Program ramowy zagospodarowania zuŝytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego (ZSEiE) oraz zuŝytych baterii dla miasta Lublin.

Transkrypt

1 Program ramowy zagospodarowania zuŝytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego (ZSEiE) oraz zuŝytych baterii dla miasta Lublin. Autor opracowania: dr Adam Lesiuk Lublin, lipiec

2 SPIS TREŚCI 1. WPROWADZENIE OPIS OBOWIĄZUJĄCYCH I PRZYSZŁYCH RAM PRAWNYCH STANOWIĄCYCH PODSTAWY FUNKCJONUJĄCEGO W LUBLINIE SYSTEMU ZAGOSPODAROWANIA ODPADÓW ZUśYTEGO SPRZĘTU ELEKTRYCZNEGO I ELEKTRONICZNEGO ORAZ ZUśYTYCH BATERII SYSTEM PRAWNY W POLSCE W ZAKRESIE ZSEIE RAMY PRAWNE PRZYJĘTEGO SYSTEMU ZAGOSPODAROWANIA ZSEIE W LUBLINIE DZIAŁANIA PODEJMOWANE W ZAKRESIE ZBIERANIA ZSEIE W LUBLINIE BADANIA ZAWARTOŚCI ODPADÓW ZSEIE W ODPADACH KOMUNALNYCH WYTWARZANYCH W LUBLINIE BADANIA ANKIETOWE DOTYCZĄCE WIEDZY I ZACHOWAŃ MIESZKAŃCÓW LUBLINA W ZAKRESIE ZSEIE EFEKTYWNOŚĆ WPROWADZONEGO SYSTEMU ZAGOSPODAROWANIA ZSEIE W LUBLINIE PROPOZYCJA GŁÓWNYCH KIERUNKÓW DZIAŁAŃ NA LATA W ZAKRESIE GOSPODARKI ZSEIE W LUBLINIE PODSUMOWANIE BIBLIOGRAFIA

3 1. Wprowadzenie. Szybki rozwój cywilizacyjny sprawia, Ŝe w coraz większym zakresie posługujemy się na co dzień urządzeniami wykorzystującymi energię elektryczną do swojej pracy. Energia ta jest łatwa do magazynowania i wykorzystywania, przekształcania w inne formy energii, a przy tym zapewnia wyjątkowo duŝą precyzję działania urządzeń. KaŜdego roku na rynek wchodzi mnóstwo nowych rodzajów i modeli urządzeń elektrycznych i elektronicznych, a zakres ich zastosowania stale się zwiększa. Niestety, nie oznacza to przedłuŝenia ich Ŝywotności. Nowe modele są zazwyczaj doskonalsze, ale szybciej się zuŝywają. Ponadto stałe udoskonalanie urządzeń elektrycznych i elektronicznych powoduje, Ŝe sprawny, choć stary sprzęt szybko staje się odpadem. Szybki przyrost ilości urządzeń wykorzystujących energię elektryczną nabywanych przez konsumentów indywidualnych, przedsiębiorstwa i instytucje prowadzi do wytwarzania przez nich coraz większej masy odpadów zuŝytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego (ZSEiE), będącego bardzo powaŝnym zagroŝeniem dla środowiska. MoŜe on uwalniać silnie toksyczne substancje: PCB, metale cięŝkie, freony, lit, związki bromu, kwasy, alkalia i inne niebezpieczne substancje. Nieprawidłowe gospodarowanie tego rodzaju odpadami oznacza takŝe utratę zasobów rzadkich metali, juŝ dziś będących na świecie surowcem deficytowym, jak złoto, ind, srebro, tantal, niob, kobalt. Szacuje się, Ŝe na świecie powstaje w ciągu roku nawet do 50 mln ton odpadów ZSEiE. ZuŜyty sprzęt elektryczny i elektroniczny jest takŝe najszybciej rosnącym strumieniem odpadów w Unii Europejskiej w 2005 r. powstało 8,3-9,1 mln ton takich odpadów, a szacuje się, Ŝe w 2015 r. będzie to co najmniej mln ton. Trzeba przy tym zaznaczyć, Ŝe recykling i odzysk ZSEiE jest trudny i kosztowny, przede wszystkim ze względu na ogromne zróŝnicowanie tego rodzaju urządzeń i konieczność stosowania specjalistycznych technologii, osobnych dla kaŝdego rodzaju urządzenia lub jego określonej części po demontaŝu. Skala patologii w zagospodarowaniu ZSEiE jest duŝa. Stąd tak waŝna jest prawidłowa organizacja systemów selektywnej zbiórki w poszczególnych gminach i ustanowienie przepisów prawnych racjonalnie porządkujących procesy zagospodarowania elektrośmieci, wraz z ustaleniem obowiązków w tej dziedzinie i odpowiedzialności za ich wykonanie. Towarzyszyć temu musi edukacja ekologiczna. W ostatnich trzech latach z rynku zniknęło ponad 9 tys. firm zajmujących się naprawami zuŝytych przedmiotów, w tym sprzętu elektrycznego i elektronicznego. W ich miejsce powstało jedynie 1,7 tys. nowych. Wynika to z faktu, Ŝe produkcja obecnie jest tania, a dochody konsumentów wysokie. Towary cechujące się niską ceną są teŝ zazwyczaj niskiej jakości. Naprawa pralki, lodówki, telefonu czy suszarki do włosów nie opłaca się ani 3

4 konsumentom, ani tym bardziej producentom. W rozmowie z dziennikarzem Rzeczpospolitej (z dnia 15 lipca 2014r.) Wojciech Konecki, dyrektor generalny CECED Polska, związku producentów AGD, powiedział: Kiedyś na kupno lodówki trzeba było oszczędzać miesiącami, dzisiaj jest dostępna od ręki. Dlatego w przypadku awarii konsument woli często zapłacić trochę więcej i mieć nowy sprzęt często z lepszymi parametrami, jeśli chodzi o efektywność energetyczną. W ostatnich trzech latach przestało istnieć takŝe ponad tysiąc oficjalnych punktów napraw sprzętu RTV i AGD. Zdaniem Wojciecha Koneckiego wynika to z polityki producentów, którzy stawiają na specjalizację serwisów, których teraz jest mniej, ale system działa sprawnie dzięki sprawnej logistyce. Zmiany prawodawstwa mogą wzmocnić tę tendencję. Zgodnie z ustawą o ochronie konsumentów klient będzie mógł juŝ przy drugiej istotnej naprawie sprzętu domagać się zwrotu pieniędzy bądź wymiany sprzętu na nowy. Dane statystyczne pokazują, Ŝe w przypadku duŝych AGD konsumenci przynajmniej raz w ciągu cyklu Ŝycia produktu wzywają specjalistę od napraw, jeśli zaś chodzi o mały sprzęt, np. suszarki do włosów czy inne akcesoria tego typu, w przypadku awarii od razu są wyrzucane. Zakup nowego sprzętu zamiast naprawy starego bywa postrzegany jako działanie przyjazne środowisku, np. z racji większej efektywności energetycznej. Sytuacja ta nie jest jednak jednoznaczna, przede wszystkim dlatego, Ŝe bardziej wyrafinowany technologicznie sprzęt cechuje się zazwyczaj mniejszą Ŝywotnością. Wszystkie te zjawiska prowadzą do wzrostu ilości wytwarzanych odpadów zuŝytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego. Tendencja ta w nadchodzących latach będzie się w Polsce nasilać. Aby nie spowodowało to znaczącego pogorszenia się stanu środowiska czy nałoŝenia na Polskę kar unijnych za nieprzestrzeganie poziomów odzysku i recyklingu ZSEiE, konieczna jest szybka poprawa standardów postępowania z tego rodzaju odpadami. 2. Opis obowiązujących i przyszłych ram prawnych stanowiących podstawy funkcjonującego w Lublinie systemu zagospodarowania odpadów zuŝytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego oraz zuŝytych baterii. Prawo unijne w zakresie odpadów elektrycznych i elektronicznych zobowiązuje kraje członkowskie do zbierania, ponownego uŝycia, przetwarzania, recyklingu i odzysku innymi metodami, (wskazując jako priorytet ponowne uŝycie całego urządzenia) oraz ustanowienia systemów zbierania zuŝytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego. Nakłada teŝ szereg nowych obowiązków na producentów sprzętu elektrycznego i elektronicznego (ZSEiE) m.in.: obowiązek finansowania kosztów zbierania, przetwarzania, odzysku, recyklingu 4

5 i przyjaznego dla środowiska usuwania ZSEiE pochodzącego z gospodarstw domowych, jak równieŝ z innych źródeł, np. od instytucji i firm. W sierpniu 2012 r. weszła w Ŝycie nowa dyrektywa dotycząca zagospodarowania zuŝytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego, tj. dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2012/19/UE (Dz. Urz. UE L 197/38 z r.) z dnia 4 lipca 2012 r. w sprawie zuŝytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego (Waste of Electrical and Electronic Equipment WEEE). Państwa członkowskie otrzymały czas 18 miesięcy - najpóźniej do dnia 14 lutego 2014 r. na dostosowanie własnych przepisów do nowej dyrektywy, zastępującej Dyrektywę 2002/96/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 27 stycznia 2003 r. w sprawie zuŝytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego. Celem wprowadzenia dyrektywy jest zrównowaŝona produkcja i konsumpcja poprzez w pierwszej kolejności ograniczenie ilości WEEE, a ponadto przez ponowne uŝycie, recykling oraz inne formy odzysku takich odpadów tak, aby ograniczyć ilość unieszkodliwianych odpadów i przyczynić się do wydajnego wykorzystywania zasobów oraz do odzyskiwania cennych surowców wtórnych. Celem dyrektywy jest równieŝ dąŝenie do poprawy działalności wszystkich podmiotów zaangaŝowanych w cykl Ŝycia sprzętu elektrycznego i elektronicznego tzn. producentów, dystrybutorów i konsumentów, a w szczególności podmiotów bezpośrednio zaangaŝowanych w zbieranie i przetwarzanie WEEE. Od 2016 r. minimalny poziom zbierania będzie wynosił 45 %. Państwa członkowskie mają zapewnić, aby ilość zebranego ZSEiE zwiększała się stopniowo w okresie od 2016 r. do 2019 r. Od 2019 r. minimalny roczny wymagany poziom zbierania ZSEiE będzie wynosił 65% średniej masy sprzętu elektrycznego i elektronicznego wprowadzonego do obrotu w trzech poprzedzających latach w danym państwie członkowskim lub alternatywnie 85% masy ZSEiE wytworzonego w tym państwie członkowskim. Polska (podobnie jak kilka innych krajów), ze względu na niedobory niezbędnej infrastruktury i niski poziom zuŝycia sprzętu elektrycznego i elektronicznego, będzie mogła postanowić, Ŝe: 1. osiągnie, od dnia 14 sierpnia 2016 r., poziom zbierania niŝszy niŝ 45 %, ale wyŝszy niŝ 40% średniej masy sprzętu elektrycznego i elektronicznego wprowadzonego do obrotu w poprzednich trzech latach; oraz 2. odroczy termin osiągnięcia poziomu zbierania, o którym wyŝej (odpowiednio 65% i 85%), do ustalonej przez siebie daty, która nie moŝe przypadać później niŝ dnia 14 sierpnia 2021 r. 5

6 Dyrektywa zawiera teŝ przepisy, które ograniczają przewoŝenie zuŝytego sprzętu jako sprzętu uŝywanego, ale sprawnego. Przewoźnik będzie zobowiązany udostępnić dokumenty poświadczające, Ŝe jest to transport produktów, a nie odpadów. Dyrektywa WEEE reguluje równieŝ sposób obliczania poziomu zbierania zuŝytego sprzętu i ujednolicenia wymogów w całej UE (dotąd wymogi były inne w róŝnych krajach) oraz definiuje wprowadzającego sprzęt na rynek (będzie to kaŝda osoba fizyczna bądź prawna, która wprowadza sprzęt na rynek danego państwa członkowskiego). Wprowadzony zostanie okres przejściowy (od dnia 13 sierpnia 2015 r. do dnia 14 sierpnia 2018 r.) w zakresie liczby grup zbieranych ZSEiE. Dopiero od 15 sierpnia 2018 r. stosowana będzie nowa klasyfikacja z podziałem na 6 grup ZSEiE. Dyrektywa określa ponadto podstawowe wymogi techniczne dla miejsc magazynowania i przetwarzania ZSEiE. Zgodnie z zapisami dyrektywy (art. 8) miejsca przeznaczone do magazynowania (w tym magazynowania czasowego) WEEE przed jego przetworzeniem (bez uszczerbku dla wymogów dyrektywy Rady 1999/31/WE z dnia 26 kwietnia 1999 r. w sprawie składowania odpadów) muszą być wyposaŝone w: 1. nieprzepuszczalne podłoŝa na odpowiednim obszarze z urządzeniami do usuwania wycieków oraz, w stosownym przypadku, odstojnikiem i odolejaczem, 2. osłonę zapobiegającą skutkom zjawisk atmosferycznych. Natomiast miejsca przeznaczone do przetwarzania WEEE muszą posiadać: 1. wagi do waŝenia masy przetworzonych odpadów, 2. nieprzepuszczalne podłoŝa na odpowiednim obszarze z urządzeniami do usuwania wycieków oraz, w stosownym przypadku, odstojnikiem i odolejaczem, 3. właściwe magazynowanie zdemontowanych części zapasowych, 4. właściwe pojemniki do magazynowania baterii, kondensatorów zawierających PCB/PCT i innych odpadów niebezpiecznych, takich jak odpady promieniotwórcze, 5. w urządzenia do oczyszczania wody, które odpowiadają regulacjom z zakresu ochrony zdrowia i środowiska. Mimo upływu wyznaczonego czasu Polska jeszcze nie dostosowała swojego prawodawstwa do wymogów nowej dyrektywy. Ministerstwo Środowiska jest w trakcie uzgodnień międzyresortowych dotyczących projektu nowej ustawy o zuŝytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym. Jak wynika z projektu ustawy, sprzedawcy detaliczni, prowadzący sklepy o powierzchni handlowej wynoszącej co najmniej 400 m², będą zobowiązani do nieodpłatnego przyjęcia zuŝytego sprzętu (którego Ŝaden z zewnętrznych wymiarów nie przekracza 25 cm) bez konieczności kupienia przez klienta nowego. Nowa ustawa o zuŝytym 6

7 sprzęcie elektrycznym i elektronicznym będzie miała zastosowanie wobec podmiotów wprowadzających sprzęt elektryczny i elektroniczny do obrotu, zbierających zuŝyty sprzęt elektryczny i elektroniczny, prowadzących zakłady przetwarzania zuŝytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego, prowadzących działalność w zakresie recyklingu oraz w zakresie innych niŝ recykling form odzysku oraz organizacji odzysku sprzętu elektrycznego i elektronicznego. Przepisy projektowanej ustawy określać będą nowe zasady funkcjonowania systemu gospodarowania sprzętem elektrycznym i elektronicznym oraz zuŝytym sprzętem. W pierwszych pięciu latach obowiązywania dyrektywy 2012/19/UE we wszystkich państwach członkowskich będzie obowiązywać okres przejściowy dotyczący rodzajów sprzętu elektrycznego i elektronicznego objętego przepisami nowej ustawy (10 grup sprzętu podobnie, jak w obecnie obowiązującej ustawie z dnia 29 lipca 2005 r. o zuŝytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym). Od dnia 15 sierpnia 2018 r. zuŝyty sprzęt będzie naleŝało przyporządkowywać do jednej z 6 grup: 1. sprzęt działający na zasadzie wymiany temperatury; 2. ekrany, monitory i sprzęt zawierający ekrany o powierzchni większej niŝ 100 cm 2 ; 3. lampy; 4. sprzęt wielkogabarytowy (którykolwiek z zewnętrznych wymiarów przekracza 50 cm); 5. sprzęt małogabarytowy (Ŝaden z zewnętrznych wymiarów nie przekracza 50 cm); 6. małogabarytowy sprzęt informatyczny i telekomunikacyjny (Ŝaden z zewnętrznych wymiarów nie przekracza 50 cm). Z dyrektywy zostaną przetransponowane nowe definicje: 1. wprowadzający sprzęt, 2. autoryzowany przedstawiciel, 3. aktywny wyrób medyczny do implantacji, 4. maszyny nieporuszające się po drogach, 5. usunięcie, 6. wielkogabarytowa stała instalacja, 7. wielkogabarytowe stacjonarne narzędzia przemysłowe, 8. wyrób medyczny, 9. wyrób medyczny do diagnostyki in vitro. Wprowadzający sprzęt elektryczny i elektroniczny nie posiadający siedziby na terytorium Polski zobowiązany będzie do ustanowienia w kraju autoryzowanego przedstawiciela. Przedstawiciel odpowiadać będzie za wypełnienie obowiązków nałoŝonych 7

8 na wprowadzającego sprzęt, związanych z organizacją i finansowaniem zbierania, przetwarzania i odzysku zuŝytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego. Wprowadzający sprzęt przeznaczony dla gospodarstw domowych przez 4 lata od dnia wejścia w Ŝycie dyrektywy będzie obowiązany do osiągania dotychczasowego minimalnego poziomu zbierania zuŝytego sprzętu pochodzącego z gospodarstw domowych w wysokości stanowiącej co najmniej 35% masy wprowadzonego na rynek sprzętu w poprzednim roku kalendarzowym. Natomiast od dnia 1 stycznia 2016 r. wprowadzający sprzęt będzie obowiązany do osiągania minimalnych rocznych poziomów zbierania zuŝytego sprzętu w wysokości nie niŝszej niŝ 40% średniej masy sprzętu wprowadzonego do obrotu w trakcie 3 poprzedzających lat. Kolejno zaś od dnia 1 stycznia 2021 r. wprowadzający sprzęt będzie obowiązany do osiągania minimalnego rocznego poziomu zbierania zuŝytego sprzętu w wysokości 65% średniej masy sprzętu wprowadzonego do obrotu w trakcie 3 poprzedzających lat. Projektowana ustawa będzie zawierać równieŝ przepisy wskazujące, Ŝe poziom zbierania zuŝytego sprzętu obowiązywał będzie takŝe w odniesieniu do sprzętu pochodzącego z innych źródeł niŝ tylko gospodarstwa domowe. Organizacja odzysku sprzętu elektrycznego i elektronicznego jest spółką akcyjną utworzoną przez wprowadzających sprzęt lub reprezentujące ich związki pracodawców lub izby gospodarce w celu realizacji obowiązków określonych w ustawie z dnia 29 lipca 2005 r. o zuŝytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym przejętych na podstawie umów od wprowadzających sprzęt. Przedmiotem działalności organizacji odzysku jest wyłącznie działalność związana z organizowaniem, zarządzaniem lub prowadzeniem przedsięwzięć związanych ze zbieraniem, przetwarzaniem, recyklingiem i innymi niŝ recykling procesami odzysku oraz unieszkodliwianiem zuŝytego sprzętu, w tym publicznych kampanii edukacyjnych. Zakłada się doprecyzowanie w nowej ustawie w szczególności statusu organizacji odzysku, zakresu jej współpracy z wprowadzającym sprzęt, współodpowiedzialności za prawidłowe zagospodarowanie odpadów. Ponadto proponuje się określenie katalogu moŝliwych działań prowadzonych w ramach kampanii edukacyjnych przeprowadzanych przez organizacje odzysku oraz sposobów obliczania kwoty jaką organizacja ma przeznaczyć na przedmiotowe przedsięwzięcie. Prowadzący zakład przetwarzania powinien zapewnić bezpieczne dla środowiska i zdrowia ludzi przetwarzanie zuŝytego sprzętu oraz powstających z niego odpadów. Art. 8 ust. 5 dyrektywy 2012/19/UE wskazuje, iŝ dla celów ochrony środowiska celowe jest ustanowienie minimalnych standardów jakości dla przetwarzania zebranego zuŝytego sprzętu. Jednocześnie przepisy ww. dyrektywy dają moŝliwość Komisji Europejskiej wydania aktów wykonawczych określających minimalne standardy opracowane przez europejskie organizacje normalizacyjne dotyczące przetwarzania, w tym odzysku, recyklingu 8

9 i przygotowania o ponownego uŝycia. Projektowany akt prawny umoŝliwi wydanie rozporządzenia określającego standardy przetwarzania zuŝytego sprzętu w oparciu o standardy wymienione w wytycznych Komisji Europejskiej. Ujednolicenie wymagań dla całej Unii Europejskiej wyeliminuje liczne patologie związane z niekompletnym, a więc niebezpiecznym dla środowiska i niegospodarnym przetwarzaniem zuŝytego sprzętu. Ustawa z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach (Dz. U. z 2013 r., poz. 21, ze zm.) zniosła rejestr zbierających zuŝyty sprzęt elektryczny i elektroniczny prowadzony przez Głównego Inspektora Ochrony Środowiska z dniem utworzenia rejestrów podmiotów wprowadzających produkty, produkty w opakowaniach i gospodarujących odpadami przez marszałków województw, stanowiących integralną część Bazy danych o produktach i opakowaniach oraz o gospodarce odpadami. Baza ta musi powstać najpóźniej do dnia 23 stycznia 2016 r. Zagospodarowanie zuŝytych baterii i akumulatorów stwarza podobne problemy środowiskowe i organizacyjne jak zagospodarowanie ZSEiE. KaŜdego roku Polacy zuŝywają blisko 300 milionów jednorazowych baterii i akumulatorów. Urządzenia te mają z reguły krótki Ŝywot. Dla środowiska kluczowe znaczenie ma to, co się dzieje z nimi po wyczerpaniu, poniewaŝ baterie w trakcie rozkładu uwalniają metale cięŝkie (jak ołów, kadm, nikiel, cynk, rtęć, mangan) i lekkie metale toksyczne (jak lit), które nie ulegają neutralizacji i redukcji, oraz cały szereg substancji toksycznych lub Ŝrących (elektrolitów i substancji pomocniczych). Obowiązująca w tej dziedzinie jest Dyrektywa 2006/66/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 6 września 2006 r. w sprawie baterii i akumulatorów oraz zuŝytych baterii i akumulatorów oraz uchylająca dyrektywę 91/157/EWG (Dz. U. UE L z dnia 26 września 2006 r.), stawiająca za najwaŝniejszy cel gospodarowania zuŝytymi bateriami i akumulatorami ich recykling. Jest to niezwykle waŝne, gdyŝ w przeciwieństwie do wielu innych wyrobów baterie i akumulatory moŝna poddawać recyklingowi do 1000 razy System prawny w Polsce w zakresie ZSEiE. Do czasu wejścia w Ŝycie nowej ustawy, w Polsce obowiązuje ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o zuŝytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym (Dz. U. Nr 180, poz. 1495), stanowiąca transpozycję dyrektywy 2002/96/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 27 stycznia 2003 r. w sprawie zuŝytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego. Ustawa ta określa wymagania, jakim powinien odpowiadać sprzęt elektryczny i elektroniczny, jak równieŝ zasady postępowania ze zuŝytym sprzętem w sposób zapewniający ochronę zdrowia i Ŝycia ludzi oraz ochronę środowiska zgodnie z zasadą zrównowaŝonego rozwoju. Nakłada na producentów oraz importerów wprowadzających na rynek sprzęt elektryczny i elektroniczny obowiązek utworzenia (i sfinansowania) systemu 9

10 zbierania, odzysku i recyklingu ZSEiE. Określa teŝ obowiązki innych podmiotów związanych z gospodarowaniem ZSEiE zbierających, przetwarzających, recyklerów, gminy oraz konsumentów. W roku 2009 miała miejsce nowelizacja tejŝe ustawy w celu pełnej transpozycji dyrektywy 2002/96/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 27 stycznia 2003 r. w sprawie zuŝytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego oraz wykonania Krajowego Planu Gospodarki Odpadami Nowe przepisy miały zwiększyć wydajność oraz efektywność systemu gospodarowania zuŝytym sprzętem elektrycznym i elektronicznym tak, aby uzyskać cel wyznaczony przez dyrektywę unijną juŝ w 2010 r. (zbieranie 4 kg ZSEiE rocznie na mieszkańca). Jednak cel ten dotychczas nie został osiągnięty, co wskazuje raport Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska za rok 2012, przygotowany w połowie 2013 r. WaŜną zmianą w przepisach było wprowadzenie minimalnych rocznych poziomów zbierania ZSEiE, wyraŝonych jako odsetek masy sprzętu elektrycznego i elektronicznego wprowadzonego na rynek przez przedsiębiorców. Obecnie obowiązuje w tym zakresie rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 31 grudnia 2010 r. w sprawie minimalnych rocznych poziomów zbierania zuŝytego sprzętu (Dz. U. z 2011 r. Nr 3, poz. 5). Głównymi zapisami obecnie obowiązującej ustawy są: 1. wprowadzenie nowych definicji i zmiana juŝ istniejących (przedsiębiorcy, wprowadzający zuŝyty sprzęt, zbierający zuŝyty sprzęt, zakłady przetwarzania), 2. włączenie punktów skupu złomu oraz punktów serwisowych jako zbierających ZSEiE, 3. upowaŝnienie ministra właściwego do spraw środowiska do wydania rozporządzenia określającego minimalne roczne poziomy zbierania zuŝytego sprzętu pochodzącego z gospodarstw domowych, 4. wprowadzenie degresywnych stawek opłat produktowych, 5. nowe uregulowania w kwestii uwidaczniania kosztów gospodarowania odpadami (KGO) w cenie produktu, 6. nałoŝenie na wprowadzających obowiązku organizowania kampanii edukacyjnych. W załączniku nr 1 do ustawy o ZSEiE przedstawiono szczegółowy wykaz odpadów, które naleŝy zbierać w sposób selektywny z podziałem na 10 głównych grup (tabela 1). Tabela 1. Grupy i rodzaje sprzętu elektrycznego i elektronicznego według załącznika nr 1 do ustawy o ZSEiE. Grupy sprzętu elektrycznego i elektronicznego Wielkogabarytowe urządzenia gospodarstwa domowego (np. wielkogabarytowe urządzenia chłodzące, chłodziarki pralki, piece elektryczne itp.) 10

11 Grupy sprzętu elektrycznego i elektronicznego Małogabarytowe urządzenia gospodarstwa domowego (np. odkurzacze, urządzenia uŝywane do szycia, dziania, tkania i innego typu przetwarzania wyrobów włókienniczych, tostery, frytkownice, zegary, zegarki oraz urządzenia do celów odmierzania, wskazywania lub rejestrowania czasu itp.) Sprzęt teleinformatyczny i telekomunikacyjny (np. komputery duŝe jednostki drukujące, notebooki, drukarki, faksy, telefony itp.) Sprzęt audiowizualny (np. odbiorniki radiowe i telewizyjne, kamery video, wzmacniacze dźwięku, instrumenty muzyczne itp.) Sprzęt oświetleniowy (np. liniowe i kompaktowe lampy fluorescencyjne, niskopręŝne lampy sodowe, pozostałe urządzenia oświetleniowe słuŝące do celów rozpraszania i kontroli światła, z wyjątkiem Ŝarówek) Narzędzia elektryczne i elektroniczne, z wyjątkiem wielkogabarytowych, stacjonarnych narzędzi przemysłowych (np. wiertarki, piły, maszyny do szycia, narzędzia do spawania, lutowania lub podobnych zastosowań, narzędzia do koszenia trawy lub innych prac ogrodniczych) Zabawki, sprzęt rekreacyjny i sportowy (np. kolejki elektryczne lub tory wyścigowe, kieszonkowe konsole do gier video, gry video, sprzęt sportowy z elektrycznymi lub elektronicznymi częściami składowymi itp.) Wyroby medyczne, z wyjątkiem wszystkich wszczepianych i skaŝonych produktów (np. sprzęt do radioterapii, sprzęt do badań kardiologicznych, sprzęt do wentylacji płuc, analizatory itp.) Przyrządy do nadzoru i kontroli (np. czujniki dymu, regulatory ciepła, termostaty itp.) Automaty do wydawania (np. automaty do wydawania napojów gorących, automaty do wydawania produktów stałych, automaty do wydawania pieniędzy bankomaty) Oprócz tego podziału w systemie zagospodarowywania odpadów ZSEiE funkcjonuje inna klasyfikacja rodzajowa odpadów ZSEiE, wynikająca z Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 27 września 2001 r. w sprawie katalogu odpadów (Dz. U. Nr 112, poz. 1206). Rozporządzenie to kwalifikuje zuŝyte urządzenia elektroniczne i elektrotechniczne wraz z transformatorami i kondensatorami zawierającymi PCB lub PCT oraz bateriami i akumulatorami do grupy 16. ZuŜyty sprzęt elektryczny i elektroniczny pochodzący 11

12 z gospodarstw domowych wymieniony jest równieŝ w grupie 20 Odpady komunalne łącznie z frakcjami gromadzonymi selektywnie. W tabeli 2 przedstawiono rodzaje i kod odpadów sprzętu elektrycznego i elektronicznego. Tabela 2. Rodzaje odpadów ZSEiE wraz z odpowiednimi kodami, które zostały określone w katalogu odpadów. Kod odpadów Grupy, podgrupy i rodzaje odpadów * Transformatory i kondensatory zawierające PCB * ZuŜyte urządzenia zawierające PCB albo nimi zanieczyszczone inne niŝ wymienione w * ZuŜyte urządzenia zawierające freony, HCFC, HFC * ZuŜyte urządzenia zawierające wolny azbest * ZuŜyte urządzenia zawierające niebezpieczne elementy ( 1 ) inne niŝ wymienione w do ZuŜyte urządzenia inne niŝ wymienione w do * Niebezpieczne elementy lub części składowe usunięte z zuŝytych urządzeń Elementy usunięte z zuŝytych urządzeń inne niŝ wymienione w * Lampy fluorescencyjne i inne odpady zawierające rtęć * Urządzenia zawierające freony * ZuŜyte urządzenia elektryczne i elektroniczne inne niŝ wymienione w i zawierające niebezpieczne składniki ( 1 ) ZuŜyte urządzenia elektryczne i elektroniczne inne niŝ wymienione w , i * - odpady niebezpieczne 12

13 ( 1 ) Do niebezpiecznych składników z elektrycznych i elektronicznych urządzeń moŝna zaliczyć akumulatory i baterie wymienione w i oznaczone jako niebezpieczne, przełączniki rtęciowe, szkło z lamp kineskopowych i inne szkło aktywne itp. Zasady postępowania ze zuŝytym sprzętem elektrycznym i elektronicznym zostały określone w szeregu przepisów wykonawczych (rozporządzeń). Zestawienie obowiązujących rozporządzeń przedstawiono poniŝej: 1. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 31 grudnia 2010 r. w sprawie minimalnych rocznych poziomów zbierania zuŝytego sprzętu (Dz. U. z 2011 r. Nr 3, poz. 5). 2. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 lipca 2009 r. w sprawie wzoru zaświadczenia o zuŝytym sprzęcie (Dz. U. Nr 122, poz. 1017). 3. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 15 czerwca 2009 r. w sprawie sposobów obliczania poziomów odzysku i recyklingu zuŝytego sprzętu (Dz. U. Nr 99, poz. 837). 4. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 8 czerwca 2009 r. w sprawie wzoru wykazu zakładów przetwarzania zuŝytego sprzętu (Dz. U. Nr 94, poz. 783). 5. Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 9 marca 2006 r. w sprawie ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej wprowadzającego sprzęt za niewykonanie obowiązku zbierania, przetwarzania, odzysku, w tym recyklingu, i unieszkodliwiania zuŝytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego (Dz. U. Nr 46, poz. 332). 6. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 25 stycznia 2006 r. w sprawie szczegółowych stawek opłat produktowych dla sprzętu (Dz. U. Nr 19, poz. 152). 7. Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 30 maja 2006 r. w sprawie szczegółowych zasad współpracy pomiędzy instytucjami finansowymi a Głównym Inspektorem Ochrony Środowiska i Narodowym Funduszem Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz wzorów formularzy zabezpieczenia finansowego (Dz. U. Nr 95, poz. 662). 8. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 8 grudnia 2010 r. w sprawie wzorów dokumentów stosowanych na potrzeby ewidencji odpadów (Dz. U. Nr 249, poz. 1673) załącznik nr 3 Wzór karty ewidencji zuŝytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego. W Polsce obowiązkowy minimalny poziom zbierania dla 10 grup odpadów ZSEiE został określony w rozporządzeniu z dnia 31 grudnia 2010 r. w sprawie minimalnych rocznych poziomów zbierania zuŝytego sprzętu. Wynosi on 35%, z wyjątkiem niektórych rodzajów sprzętu oświetleniowego (2. Liniowe lampy fluorescencyjne, 3. Kompaktowe lampy fluorescencyjne, 4. WysokopręŜne lampy wyładowcze, w tym ciśnieniowe lampy sodowe oraz lampy metalohalogenkowe, 5. NiskopręŜne lampy sodowe), dla których został ustalony jako 43%. 13

14 Tabela 3 przedstawia obowiązujące poziomy recyklingu i odzysku według art. 30 obowiązującej ustawy o zuŝytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym oraz według załącznika nr 7 do projektowanej nowej ustawy. Tabela 4 przedstawia poziomy recyklingu i odzysku, które według załącznika nr 7 do projektowanej nowej ustawy mają obowiązywać od dnia r. Tabela 3. Obowiązujące poziomy recyklingu i odzysku ZSEiE [%]. Według dotychczasowej ustawy 1 Według projektu nowej ustawy 2 poziom recyklingu Kategoria sprzętu według dotychczasowej klasyfikacji części składowych, materiałów poziom poziom recyklingu i przygotowania poziom i substancji odzysku do odzysku pochodzących ponownego ze zuŝytego uŝycia sprzętu 1 - Wielkogabarytowe urządzenia gospodarstwa domowego 2 - Małogabarytowe urządzenia gospodarstwa domowego 3 - Sprzęt teleinformatyczny i telekomunikacyjny Sprzęt audiowizualny Sprzęt oświetleniowy Narzędzia elektryczne i elektroniczne, z wyjątkiem wielkogabarytowych, stacjonarnych narzędzi przemysłowych Zabawki, sprzęt

15 Według dotychczasowej ustawy 1 Według projektu nowej ustawy 2 poziom recyklingu Kategoria sprzętu według dotychczasowej klasyfikacji części składowych, materiałów poziom poziom recyklingu i przygotowania poziom i substancji odzysku do odzysku pochodzących ponownego ze zuŝytego uŝycia sprzętu rekreacyjny i sportowy 8 - Wyroby medyczne, z wyjątkiem wszystkich wszczepianych i skaŝonych produktów 9 Przyrządy do nadzoru i kontroli Automaty do wydawania Według projektu nowej ustawy poziomy te mają zostać osiągnięte do dnia r.; w przypadku zuŝytych gazowych lamp wyładowczych obowiązuje, podobnie jak w dotychczasowej ustawie, poziom recyklingu 80%, a nie poziomy dla całej grupy 5. 2 Obowiązujące od dnia r. do dnia r.; w przypadku zuŝytych gazowych lamp wyładowczych obowiązuje, podobnie jak w dotychczasowej ustawie, poziom recyklingu 80%, a nie poziomy dla całej grupy 5. Tabela 4. Poziomy recyklingu i odzysku obowiązujące od dnia r. według projektu nowej ustawy. Kategoria sprzętu według nowej klasyfikacji Poziom recyklingu i przygotowania do ponownego uŝycia Poziom odzysku 1 - Sprzęt działający na zasadzie wymiany temperatury

16 Kategoria sprzętu według nowej klasyfikacji Poziom recyklingu i przygotowania do ponownego uŝycia Poziom odzysku 2 - Ekrany, monitory i sprzęt zawierający ekrany o powierzchni większej niŝ 100 cm Lampy 80* 80* 4 - Sprzęt wielkogabarytowy (którykolwiek z zewnętrznych wymiarów przekraczający 50 cm) 5 - Sprzęt małogabarytowy (Ŝaden z zewnętrznych wymiarów nie przekracza 50 cm) 6 - Małogabarytowy sprzęt informatyczny i telekomunikacyjny (Ŝaden z zewnętrznych wymiarów nie przekracza 50 cm) *tylko recykling Wprowadzający sprzęt, który nie wykonał obowiązku odzysku i recyklingu ZSEiE jest zobowiązany do wpłacenia opłaty produktowej. Opłata ta obliczana jest odrębnie w przypadku nieosiągnięcia wymaganego poziomu odzysku i recyklingu dla kaŝdej grupy sprzętowej. Podstawę obliczania opłaty produktowej stanowi masa zuŝytego sprzętu wyraŝona w kilogramach. Opłatę oblicza się jako iloczyn stawki opłaty produktowej i róŝnicy pomiędzy wymaganym, a osiągniętym poziomem odpowiednio zbierania, odzysku albo recyklingu zuŝytego sprzętu. Projektowana ustawa, której konsultacje trwały do 15 czerwca br., będzie stanowić regulację szczególną (lex specialis) w stosunku do ustawy o odpadach, z uwagi na fakt, Ŝe ma określać postępowanie z konkretnymi kategoriami produktów i odpadami powstającymi po ich eksploatacji. W projekcie ustawy wskazano, Ŝe zaproponowane przepisy stosowane będą do sprzętu rozumianego jako urządzenie, którego prawidłowe działanie jest uzaleŝnione od dopływu prądu elektrycznego lub obecności pól elektromagnetycznych oraz urządzenie mogące słuŝyć do wytwarzania, przesyłu lub pomiaru prądu elektrycznego lub pól 16

17 elektromagnetycznych i zaprojektowane do uŝytku przy napięciu elektrycznym nieprzekraczającym 1000 V dla prądu przemiennego oraz 1500 V dla prądu stałego. Stosownie do projektowanych rozwiązań normatywnych, przepisy ustawy nie będą znajdowały zastosowania do sprzętu niezbędnego do ochrony podstawowych interesów i bezpieczeństwa państw członkowskich, w tym broni, amunicji oraz materiałów wojskowych. Projekt ustawy zawiera szereg nowych lub zmienionych definicji, np. wprowadzającego sprzęt rozumianego jako kaŝda osobę fizyczna, jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej lub osoba prawna, która, bez względu na wykorzystywaną technikę sprzedaŝy, w tym środkami porozumiewania się na odległość: 1. ma siedzibę w państwie członkowskim UE i produkuje sprzęt pod własną nazwą lub znakiem towarowym lub wprowadza na rynek pod własną nazwą lub znakiem towarowym na terytorium tego państwa członkowskiego sprzęt zaprojektowany lub wyprodukowany dla niego, 2. ma siedzibę w państwie członkowskim i pod własną nazwą lub znakiem towarowym odsprzedaje na terytorium tego państwa członkowskiego sprzęt wytworzony przez innych dostawców; odsprzedającego nie uznaje się za wprowadzającego sprzęt, jeśli na sprzęcie widnieje znak firmowy producenta, 3. ma siedzibę w państwie członkowskim i wprowadza do obrotu w tym państwie członkowskim w ramach swojej działalności sprzęt z państwa trzeciego lub z innego państwa członkowskiego lub 4. sprzedaje sprzęt za pomocą środków porozumiewania się na odległość bezpośrednio gospodarstwom domowym lub uŝytkownikom innym niŝ gospodarstwa domowe w państwie członkowskim i ma siedzibę w innym państwie członkowskim lub w państwie trzecim, Za wprowadzającego sprzęt nie uznaje się nikogo, kto realizuje finansowanie na zasadzie wyłączności w ramach lub zgodnie z umową finansowania, chyba Ŝe jednocześnie działa jako producent w powyŝszym rozumieniu. Definicja ta odbiega od definicji wprowadzającego sprzęt w rozumieniu obecnie obowiązującej ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o zuŝytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym, w tym wdraŝanej tą ustawą dyrektywy 2002/96/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 27 stycznia 2003 r. w sprawie zuŝytego sprzętu elektrotechnicznego i elektronicznego. Określone w projekcie ustawy definicje zakładu przetwarzania oraz zbierającego zuŝyty sprzęt równieŝ odbiegają od dotychczasowych rozwiązań przewidzianych w ustawie z dnia 29 lipca 2005 r. o zuŝytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym. Są one dostosowane do obowiązującego stanu prawnego (ustawy z dnia 14 grudnia 2012 r. 17

18 o odpadach) oraz faktycznego (zgodnego z faktycznie wykonywaną przez te podmioty działalnością). I tak przez: 1. zakład przetwarzania rozumie się instalację, obiekt budowlany lub jego część, w których jest prowadzony demontaŝ zuŝytego sprzętu oraz przygotowanie do ponownego uŝycia zuŝytego sprzętu lub odpadów powstałych po demontaŝu zuŝytego sprzętu, który posiada stosowną decyzję w zakresie gospodarki odpadami, 2. zbierającego zuŝyty sprzęt rozumie się podmiot wykonujący działalność gospodarczą w zakresie zbierania zuŝytego sprzętu, który posiada stosowną decyzję w zakresie gospodarki odpadami. Rozdział 3 projektowanej ustawy określa obowiązki wprowadzających sprzęt. Wprowadzający sprzęt inny niŝ zaliczony do grupy sprzętu nr 3 według nowej klasyfikacji (lampy) moŝe wykonywać te obowiązki samodzielnie albo za pośrednictwem organizacji odzysku sprzętu elektrycznego i elektronicznego. Organizacja odzysku sprzętu elektrycznego i elektronicznego przejmuje obowiązki wprowadzającego sprzęt na podstawie zawartej z nim umowy w formie pisemnej pod rygorem niewaŝności. Dyrektywa 2012/19/UE jest oparta na zasadzie rozszerzonej odpowiedzialności producenta, czyli w tym przypadku wprowadzającego sprzęt, który wprowadza do obrotu sprzęt elektryczny i elektroniczny. Zgodnie z tą zasadą, wprowadzający sprzęt jest nie tylko odpowiedzialny za powstające w procesie produkcyjnym odpady, ale równieŝ za odpady powstałe po zuŝyciu wytworzonych przez niego produktów (zuŝyty sprzęt elektryczny i elektroniczny). Mając na uwadze art. 12 i art. 13 dyrektywy 2012/19/UE, projektowana ustawa nakłada na wprowadzającego sprzęt: 1. przeznaczony dla gospodarstw domowych obowiązek zorganizowania i sfinansowania odbierania od zbierającego zuŝyty sprzęt oraz przetwarzania zuŝytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego pochodzącego z gospodarstw domowych, 2. inny niŝ przeznaczony dla gospodarstw domowych obowiązek zorganizowania i sfinansowania zbierania oraz przetwarzania zuŝytego sprzętu pochodzącego od uŝytkowników innych niŝ gospodarstwa domowe powstałego ze sprzętu, który został przez niego wprowadzony do obrotu po dniu 13 sierpnia 2005 r. Rozdział 5 projektowanej ustawy reguluje zabezpieczenie finansowe wnoszone przez wprowadzających sprzęt. Zabezpieczenie finansowe jest wnoszone przez wprowadzających sprzęt, wprowadzających do obrotu sprzęt przeznaczony dla gospodarstw domowych, którzy samodzielnie organizują i finansują odbieranie od zbierających zuŝyty sprzęt oraz przetwarzanie zuŝytego sprzętu. Marszałek województwa w terminie do dnia 30 kwietnia 18

19 roku następującego po roku kalendarzowym, w którym wniesiono zabezpieczenie finansowe będzie dokonywać jego rozliczenia. W przypadku stwierdzenia, Ŝe wprowadzający sprzęt przeznaczony dla gospodarstw domowych nie osiągnął wymaganych poziomów zbierania, odzysku lub recyklingu zuŝytego sprzętu oraz nie wniósł opłaty produktowej, marszałek województwa będzie orzekać, w drodze decyzji, o przeznaczeniu środków pochodzących z zabezpieczenia finansowego na poczet pokrycia tej opłaty. JeŜeli wprowadzający sprzęt przeznaczony dla gospodarstw domowych wskaŝe w rocznym sprawozdaniu o produktach, opakowaniach i odpadach z nich powstających, Ŝe osiągnął wymagane poziomy zbierania, odzysku i recyklingu, w tym przygotowania do ponownego uŝycia, zuŝytego sprzętu marszałek województwa będzie orzekać, w drodze decyzji, o zwrocie wniesionego przez niego zabezpieczenia finansowego. JeŜeli natomiast wprowadzający sprzęt wniesie zabezpieczenie finansowe w wysokości wyŝszej niŝ opłata produktowa wskazana w sprawozdaniu, o którym mowa w art. 73 ust. 1 ustawy z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach, marszałek województwa będzie orzekać, w drodze decyzji, o zwrocie wniesionego przez niego zabezpieczenia finansowego w wysokości wynikającej z róŝnicy między środkami naleŝnymi z zabezpieczenia finansowego a naleŝną opłatą produktową. Projektowana ustawa określa teŝ, Ŝe jeŝeli wprowadzający sprzęt zawrze umowę z organizacją odzysku sprzętu elektrycznego i elektronicznego po wniesieniu zabezpieczenia finansowego marszałek województwa będzie orzekać, w drodze decyzji, o zwrocie wniesionego zabezpieczenia finansowego za rok, w którym umowa ta została zawarta. Przepisy dotyczące zabezpieczenia finansowego stanowią wdroŝenie postanowień art. 12 dyrektywy 2012/19/UE. Zgodnie z art. 12 ust. 3, państwa członkowskie zostały zobligowane do zapewnienia, aby wprowadzający sprzęt elektryczny i elektroniczny dostarczył gwarancję, Ŝe gospodarowanie zuŝytym sprzętem elektrycznym i elektrycznym zostanie sfinansowane. Gwarancja ta ma zapewnić sfinansowanie czynności polegających na zbieraniu (w przypadku projektowanej ustawy na odbieraniu od zbierających zuŝyty sprzęt) oraz przetwarzaniu zuŝytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego. Z wymogu tego będzie zwolniony wprowadzający sprzęt, który realizuje ww. obowiązek za pośrednictwem organizacji odzysku sprzętu elektrycznego i elektronicznego. Rozdział 6 projektowanej ustawy zawiera przepisy nakładające na uŝytkowników sprzętu elektrycznego i elektronicznego przeznaczonego dla gospodarstw domowych obowiązek przekazania zuŝytego sprzętu zbierającemu zuŝyty sprzęt. Określa teŝ, komu naleŝy przekazać zuŝyty sprzęt elektryczny i elektroniczny, zasady, na jakich odbywa się jego przekazanie oraz obowiązki dystrybutorów, prowadzącego punkt serwisowy i zbierającego zuŝyty sprzęt. Projektowana ustawa przewiduje teŝ moŝliwość wywozu zuŝytego sprzętu z terytorium kraju przez zbierającego zuŝyty sprzęt w celu poddania go przetwarzaniu. Wywóz zuŝytego sprzętu odbywa się zgodnie z rozporządzeniem (WE) 19

20 nr 1013/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 14 czerwca 2006 r. w sprawie przemieszczania odpadów oraz rozporządzeniem Komisji (WE) nr 1418/2007 z dnia 29 listopada 2007 r. dotyczącym wywozu w celu poddania odzyskowi niektórych odpadów wymienionych w załączniku III lub IIIA rozporządzenia (WE) nr 1013/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady do pewnych państw, których nie obowiązuje decyzja OECD w sprawie kontroli transgranicznego przemieszczania odpadów. W takim przypadku zbierający zuŝyty sprzęt jest obowiązany do wydania wprowadzającemu sprzęt zaświadczenia potwierdzającego przetworzenie zuŝytego sprzętu za poprzedni rok kalendarzowy. Tak jak dotychczas, przetwarzanie ZSEiE będzie się mogło odbywać wyłącznie w zakładach przetwarzania. Przepisy rozdziału 7 i 8 projektowanej ustawy określają obowiązki prowadzących zakład przetwarzania, prowadzących działalność w zakresie recyklingu oraz prowadzących działalność w zakresie innych niŝ recykling procesów odzysku, w tym w zakresie sporządzania, przekazywania i przechowywania przez te podmioty, odpowiednio, zaświadczeń o zuŝytym sprzęcie, zaświadczeń potwierdzających recykling oraz zaświadczeń potwierdzających inne niŝ recykling procesy odzysku. Zaświadczenie o zuŝytym sprzęcie jest wydawane przez prowadzącego zakład przetwarzania wprowadzającemu sprzęt, z którym ma on zawartą umowę w terminie do dnia 15 lutego kaŝdego roku za poprzedni rok kalendarzowy. Zaświadczenia potwierdzające recykling oraz zaświadczenia potwierdzające inne niŝ recykling procesy odzysku są wydawane prowadzącemu zakład przetwarzania w terminie 7 dni od dnia wpływu wniosku o ich wydanie. Rozdział 7 projektowanej ustawy określa, zgodnie z art. 8 ust. 2 dyrektywy 2012/19/UE, sposób prowadzenia przez zakład przetwarzania demontaŝu zuŝytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego. Zgodnie z art. 8 ust. 5 dyrektywy 2012/19/UE do celów ochrony środowiska państwa członkowskie mogą ustanowić minimalne standardy jakości dla przetwarzania zebranego zuŝytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego. Decyzja o wdroŝeniu tych postanowień w przepisach krajowych została pozostawiona państwom członkowskim Unii Europejskiej. Tym samym mając na uwadze, Ŝe demontaŝ oraz przygotowanie do ponownego uŝycia zuŝytego sprzętu jest jednym z etapów przetwarzania zuŝytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego naleŝy zaznaczyć, Ŝe minimalne standardy przetwarzania zuŝytego sprzętu mogą być określone w przepisach wydanych na podstawie art. 33 ust. 3 ustawy z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach. Zgodnie z art. 33 ust. 3 tej ustawy, minister właściwy do spraw środowiska moŝe określić, w drodze rozporządzenia, wymagania dla określonych procesów przetwarzania, z wyjątkiem składowania odpadów i termicznego przekształcania odpadów, oraz wymagania dla odpadów powstających w wyniku tych procesów, kierując się zapobieganiem zagroŝeniom dla Ŝycia lub zdrowia ludzi 20

21 oraz dla środowiska, a takŝe zapobieganiem nieprawidłowościom przy przetwarzaniu odpadów. Rozdział 9 projektowanej ustawy stanowi, Ŝe organizacje odzysku sprzętu elektrycznego i elektronicznego będą działały na zasadzie non-profit. Celem tej regulacji jest wyeliminowanie szarej strefy, gdzie przetworzenie odpadów potwierdzane jest fikcyjnymi dokumentami, bez rzeczywistej ilości zebranego zuŝytego sprzętu, w konsekwencji czego część zuŝytego sprzętu omija system gospodarki zuŝytym sprzętem i tym samym zaniŝa masę odpadów, które naleŝy poddać procesom odzysku i recyklingu, a niewielkie, nieuczciwe organizacje odzysku osiągają dzięki temu duŝe zyski. Podmioty uzyskujące dochody przez obrót fałszywymi dokumentami nie mają powodów do organizowania faktycznego i sprawnego systemu zbierania i przetwarzania zuŝytego sprzętu. Rozdział 10 projektowanej ustawy określa zasady ponoszenia, w tym obliczania, oraz zwalniania z obowiązku wnoszenia opłaty produktowej. W przypadku, gdy wprowadzający sprzęt oraz organizacja odzysku sprzętu elektrycznego i elektronicznego, pomimo ciąŝącego obowiązku, nie wniosą opłaty produktowej albo wniosą opłatę niŝszą od naleŝnej, marszałek województwa ustali, w drodze decyzji, wysokość zaległości z tytułu opłaty produktowej. W przypadku natomiast niewykonania tej decyzji marszałek województwa ustali, w drodze decyzji, dodatkową opłatę produktową w wysokości odpowiadającej 50% kwoty niewniesionej opłaty produktowej. Wpływy z tytułu opłat produktowych oraz dodatkowych opłat produktowych będą gromadzone na odrębnym rachunku bankowym marszałka województwa i przekazywane do Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Projektowana ustawa stanowi, Ŝe wojewódzki inspektor ochrony środowiska, co najmniej raz w roku, przeprowadza kontrolę zakładu przetwarzania oraz sporządza i przekazuje Głównemu Inspektorowi Ochrony Środowiska, w terminie do dnia 15 lutego za poprzedni rok kalendarzowy, zbiorczą informację o wynikach kontroli przeprowadzonych w poprzednim roku kalendarzowym. Projektowana ustawa, wdraŝając postanowienia art. 16 ust. 5 dyrektywy 2012/19/UE, określa równieŝ, Ŝe minister właściwy do spraw środowiska sporządza i przekazuje Komisji Europejskiej sprawozdanie o wykonywaniu ustawy zawierające w szczególności informacje o: 1. masie i grupie sprzętu wprowadzonego do obrotu, 2. masie przygotowanego do ponownego uŝycia oraz poddanego recyklingowi zuŝytego sprzętu w okresie sprawozdawczym, 3. masie wywiezionego z terytorium kraju zebranego zuŝytego sprzętu. 21

22 Sprawozdanie będzie przekazywane Komisji Europejskiej co trzy lata, w terminie 9 miesięcy od końca trzyletniego okresu, którego dotyczy. Z problematyką zuŝytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego wiąŝe się zagadnienie właściwego zagospodarowania zuŝytych baterii i akumulatorów. Baterie i akumulatory są częściami urządzeń elektrycznych i elektronicznych, ale znajdują się w obrocie handlowym równieŝ jako oddzielny towar, co wymaga wypracowania oddzielnych mechanizmów zbierania i zagospodarowania. Podstawowym aktem prawnym regulującym te zagadnienia jest ustawa z dnia 24 kwietnia 2009 r. o bateriach i akumulatorach (Dz. U. Nr 79, poz. 666), stanowiąca transpozycję do prawa polskiego dyrektywy 2006/66/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 6 września 2006 r. w sprawie baterii i akumulatorów oraz zuŝytych baterii i akumulatorów oraz uchylającej dyrektywę 91/157/EWG (Dz. Urz. UE L 266 z , ze zm.). Rada Ministrów przyjęła 18 lutego br. projekt ustawy o zmianie ustawy o bateriach i akumulatorach oraz niektórych innych ustaw, przedłoŝony przez Ministra Środowiska. Sejm przyjął projekt tej ustawy na posiedzeniu w dniu 11 lipca br. W najbliŝszym czasie projekt ten zostanie rozpatrzony przez Senat. Zaproponowano przepisy, które uszczelniają istniejący system gospodarowania zuŝytymi bateriami i akumulatorami. Chodzi teŝ o doprecyzowanie niektórych regulacji, tak aby były w pełni zgodne z przepisami unijnymi, tj. dyrektywą 2006/66/WE w sprawie baterii i akumulatorów oraz zuŝytych baterii i akumulatorów oraz rozporządzeniem unijnym nr 493/2012 dotyczącym obliczania wydajności recyklingu dla procesów recyklingu zuŝytych baterii i akumulatorów. Przewidziano ułatwienia dla małych producentów, czyli przedsiębiorców wprowadzających na rynek niewielkie ilości baterii i akumulatorów. Z części obowiązków ustawowych będą mogli zostać zwolnieni przedsiębiorcy, którzy w danym roku kalendarzowym wprowadzili do obrotu baterie lub akumulatory przenośne o łącznej masie nieprzekraczającej 1 kg oraz wprowadzający na rynek baterie lub akumulatory przemysłowe, baterie lub akumulatory samochodowe o łącznej masie nieprzekraczającej 100 kg. Celem jest zwolnienie takich przedsiębiorców z obowiązków polegających na osiąganiu wymaganych poziomów zbierania, a takŝe dotyczących uiszczania opłaty produktowej, organizowania i finansowania zbierania, przetwarzania, recyklingu i unieszkodliwiania zuŝytych baterii i akumulatorów, zawierania umowy ze zbierającym te odpady oraz prowadzącym zakład ich przetwarzania, składania wykazu zakładów przetwarzania. Aby uzyskać zwolnienie z tych obowiązków, przedsiębiorcy będą musieli złoŝyć odpowiednie dokumenty u marszałka województwa. Oznacza to, Ŝe będą oni sami decydować, czy chcą skorzystać z takiego zwolnienia, czy nie. Jednocześnie będą ich 22

23 obowiązywały dotychczasowe przepisy o wpisie do rejestru wprowadzających baterie lub akumulatory oraz prowadzących zakłady przetwarzania zuŝytych baterii i akumulatorów. Będzie ich takŝe dotyczyć obowiązek informowania o masie wprowadzanych do obrotu baterii lub akumulatorów. Doprecyzowano przepisy dotyczące organu, do którego przedsiębiorcy prowadzący recykling zuŝytych baterii lub akumulatorów będą przekazywać sprawozdania z osiągniętego poziomu wydajności recyklingu. Wskazano, Ŝe będą to marszałkowie województw. Jednocześnie marszałek województwa będzie przekazywał ministrowi środowiska dane dotyczące osiągniętych przez przedsiębiorców prowadzących recykling poziomów wydajności recyklingu do 31 maja za poprzedni rok kalendarzowy. Pierwsze sprawozdania będą przekazywane w 2015 r. za poprzedni rok kalendarzowy. Projekt nowelizacji ustawy reguluje równieŝ działalność podmiotów, które pośredniczą w realizacji obowiązków nałoŝonych na wprowadzających baterie i akumulatory. Aby skutecznie nadzorować działalność podmiotów pośredniczących zdecydowano o nałoŝeniu na nie pewnych obowiązków. Przede wszystkim kaŝdy z nich będzie musiał mieć wdroŝony system zarządzania środowiskowego, zgodny z wymogami systemu ekozarządzania i audytu (EMAS) lub normą ISO Podmioty te będą musiały wpisywać się do rejestru podmiotów wprowadzających produkty, produkty w opakowaniach i gospodarujących odpadami. Odpowiedzialność za prawidłową realizację obowiązków ustawowych, tak jak dotychczas, będzie spoczywać na wprowadzających baterie i akumulatory, bez względu na to, czy zdecydują się realizować je sami, czy z udziałem podmiotów pośredniczących. ZałoŜono, Ŝe w ewidencji baterii i akumulatorów wprowadzanych do obrotu nie trzeba będzie informować o ich liczbie, a jedynie o ich rodzaju i masie. Dla wprowadzających do obrotu baterie i akumulatory oznacza to znaczne uproszczenie prowadzonej działalności. Wprowadzono regulacje, które upraszczają wypełnianie obowiązku finansowania publicznych kampanii edukacyjnych i sposób obliczania wysokości opłaty na te kampanie. Obecny sposób ustalania tej opłaty, ponoszonej przez wprowadzających baterie lub akumulatory, budził liczne wątpliwości. Dlatego zaproponowano prostszy mechanizm wyznaczania wielkości opłaty na publiczne kampanie edukacyjne. Ma być ona liczona od masy wprowadzonych baterii lub akumulatorów, przy stawce 0,05 zł za kilogram wprowadzanych do obrotu baterii lub akumulatorów. Jednocześnie, jeśli wysokość środków, jakie wprowadzający baterie i akumulatory musi przeznaczyć na publiczne kampanie edukacyjne, nie przekroczy 10 zł (w danym roku kalendarzowym) to nie będzie on musiał finansować kampanii w tym roku. Zgodnie z projektem nowelizacji, opłata depozytowa będzie pobierana przez sprzedawców detalicznych tylko od uŝytkowników końcowych (nie będących przedsiębiorcami) przy sprzedaŝy baterii i akumulatorów samochodowych kwasowo- 23