 0,039 zł na osobę (tablica 8). Na dobre dopasowanie modelu wskazują współczynnik determinacji skorygowany oraz współczynnik zmienności losowej. Użyta funkcja regresji w 95,8% wyjaśnia kształtowanie się wydatków na zdrowie gospodarstw domo-

8 390 Małgorzata Grzywińska-Rąpca wych. Badanie własności składnika losowego modelu (χ 2 ) wykazało, że rozkład reszt jest zgodny z rozkładem normalnym. Wykorzystany do analizy test Breuscha-Godfreya wskazuje na statystycznie istotną autokorelację składnika losowego. Tablica 8. Wyniki estymacji modelu wydatków na zdrowie dla gospodarstw domowych Zmienna ocena parametru statystyka t-studenta wartość p Stała 3,348 1,478 0,17758 dochód (x t ) 0,039 14,424 <0,00001 R 2 = 0,958; V ξ = 4,01%; F BG (1, 7) = 2,0533[0,195]; χ 2 (2) = 1,284[0,526] Wydatki na łączność w latach kształtowały się na poziomie od 21,05 zł/os. (2000 r.) do 43,47 zł/os. (2009 r.). Wyniki estymacji modelu wydatków na łączność dla gospodarstw domowych przedstawiono w tablicy 9. Tablica 9. Wyniki estymacji modelu wydatków na łączność dla gospodarstw domowych zmienna ocena parametru statystyka t-studenta wartość p stała 1,700 0,354 0,73249 dochód (x t ) 0,040 6,901 0,00012 R 2 = 0,838; V ξ = 8,83%; F BG (1, 7) = 2,663[0,147]; χ 2 (2) = 0,706[0,7026] Ocena parametru β 1 wskazuje na to, że wzrost dochodu gospodarstw domowych o 1 zł na osobę spowoduje wzrost wydatków na łączność tych gospodarstw średnio o 0,04 zł na osobę, ze średnim błędem 0,0058 zł/os. Ocenę dopasowania modelu oparto na współczynniku determinacji (R 2 ), którego wartość oznacza, że użyta funkcja regresji w 83,8 % wyjaśnia kształtowanie się wydatków na tą grupę asortymentową. Wartość empiryczna statystyki testu Doornika- Hansena wskazuje na zgodność reszt z rozkładem normalnym. W przypadku modelu wydatków gospodarstw domowych na łączność statystyka testu BG wskazuje na brak statystycznie istotnej autokorelacji składnika losowego pierwszego rzędu. Wartość parametru przy zmiennej czasowej x t = 0,077 oznacza, że regularnie wydatki na rekreację i kulturę w gospodarstwach przeciętnie rocznie rosną o 0,07zł (tablica 10). Tablica 10. Wyniki estymacji modelu wydatków na rekreację i kulturę dla gospodarstw domowych Zmienna ocena parametru statystyka t-studenta wartość p Stała -9,955-4,517 0,00196 dochód (x t ) 0,077 28,77 <0,00001 R 2 = 0,989; V ξ = 2,66%; F BG (1, 7) = 0,1599[0,701]; χ 2 (2) = 3,535[0,1707]

9 Analiza wydatków na towary i usługi konsumpcyjne gospodarstw 391 Współczynnik R 2 informuje, że zmienność wielkości dochodów w tych gospodarstwach jest wyjaśniona w 98,9% przez zmienną czasową, natomiast tylko 1,1% zmienności wydatków nie jest wyjaśniona przez model, lecz przez czynniki przypadkowe. Badanie własności składnika losowego modelu (χ 2 testu Doornika-Hansena) wykazało, że rozkład reszt jest zgodny z rozkładem normalnym, a autokorelacja składnika losowego jest statystycznie nieistotna (F BG ). Zakończenie Konsumpcja oraz sposób życia gospodarstw domowych są silnie powiązane z wysokością dochodu rozporządzalnego, jaki osiągają. Strukturę konsumpcji gospodarstw domowych w dużym stopniu determinuje typ gospodarstwa. Sytuacja ta wynika z tego, że poszczególne typy gospodarstw posiadają odmienną hierarchię potrzeb. Analiza wydatków wszystkich typów gospodarstw ukazuje, że ich wydatki rosną wraz z dochodami w czasie. Wyniki estymacji modelu wydatków na poszczególne grupy asortymentowe dla gospodarstw domowych w latach w sposób syntetyczny zestawiono w tablicy 11. Tablica 11. Wyniki estymacji modelu wydatków na poszczególne grupy asortymentowe dla gospodarstw domowych w latach Teoretyczna zmiana poziomu Grupa Model wydatków przy wzroście dochodu asortymentowa Wzrost = 1 zł Wzrost = 100 zł ˆ Ogółem 159,094 0,71 t 0,71 zł 71 zł Żywność i napoje bezalkoholowe Napoje alkoholowe Odzież i obuwie Użytkowanie mieszkania i nośniki energii y t (15,26) (0,018) ˆ y t 110,94 (5,34) (0,006) ˆ 0,11 t y t (1,08) (0,001) ˆ 8,38 0,01 t y t (2,601) (0,003) ˆ 6,09 0,04 t y t (12,07) (0,014) 33,81 0,13 t 0,11 zł 11 zł 0,01 zł 1 zł 0,04 zł 4 zł 0,13 zł 13 zł Wyniki estymacji modelu wydatków ogółem wskazały, że z każdej kolejnej dodatkowo zarobionej na osobę złotówki, na konsumpcję przeznaczane jest 0,71 zł/os. Wszystkie modele wydatków ogółem wykazały dobre dopasowanie. Dla wydatków wszystkich grup asortymentowych rozkład reszt był zgodny z rozkładem normalnym. Reasumując, analiza konsumpcji gospodarstw domowych wykazała, że główną determinantą wydatków ogółem jest wysokość dochodu rozporządzalnego. Struktura wydatków zależy przede wszystkim od typu gospodarstwa oraz uznanej przez niego hierarchii potrzeb.

10 392 Małgorzata Grzywińska-Rąpca Literatura 1. Janoś-Kresło M., Mróz B. (2006), Konsument i konsumpcja we współczesnej gospodarce, Wydawnictwo SGH, Warszawa. 2. Kieżel E. (red.) (2004), Racjonalność konsumpcji i zachowań konsumentów, PWE, Warszawa. 3. Szwacka-Salmonowicz J. (2003), Zmiany zachowań nabywców jako determinanta kształtowania strategii segmentacyjnych przedsiębiorstw przemysłu spożywczego w Polsce, Wydawnictwo SGGW, Warszawa Streszczenie Gospodarstwa domowe są jednostkami gospodarującymi o szczególnym charakterze. Różnią się od pozostałych podmiotów gospodarujących odmiennymi celami, jakie realizują. Większość jednostek występujących na rynku za najważniejszy cel uważa osiągnięcie zysku. Natomiast celem gospodarstwa domowego jest zaspokojenie potrzeb jego członków. Cel ten jest realizowany poprzez osiąganie dochodów i gospodarowanie nimi (zaspokajanie potrzeb członków gospodarstwa, inwestycje, oszczędności). Analizując strukturę dochodów i wydatków wszystkich typów gospodarstw, możemy zauważyć, że wraz ze wzrostem dochodu rozporządzalnego udział wydatków na dobra podstawowe takie jak żywność, odzież, mieszkanie w wydatkach ogółem maleje. W tym samym czasie wzrasta procentowy udział wydatków na rekreację i kulturę oraz hotele i restauracje w wydatkach ogółem. Najwyższą przeciętną zmianę dochodów w analizowanym okresie odnotowano w gospodarstwach osób pracujących na własny rachunek, najniższy przyrost wartości dochodów miał miejsce w gospodarstwach rolników. Expenditure analysis on consumer goods and services of households in Poland in (Summary) Households are units of a special nature. They differ from other entities that pursue different objectives. Most units on the market believe the primary objective of profit. By contrast, the household is to meet the needs of its members. This goal is achieved through the achievement of revenue and management (meeting the needs of household members, investments, savings). By analyzing the structure of income and expenditure of all types of households can be noted that, with the increase in disposable income, share of spending on basic goods such as food, clothing, housing in total expenditure decreases. At the same time the percentage share of expenditure on recreation, culture, hotels and restaurants in total expenditure increases. The highest average change in income in the period was recorded in the households of the self-employed and the lowest value of the revenue growth occurred in the households of farmers.